SKKN Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả học sinh môn sinh học THCS

SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Đề tài : Vận dụng, đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh THCS đối với bộ môn sinh học
Phần I - đặt vấn đề
Trong cải cách giáo dục bên cạnh những đổi mới về nội dung, chơng
trình và phơng pháp giảng dạy thì sự đổi mới về phơng pháp kiểm tra
đánh giá cũng rất quan trọng.Vì nó cho phép đánh giá khách quan chất l-
ợng dạy và học, đồng thời cũng cho thấy hiệu quả của những cải tiến về
nội dung và phơng pháp giảng dạy đã thực hiện, t đó co biện pháp điều
chỉnh cho phù hợp.
Kiểm tra đánh giá kết quả học tập, của học sinh là một phần quan
trọng trong quá quá trình dạy và học, nó góp phần điều chỉnh phơng
pháp,động cơ thái độ học tập của học sinh. Nếu kiểm tra đánh giá phù
hợp sẽ có tác động tích cực động viên khuyến khích học sinh cũng nh
giáo viên biết đợc mức độ nắm vững kiến thức cả học sinh để có biện
pháp bổ sung các lỗ hổng do vậy việc đổi mới chơng trình THCS đòi hỏi
phải tiến hành đồng bộ các phần trong đó có đổi mới đánh giá. Kiểm tra
là hình thức và phơng tiện của hoạt động đánh giá, bởi vậy trong quá
trình đổi mới đánh giá kết quả học tập của học sinh cần phải đổi mới việc
kiểm tra.
Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá ở các trờng THCS hiện nay cho
thấy:
- Cha đạt đợc sự công bằng, giáo viên dạy khác nhau nên kiểm tra
cũng khác nhau.
- Chủ yếu là sử dụng hình thức tự luận.
- Thiếu tính khách quan, phần lớn dựa vào các đề thi có sẵnvà ép kiến
thức, ấn định học sinh theo các đề thi có sẵn đó.
- Thiếu tính năng động do cha có ngân hàng đề thi.
- Coi nhẹ kiểm tra đánh giá chất lợng .
- Cha chú ý đánh giá năng lực thực hành tổng hợp kiến thức, vận
dụng kiến thức vào thực tiễn, hầu nh ít kiểm tra về năng lực tự học của

học sinh.
- Việc cho điểm thờng có độ tin cậy thấp vì thiếu tiêu trí đánh giá và
phụ thuộc một phần tâm trạng, kiểu trình bàycủa ngời chấm.
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
1
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
- Cha sử dụng cácphơng tiện hiện đại trong việc chấm bài và phân
tích kết quả kiểm tra.
- Trong các bài kiểm tra 15 hoặc 45 hay kiểm tra cuối kì, ở hầu hết
các trờng đều sử dụng các câu hỏi tự luận truyền thống thày ra câu hỏi,
học sinh trả lời rồi đối chiếu với biểu điểm chấm bài, đánh giá bài theo
thang điểm đã qui ớc( điểm 10).
Phơng pháp này bộc lộ một số nhợc điểm nh hạn chế tính khách quan
và tính chính xác. Trong thực tế cùng một bài kiểm tra nếu cho giáo viên
chấm độc lập có thể cho hai kết quả không giống nhau.
- Trong các bài kiểm tra 5 đầu giờ ở hầu hết các giáo viên đều áp
dụng phơng pháp vấn đáp ( kiểm tra miệng) đã phần nào đánh giá thực
chất hơn, nhng tong mỗi lần kiểm tra chỉ có thể tiến hành trên 1 - 2 học
sinh. Phạm vi kiểm tra thờng hạn hẹp trong từng bài học từng tiểu mục
của bài.
- Do bài kiểm tra sử dụng phơng pháp tự luận cho nên có thể dễ phát
sinh các tiêu cực trong khi kiểm tra. Học sinh coi cóp bài trong sách giáo
khoa, vở ghi, đáp án, đề cơng ôn tập hoặc coi bài của nhau là tình trạng
khá phổ biến, trong một số lớp nếu có 1 vài học sinh làm đợc bài là cả
lớp đều có điểm tốt.
Để khắc phục một số nhợc điểm nêu trên, trong mỗi bài kiểm tra
nhiều giáo viên đã áp dụng việc ra nhiều câu hỏi ngắn hoặc thiết kế các
hỏi trả lời nhanh dới dạng các phiếu học tập nhằm mục đích đánh giá
hoặc củng cố kiến thức sau một giờ dạy. Tuy nhiên việc áp dụng còn cha
đợc rộng rãi.

