Giáo dục đặc biệt: Bộ câu hỏi giáo dục trẻ tự kỷ

Câu 1: Tại sao cháu không nói chuyện được?
1/ "Tôi có một đứa con trai năm nay 4 tuổi tên là Christopher, cháu
bị mắc chứng tự kỉ và rất yêu âm nhạc. Khi nghe một bài hát nào
đó thì thể nào cháu cũng ngâm nga theo điệu nhạc. Ngạc nhiên ở
chỗ là cháu nghe bài hát tuy chỉ mới lần đầu nhưng có thể ngâm
nga hát theo ngay khi bài hát kết thúc. Con tôi không nói chuyện
được. Tại sao cháu lại không nói chuyện được? Anh chị có thể
cho tôi lời khuyên làm sao để có thể giúp con tôi nói chuyện được
không? Cám ơn đã dành thời gian xem qua câu hỏi của tôi." Irene
Trả lời: Kerry Hogan, Chuyên viên trị liệu tâm lý giáo dục, trung tâm
Chapel Hill TEACCH
Cám ơn câu hỏi của bạn, Irene. Phải thừa nhận là tôi luôn bị quyến rũ
khi nghe những giọng hát tập tễnh đầu tiên của trẻ. Nếu phải đưa ra
một sự đảm bảo chắc nịch nào đó thì tôi tin chắc là hầu như những đứa
trẻ này đều đang nói đấy thôi nhưng tôi biết là chúng ta cảm thấy rất
nản khi cứ nghe chúng hát nhưng thật sự chúng lại không trò chuyện
được với chúng ta.
Điểm then chốt thực sự của vấn đề này là "khả năng giao tiếp" theo
nghĩa rộng của từ. Con trai của bạn có thể phát ra một vài từ trong khi
bé đang ngâm nga hoặc bắt chước một giai điệu nào đó nhưng có lẽ bé
lại không nhận ra rằng các từ ngữ trong bài hát giống y chang những từ
mà người ta sử dụng khi nói chuyện với nhau. Hãy tưởng tượng khi
bạn học một bài hát, "Frere Jacque". Bạn có thể nhận biết tất cả các âm
thanh để hát lại bằng tiếng Pháp, nhưng bạn không có cảm giác gì về
lời bài hát, hoặc không hiểu bài hát nói về cái gì. Nhiều trẻ em mắc
chứng tự kỉ, thích nghe nhạc, học các giai điệu và thậm chí cả lời bài
hát nhưng đối với chúng điều này cũng giống như là học một bài hát mà
không biết ngôn ngữ đó là gì.
Mặc dù con trai bạn không nói được nhưng có lẽ bé cũng có thể giao
tiếp được bằng nhiều cách. Bé có thể kéo tay dẫn bạn đi, chỉ cho bạn
thấy nhiều thứ, mang đến cho bạn những đồ vật mà bé muốn, la lên khi

nổi cáu, và hát khi cảm thấy vui. Cách nhanh nhất để chuyển những
hành động giao tiếp thành ngôn ngữ là lợi dụng vào những cách thức
mà bé đã và đang giao tiếp. Nếu bé mang đến cho bạn chùm chìa khoá
xe hơi khi bé muốn đi công viên, thì bạn hãy mang theo tấm hình có
cảnh công viên và lặp lại từ "công viên" khi bạn cho bé thấy tấm ảnh.
Sử dụng bất kì thông tin nào liên quan đến hình ảnh để bổ nghĩa cho
ngôn ngữ trong môi trường mà mang nhiều ý nghĩa đối với bé qua đó
bé có thể bắt đầu kết hợp các từ lại bằng những cách thức mà mình đã
và đang sử dụng hàng ngày. Hãy cố duy trì ngôn ngữ phát ra của bạn
được rõ ràng và phải chắc chắn sử dụng các từ ngữ và cụm từ đồng
nhất để bé có thể bắt đầu ghi nhớ những từ, cụm từ này trong những
tình huống tương tự khi bé bất chợt nghe được.
Mặc dù bạn có thể sử dụng những phương pháp khác để phát triển các
kĩ năng ngôn ngữ cho bé nhưng tôi sẽ không muốn bạn bỏ qua tất cả
sự quan tâm về âm nhạc. Tôi đã dạy một số từ qua việc hát cho trẻ
nghe. Tuy nhiên, những gì tôi thực hiện ở đây là chọn những bài hát
ngắn gọn mang đầy ý nghĩa mà tôi có thể kết hợp thông tin bằng hình
ảnh sao cho lời bài hát thực sự có mối liên hệ chặt chẽ với việc giao
tiếp chứ không chỉ là hát không. Nếu con trai bạn thích trò chơi ghép
hình, hãy lấy một trong những bộ ghép hình mà bé thích và không đưa
hết các miếng ghép cho bé. Khi bé cần một miếng ghép mới, hãy hát
một cụm từ ngắn đại loại như, "Tôi cần thêm", và xem xem bé có bắt
chước hay không. Đưa cho bé mảnh ghép cho dù bé có bắt chước hay
không bắt chước câu nói của bạn vì việc cố gắng giao tiếp trong lúc này
chỉ mang hình thức vui nhộn và khuyến khích. Lặp lại trò chơi này vào
giờ ăn nhẹ hoặc trong các tình huống khác mà bé có thể sử dụng cụm
từ trên
Tạo ra nhiều cơ hội giao tiếp trong ngày và thử sử dụng các phương án
như các bài hát, tranh ảnh, đồ vật cũng như trò chuyện để xem cách
nào có ý nghĩa và tạo nên sự quan tâm nhiều nhất đối với con trai bạn.

Sử dụng một số biện pháp kết hợp các phần trợ giúp trong ngôn ngữ sẽ
kích thích sự quan tâm của bé trong việc giao tiếp. Một số bậc phụ
huynh lo ngại việc sử dụng tranh ảnh và các đồ vật sẽ ngăn cản quá
trình giao tiếp của trẻ nhưng chúng tôi đã nhận thấy rằng sự thật lại đi
ngược với những gì mà các bậc phụ huynh nghĩ. Một khi bé quan tâm
và hiểu rằng sự giao tiếp giống như một quá trình thì có thể nói ngôn
ngữ đang sắp sửa ngấm vào tâm trí bé
Cuối cùng, mặc dù điều này không chính xác liên quan đến câu hỏi của
bạn về quá trình giao tiếp của bé nhưng tôi muốn đề cập thêm về một
vấn đề, đó là về âm nhạc. Tôi đã làm việc với nhiều trẻ em có niềm đam
mê âm nhạc rất lớn và luôn bị thúc đẩy một khi chúng có cơ hội thưởng
thức và trình diễn âm nhạc. Đối với những đứa trẻ này, tôi nghĩ đây là
một lợi ích tuyệt vời mà có thể được phát triển thành những cơ hội giải
trí và dễ gần gũi biết đâu được sẽ có thể kéo dài đến mãi về sau. Chơi
đùa với âm nhạc. Lắng nghe các thể loại âm nhạc khác nhau, tạo ra
các nhạc cụ riêng cho mình, học các đoạn nhạc của các ca khúc nổi
tiếng, đi dến các buổi hoà nhạc trong công viên, hoặc sử dụng nhiều
phương pháp để kết hợp âm nhạc vào cuộc sống của con bạn. Tất cả
chúng ta đều cần có các sở thích và nhiều mối quan tâm để làm cho
cuộc sống của mình ngày càng có ý nghĩa hơn và qua việc này có vẻ
như đang có một sự quan tâm rất thú vị đang nung nấu trong con bạn.
Câu 2: Làm sao để giảm bớt khuynh hướng sử dụng biệt ngữ ở trẻ?
2/ "Xin chào. Con trai tôi năm nay được 5 tuổi và được chẩn đoán là mắc
chứng tự kỉ. Khả năng ngôn ngữ của bé đang diễn tiến rất thuận lợi nhưng
bé vẫn còn sử dụng biệt ngữ trong lời nói, mặc dù chứng nhại lời của bé
đã biến mất từ năm ngoái. Các chuyên viên có thể nào cho tôi một lời
khuyên là tôi phải làm gì để giảm bớt khuynh hướng sử dụng biệt ngữ của
bé. Điều này đang cản trở rất nhiều đến khả năng tương tác xã hội và làm
giảm sự tự tin của bé khi nói chuyện với người khác. Tôi không nghĩ nó
liên quan đến sự lo lắng như đã được đặt ra trong giả thiết vì hiện tượng

