Giáo dục đạo đức cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ



NGUYỄN THỊ BÍCH THẢO

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN Ở HƯNG YÊN HIỆN
NAY THEO TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

HÀ NỘI - 2013


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ



NGUYỄN THỊ BÍCH THẢO

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN Ở HƯNG YÊN
HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

Chuyên ngành: Triết học
Mã số:

60 22 80

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN LINH KHIẾU

HÀ NỘI - 2013


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chương 1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC, GIÁO DỤC ĐẠO
ĐỨC CHO THANH NIÊN - SINH VIÊN .............................................. 7
1.1.

Quan điểm của Hồ Chí Minh về thanh niên - sinh viên .................... 7
1.1.1. Vị trí của Thanh niên – Sinh viên trong quan niệm của Hồ Chí
Minh .............................................................................................. 7
1.1.2. Quan niệm của Hồ Chí Minh về vai trò, nhiệm vụ của thanh niên
- sinh viên ......................................................................................... 9

1.2.

Quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức và giáo dục đạo đức
cho sinh viên .................................................................................. 16
1.2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức ....................................... 16
1.2.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cách mạng
cho sinh viên .................................................................................. 20

Chương 2. THỰC TRẠNG ĐẠO ĐỨC, GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH
VIÊN Ở HƯNG YÊN VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH
VIÊN Ở HƯNG YÊN HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC

HỒ CHÍ MINH ................................................................................ 50

2.1.

Những yếu tố tác động đến đạo đức và giáo dục đạo đức cho
sinh viên ở Hưng Yên hiện nay ..................................................... 50
2.1.1. Ảnh hưởng của lịch sử - văn hóa truyền thống địa phương
đối với đạo đức và cơng tác giáo dục đạo đức cho sinh viên .......... 50
2.1.2. Tác động của kinh tế thị trường đối với việc giáo dục đạo
đức cho sinh viên ........................................................................... 52
2.1.3. Tác động của tồn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế với
giáo dục đạo đức cho sinh viên ...................................................... 56

2.2.

Thực trạng đạo đức và giáo dục đạo đức cho sinh viên ở
Hưng Yên hiện nay ........................................................................ 59
2.2.1. Đặc điểm chung của công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên
ở Hưng Yên hiện nay ..................................................................... 59


2.2.2. Thực trạng đạo đức của sinh viên và công tác giáo dục đạo
đức cho sinh viên theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh ở
Hưng Yên hiện nay ........................................................................ 70
2.3. Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo
đức cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo
đức Hồ Chí Minh ........................................................................... 85
2.3.1. Đổi mới công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên trong các
trường đại học, cao đẳng ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh .................................................................... 86

2.3.2. Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, đồng thời phát huy vai
trò tự học tập, tự du dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của
thanh niên - sinh viên ..................................................................... 92
2.3.3. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh cho sinh viên, kiên
quyết đấu tranh đẩy lùi các hiện tượng tiêu cực và các tệ nạn
xã hội trong nhà trường .................................................................. 94
2.3.4. Phát triển đội ngũ giáo viên giỏi về chuyên môn nghiệp vụ,
vững vàng về phẩm chất chính trị, có đạo đức, lối sống lành
mạnh, là tấm gương sáng cho sinh viên noi theo ............................ 96
2.3.5. Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, xã hội trong việc
giáo dục đạo đức cho sinh viên ...................................................... 99
2.3.6. Phát huy vai trị của các tổ chức Đồn thanh niên, Hội sinh
viên nhà trường trong công tác giáo dục đạo đức cho sinh
viên theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh ..................................... 103
2.3.7. Nhà trường phải tích cực tiến hành các giải pháp hỗ trợ việc
làm cho sinh viên .......................................................................... 109
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 111
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 114