Giải quyết vấn đề này Dự án phát triển giáo dục THCS, trung tâm
nghiên cứu đánh giá chất lợng giáo dục phổ thông - Viện khoa học giáo
dục đã xây dựng bộ tài liệu Bớc đầu đổi mới việc kiểm tra đánh giá kết
quả học tập ở các môn học lớp nhằm cung cấp một số khái niệm cơ
bản, một số định hớng về việc đổi mới đánh giá chất lợng học tập của
học sinh và các đề kiển tra mẫu để giáo viên có thể sử dụng hoặc tham
khảo trong quá trình giảng dạy. Bộ Tài liệu đã đợc Vụ trung học phổ
thông thẩm định để sử dụng trong nhà trờng THCS
Căn cứ vào định hớng đổi mới phơng pháp dạy học trong nhà trờng là
tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh. Vì vậy các câu hỏi trong bài
kiểm tra cần kết hợp câu hỏi tự luận và trắc nghiệm khách quan , nên
tăng dần câu hỏi trắc nghiệm khách quan và các câu vận dụng kiến thức
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
2
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
và giải thích những hiện tợng thực tiễn cuộc sống. Đối với câu hỏi tự luận
thì câu hỏi kiểm tra chủ yếu là loại câu hỏi tại sao?
Kiểm tra có thể bằng nhiều hình thức khác nhau nh : kiểm tra nói
kiểm tra viết, nhng cần chú ý kiểm tra thực hành, kĩ năng vận dụng kiến
thức vào thực tiễn cuộc sống. Vì vậy bài viết này nhằm đề cập một số
biện pháp nâng cao chất lợng việc kiểm tra ,đánh giá đối với bộ môn sinh
học THCS .
Để góp phần nâng cao chất lợng dạy học môn sinh học ở các trờng
THCS nói chung và ở trờng THCS Dũng Tiến nói riêng, tôi xin mạnh dạn
đa vấn đề Vận dụng, Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học
sinh THCS môn sinh học
Rất mong nhận đợc sự đồng tình ủng hộ và sự góp ý chân thành của
các đồng nghiệp.
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
3

SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Đề tài : Vận dụng, đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh THCS đối với bộ môn sinh học
Phần II Nội dung
A/ Cơ sở lí luận :
I. Hình thức :
- Có câu hỏi dạng trắc nghiệm chiếm 30% - 40%
- Có câu hỏi dạng tự luận chiếm 70% - 60%
II. Yêu cầu:
- Nội dung kiểm tra cần quán triệt nguyên tắc vừa sức bám sát yêu cầu
của chơng trình, kiểm tra đợc cả kiến thức, kĩ năng và thái độ.
- Đề kiểm tra phải đánh giá khách quan chính xác năng lực học tập của
từng học sinh.
- Kiểm tra không thể bỏ qua đợc các hình thức kiểm tra truyền thống,
mà ttrong một bài kiểm tra cần kết hợ cả kiểm tra truyền thông và câu hỏi
trắc nghiệm khách quan, tăng đần trắc nghiệm khách quan. Đặc biệt với
chơng trinh sinh học 9 cần chú ý câu hỏi thực hành và câu hỏi vận dung
vào giải thích một số hiện tợng trong thức tiễn cuộc sống.
III. Nội dung kiểm tra
Kiểm tra cả kiến thức, kĩ năng và thái độ. Kiểm tra kiến thức ở 3 mức
độ :
- Biết : câu hỏi yêu cầu học sinh nhắc lại một kiến thức đã biết, học
sinh chỉ dựa vào trí nhớ để trả lời.
- Hiểu : câu hỏi yêu cầu học sinh tổ chức, sắp xếp lại các kiến thức
đã học diễn đạt bằng ngôn t của mình chứng tỏ thông hiểu chứ không
phải chỉ biết và nhớ.
- Vận dụng : câu hỏi yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức đã học vào
một tình huống mới để giải thích những vấn đề trong thực tiễn cuộc sống.
Kiểm tra thực hành bằng các bài thực hành thí nghiệm cụ thể nh : trình
bày thí nghiệm, kết quả thí nghiệm, giải thích kết quả thí nghiệm, hoặc