sử dụng biệt ngữ xảy ra trong các trường hợp mà bé hoàn toàn thoải mái,
trong chính môi trường quen thuộc của bé và dựa trên chính ngôn từ mà
bé phát ra. Xin cám ơn rất nhiều." VE
Trả lời: Tiến sĩ. Pam DiLavore, Trưởng khoa trị liệu tâm lí giáo dục,
trung tâm Raleigh TEACCH
Chứng sử dụng biệt ngữ và nhại lời đều là những hiện tượng rất thú vị.
Trong một lúc nào đó, những người làm việc với trẻ em mắc chứng tự
kỉ đều nghĩ rằng chứng sử dụng biệt ngữ và nói nhại đã làm cho bọn trẻ
mất đi khả năng diễn đạt một cách tự nhiên và cởi mở. Nhiều cuộc
nghiên cứu đã qua đều cho thấy một điều rằng các cách sử dụng biệt
ngữ và nói nhại có thể là một phần quan trọng trong quá trình học tập
cách sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp.
Thông thường khi trẻ tuôn ra một tràng biệt ngữ thì chúng ta có thể
nghe thấy một số từ mang ý nghĩa nằm rải rác ở đâu đó trong câu. Khi
trẻ lớn lên và hiểu thêm nhiều về mối quan hệ giữa âm thanh và câu
chữ và giữa câu chữ với ngữ nghĩa, thì chúng tôi thường thấy trẻ bớt
sử dụng biệt ngữ hơn và thay vào đó là nhiều câu từ dễ hiểu. Giả thiết
của tôi sẽ là suy nghĩ về phương thức tốt nhất và thiết thực nhất để cho
con bạn có thể giao tiếp ngay bây giờ. Nếu bé sử dụng các ngôn từ
thường xuyên không được cởi mở, bạn có thể sử dụng tranh ảnh để
gợi ý về những chủ để mà bé đang nói đến hoặc từ mà bé muốn sử
dụng. Điều này rất khác với việc sử dụng tranh ảnh làm hình thức giao
tiếp chính như nhiều đứa trẻ khác đã thực hiện; đúng hơn là; tranh ảnh
là những sự gợi ý trực quan nhằm giúp gợi ý ngôn ngữ lời nói. Điều
quan trọng nhất là phải hình thành một hệ thống giao tiếp mà thật sự
thiết thực dành cho con bạn. Theo thời gian, bạn có thể dựa vào hệ
thống đó và phát triển hơn nữa ngôn ngữ bằng lời nói.
Trong thời gian này, bạn có thể đáp lại các câu biệt ngữ nếu bạn muốn
đối với bất kì sự đàm phán xã hội nào khác. Nếu bạn hiểu được ẩn ý
mà bé gắn vào các câu biệt ngữ là gì thì hãy thì hãy đáp lại ý đó như

thể bé đã sử dụng những từ bình thường. Nếu bạn không thể nói hoặc
nếu như không có ẩn ý nào kèm theo trong câu thì bạn hãy đáp lại bằng
một thái độ vui nhộn và dễ gần gũi cũng như cố gắng khuyến khích
những người khác làm điều tương tự như vậy.
Nếu bạn muốn tìm hiểu về sự phát triển ngôn ngữ đối với trẻ mắc
chứng tự kỉ, thì bạn có thể tìm đọc tài liệu nghiên cứu của Tiến sĩ Dr.
Barry Prizant.
<! /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-parent:"";
margin:0in; margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:12.0pt; font-
family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";} @page Section1
{size:8.5in 11.0in; margin:45.0pt .75in .5in .75in; mso-header-margin:.5in; mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;} div.Section1 {page:Section1;} >
Theo />Đình Quang mamnon.com
Câu 3: Các hoạt động vòng tròn ở tuổi mẫu giáo
3/ "Tôi đang rất tò mò về bất kì hoạt động vòng tròn nào mà các
giáo viên có thể sử dụng cho lứa tuổi mẫu giáo còn chưa biết bắt
chước. Chúng tôi đang tiến hành các thử nghiệm riêng rẽ và tôi
nhận thấy thật chán nản. Tôi cũng rất lấy làm ngạc nhiên về tỉ lệ cô
trò trong lớp học mầm non khi triển khai các kế hoạch trong ngày.
Cám ơn, website của bạn đã mang lại cho tôi niềm cảm hứng mới
rất cần thiết!" Bev
Trả lời: Jane Mather, M.Ed., Giáo viên mầm non
Trẻ nhỏ xem ra có sự biến chuyển rất lớn khi tham gia vào trò chơi
chuyển động vòng tròn mà được tổ chức một cách nhất quán hàng
ngày. Bằng cách lặp lại tương tự các hoạt động vòng tròn hàng ngày,
trẻ em sẽ bắt đầu trở nên quen dần với sự mong đợi của bạn và bắt
đầu bắt chước những hành động của bạn
Ví dụ, bạn có thể suy nghĩ về cách khởi động một trò chơi chuyển động
vòng tròn bằng một bài hát chào buổi sáng thật lôi cuốn để thu hút sự
quan tâm của trẻ rồi đến bắt tay hoặc vẫy tay chào từng em một khi bạn