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Sinh viên là một bộ phận của thế hệ trẻ ngày càng có vai trò quan trọng
đối với sự phát triển đất nước. Họ là những trí thức tương lai, đóng vai trị chủ
chốt trong kỷ nguyên văn minh trí tuệ, của khoa học - cơng nghệ mới, của tồn
cầu hóa. Phần lớn trong số họ cũng chính là thanh niên - những con người đại
diện cho một thế hệ tiên tiến mới, lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc, là chủ nhân tương lai của nước nhà.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người có ý thức rất sớm về việc giáo dục đạo đức

cách mạng. Trong suốt cuộc đời của mình, Người ln quan tâm đến việc tuyên
truyền giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân và đặc biệt
là thanh niên - sinh viên. Người luôn coi đạo đức là cái gốc, là nền tảng của con
người, là nguồn sức mạnh to lớn làm cho tinh thần cách mạng không bao giờ
cạn. Hồ Chí Minh ln ln quan tâm đào tạo, giáo dục thanh niên về mọi mặt,
coi nhiệm vụ bồi dưỡng thế hệ trẻ là việc rất quan trọng và hết sức cần thiết của
cách mạng. Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói về thanh niên với tấm
lịng thương yêu vô hạn của vị cha già dân tộc. Người căn dặn: “Đảng cần phải
chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa
kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”. Người chỉ rõ, “bồi
dưỡng thế hệ trẻ cho đời sau” là việc làm hết sức cần thiết.
Lớn lên trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ, được Đảng,
Nhà nước, nhà trường, xã hội và gia đình quan tâm nuôi dạy; đồng thời, được
thừa hưởng một truyền thống lịch sử, văn hóa q báu của dân tộc, đa phần thanh
niên - sinh viên ý thức được vai trò, vị trí của mình và hăng hái phấn đấu học tập

1


trở thành những người lao động có trí tuệ, có phẩm chất đạo đức cách mạng,
xứng đáng là chủ nhân tương lai của đất nước.
Tuy nhiên, do còn trẻ, thiếu kinh nghiệm nên thanh niên - sinh viên rất
cần sự quan tâm chăm lo của các thế hệ đi trước. Đặc biệt là trong công cuộc
đổi mới hiện nay, bên cạnh những thành tựu đạt được chúng ta cịn có những
vấn đề phải băn khoăn, lo lắng. Đó là sự suy thoái về đạo đức trong xã hội, các
tệ nạn tham nhũng, làm ăn phi pháp diễn ra ở nhiều nơi. Nhiều cán bộ đảng viên
không giữ được phẩm chất đạo đức đã thối hóa, biến chất, đặc biệt là sự xuống
cấp nghiêm trọng về mặt đạo đức của một bộ phận không nhỏ thanh niên, sinh
viên các trong các trường đại học, cao đẳng.
Với những lý do trên, tác giả chọn: “Giáo dục đạo đức cho sinh viên ở

Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn
tốt nghiệp cao học chuyên ngành Triết học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Nghiên cứu về vấn đề thanh niên, sinh viên và giáo dục lý tưởng cách
mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, sinh viên, tư tưởng đạo đức Hồ Chí
Minh đã có nhiều cơng trình khoa học có giá trị được cơng bố như:
- Về sách: Đồn Nam Đàn (2002): Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
thanh niên, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội; Phạm Đình Nghiệp (2000): Giáo
dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong tình hình mới, Nxb.
Thanh niên, Hà Nội; GS Vũ Khiêu (Chủ biên) (1993): Tư tưởng Hồ Chí Minh về
đạo đức, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội; Trần Thị Quy Nhơn (2004): Tư tưởng
Hồ Chí Minh về vai trò thanh niên trong cách mạng Việt Nam, Nxb. Thanh niên,
Hà Nội; TS. Dương Tự Đam (2008): Giáo dục thanh niên kế thừa nhân cách Hồ
Chí Minh để trưởng thành và phát triển, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội...
Trong các cuốn sách trên, các tác giả bàn đến nguồn gốc, đặc điểm tư
tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, các giá trị chuẩn mực của đạo đức mới, con đường

2


tu dưỡng đạo đức cách mạng. Vai trò của thanh niên trong cách mạng Việt Nam.
Làm rõ đường lối, chính sách phát triển thanh niên của Đảng và nhà nước ta
trong thời kỳ đổi mới, trình bày nội dung giáo dục tư tưởng, đạo đức Hồ Chí
Minh xây dựng nhân cách sống cho thế hệ trẻ và đưa ra một số mơ hình giáo dục
thanh niên thích hợp. Cung cấp những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công
tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong tình hình mới.
- Về tạp chí: Th.S Ngơ Thị Thu Ngà: Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
đạo đức cách mạng cho thanh niên, Tạp chí Giáo dục lý luận (tháng 5/2007) đề
cập đến sự cần thiết phải giáo dục những phẩm chất đạo đức cơ bản cho thanh
niên theo tư tưởng Hồ Chí Minh; Đồn Văn Khiêm: Lý tưởng đạo đức và việc