quan sát giải thích các hiện tợng thực tiễn trong cuộc sống.
IV. Hình thức kiểm tra:
Đối với học sinh lớp 9 vẫn giữ 2 hình thức kiểm tra :
- Kiểm tra nói trong một tiết học (kiểm tra bài cũ).
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
4
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
- Kiểm tra viết (kiểm tra 15 hoặc 45). Kiểm tra 15 có thể đầu tiết
hoặc cuối tiết học, kiểm tra 45 giữa kì hoặc cuối kì.
V. Điều kiện kiểm tra :
- Dựa vào mục tiêu cấp học lớp học.
- Phải nghiên cứu kĩ những kiến thức cơ bản của bài của chơng trình,
chuẩn kiến thức tối thiểu theo yêu cầu của Bộ Giáo dục - đào tạo.
- Phải nắm đợc đối tợng, trình độ của từng lớp, của từng học sinh, từng
vùng miền khác nhau.
- Coi kiểm tra hoặc coi thi phải thực sự nghiêm khắc chống hiện tợng
quay cóp bài trao đổi bài.
B/ Một số ph ơng pháp cụ thể
Mỗi một phơng pháp đều có những u - nhợc điểm và đợc sử dụng thích
hợp trong mỗi tình huống cụ thể.
1. Ph ơng háp quan sát :
Phơng pháp này mang nặng tính chất định tính thờng đợc dùng trong
việc đánh giá kết quả thực hành.
2. Ph ơng pháp vấn đáp(nói)
Yêu cầu đối với câu hỏi kiểm tra nói:
- Dung lợng kiến thức trong mỗi câu hỏi phải vừa phải, sát với trình
độ học sinh.
- Câu hỏi nêu ra cho học sinh phải chính xác rõ ràng và xác định,
không làm cho học sinh hiểu sai, dẫn đến trả lời lạc đề. Bên cạnh câu hỏi
cơ bản, chuẩn bị câu hỏi bổ sung, tạo điều kiện đánh giá chính xác, chú ý

năng lực vận dụng kiến thức, suy nghĩ sang tạo.
- Phơng pháp kiểm tra vấn đáp (nói) có thể đầu tiết học Kiểm tra
miệng hoặc trong suốt cả tiết học. Phơng pháp này không thích hợp cho
việc đánh giá một lợng lớn kiến thức hoặc trên nhiều học sinh trong một
thời gian ngắn.
3. Ph ơng pháp kiểm tra viết:
Bài kiểm tra viết có thể đợc thực hiện ở đầu hay cuối tiết học hoặc
chọn một tiết học sau một chơng hay một phần của chơng trình, hoặc
trong bài viết vào cuối học hay cuối năm học.
Kiểm tra viết có thể đề cập nhiều vấn đề nhằm đánh giá học sinh ở
nhiều mặt hơn kiểm tra nói. Tuy nhiên đề kiểm tra viết cũng chỉ có thể đề
cập một số kiến thức mấu chốt nào đó trong cả một chơng trình rất dài.
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
5
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Đối với học sinh THCS khó có điền kiện đánh giá kĩ năng thực hành cho
nên có thể dùng những câu hỏi kiểm tra lí thuyết về thực hành.
Nội dung câu hỏi phải vừa sức học sinh. Số lợng câu hỏi phải thích
hợp với thời gian qui định làm bài, bao quát đợc những thành phần kiến
thức khác nhau của chơng trình môn học.
Trong đề kiểm tra nen có những phần câu hỏi phân hoá trình độ học
sinh, phát hiện những học sinh giỏi để bồi dỡng.
Để khắc phục những nhợc điểm của kiểm tra viết trong dạy học trớc
đây, ngoài việc kiểm tra viết theo kiểu truyền thống nh trắc nghiệm chủ
quan thì cần phảI kết hợp với kiểm tra viết theo trắc nghiệm khách quan.
Nên đảm bảo tỉ lệ nhất định giữa câu hỏi trắc nghiệm khách quan với câu
hỏi trắc nghiệm tự luận.
Bao gồm 2 dạng chính là câu hỏi tự luận(trắc nghiệm chủ quan) và
trắc nghiệm khách quan.
a - Loại câu hỏi tự luận :