hát cho các bé nghe. Làm sao để cho bé có thể tự vẫy tay và/hoặc nói
"Xin chào" khi chúng nhận được sự hỏi thăm từ bạn
Bạn có thể dạy học sinh cách nhận dạng tên được viết qua một hoạt
động nhanh gọn mà mỗi trẻ đều nhận được bảng tên của mình và gắn
vào một tấm hình tương thích trên một biểu đồ xin chào. Bằng cách này
các em sẽ được học để làm theo sự hướng dẫn và tham gia một cách
độc lập.
Bạn cũng có thể đưa vào một hoạt động Thời Tiết bằng bảng nỉ mà ở
đây trẻ có thể chọn ra các miếng ghim hình mặt trời, mây, hoặc giọt
mưa, sau khi bạn xác định cho trẻ biết về thời tiết trong ngày. Trong
trò chơi này, các em đang học các khái niệm nhưng không phải theo sự
hướng dẫn để có thể hoàn tất thành công.
Bên cạnh đó, để thu hút sự chú ý của các em và giúp chúng học được
các kĩ năng vui nhộn mới bạn có thể đưa vào một hoạt động giác quan
chẳng hạn như thổi bong bóng, bật tắt đèn pin hoặc vẫy các khăn
choàng mềm quanh các em trong một trò chơi gọi là ú oà. Minh hoạ
một động tác nhanh của con rối và tiếp theo là cho từng em mặc đồ cho
búp bê. Sử dụng một hộp mò tìm bí mật mà các bé sẽ bỏ tay vào bên
trong để nhận diện và phản hồi món đồ mà chúng rút ra. Giới thiệu một
câu chuyện hoặc một bài thơ đơn giản và mô phỏng lại nó trên một
bảng nỉ.
Một ý tưởng khác đối với trò chơi chuyển động vòng tròn là chứng minh
cách sử dụng một món đồ chơi mới rồi để lần lượt cho từng bé thử. Ví
dụ như nếu bạn có một bộ đồ chơi xe lửa mới thì từng bé sẽ chờ đến
lượt để đẩy chiếc xe lửa quanh đường rầy. Trong trò chơi này, bạn phải
xác định một hoạt động được tổ chức rõ ràng qua đó có thể dạy bé chơi
một cách thích hợp.
Một số ý tưởng khác bao gồm việc tiến hành trò chơi qua những ngón
tay, hoặc quăng các túi đậu vào trong thùng chứa. Nếu các bé không
thể thực hiện các hoạt động trên hãy giúp các em vượt qua điều này

bằng cách khích lệ chúng. Khi các em hiểu được sự kì vọng từ phía
bạn thì chúng sẽ tự mình tham gia, đó là bước đầu tiên trong cách học
làm theo người khác (bắt chước).
Thực hiện Trò Chơi Chuyển Động Vòng Tròn trong khoảng 10 phút.
Dành ra khoảng 2 phút để tiến hành một trong các hoạt động phụ sau
(các hoạt động về thể chất, thời tiết, hát 1 bài hát, điểm danh). Hãy kết
thúc hoạt động khi mức hưng phấn của trẻ đang lên cao độ vì thế
chúng sẽ rất khao khát để tham gia các hoạt động trong ngày hôm sau.
Để trả lời cho câu hỏi về tỉ lệ cô trò trong 1 lớp thì tôi nhận thấy là tỉ lệ 6
trẻ / 1 giáo viên cộng với một người trợ giảng nữa là tốt nhất.
Câu 4: Can thiệp trẻ có vấn đề thính giác và trí nhớ
"Xin chào. Con gái tôi năm nay 4 tuổi, vừa được chẩn đoán là mắc phải vấn
đề nghiêm trọng về thính giác, khả năng xử lý và trí nhớ kém. Tôi phải làm
gì với bé để giúp nó khá hơn?" Audrey
Trả lời: Susan Osborne, Tiến sĩ, Điều phối viên, thuộc chương trình Graduate
Program in Special Education, Đại học North Carolina
Đầu tiên, chúng tôi khuyên bạn nên hợp tác chặt chẽ với một chuyên gia về
ngôn ngữ và lời nói (chuyên viên thính lực và nhà nghiên cứu bệnh học về ngôn
ngữ và lời nói) những người có nghiệp vụ bao quát về trẻ em vì con gái bạn có
thể cần được trang bị các dụng cụ trợ thính. Chuyên viên thính lực có thể trợ
giúp bạn và con gái bạn tận dụng hết khả năng thính giác còn lại của bé
Nếu không biết thêm về khả năng chẩn đoán, thì thật khó để đưa ra thêm nhiều
lời khuyên cụ thể, nhưng dưới đây sẽ là một số đề xuất mà có thể giúp:
• Đảm bảo là bạn đang nói chuyện trực tiếp với con gái của bạn và bé đang nhìn
trực tiếp vào mặt bạn khi bạn nói.
• Biết được sự cạnh tranh tạp âm và giữ nó ở mức tối thiểu khi bạn đang đọc
hay giao tiếp với bé (không có TV, radio vv )
• Đưa ra những hướng dẫn và giải thích cũng như dạy những từ mới trong các
câu ngắn và cho bé diễn giải những gì mà bạn nói.
• Chơi các trò chơi trí nhớ đơn giản. Distar Language (từ các nhà xuất bản SRA)

bao gồm các hoạt động mà có thể làm việc dựa trên nhiều khía cạnh phát triển
ngôn ngữ.
Câu 5: Con tôi thường bị than phiền vì khả năng chú ý kém!
"Tôi không chắc thuật ngữ chính xác là gì nhưng nó có thể là hình tượng
khái niệm. Con trai tôi có các kĩ năng đọc và phát âm rất tốt; tuy nhiên,
không phải lúc nào bé cũng có thể trả lời hoặc sắp xếp theo chuỗi trình tự
các sự kiện từ một câu chuyện đã được đọc. Nếu đó là một đoạn video,
cháu sẽ thuật lại cực tốt. Với tư cách là một bậc phụ huynh hay một giáo
viên thì chúng tôi có thể làm gì để giúp cháu? Năm tới cháu sẽ lên lớp 4.
Rất nhiều lần bé bị bắt gặp không chú ý hoặc lắng nghe, nhưng chúng tôi
cảm thấy điều này rất mâu thuẫn. Đâu phải cứ không lắng nghe và chú ý là
sẽ ảnh hưởng đến các môn học trong trường vì mọi thứ đâu nhất thiết phải
dựa vào kĩ năng đọc hiểu. Bất kì thông tin hay ý kiến nào cũng sẽ được
đánh giá đúng mực. Cám ơn." DH
Trả lời: Kerry Hogan, Chuyên viên trị liệu tâm lý giáo dục, trung tâm Chapel Hill
TEACCH
Câu hỏi của bạn liên quan đến sự phát triển nhận thức và đọc hiểu là một qui
trình rất tốt. Đây là một phạm vi học tập mang ý nghĩa rất quan trọng đối với sự
thành công trong giáo dục nhưng không phải lúc nào cũng nhấn mạnh đến các
học sinh mắc chứng tự kỉ. Thông qua khả năng trực giác, hầu hết trẻ em đều biết
rằng mục đích của việc đọc là tiếp thu các thông tin về câu chuyện. Trước khi
học đọc, thì những năm tháng được mẹ kể chuyện trước khi đi ngủ, xem TV hay
chăm chú nhìn vào các quyển sách đã dạy cho trẻ biết rằng một số thông tin
trong câu chuyện còn quan trọng hơn những cái khác. Các em học cách tìm
kiếm thông tin rồi sử dụng thông tin đó để rút ra những kết luận chung về ý nghĩa
câu chuyện. Khi các em biết đọc thì chúng tiếp tục tìm kiếm những thông tin đó.
Trẻ mắc chứng tự kỉ sẽ không phải lúc nào cũng làm điều này. Chúng nghĩ rằng
mấu chốt của việc đọc là để giải thích các từ. Chúng yêu thích qui trình này và
thường làm rất tốt nhưng sau đó lại quên đi mục đích của các giá trị mà chúng
đang đọc. Thậm chí khi chúng đang cố gắng tập hợp các chi tiết trong câu