giáo dục lý tưởng đạo đức cho thanh niên trong điều kiện hiện nay, Tạp chí Triết
học, số 2-2001; Vi Đức Được: Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên
trong giai đoạn hiện nay, Tạp chí Thanh niên, số 8-2001...
- Về luận văn, luận án: Lê Thị Thủy (2000): Vai trò của đạo đức đối với
sự hình thành nhân cách của con người Việt Nam trong điều kiện đổi mới hiện
nay, luận án tiến sĩ triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Hồng
Diệu Thúy (2005): Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục - đào tạo nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường cao đẳng và trung cấp chuyên
nghiệp ở Ninh Bình hiện nay, Luận văn thạc sĩ chính trị học, Học viện Chính trị
quốc gia, Hà Nội; Phạm Tấn Xuân Tước (2006): Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo
dục đạo đức, lối sống cho thanh niên và vận dụng vào việc giáo dục sinh viên
các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, luận văn thạc sĩ chính trị
học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Hồng Thị Như Quỳnh (2011):
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng của thanh niên vào giáo
dục đạo đức cho học sinh Trung học phổ thơng tỉnh Ninh Bình hiện nay, Luận án
thạc sỹ Chính trị học, Đại học quốc gia Hà Nội...

3


Những luận văn, luận án nêu trên đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý
luận và thực tiễn về giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ ở nước ta hiện nay. Tuy
nhiên, qua tìm hiểu, tham khảo, tác giả thấy chưa có cơng trình nào trực tiếp
nghiên cứu một cách đầy đủ về giáo dục đạo đức cho sinh viên ở Hưng Yên hiện
nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
* Mục đích của luận văn
Trên cơ sở nghiên cứu những nội dung cơ bản tư tưởng đạo đức, giáo dục
đạo đức cho thanh niên - sinh viên của Hồ Chí Minh, thực trạng đạo đức và cơng
tác giáo dục đạo đức cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí

Minh; đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo
đức cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.
* Nhiệm vụ của luận văn
- Làm rõ những nội dung cơ bản tư tưởng đạo đức, giáo dục đạo đức cho
thanh niên - sinh viên của Hồ Chí Minh.
- Làm rõ thực trạng đạo đức và công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên ở
Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo
đức cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, giáo dục
đạo đức cho thanh niên - sinh viên, thực trạng đạo đức và công tác giáo dục đạo
đức cho sinh ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.
* Phạm vi nghiên cứu: Tìm hiểu những nội dung cơ bản tư tưởng đạo
đức, giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên của Hồ Chí Minh

4


Chỉ tìm hiểu thực trạng đạo đức và cơng tác giáo dục đạo đức cho sinh
viên một số trường đại học, cao đẳng ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo
đức Hồ Chí Minh.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận: Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan
điểm, đường lối của Đảng về đạo đức và giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên.
- Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp của chủ nghĩa
duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Kết hợp các phương pháp phân
tích, tổng hợp, so sánh, phương pháp lơgíc và phương pháp lịch sử, kết hợp lơgíc
với lịch sử, đồng thời sử dụng các phương pháp điều tra xã hội học.

5


6. Đóng góp của luận văn
- Góp phần làm rõ hơn nữa tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên, đạo đức,
giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên.
- Chỉ rõ thực trạng đạo đức và công tác giáo dục đạo đức theo tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo
đức theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay
7. Bố cục của luận văn
Bố cục của luận văn bao gồm 2 chương, 5 tiết:
Chương 1: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, giáo dục đạo đức cho
thanh niên - sinh viên.
Chương 2: Thực trạng đạo đức, giáo dục đạo đức cho sinh viên ở Hưng
Yên và một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức
cho sinh viên ở Hưng Yên hiện nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.