- Loại này bao gồm 3 dạng nhỏ: diễn giải, tiểu luận và luận văn.
Các bài kiểm tra trong trờng THCS vẫn chủ yếu sử dụng phơng pháp diễn
giải mà ở đó học sinh có thể diễn đạt ý tởng, câu văn nhờ kiến thức và
học tập đã có.
- Phơng pháp này có khả năng đo đợc khả năng suy luận, suy diễn,
so sánh, tổng hợp Nên phát huy đợc óc sáng tạo khéo léo khi giải quyết
vấn đề, khuyến khích học sinh suy luận tổng kết hoá, khái quát hoá hoặc
trình bày về mối liên hệ giữa các sự kiện, tạo cơ hội cho học sinh luyện
văn, tu từ thích hợp trong việc kiểm tra các môn học xã hội.
- Việc soạn câu hỏi cho dạng này khá dễ dàng, nhanh chóng
- Phơng pháp này có nhợc điểm là khó chấm điểm việc chấm điểm
mất rất nhiều thời gian, tính khách quankhông cao nên độ tin cậy thấp.
Trong một bài chỉ kiểm tra trong phạm vi hẹp về nội dung kiến thức.
b - Loại trắc nghiệm khách quan:
Là dạng trắc nghiệm trong đó mỗi câu hỏi có kèm theo các câu trả
lời sẵn. Loại câu hỏi này cung cấp cho học sinh một phần hay tất cả
thông tin cần thiết và yêu cầu học sinh phải chọn câu trả lời hoặc chỉ cần
điền thêm một vài từ. Loại câu hỏi này đợc gọi là câu hỏi đóng, đợc xem
là khách quan vì chúng đảm bảo tính khách quan khi chấm điểm, không
phụ thuộc vào ý kiến đánh giá của ngời chấm.
Những loại câu trắc nghiệm khách quan dùng trong kiểm tra viết :
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
6
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
* Loại Đúng - Sai : Trớc một câu dãn xác định học sinh trả lời câu
hỏi Đúng (Đ) hay Sai (S).
Loại câu trắc nghiệm đúng sai thích hợp để kiểm tra những kiến
thức sự kiện, cũng có thể dùng để kiểm tra về định nghĩa các khai niệm,
nội dung các định luật. Loại này đòi hỏi trí nhớ, ít có khả năng phân biệt
học sinh giỏi học sinh kém.

Khi soạn câu hỏi trắc nghiệm Đúng - Sai, cần chú ý những điểm
sau:
+ Chọn câu dẫn nào mà một học sinh trung bình khó nhận ra Đ
hay S.
+ Không nên trích nguyên văn những câu trong sách giáo khoa.
+ Mỗi câu trắc nghiệm nên diễn tả một ý duy nhất.
+ Trong một bài kiểm tra không nên bố trí số câu Đ bằng số câu S,
không nên bố trí số câu đúng theo một trật tự có tính chu kì.
* Loại câu hỏi lựa chọn nhiều phơng án :
Mỗi câu hỏi nêu ra có 3 - 5 câu trả lời sẵn. Trong đó chỉ có một câu
trả lời đúng. Những câu trả lời khác đợc xem là câuGây nhiễu hoặc
Gài bẫy. Học sinh phải nắm vững kiến thức mới phân biệt đợc. Các câu
Gây nhiễu hoặc Gài bẫy có vẻ bề ngoài là đúng nhng thực chất là sai
hoặc chỉ đúng 1 phần.
Loại câu hỏi nhiều loại lựa chọn đợc sử dụng rộng rãi nhất kích
thích suy nghĩ nhiều hơn đúng sai.
Khi viết loại câu trắc nghiệm này cần chú ý những điểm sau:
+ Phần gốc có thể là 1 câu hỏi hoặc một câu bỏ lửng và phần lựa
chọn là câu bổ sung để phần gốc trở nên đủ nghĩa.
+ Phần lựa chọn nên từ 3- 5 câu tuỳ trình độ kiến thức và t duy của
học sinh.
+ Tránh xếp câu trả lời đúng nằm ở vị trí tơng ứng nh nhau ở mọi
câu hỏi.
* Loại ghép đôi :
Loại này thờng gồm hai dãy thông tin : Một dãy là những câu hỏi
(hoặc câu dẫn). Một dãy là những câu trả lời (hay câu để lựa chọn) học
sinh phải tìm ra câu trả lời ứng với câu hỏi.
Loại trắc nghiệm ghép đôi thích hợp với việc kiểm tra một nhóm
kiến thức có liên quan gần gũi chủ yếu. Chủ yếu là kiến thức sự kiện.
Khi viết loại câu hỏi trắc nghiệm này cần chú ý những điểm sau:

Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
7
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
+ Dãy thông tin nêu ra không nên quá dài, nên thuộc cùng một
nhóm có liên quan học sinh có thể nhầm lẫn.
+ Dãy câu hỏi và dãy trả lời không nên bằng nhau, nên có những
câu trả lời d ra để tăng sự cân nhắc trong khi lựa chọn.
+ Thứ tự câu trả lời không nên ăn khớp với thứ tự câu hỏi để gây
thêm khó khăn cho sự lựa chọn.
* Loại điền thêm:
Là dạng biến thể của kiểu tra lời cực ngắn.
Câu dẫn có để một vài chỗ trống Học sinh phải điền vào chỗ
trống những từ hoặc cụm từ thích hợp.
Loại trắc nghiệm này dễ viết nhng khó chấm học sinh có thể điền
những từ khác ngoài dự kiến của đáp án.
* Kiểm tra qua hình vẽ:
Yêu cầu học sinh chú thích một vài chi tiết để trống trên một hình
vẽ, sửa một chi tiết sai Loại câu hỏi này rất cần thiết cho việc kiểm tra
kiến thức giải phẫu (sinh học 8)
4. Bài tập :
Những bài tập nhỏ dới nhiều hình thức thích hợp, ra cho học sinh làm
ngay tại lớp trong quá trình dạy bài mới hay ở bớc củng cố ở cuối tiết
học, hoặc ra cho học sinh làm ở nhà, sẽ giúp cho học sinh tự đánh giá
trình độ kiến thức, kĩ năng mới học, giúp nhanh chóng nắm đợc kết quả
học tập của học sinh.
5. Báo cáo của học sinh:
Tạo cơ hội cho học sinh trình bày trớc lớp những báo cáo nhỏ, những
t liệu su tầm từ sách báo, kết quả những thí nghiệm ngòai giờ, phù hợp
với đặc thù của chơng trình sinh học.
I. Nguyên tắc ra đề kiểm tra:

- Căn cứ vào mục tiêu của bài của chơng trình sinh học 9.
- Thể hiện tinh thần đổi mới của phơng pháp dạy học bộ môn, phát huy
đợc tính tích cực học tập của học sinh.
- Kiểm tra cả kiến thức, kĩ năng, chú trọng kĩ năng thực hành và vận
dụng kiến thức sinh học vào thực tiễn cuộc sống.
- Đa dạng hoá các hình thức kiểm tra.
- Đề kiểm tra phải vừa sức với học sinh và vừa phân hoá đợc các đối t-
ợng học sinh.
- Phải tuân thủ những qui chế pháp lí hiện hành.
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
8
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
II. Quy trình ra đề kiểm tra(5 bớc):
- Bớc 1: Xác định yêu cầu mục đích của đề kiểm tra. Đề kiểm tra là
phơng tiện đánh giá kết quả học tập sau khi học xong một chủ đề, một
chơng, một học kì, hay toàn chơng trình một lớp học, một cấp học.
- Bớc 2: Xác định mục tiêu, nội dung kiến thức của đề kiểm tra để xây
dựng đợc đề kiểm tra tốt cần liệt kê chi tiết các mục tiêu giảng dạy thể
hiện ỏ các hành vi hay năng lực của học sinh. Kết quả của việc dạy và
học : kiến thức, kĩ năng, thái độ
- Bớc 3: Thiết lập ma trận 2 chiều:
+ Một chiều là nội dung hay mạch kiến thức chính când đánh
giá
+ Một chiều là mức độ kiến thức của học sinh.
Xác định tỉ lệ số lợng các câu hỏi, tự luận và trắc nghiệm khách quan.
Hình thức ma trận : Từ số lợng câu hỏi kết hợp với trình độ của học
sinh để ra đề với mức độ nào.
- Bớc 4: Thiết kế câu hỏi cho ma trận: vào từng câu hỏi cụ thể.
- Bớc 5: Hớng dẫn chấm(đáp án, biểu điểm).
C/Thực trạng vấn đề nghiên cứu

Môn sinh học là một bộ môn khoa học tự nhiên có tốc độ phát triển nh
vũ bão, cho nên lợng tri thức đa vào giảng dạy thừơng xuyên đợc cập
nhật hàng ngày, do đó đòi hỏi một phơng thức kiểm tra phù hợp nhằm
đánh giá cả về bề rộng và chiều sâu của tri thức.
Theo tôi nghĩ mỗi phơng pháp đều có u - nhợc điểm của nó, nếu ta
khéo léo kết hợp sử dụng trong mỗi tình huống, mỗi bài thi, bài kiểm tra
thì hiệu quả sẽ cao hơn.
Bởi vậy tôi đã mạnh dạn áp dụng các phơng pháp kiểm tra cụ thể nh
sau:
Phần 1 : Biến dị và di truyền:
+ Các thí nghiệm của Menđen: kết hợp tự luận với trác nghiệm
khách quan (trắc nghiệm ở dạng bài tập)
+ NST, ADN, ARN, gen : Trắc nghiệm hoàn toàn :
+ Biến dị, di truyền, ứng dụng di truyền học: kết hợp với tự luận và
trắc nghiệm khách quan ( tự luận dới dạng các bài tập hoặc câu hỏi phân
biệt, so sánh)
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
9
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Phần 2: Sinh vật và môi trờng: Kết hợp tự luận và trắc nghiệm khách
quan.
Các câu hỏi dùng cho một bài kiểm tra có thể lấy ra từ các ngân hàng
câu hỏi( có trong các sách bài tập, sách giáo viện hoặc các sách tham
khảo).
Nhng việc tự biên soạn ra các câu hỏi là việc nên làm bởi vì : Tập hợp
các câu hỏi có sẵn hiện nay cha phong phú, tuỳ từng mục đích, đối tợng,
nội dung, thời gian cho phép mà các yêu cầu cho các câu hỏi rất khác
nhau, chỉ có ngời giáo viên mới chủ động đợc điều này.
Để tự soạn đợc một tập hợp các câu hỏi thì mỗi giáo viên phải tự trang
bị cho mình một ngân hàng câu hỏi, những hiểu biết về kĩ thuật trắc