chuyện thì lại gặp phải khó khăn trong việc chọn lựa thông tin nào là quan trọng
nhất. Việc quá chú trọng đến các chi tiết thường làm cho trẻ không thấy được cái
bao quát. Đây là một vấn đề đã quá cũ mà người ta thường sử dụng câu nói
"thấy rừng chứ không chỉ từng cái cây". Vì vậy chúng ta phải làm gì?
1. Chọn ra các thông tin quan trọng trong môi trường hoặc trong một câu chuyện
đơn giản để cùng đọc với trẻ. Chọn các chủ đề dễ hiểu, các loại sách tranh ảnh,
hay thậm chí là các đoạn phim sao cho con bạn không bị xao lãng quá nhiều
bằng cách giải thích và suy nghĩ về câu chuyện.
2. Viết các từ "bắt đầu," "ở giữa," và "kết thúc" trên 3 miếng ghi chú dính và cho
con bạn đặt các miếng này vào đúng các phần của câu chuyện mà trẻ nghĩ là sẽ
khớp với từng nhãn.
3. Cắt các mẫu truyện tranh ra và xáo các mẫu này để trẻ thực hiện việc sắp đặt
lại theo trình tự.
4. Tạo ra các sơ đồ hay các liên kết lưới của mẫu truyện mà sẽ giúp trẻ phác
thảo các thông tin quan trọng trong câu truyện đó. Ví dụ, Một sơ đồ hình lưới của
câu truyện phải trông giống như thế này:
Đây là một chiến lược tổ chức mang tính trực quan nhằm giúp các học sinh lựa
chọn xem thông tin nào quan trọng nhất trong văn bản rồi sau đó sắp xếp các
thông tin này dưới dạng các chủ đề cụ thể. Bạn có thể định rõ loại chiến lược
hầu như trong bất kì trường hợp nào. Nếu con bạn phải viết một câu truyện về kì
nghỉ hè, bé có thể điền vào một nhánh lưới đầu tiên, ghi ra 3 điều mà bé sẽ thực
hiện, 3 điều mà bé muốn thực hiện, ai sẽ là người đi cùng bé, và những điều thú
vị nhất về mùa hè. Một khi bạn đã hình dung ra được mẫu phân tích thông tin thì
bạn có thể tiến hành thực hiện trong bất kì trường hợp nào. Khi bạn đón bé đi
học về hãy hỏi bé những câu hỏi "Con đã làm gì trong thời gian đầu của buổi
học? Giữa buổi học thì sao? Cuối ngày con làm những gì nè? Con thấy một
ngày kết thúc như thế nào?" Khi bạn nói với bé về một ngày của mình hãy sắp
xếp những chuỗi sự kiện đó theo những câu hỏi bên trên để trẻ bắt đầu thấy
thông tin đó hiệu quả sắp xếp như thế nào.
5. Khi bé được giao nhiệm vụ đọc hết một chương truyện hoặc cuốn sách giáo

khoa rồi kể lại nội dung vừa đọc thì giáo viên của con bạn nên phân nhỏ nhiệm
vụ ra thành các bước nhỏ, chính xác là các khía cạnh nào của văn bản nên
được nhấn mạnh. Trong một bài tập về núi lửa các học sinh khác được hỏi là,
"Tóm tắt chương nói về núi lửa trong sách khoa học của bạn". Các học sinh mắc
chứng tự kỉ sẽ thực hiện tốt hơn nếu được hỏi để viết một vài tóm lược ngắn về
mỗi phần trong chương. Ví dụ, một nhiệm vụ được cho là thành công đối với học
sinh mắc chứng tự kỉ có thể là:
Viết 3 câu để cho biết núi lửa là gì
Viết 2 câu về nơi mà các học sinh có thể tìm thấy núi lửa.
Viết 4 câu nêu lý do tại sao núi lửa lại phun trào
Viết 2 câu về phần mà các học sinh yêu thích nhất trong chương
6. Yêu cầu các giáo viên của con bạn cho phép viết vào sách giáo khoa của bé.
Tô đậm thông tin quan trọng trong văn bản (bao gồm các đề mục và những sự
gợi ý bằng văn bản đối với thông tin quan trọng). Điều này sẽ giúp con bạn bắt
đầu tìm kiếm thông tin nào là quan trọng nhất.
Chúc may mắn! Việc chuyển từ phương pháp "học để đọc" sang "đọc để học" là
một thủ thuật đối với các học sinh mắc chứng tự kỉ và sẽ là một quá trình dài,
nhưng các chiến lược trực quan và khả năng thực hiện sẽ đưa bạn đến nơi mà
bạn muốn đến.
Câu 6: Hướng dẫn bé đi vệ sinh đúng nơi quy định
"Con trai tôi chỉ vừa lên 7 và chúng tôi đã bắt đầu tập cho bé cách dùng bô
và bé đang thực hiện rất tốt nhưng chẳng bao giờ làm đúng trong toilet
mà luôn ị ra quần. Làm sao mà tôi có thể cho bé đi ị trong toilet? Tôi rất
muốn tìm một vài tranh ảnh để cho be thấy tình huống trên, nhưng thật
không thể." Patty
Câu trả lời: Tiến sĩ Pam DiLavore, Trưởng khoa trị liệu tâm lý giáo dục, trung
tâm Raleigh TEACCH
Đi vệ sinh trong bô đã từng là một thử thách đối với nhiều trẻ em bị mắc chứng
tự kỉ và các bậc phụ huynh của chúng. Thậm chí những đứa trẻ được tập đi tiểu
đều đặn cũng gặp phải những khó khăn với việc tập đi đại tiện. Đôi khi chúng