6


Chương 1
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC, GIÁO DỤC
ĐẠO ĐỨC CHO THANH NIÊN - SINH VIÊN
Thanh niên là một bộ phận của thế hệ trẻ, là một trong những nhân tố quan
trọng quyết định tương lai, vận mệnh của dân tộc; là lực lượng chủ yếu trên
nhiều lĩnh vực, đảm nhiệm những cơng việc địi hỏi sự hy sinh gian khổ, sức
khỏe và sáng tạo. Sinh viên là tầng lớp người đang ở độ tuổi thanh niên, đang
trong q trình hình thành nhân cách, họ có chung một dạng hoạt động cơ bản
đặc thù là học tập có tính chất nghiên cứu. Đây là một bộ phận ưu tú trong thanh

niên, đồng thời là bộ phận tương lai của trí thức, có vị trí kép trong cơ cấu xã
hội, vị trí, vai trị của thanh niên và của trí thức. Với tư cách là thanh niên, sinh
viên là mùa xuân của xã hội, là cội nguồn của sự sống, là tương lai của dân tộc,
người kế thừa sự nghiệp của cha anh xây dựng và phát triển đất nước.
1.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về thanh niên - sinh viên
1.1.1. Vị trí của Thanh niên – Sinh viên trong quan niệm của Hồ Chí Minh
Ngay từ những ngày đầu cách mạng Người đã dành sự quan tâm của mình đến
thanh niên và suốt đời chăm lo bồi dưỡng, giáo dục thanh niên. Hồ Chí Minh
ln coi thanh niên là lực lượng rường cột của đất nước, tương lai của dân tộc và
hạnh phúc của mỗi gia đình. Mỗi lần nói hay viết về thanh niên Người thường
nói ngắn gọn, đơn giản nhưng sâu sắc; mục đích là làm cho mọi thanh niên đều
có thể hiểu và nhận thức được trách nhiệm của mình để tham gia vào công cuộc
xây dựng đất nước.
Quan niệm của Người về thanh niên là một triết lý nhân sinh sâu sắc: “Một
năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời người khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân
của xã hội” [43, tr.143]. Ở đây, Người đã chỉ ra tuổi thanh xuân là thời kỳ đẹp nhất,

7


sôi động nhất, như mùa xuân trăm hoa đua nở, tràn đầy nhựa sống. Người cũng coi
thanh niên là lực lượng xung kích, là rường cột của đất nước, tương lai của dân tộc.
Theo Hồ Chí Minh, với tư cách là mùa xuân của xã hội, mùa xuân của cách
mạng, thanh niên luôn là lực lượng tràn đầy sức sống, có ước mơ, hồi bão, giàu nghị
lực; đầy sức lực và trí tuệ, đầy khát khao và năng động trong khám phá, sáng tạo cái
mới, có chí tiến thủ, ham hiểu biết và tự thể nghiệm mình; khơng ngại khó khăn, gian
khổ, hy sinh… Đó là những yếu tố quan trọng để thực hiện lý tưởng cao đẹp của chủ
nghĩa cộng sản, là những tiềm năng vô tận cho sự thành cơng của cách mạng giải
phóng dân tộc và cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Khi nói về thanh niên với tính chất là một lực lượng xã hội, Hồ Chí Minh

đã xác định: Thanh niên là một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương
lai, vận mệnh dân tộc. Họ luôn hăng hái xung phong đi đầu trong mọi nhiệm vụ
khó khăn gian khổ và có khả năng hồn thành tốt các nhiệm vụ được giao trong
sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Thanh niên là
người xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hóa. Theo Bác:
“Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Nước nhà thịnh hay suy, mạnh
hay yếu một phần lớn là do các thanh niên” [44, tr.185]. Thanh niên là người làm
nên lịch sử, là lực lượng nòng cốt của cách mạng, trong nước cũng như trên thế
giới. “Thanh niên là một bộ phận quan trọng của dân tộc. Dân tộc bị nô lệ thì
thanh niên cũng bị nơ lệ. Dân tộc được giải phóng, thanh niên mới được tự do.
Vì vậy thanh niên phải hăng hái tham gia cuộc đấu tranh của dân tộc” [46,
tr.398] Người cho rằng muốn vận động nhân dân đứng lên làm cách mạng, trước
hết phải làm cho tầng lớp thanh niên của dân tộc được giác ngộ. Nếu thanh niên
không giác ngộ, không đủ nghị lực, không cịn sức sống, chỉ chạy theo “rượu cồn
thuốc phiện” thì dân tộc có nguy cơ diệt vong.