nghiệm, phải nắm đợc các yêu cầu cơ bản về nguyên tắc soạn thảo, về
tiêu chuẩn cho một câu hỏi và tổng thể các câu hỏi.
Dới đây là một số ví dụ cho những điều tôi vừa trình bày ở trên. Các
câu hỏi do tôi tự biên soạn kiểm tra. Bài kiểm tra đã đợc áp dụng cho
kiểm tra 5, 15, 45 năm học 2006 - 2007.
Ví dụ 1
1. Nội dung các câu hỏi
Đề kiểm tra
Môn: sinh học lớp 9
Thời gian : 45
Đánh dấu x vào đầu ý trả lời đúng nhất.
Câu 1: Thế nào là trội không hoàn toàn?
a - Kiểu hình của F
1
biểu hiện tính trạng trung gian giữa bố và mẹ.
b - F
2
có tỉ lệ kiểu hình : 1 trội : 2 trung gian : 1 lặn
c - F
2
có tỉ lệ kiểu hình : 3 trội: 1 lặn.
d - Cả a và b.
Câu 2: Tính đặc trng của NST là gì?
a - Tế bào của mỗi loại sinh vật có một bộ NST đặc trng (với số lợng và
hình thái xác định)
b - Bộ NST đặc trng đợc duy trì ổn định qua các thế hệ.
c - Cả a và b.
d - NST biến đổi qua các thời kì của quá trình phân bào .
Câu 3: NST giới tính có những loại tế bào nào ?
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến

10
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
a- Tế bào sinh dỡng.
b- Tế bào sinh dục .
c- Tế bào phôi.
d- Cả a, b và c.
Câu4: Cấu tạo hoá học của ADN có đặc điểm gì?
a- ADN có kích thớc lớn (đại phân tử).
b- ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân (gồm nhiều đơn phân)
c- Thành phân chủ yếu trong ADN là các nguyên tố: C, H, O, N, P.
d- Cả a, b và c.
Câu5: Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc nào ?
a- Nguyên tắc bổ sung : A - T, G - X.
b- Nguyên tắc bán bảo toàn : trong phân tử ADN có 1 mạch cũ và 1
mạch mới.
c- Nguyên tắc khuôn mẫu : mạch mới đợc tổng hợp theo mạch khuôn
của ADN mẹ.
d- Cả a, b và c.
Câu 6: Có mấy loại ARN?
a- m ARN : truyền đạt thông tin qui định cấu trúc prôtêin.
b- t ARN : Vận chuyển axit amin trong quá trình tổng hợp prôtêin.
c- r ARN : là thành phần cấu tạo nên ribôxom (nơi tổng hợp nên
prôtêin).
d- Cả a, b và c.
Câu 7: Bản chất của mối quan hệ giữa gen và tính trạng trong sơ đồ :
gen m ARN prôtêin tính trạng là gì?
a- Sau khi đợc hình thành, m ARN thực hiện tổng hợp prôtêin ở trong
nhân.
b- Trình tự các axit amin trong phân tử prôtêin đợc qui định bởi trình tự
các nuclêôtit trên ADN.