không kết hợp được 2 hành động vì thế chúng có suy nghĩ là nhà vệ sinh chỉ để
tiểu tiện chứ không phải để đại tiện. Một vài trẻ em có khuynh hướng nín mỗi khi
đi đại tiện vì một vài lý do chẳng hạn như mỗi lần đi thì không thoải mái, muốn
bám vào các thói quen hàng ngày, hoặc kháng cự lại sự thay đổi khi phải sử
dụng quần lót/tã lót khi đi toilet. Ý tưởng sử dụng một bức tranh minh hoạ về qui
trình đại tiện như vậy là rất tốt. Có một cuốn sách dành cho trẻ với tựa đề là
"Everyone Poops" mà có nhiều hình ảnh hay về tất cả các loài động vật, hình
ảnh trẻ đang đại tiện. Đó là một nguồn tài nguyên rất tốt. Cũng có những cuốn
sách dành cho trẻ em về quá trình tập cho trẻ đi vệ sinh mà trong đó có những
tranh ảnh rất bổ ích. Ngoài tranh ảnh ra, bạn cũng có thể thử một vài ý tưởng
khác.
1. Chọn một thời điểm trong ngày để cho trẻ đi vệ sinh. Có thể là mỗi ngày tiến
hành vào cùng 1 thời điểm. Nếu con bạn đi vệ sinh khá thường xuyên thì bạn
nên chọn một thời điểm gần với lúc mà bé thường đi (có thể là sớm hơn một
chút để kịp lúc bé đi). Nếu bé không đi thường xuyên hoặc bé không đi mỗi
ngày, bạn có thể chọn thời điểm là ngay sau bữa ăn. Đây cũng là lúc khi bạn
không có nhiều thứ để làm. Bạn có thể thoải mái và đừng quá vội vã trong lúc
này để giúp con mình được thư giãn.
2. Con bạn có uống thức uống được làm lạnh (nước trái cây hoặc nước lọc)
trước khi đi vệ sinh không? Các thức uống được làm lạnh giúp kích thích bao tử
đặc biệt là ngay sau bữa ăn.
3. Trong khi bé đang ngồi trên bồn cầu, bạn có thể cho bé cầm một món đồ chơi
nếu bé muốn. Một vài bậc phụ huynh cho trẻ đọc sách trong thời gian đi vệ sinh
nhưng tôi lo ngại rằng nhiều lúc bé có thể bị lẫn lộn đối với những gì lẽ ra mà bé
nên làm. Thông điệp chính mà bạn muốn gửi đến bé đó là "con ngồi bô để đi vệ
sinh" chứ không phải ngồi để đọc sách hay chơi đồ chơi.
4. Thiết lập đồng hồ khoảng 5 phút. Tôi đã thử để trẻ ngồi trong toilet lâu hơn,
nhưng thường thì tôi nhận thấy một điều là nếu một người nào đó muốn đi vệ
sinh thì họ sẽ làm điều đó rất nhanh chóng. Nhưng nếu họ không muốn đi hay
cứ thử đi và bắt đầu ngồi trong khoảng vài phút thì có lẽ họ sẽ không thể nào đi

được. Có một chút khác biệt đối với việc tập cho bé tiểu tiện bởi vì đằng nào thì
bé cũng có thể đi tiểu mà không cần phải cố gắng. Đối với hầu hết mọi đứa trẻ,
thực sự các em phải cố gắng trong việc sử dụng các cơ để rặn.
5. Nếu con bạn đại tiện xong, cho trẻ đứng dậy một cách nhanh chóng; Trẻ
không nên tiếp tục ngồi sau khi đã đi xong. Vả lại điều này có thể gây rối cho trẻ
khi chúng thắc mắc lý do tại sao mà đi vệ sinh rồi mà mình vẫn tiếp tục ngồi. Bạn
có thể dành tặng cho trẻ một sự tán dương (chẳng hạn như một viên kẹo đặc
biệt) - những thứ mà trẻ xứng đáng được nhận vì hành động của mình.
6. Nếu con bạn không chịu đại tiện, hãy cho trẻ đứng dậy khi đồng hồ hết giờ.
Đừng dành tặng bé những lời khen ngợi nào cả nhưng phải đảm bảo là bạn
không được la mắng bé. Nói với bé những câu đại loại như là, "Được rồi, thời
gian đã hết, chúng ta sẽ thử lại vào ngày mai."
7. Khi trẻ đại tiện trong quần, hãy dẫn bé vô nhà tắm, giúp bé cởi quần, và (nếu
có thể) đổ phân vào trong cái bô. Bạn có thể nói là "Cái gì như phân ở trong cái
bô ấy nhỉ". Đảm bảo là bé thấy được những gì đang xảy ra và biết được là mình
sẽ phải làm gì. Mặc dù đôi lúc điều này làm cho bạn rất bực mình nhưng quan
trọng là bạn phải bình tĩnh và nhận thức được vấn đề. Dù có như thế nào đi
chăng nữa thì cố gắng không được la trẻ. Bằng mọi cách cho con bạn thấy được
ý thức trách nhiệm trong việc giữ gìn vệ sinh cho chính bản thân và thay đồ cho
bé.
8. Nếu con bạn không theo quy tắc và gặp khó khăn trong khi đi tiêu hoặc đi chỉ
có một lần trong 2 đến 3 ngày thì bạn nên thử cho bé ăn những món có nhiều
chất xơ như bánh nướng xốp hay ngũ cốc, hoặc ăn thêm nhiều trái cây. Nếu đây
là một vấn đề mãn tính, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ về những phương pháp
để giúp con bạn có thể đi tiêu đều đặn hơn. Qui trình tập cho bé ngồi bô sẽ dễ
dàng hơn rất nhiều nếu như con bạn có khả năng đi tiêu đều đặn mỗi ngày.
Câu 7: Trẻ bị mất phương hướng trên trang sách
"Con trai tôi sắp được 7 tuổi ( được chẩn đoán là bị tự kỉ chức năng cao ở mức nhẹ) đã
rất thành công trong việc nhận dạng 1 từ. Tuy nhiên khi đọc một cuốn sách nào đó thì thật
khó khăn để cháu bắt kịp các từ bằng ánh mắt. Cháu sẽ dễ bị mất phương hướng trên