8


Thanh niên là một lớp người ở lứa tuổi đang thời kỳ sung sức, vươn lên và
đón nhận; lứa tuổi ham hiểu biết, khám phá, tự thể nghiệm mình, có khả năng
tiềm ẩn trong việc thực hiện lý tưởng, niềm tin và mục tiêu cao quý của xã hội.
Đó là lứa tuổi có tính nhạy cảm nhanh với cái mới, cái đẹp, cái tiến bộ mà ít chịu
ảnh hưởng của tiêu cực và thành kiến của quá khứ. Do vậy nếu được giáo dục
tốt, phù hợp với tính cách và tâm lý, một sự giáo dục tiến hành trên cơ sở tạo ra
những điều kiện vật chất, tinh thần cho sự phát triển tính cách tâm lý đó và biết
định hướng, động viên đúng mức thanh niên sẽ say sưa với lý tưởng sống cao
đẹp, phát huy tài năng, tính sáng tạo và sẵn sàng hy sinh vì đại nghĩa.
1.1.2. Quan niệm của Hồ Chí Minh về vai trị, nhiệm vụ của thanh niên sinh viên
Thanh niên là mùa xuân, là tương lai của dân tộc, của đất nước

Trong quá trình phát triển của xã hội lồi người - sự kế tục của các thế hệ
nối tiếp nhau, điều có ý nghĩa quyết định chính là sự giáo dục, bồi dưỡng tri thức
cho các thế hệ sau là điều không ai có thể phủ nhận. Một trong những nhân tố
dẫn tới thành công của cách mạng, của công cuộc dựng nước và giữ nước ở mỗi
quốc gia - dân tộc là thành quả của công tác giáo dục thế hệ trẻ nói chung, của
cơng tác giáo dục văn hóa đạo đức nói riêng. C.Mác có cơ sở lịch sử khoa học
khi nói rằng “giai cấp cơng nhân là bộ xương của mỗi cơ thể dân tộc”, rằng
“thanh niên là cội nguồn sức sống của dân tộc”. Và, luận điểm nổi tiếng của
C.Mác là: “Tương lai của giai cấp công nhân và do đó, tương lai của nhân loại
phụ thuộc vào công tác giáo dục các thế hệ công nhân dân đang lớn lên” [30,
tr.118] C.Mác nói: Thanh niên khơng thể đứng ngồi chính trị, khơng bao giờ
thờ ơ trước những biến đổi của xã hội, không bao giờ thỏa mãn với lý tưởng mà
thế hệ trước truyền lại mà hơn thế, họ muốn tự do hành động và vươn tới cái mới
và sẵn sàng hiến dâng thân mình vì cái mới, vì sự tiến bộ. Vì vậy, thanh niên là

9


nguồn sinh lực chiến đấu của cách mạng, là nguồn bổ sung dồi dào nhất cho
Đảng Cộng sản.
Đánh giá cao khả năng tìm tịi, sáng tạo của thanh niên, V.I.Lênin khẳng
định rõ thanh niên là thế hệ kế tiếp và sẽ hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ
cách mạng, phấn đấu vươn tới mục tiêu cuối cùng của cách mạng mà các thế hệ
đi trước chưa kịp hoàn thành. Vấn đề cực kỳ quan trọng là Đảng Cộng sản phải
tổ chức giáo dục, bồi dưỡng để thanh niên ln có ý thức rèn luyện, phấn đấu
vươn tới lý tưởng cách mạng cao đẹp, trong sáng; biết đấu tranh chống lại những
gì là biểu hiện của tư tưởng lạc hậu, phản động. V.I.Lênin viết: “Là người cộng
sản tức là phải tổ chức và đoàn kết đoàn thể thế hệ thanh niên, phải làm gương
về giáo dục và lý luận trong cuộc đấu tranh. Lúc đó, các đồng chí mới có thể bắt
đầu và hồn thành cơng cuộc xây dựng lâu dài của xã hội cộng sản chủ nghĩa”.

Theo Lênin, việc định hướng chính trị cho thanh niên là điều kiện cực kỳ quan
trọng nhằm chuyển hóa năng lực của thanh niên từ tiềm tàng trở thành hành
động cách mạng thực tiễn. Đối với thanh niên và các tổ chức cách mạng của
thanh niên do Đảng lãnh đạo, Lênin yêu cầu:
Phải tổ chức hoạt động thực tiễn của mình thế bào để khi học tập, khi tập
hợp nhau lại, khi đấu tranh, các tầng lớp thanh niên tự giáo dục mình đồng thời
giáo dục cho tất cả những ai đã công nhận họ là người dẫn đường chỉ lối để trở
thành những người cộng sản. Phải làm cho toàn bộ sự nghiệp giáo dục, rèn
luyện, dạy dỗ thanh niên ngày nay trở thành sự nghiệp giáo dục đạo đức cộng
sản trong thanh niên [30, tr.244].
Từ giữa những ngày đầu của cách mạng, Đảng và Bác Hồ đã đề cao vai
trị, vị trí quan trọng của thanh niên; xác định thanh niên là đội qn xung kích
của cách mạng. Đồn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của
Đảng; cơng tác thanh niên là vấn đề sống cịn của dân tộc, là một trong những