c- Khi ribôxom chuyển dịch trên m ARN thì prôtêin đặc trng đợc hình
thành làm cơ sở cho sự biểu hiện các tính trạng .
d- Cả a, b và c.
Câu 8: ở cà chua, quả đỏ là tính trạng trội hoàn toàn so với quả vàng. hãy
lập sơ đồ lai để xác định kết quả về kiểu gen, kiểu hình của con lai F
1
trong các trờng hợp sau đây
a/ P : Quả đỏ quả đỏ (AA aa)
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
11
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
b/ P : quả đỏ quả vàng (aa aa)
Câu 9: Có một đoạn mạch trên đoạn gen có trật tự các nuclêôtit nh sau:
Mạch 1: A-X-T-G-A-T-A-X-G-G-T-A
a/ Hãy viết trật tự các nuclêôtit của mạch còn lại và cả đoạn gen
b/ Xác định trình tự các đơn phân của đoạn mạch ARNđợc tổng hợp từ
mạch 1
* Tôi đã áp dụng kiểm tra 45 trên 4 lớp thuộc trờng THCS Cẩm Văn: là
lớp 9
A
9
B
,9
C
,9
E
.
Tổng số 144 học sinh. Mỗi học sinh nhận đợc một tờ đề in.
2. Đáp án biểu điểm :
Câu1 : (1đ): d ; Câu 2: (1đ): c ; Câu 3 : (1đ): d ; Câu 4:

(1đ) :d ;
Câu 5 (1đ) :d ; Câu 6 : (1đ) : d ; Câu 7 : (1đ) : d.
Câu 8(2đ) :
a- (1đ) P : (quả đỏ) AA aa ( quả đỏ )
GP : A A,a
F
1
: AA , Aa
Quả đỏ, quả đỏ.
b- (1đ)P : (quả đỏ) Aa aa ( quả vàng)
GP : A,a a
F
1
: Aa , aa
Quả đỏ, quả vàng.
Câu 9 : (1đ)
a-(1/2đ)
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
12
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
b- (1/2đ)
A - X - T - G - A - T - A - X - G - G - T - A (Mạch 1)
U - G - A - X -U - A -U - G - X - X - A -U (ARN)
3. Kết quả thu đ ợc :
- Số liệu thực nghiệm là điểm số của các học sinh tham gia làm bài
- Các số liệu thu đợc tôi thống kê ở sau:
Loại điểm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Số HS đạt điểm
tơng ứng
3 13 19 37 42 17 13

- Với các số liệu này, tôi sử dụng vào nhiều mục đích nh :
+ Xác định độ phân biệt, độ khó và độ tin cậy
+ Xác định điểm trung bình cộng : Theo công thức
Vậy điểm trung bình của bài kiểm tra trắc nghiệm nói trên tính bằng 6,1
Ví dụ 2
1. Nội dung câu hỏi
Đề kiểm tra
Môn: sinh học lớp 9
Thời gian : 15
Câu I: Quần thể ngời khác quần thể sinh vật khác ở những điểm nào?
Tại sao có sự khác nhau đó ?
Câu II: chọn phơng án đúng nhất trong các câu sau (khoanh tròn vào đầu
câu)
1 - Một số đặc trng của quần thể đợc đề cập trong sinh học 9 là gì ?
a - Tỉ lệ giới tính, thành phần nhóm tuổi
b - Tỉ lệ giới tính, mật độ quần thể, thành phần nhóm tuổi.
c - Thành phần nhóm tuổi, mật độ quần thể.
d - Mật độ quần thể, tỉ lệ giới tính.
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
13
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
2 - Trong tự nhiên , đặc trng nào sau đây không phải là đặc trng để
phân biệt các quần thể với nhau:
a - Tỉ lệ giới tính.
b - Thành phần nhóm tuổi.
c- Kích thớc cá thể đực
d- Mật độ
3 - Mật độ quần thể tăng khi nào?
a- Khi nguồn thức ăn tăng.
b- Khi nơi ở rộng rãi , không bệnh tật.

c- Khi tỉ lệ sinh cao hơn tỉ lệ tử vong
d- Cả a, b và c
2 - Đáp án biểu điểm
Câu I (7 điểm ):
- Sự khác nhau của quần thể ngời so với quần thể sinh vật khác:
+ Có hôn nhân
+ Có luật pháp
+ Có kinh tế
+ Có xã hội
+ Có giáo dục
+ Có văn hoá ( Mỗi ý đúng cho 0,5 điểm)
- Có điểm khác nhau đó là vì:
+ Bộ não ngời phát triển, có t duy, hoạt động có mục đích ( 2 điểm
)
+ Có khả năng thay đổi những đặc trng của quần thể ( 2 điểm )
Câu II (3 điểm ) mỗi ý đúng cho một điểm:
1 - b, 2- c, 3 - c
D/ Kết quả thực hiện :
- Kiểm tra cả khối 9: tổng số là 182 bài
- Kết quả cụ thể nh sau:
Loại điểm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Số HS đạt điểm
tơng ứng
6 26 60 55 17 18
Vậy điểm trung bình của bài kiểm tra 15 phút nói trên tính bằng 8,6
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
14
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Ví dụ 3
( Kiểm tra 5 phút - Kiểm tra đầu giờ)