trang sách. Thường thì cháu nhìn sang chỗ khác. Miệng nói lắp bắp các từ. Xin các
chuyên gia cho tôi ý kiến? Các đoạn văn bản lớn hơn có thể giúp được cháu chăng? Hay
có chương trình đọc sách nào mà có thể giúp cháu không? Cháu phải ở lại lớp 1. Cháu
cũng mắc phải chứng động kinh nhẹ (đang được điều trị) và gặp phải khó khăn trong việc
bắt lấy các đồ vật được quăng đến" Joan.
Trả lời: Kelly Wilk, Chuyên viên trị liệu tâm lý giáo dục, www.junctionof-ot-function.com
Tôi sẽ đề nghị một phương án để tăng khả năng chú ý bằng thị giác của bé đối với việc đọc đó là
tăng kích cỡ của văn bản và sử dụng một mẫu bìa cứng với kích cỡ chỉ vừa một câu được ghi
trên đó. Điều này sẽ giúp bé tập trung vào chỉ 1 câu vào một thời điểm và không bị xao lãng bởi
những đoạn văn bản khác. Việc đánh giá cụ thể khả năng đọc bằng cách tập trung vào qui trình
nhận dạng từ và các kĩ năng phân tích từ cũng sẽ là một điều rất hữu ích. Từ những gì mà bạn
mô tả thì có khả năng là các kĩ năng về trí nhớ đối với hình ảnh của con bạn tỏ ra rất yếu kém và
vì vậy sẽ dẫn đến việc tiếp thu chậm chạp các từ vựng.
Tôi nghĩ rằng đó có thể là một vấn đề mang tính trực quan mà cũng có thể là nguyên nhân do sự
quá tải các hình ảnh, quá nhiều chi tiết/sự hỗn độn nằm ngoài chủ đề trên một trang. Thêm vào
đó, những khó khăn trong việc bắt lấy một món đồ cho thấy các kĩ năng cơ thị giác của bé bị trì
hoãn. Một sự đánh giá từ chuyên viên lao động liệu pháp sẽ mang đến lợi ích cho con bạn và họ
có thể cung cấp một phương pháp điều trị nhằm tăng cường các kĩ năng này.
Câu 8: Làm sao giải thích các mối nguy hiểm cho trẻ tự kỉ ?
" Gần đây đứa con trai 6 tuổi của tôi (bị tự kỉ chức năng cao) đã bỏ nhà đi. Cháu đi khoảng
chừng được 1/3 dặm xuống phố và tôi đã tìm thấy cháu đang đứng bên cạnh hồ nước gần
nhà. Khi tôi cố gắng giải thích những hiểm nguy của việc mà cháu đã bỏ đi như vậy, chủ
yếu xoay quanh về vấn đề người lạ và sự an toàn thì cháu đã gạt phắt lời cảnh báo của tôi
sang một bên. Cháu tin chắc rằng mình không phải lo lắng về bất kì ai đang cố gắt bắt giữ
hay làm đau cháu vì cháu là một "gã cứng đầu" và có thể tự lo được cho bản thân. Xin các
chuyên viên cho tôi biết là tôi phải nói làm sao để trình bày vấn đề này một cách dễ hiểu
và dễ chấp nhận đối với cháu? Tôi sẽ rất cảm kích đối với bất cứ sự trợ giúp nào từ phía
các chuyên gia." H. T. G.
Trả lời: Tiến sĩ. Pam DiLavore, Trưởng khoa trị liệu tâm lý giáo dục, Trung tâm Raleigh TEACCH
Đây là một vấn đề khó. Những mối lo ngại về sự an toàn là rất khó giải thích bởi vì chúng khá

trừu tượng. Chúng tôi hy vọng là con trẻ và những người bạn bị mắc chứng tự kỉ của chúng ta sẽ
không bao giờ gặp phải những nguy hiểm, nhưng có thể là rất khó để họ có thể tưởng tượng và
lường trước những mối hiểm nguy mà họ chưa từng phải trải qua hoặc chứng kiến lần nào.
Tôi muốn giới thiệu cách sử dụng một sự kết hợp các câu chuyện nhằm giúp giải thích trường
hợp của con bạn. Trên thị trường có rất nhiều quyển sách bằng tranh ảnh được phát hành dành
cho trẻ em mà trong đó người ta sử dụng lối kể chuyện cho một đứa trẻ để giải thích các quy tắc
về sự an toàn. Bạn có thể tìm kiếm thêm nhiều loại sách như vậy ở các nhà sách địa phương
hoặc trên mạng.
Ngoài những câu chuyện chung chung như thế này, bạn có thể viết một số câu chuyện xã hội cụ
thể dành cho cháu. Những câu chuyện xã hội được viết từ lối suy nghĩ của trẻ. Các câu chuyện
sẽ đặt ra tình huống, sau đó phác thảo các qui tắc và/hoặc các chiến lược mà trẻ phải theo trong
tình huống đó. Các câu chuyện xã hội phải đơn giản, trực tiếp và đúng vào trọng tâm. Bạn và con
mình có thể đọc câu chuyện xã hội một vài lần trước tiên sau đó lấy ra đọc lại bất cứ khi nào có
một vấn đề nảy sinh. Khái niệm về câu chuyện xã hội được phát triển bởi Carol Gray, và những
các quyển sách của cô ấy là những tài nguyên hoàn hảo để định hướng dẫn cách viết và sử
dụng các câu chuyện xã hội.

Câu 9 : Làm sao dạy trẻ cách cư xử phù hợp ở nơi công cộng ?

"Con trai tôi năm nay 5 tuổi, và bé thường hay có biểu hiện tăng động nhảy lên nhảy
xuống. Giờ thì cháu đã lớn hơn, tôi muốn dạy cho cháu biết rằng hành động trên chỉ thích
hợp khi ở nhà còn ở nơi công cộng thì nó sẽ gây nên nhiều sự chú ý. Tôi phải làm gì bây
giờ?" Joann
Trả lời: Kerry Hogan, Chuyên viên trị liệu tâm lý giáo dục, trung tâm Chapel Hill TEACCH
"Tăng động" hay những hành vi và sự hứng thú lặp đi lặp lại là rất khó sửa đổi bởi vì trẻ em mắc
chứng tự kỉ thường bị kích thích để theo đuổi các hành vi trên. Phương pháp mà bạn đưa ra
trong việc dạy con mình biết thể hiện những hành vi đúng nơi đúng lúc là chính xác với những gì
mà chúng tôi muốn đề xuất. Cách này thường mang lại thành công nhiều hơn là lúc nào cũng cố
gắng loại bỏ một hành vi nào đó của trẻ điển hình như hành động nhảy lên nhảy xuống mà bạn
kể. Cách thức mà bạn muốn truyền đạt điều này đối với trẻ sẽ phụ thuộc vào khả năng hiểu