10


nhân tố quyết định thành bại của cách mạng. Qua mỗi thời kỳ, dù trong bất cứ
hoàn cảnh nào, thanh niên đều hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình
trước Đảng, Tổ quốc và nhân dân.
Truyền thống dân tộc, lịng u nước cùng với q trình hoạt động thực
tiễn đã giúp Hồ Chí Minh đến được với chủ nghĩa Mác - Lênin và cũng từ đó,
Người đã nhận thức sâu sắc hơn về vai trò của thanh niên trong sự nghiệp cách
mạng. Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào hoàn cảnh
thực tiễn Việt Nam. Nếu như các tác giả kinh điển của chủ nghĩa Mác ln đề
cao vai trị của thanh niên, nhưng chỉ gắn thanh niên với giai cấp công nhân và
Đảng tiên phong thì Hồ Chí Minh đã phát triển ở mức độ cao hơn. Người khẳng
định: Muốn hồi sinh dân tộc trước hết phải hồi sinh thanh niên. Người nói: “Hỡi
Đông Dương thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của

Người không sớm hồi sinh” [41, tr.133]. Lời kêu gọi của Người hàm chứa nội
dung về vai trò của thanh niên Việt Nam đối với sự tồn vong của đất nước.
Người cho rằng thanh niên là lớp người tiêu biểu cho sức sống của một dân tộc,
thực dân Pháp đang dùng rượu cồn thuốc phiện làm u mê, đần độn thế hệ trẻ
nhằm hủy diệt sức sống ấy, vì vậy thanh niên phải sớm “hồi sinh” để góp phần
“hồi sinh” dân tộc. Đây là quan điểm đánh giá một cách khách quan, khoa học
vai trò của thanh niên đối với vận mệnh dân tộc.
Thanh niên phải là những người sẵn sàng xung phong trong cuộc cách
mạng giải phóng dân tộc khỏi sự thống trị của thực dân, phong kiến. Vận mệnh
của Đơng Dương, trong đó có Việt Nam, mất hay còn là nằm trong tay thanh
niên. Theo Hồ Chí Minh muốn giải phóng Đơng Dương, giải phóng dân tộc phải
trơng cậy vào lực lượngt hanh niên, muốn thức tỉnh một dân tộc trước hết phải
thức tỉnh thanh niên. Người khẳng định: “Thanh niên là một bộ phận quan trọng
của dân tộc. Dân tộc bị nô lệ thì thanh niên cũng bị nơ lệ. Dân tộc được giải

11


phóng, thanh niên mới được tự do. Vì vậy, thanh niên phải hăng hái tham gia
cuộc đấu tranh của dân tộc” [46, tr.398]
Ngay từ những năm tháng đầu tiên của cách mạng, Người đã dựa trước
tiên vào thanh niên, tổ chức, giáo dục, huấn luyện họ để vận động tiến tới thành
lập Đảng Cộng sản Việt Nam, tiến hành giải phóng dân tộc. Người sáng lập, rèn
luyện Đảng ta từ tổ chức tiền thân của Đảng là Việt Nam thanh niên cách mạng
đồng chí hội.
Người chỉ ra tiềm năng to lớn của tuổi trẻ trong công cuộc kiến thiết và
xây dựng nước nhà: “Non sơng Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay khơng, dân tộc
Việt Nam có bước tới đài vinh quang sánh vai cùng cường quốc năm châu được
hay khơng, một phần lớn chính là nhờ ở cơng học tập của các cháu” [43 tr.33] .
Từ đó, Người khẳng định vị trí, vai trị của thanh niên trong sự phát triển, trường

tồn của dân tộc: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy,
nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên” [44,
tr.185].
Thanh niên là lực lượng to lớn, là đội quân xung kích trên mọi mặt trận của
cách mạng.
Do đặc thù dân số nước ta là dân số trẻ nên thanh niên chiếm một số lượng lớn
trong tất cả các lĩnh vực: “Thanh niên là lực lượng cơ bản trong bộ đội, công an và
dân quân tự vệ, đang hăng hái giữ gìn trận tự trị an, bảo vệ Tổ Quốc” [49, tr.489].
Với số lượng lớn cùng với đặc điểm lứa tuổi, thanh niên luôn là lực lượng xung
kích, đi đầu. Vai trị xung kích của thanh niên được thể hiện đậm nét trong tiến
trình cách mạng nước ta. Trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, dưới sự chỉ
đạo của Nguyễn Ái Quốc, thanh niên chính là lực lượng được thức tỉnh đầu tiên
và xung kích đi vào quần chúng, thức tỉnh nhân dân đứng lên đấu tranh.