- Sử dụng kiểm tra dới dạng phiếu học tập
- Hãy chọn nội dung thích hợp ở cột b tơng ứng với cột a: Các dạng tài
nguyên thiên nhiên
A Dạng tài nguyên B Các tài nguyên
1. Tài nguyên tái sinh
a .Khí đốt thiên nhiên
b. Tài nguyên nớc
c. Tài nguyên đất
d. Năng lợng gió
e. Dầu lửa
g. Tài nguyên rừng
h. Bức xạ mặt trời
i. Than đá
k. Năng lợng thuỷ triều
l. Năng lợng suối nớc nóng
2. Tài nguyên không tái sinh
3. Tài nguyên năng lợng vĩnh cửu
- Đáp án :
1: b, d, g, h, k ,l
2: a, c, e, i
3: d, h, k
Đề tài : Vận dụng, đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh THCS đối với bộ môn sinh học
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
15
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Phần III - Kết luận và kiến nghị
Với những phần đổi mới phơng pháp kiểm tra đánh giá bằng cách
thiết kế các câu hỏi cho các bài kiểm tra: 5, 15, 45 phút. Tôi đã nhận đợc
sự hởng ứng nhiệt tình của cá em học sinh khi làm bài và luôn yêu cầu đ-

ợc kiểm tra thờng xuyên theo phơng thức này. Tôi nhận thấy các em rất
tự tin khi tìm câu trả lời. Giảm hẳn hiện tợng quay cóp, đánh giá chính
xác năng lực học tập của từng học sinh. Tôi cũng đã trao đổi thảo luận
việc áp dụng phơng pháp đổi mới kiểm tra đánh giá với một số đồng
nghiệp, cũng đã nhận đợc sự động viên, hởng ứng nhiệt tình.
Để nâng cao chất lợng dạy và học. Song song với việc đổi mới nội
dung và phơng pháp giảng dạy là việc đổi mới phơng pháp kiểm tra đánh
giá.
Thực trạng cho thấy việc kiểm tra đánh giá hiện nay còn nhiều tồn
tại, thiếu tính khách quan và tính chính xác.
Trong các phơng pháp kiểm tra đánh giá thì trắc nghiệm khách quan
tỏ ra có nhiều u điểm, trong các dạng kiểm tra đánh giá dạng trắc nghiệm
khách quan đã đáp ứng nhu cầu của việc đổi mới.
Thực nghiệm s phạm cho thấy hớng đổi mới này hoàn toàn có tính
khả thi trong thực tế.
Để có tính thực thi phơng pháp này, đòi hỏi phải có sự tham gia của
nhiều giáo viên vào việc soạn thảo câu hỏi, định chuẩn cho câu hỏi mới
có thể đáp ứng rộng rãi.
Cần trang bị cho mỗi giáo viên những nguyên tắc cơ bản của việc
soạn thảo câu hỏi theo kiểu : lựa chọn nhiều phơng án.
Cần khuyến khích các giáo viên sinh học áp dụng phơng pháp này
kết hợp với phơng pháp tự luận truyền thống với mọi hình thức kiểm tra.
Dũng Tiến, ngày 12/12/2008
Ngời viết
Phạm Trung Mến
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
16
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Đề tài : Vận dụng, đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh THCS đối với bộ môn sinh học

Phần IV - Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình hớng dẫn thực hiện chơng trình SGK mới năm học
2008-2009
2. Tài liệu bồi dỡng thờng xuyên cho giáo viên THCS chu kỳ III
môn sinh học
3. Sách bài tập trắc nghiệm sinh học 9 cơ bản và nâng cao
4. Một số t liệu trên báo giáo dục thời đại, số 19, 25, 34
5. Một số ý kiến tham khảo của các đồng nghiệp trên địa bàn
Thành phố HP
6. Số liệu thống kê và thực trạng áp dụng tại trờng THCS Dũng
Tiến trong năm học 2005-2006, 2007-2008, Học kỳ I năm học
2008-2009
7. Sách thiết kế bài giảng sinh học 6,7,8,9
8. Sách giáo khoa và sách bài tập sinh học 6,7,8,9
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
17
SKKN : Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS môn sinh học
Mục lục
Phần I : Đặt vấn đề Trang 1-3
Phần II : Nội dung 4-15
Phần III : Kết luận và kiến nghị 16
Phần IV : Tài liệu tham khảo 17
Mục lục : 18
Tr ờng THCS Dũng Tiến Giáo viên: Phạm Trung Mến
18