được ngôn ngữ hay bất cứ gợi ý nào khác vào lúc này.
Chúng tôi nhận thấy rằng thậm chí khi trẻ em tiếp xúc với nhiều ngôn ngữ thì cũng có những
phản ứng rõ ràng nhất đối với một số lời nhắc nhở mang tính trực quan (bằng hình ảnh).Ví dụ,
bạn có thể chụp bức hình của bé lúc đang nhảy, bức hình về ngôi nhà bé đang ở, và một bức
hình về nơi mà gia đình bạn muốn đi đến trong cộng đồng. Bạn có thể đặt bức hình mà bé đang
nhảy vào trong hoặc gần với hình ngôi nhà và viết "Đồng ý" hoặc vẽ một biểu tượng mặt cười và
sau đó đặt một tấm hình mà bé đang nhảy khác bên cạnh bức hình ngoài công cộng và đánh dấu
bằng chữ X màu đỏ. Trước khi bạn đi ra ngoài hãy cho bé thấy qui luật đơn giản trong những
bức hình trên và luôn giữ những tấm hình đó trong người khi đi ra ngoài để mà bạn có thể cho
trẻ xem lại nếu bạn cần nhắc nhở chúng.
Có thể thử một cách khác đó là soạn ra một thời khoá biểu cho bé và luôn có một biểu tượng
bên cạnh các khoản mục trong thời khoá biểu để trẻ biết rằng khi nào có thể là lúc THÍCH HỢP
để nhảy. Ví dụ, thời khoá biểu sau một ngày học có thể là các bức hình về buổi ăn nhẹ, TV, đọc
sách, chơi đùa ngoài sân, phòng tắm, và bữa tối. Bạn có thể đặt một tấm hình nhỏ khi bé đang
nhảy hoặc một biểu tượng bên cạnh hoạt động xem TV và chơi đùa ngoài sân để bé có thể biết
trước được khi nào thích hợp để nhảy. Phải hiểu rằng thời điểm để nhảy sẽ đến sau cùng thì có
thể giúp cho một số trẻ hoãn lại một hoạt động ưu tiên vì chúng háo hức chờ đợi được nhảy.
Một số bậc phụ huynh mà tôi đã từng làm việc cũng quyết định rằng chỉ cho con họ thực hiện
những hành vi tăng động trong một số căn phòng nào đó mà thôi. Bước tiếp theo là họ dán các
nhãn hình ảnh vào những căn phòng này. Ví dụ, bạn có thể không muốn một thanh thiếu niên cứ
nhảy múa trên tầng trên của căn nhà nhưng nếu trẻ nhảy trong phòng hay dưới tầng hầm thì có
lẽ là tốt hơn. Sử dụng lại một số loại hình ảnh hay biểu tượng có thể đại diện cho những nơi mà
hành vi tăng động này (hoặc bất kì hành vi lặp đi lặp lại nào khác) được Chấp Nhận. Khi con bạn
lớn hơn và phát triển thêm nhiều kĩ năng học tập, bạn có thể thay đổi cách làm trên bằng những
gợi ý được viết ra.
Tóm lại, khi bọn trẻ lớn lên chúng sẽ sẵn sàng tìm hiểu thêm một chút ít về viễn cảnh xã hội.
Thậm chí đối với những trẻ mắc chứng tự kỉ nhưng có khả năng thì tốt nhất là dạy chúng những
điều này theo một phương pháp trực quan cụ thể. Bạn có thể kể một câu chuyện xã hội đơn giản
với nhiều hình ảnh giải thích, "Nhảy nhót rất vui nhộn. Đôi lúc nhảy có thể rất tốt nhưng có những
lúc nhảy không tốt chút nào. Nhảy suốt ngày có thể làm cho các đứa trẻ khác nghĩ rằng bạn

không biết cách chơi các trò chơi như chúng. Bạn sẽ phải biết là khi nào là lúcThích Hợp để nhảy
bởi vì trong thời khoá biểu sẽ có một hình ảnh về động tác nhảy. Nếu không có hình, thì đó là lúc
bạn có thể chơi các trò chơi mà các trẻ em khác có thể chơi. Bằng cách này bạn sẽ có thể nhảy
và bạn cũng có thể chơi những thứ khác."
Câu chuyện này có lẽ hơi đi quá 1 chút so với độ tuổi lên 5 đang phát triển của hầu hết các trẻ
em, nhưng nó là một ví dụ về một phương pháp khác nhằm giúp trẻ em hiểu được tại sao chúng
nên kiểm soát một số hành vi và chúng nên làm gì thay vì cứ thực hiện những hành vi như vậy.
Như tôi đã nói, bạn hoàn toàn đúng khi suy nghĩ về cách giúp con trai mình tham gia vào một
hành vi nào đó mà trẻ đang cần ngoại trừ phải thực hiện đúng lúc.Việc học cách sử dụng thông
tin bằng hình ảnh có thể giúp trẻ quyết định khi nào là thời điểm thích hợp để phát triển kĩ năng
mà trẻ có thể sử dụng trong nhiều tính huống trong suốt cuộc sống sau này. Chúc bạn may mắn!
Câu 10: Làm sao mà tôi có thể dùng các kí hiệu tranh ảnh để thay đổi được
hành vi của cháu ?

"Có ai có thể giúp tôi được không? Tôi có một đứa học trò (7 tuổi) hay cắn người khác.
Làm sao mà tôi có thể dùng các kí hiệu tranh ảnh để thay đổi được hành vi của cháu? Tôi
là một giáo viên ở Georgia." SW
Trả lời: Jane Mather, Giáo viên Mầm Non
Điều đầu tiên mà bạn cần làm là phải hiểu được tại sao học trò của mình lại cắn những người
xung quanh. Có phải là do bé muốn tương tác với mọi người, nhưng không biết làm cách nào
phải không? Có phải bé không thể chịu đựng được khoảng cách gần khi ngồi bên các bạn? Có
phải bé bị quá kích động hay không? Bạn hãy thực hiện những ghi nhận trong lớp và xác định
thời điểm và lý do mà bé lại hành động như vậy. Sau đó phát triển các chiến lược tập trung vào
những tình huống mà làm cho bé cắn người khác. Một chuyên viên lao động liệu pháp có thể
đưa ra những giải pháp liên quan đến việc này, có thể cần phải đặt một vật gì đó vào trong miệng
của bé.
Bạn đã thử sử dụng Các câu chuyện Xã hội? Viết một câu chuyện ngắn và đúng vào trọng tâm
của vấn đề qua đó việc nhấn mạnh hành vi cắn bạn có thể giúp học sinh của bạn hiểu được lý do
tại sao mà hành động cắn sẽ không được chấp nhận và những sự gợi ý bằng tranh ảnh có thể
giúp bé luôn nhớ 2 chữ "không được cắn". Bạn sẽ cần biến đổi câu chuyện phù hợp với các nhu

cầu của trẻ. Câu chuyện có thể được đọc như sau:
Tôi thích ______________(chơi với các bạn) .
Nhiều lúc khi mà tôi _________________(chơi với các bạn) Tôi muốn họ chơi theo cách của tôi.
Nhiều lúc khi các bạn của tôi không chơi theo cách của tôi tôi sẽ giận họ.
Khi tôi nổi giận tôi cắn trẻ em. Trẻ em không thích điều đó khi tôi cắn chúng
Khi tôi cắn trẻ em tôi sẽ làm đau chúng. Khi tôi cắn trẻ em chúng không muốn chơi với tôi nữa.
Khi tôi giận thay vì cắn, tôi có thể _________________ (nói chuyện với cô, tự chơi một mình,
nghe nhạc vv hãy liệt kê cụ thể! ).
Khi tôi chơi với bạn tôi sẽ không cắn. Nếu tôi nổi giận tôi sẽ ________________(hành vi thực
hiện) .
Bạn có thể gộp các mẫu chuyện lại thành một cuốn sách và thêm vào các tranh ảnh có tính chất
mô tả như là những sự gợi ý bằng trực quan nếu nó có thể giúp học trò của bạn hiểu được. Bạn
cũng có thể chuẩn bị một chuỗi truyện tách rời mà câu cuối cùng sẽ tổng hợp nội dung câu
chuyện qua đó cho phép học sinh của bạn thực hiện và đôi lúc nhận ra được khi nào trẻ đang ở
trong tình huống bị thúc đẩy là phải cắn.

Câu 11: Vấn đề duy nhất của cháu là cháu hay tự dưng khóc thét lên khi
thấy hình mẹ cháu.

"Tôi dạy trong một lóp học về trí tuệ nhân tạo ở một ngôi trường chính qui. Học trò của tôi
là các học sinh từ lớp 3 đến lớp 6. Tôi có một học trò rất đặc biệt (10 tuổi), cậu bé phản
hồi rất tốt đối với thời khoá biểu có các biểu tượng/ tranh ảnh trong khi không học tại một
lớp chính qui. Vấn đề duy nhất của cháu là cháu hay tự dưng khóc thét lên (rống lớn) khi
thấy hình mẹ cháu. Tôi cảm thấy là một ngày của cháu là sự cân bằng các hoạt động giác
quan, các hoạt động thể chất, học tập, và vv Chúng tôi đã thử cho cháu được sử dụng
biểu đồ về các ngôi sao để cháu có thể nhận biết được hoạt động nào là ưu tiên bằng
cách thu thập những ngôi sao để chứng tỏ là mình đã trở thành một "đứa trẻ to lớn ,
không khóc nhè". Cháu rống thật to khi thấy hình mẹ. Cháu không khóc vì một lí do nào
khác và tôi không cảm thấy rằng việc khóc rống lên như thế không phải để gây chú ý hoặc
trốn tránh. Tôi nghĩ là cháu đang thực sự buồn và nhớ mẹ. Chúng tôi cũng dán một bức

ảnh về gia đình trong thời khoá biểu của cháu vì cháu thường hay hỏi, "Khi nào thì con
được gặp mẹ?". Chúng tôi đã đặt hình vào trong thời khoá biểu bằng cách sử dụng khoá
dán Velcro ngay sau hình xe bus của trường. Tôi thật sự cảm nhận là đang có một mối lo
lắng thực sự về sự xa cách như đã từng được chứng kiến ở một đứa trẻ chưa được đến
trường lần nào. Tin tốt lành là trong năm qua hành vi cắn và cào cấu những người xung
quanh đã giảm bớt đi nhưng thay vào đó cháu lại rất nhớ mẹ. Vấn đề ở đây là cháu hay la
lớn và trông như em bé so với các bạn đồng trang lứa khác. Cháu rất sáng dạ và theo kịp
bài làm ở lớp cũng như có nhiều kì vọng chứ không phải có việc khóc không thôi. Mẹ
cháu phải cho cháu biết lịch trình làm việc của bà ta để mà cháu không phải tự hỏi là bà
đang ở đâu. Cháu biết rằng mẹ đang phải đi làm và rất vui khi cháu đang ở trường cùng
với bạn bè. Mẹ cháu thường đón cháu mỗi ngày khi cậu ta vừa đặt chân xuống bến xe
buýt. Nói chung, cha mẹ của cháu là một chỗ dựa vững chắc cho cháu. Các bạn có cách
gì để làm cho cháu vơi đi nỗi buồn này được không? Chúng tôi đã nghĩ rằng chúng tôi
nên áp dụng phương pháp dành cho những đứa trẻ chưa đến trường lần nào với cháu;
tuy nhiên, đã 3 tháng trôi qua rồi mà chúng tôi vẫn thấy bé không tiến triển gì cả. (Chúng
tôi cũng đã sử dụng các câu chuyện xã hội). Tôi đang rất bối rối trong tình huống này. Xin
cám ơn." B.G.
Trả lời: Bác sĩ. Pam DiLavore, Trưởng Khoa Trị Liệu Tâm Lý Giáo Dục, trung tâm Raleigh
TEACCH
Nghe có vẻ như bạn đang hiểu rất tường tận và đáp ứng đầy đủ các nhu cầu của cậu học trò
này. Tôi đồng ý với bạn là trẻ cần vượt qua giai đoạn buồn bã vì nhớ mẹ. Bạn đang làm mọi thứ
rất đúng, và hãy tiếp công việc của mình một cách kiên định cũng như hiểu rõ được cách suy
nghĩ của trẻ để có thể tạo ra một sự khác biệt lâu dài.
Ý kiến mà tôi muốn bổ sung ở đây đó là hãy thực hiện những gì bạn làm một cách tinh tuý hơn.
Cách tốt nhất là nên chuẩn bị một tấm ảnh của mẹ bé được dán vào cuối thời khoá biểu ngay
sau hình xe bus trường để bé biết rằng mình sắp được gặp mẹ. Tôi không biết là liệu có thể gắn
thêm một mốc thời gian vào thời khoá biểu của bé hay không (thời điểm bắt đầu của ngày trước
lúc bé bắt đầu khóc) khi mà bé có thể dành thời gian trong một nơi yên tĩnh nào đó để xem qua
album có những bức hình về con người và động vật trong cuộc sống của bé, có cả mẹ hoặc thực
hiện những công việc khác như vẽ một bức tranh về mẹ hoặc viết cho mẹ một dòng ghi chú. Bé

có thể có một tấm hình cụ thể báo hiệu giờ nghỉ trong thời khoá biểu của mình mà sẽ cho biết
hoạt động này là gì. Bé cũng có thể có sẵn một tấm hình để nói hoặc bày tỏ ý định là "Tôi cần
được nghỉ ngơi", tương tự như vậy là hình thể hiện sự trợ giúp hoặc hình phòng tắm. Khi bé bắt
đầu cảm thấy khó chịu, bé có thể trao cho bạn hoặc bất kì giáo viên khác tấm thẻ này với chức
năng như một tấm vé đưa bé bước vào không gian yên tĩnh của mình để xem album. Cách làm
này nên được đưa vào câu chuyện xã hội để bé có thể xem lại mỗi ngày.
Nếu phương pháp kể trên thực sự thành công trong việc giúp cậu học trò của bạn bình tĩnh thì
thể nào bạn cũng phải giới hạn số lần sử dụng của cậu bé trong một ngày, có thể bằng cách đưa
cho bé một số lượng thẻ hình cụ thể và số thẻ này sẽ được giới hạn mỗi khi bé dùng hết. Tuy
nhiên, lúc đầu thì bạn nên cho bé sử dụng không giới hạn số lượng thẻ cho đến khi bé biết rõ là
các thẻ hình này có ý nghĩa gì và nó thật sự hợp với bé như thế nào.
Một cách khác đó là đề ra một khoảng thời gian nhất định trong thời khoá biểu của bé sao cho bé
có thể nói chuyện với mẹ mình mỗi ngày. Tuy vậy, điều này cũng khá là nguy hiểm vì ngay bản
thân của cuộc điện thoại (hoặc khi kết thúc cuộc gọi) có thể làm trẻ giận dữ. Một chiến lược khác
mà đôi lúc cũng có thể hỗ trợ phần nào đó là dạy các phương pháp kỹ thuật nhằm giảm bớt sự
căng thằng trong những lúc yên ả mỗi ngày. Những phương pháp này phải được thực hiện thật
nhiều lần, và nên có gợi ý bằng hình ảnh hoặc phải thật rõ ràng để nhắc bé rằng lúc nào là lúc
thư giãn (bé có thể bóp một trong các quả banh luyện cơ). Sau đó, khi bé cảm thấy tức giận, bạn
có thể cho bé thấy những gợi ý để bé tiến hành làm theo. Nói tóm lại là bé có thể thực hiện được
những yêu cầu này dẫu cho bé đang nổi giận. Chúc bạn may mắn nhé; cậu học trò của bạn thật
đáng yêu