12


Hồ Chí Minh ln nhắc nhở thanh niên phát huy vai trị xung kích trong
cơng cuộc kháng chiến, cũng như công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc, xứng
đáng là người chủ tương lai của nước nhà: “Các cháu thanh niên thì phải xung
phong trong mọi việc, sao cho xứng đáng là người chủ tương lai của nước nhà”
[46, tr.567]. Người yêu cầu thanh niên phải thực hiện tốt khẩu hiệu: “Đâu cần
thanh niên có, đâu khó có thanh niên” [49, tr.166] .
Đất nước bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, tiến
hành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân miền Nam, thanh niên phải làm đầu
tàu, xung phong gương mẫu: “Thanh niên phải xung phong trong sản xuất nông
nghiệp. Trong công nghiệp, thanh niên phải xung phong thực hiện quản lý xí
nghiệp đẩy mạnh sản xuất” [48, tr.311] “Thanh niên là người xung phong trong
cơng cuộc phát triển kinh tế, văn hóa, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã
hội” [49, tr.488].

Thanh niên phải hăng hái tham gia và phải trở thành lực lượng chủ chốt về
khoa học kỹ thuật để có thể đưa sự nghiệp cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa ở nước
ta đi đến thắng lợi vẻ vang. Về tư tưởng văn hóa, thanh niên phải khơng ngừng
giác ngộ xã hội chủ nghĩa, ra sức rèn luyện lập trường giai cấp vô sản, đồng thời,
phải luôn luôn là lực lượng xung kích trong cuộc đấu tranh chống âm mưu xâm
chiếm, phá hoại của kẻ thù dưới nhiều hình thức ngày càng tinh vi hơn.
Thực hiện theo quan điểm Hồ Chí Minh, vai trị xung kích của thanh niên
trong cách mạng Việt Nam đã phát huy cao độ. Trong cách mạng tháng Tám,
trong kháng chiến chống Pháp, kháng chiến chống Mỹ và cả trong công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội, thanh niên luôn là lực lượng đi đầu, xung kích trên tất cả
mặt trận quân sự, kinh tế, chính trị, văn hóa. Đã có rất nhiều phong trào của
thanh niên diễn ra như: phong trào thi đua diệt giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm
(năm 1945); Thực hiện theo khẩu hiệu “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, phong

13


trào tịng qn, thi đua giết giặc lập cơng trong kháng chiến chống Pháp; Phong
trào ba sẵn sàng, Ba đảm đang, Năm xung phong trong kháng chiến chống Mỹ…
Đây là một trong những nhân tố quan trọng góp phần làm nên thành công của
cách mạng Việt Nam. Ngày nay, trong cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước, vai trị xung kích của thanh niên vẫn ln là vấn đề đặt ra đòi hỏi các
cấp, các ngành, các tổ chức Đồn cần phát huy một cách tích cực, hiệu quả. Vai
trị xung kích của thanh niên cũng đã và đang được xã hội công nhận từ các
phong trào: Hiến máu nhân đạo; phong trào tuổi trẻ giữ nước; phong trào thanh
niên lập nghiệp; phong trào thanh niên, sinh viên tình nguyện, phong trào thi
đua, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phong trào thanh niên xung kích giữ gìn an
ninh chính trị và trật tự an tồn xã hội…
Thanh niên là lực lượng kế tục sự nghiệp cách mạng, là đội hậu bị của
Đảng

Kế thừa quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, đối với thanh niên, Hồ Chí
Minh khẳng định: “Thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh
niên già, đồng thời là người phụ trách dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai tức là
các cháu nhi đồng” [49, tr.488].
Cách mạng là sự nghiệp lâu dài, đầy khó khăn và thử thách của nhiều thế
hệ. Trong thực tế cách mạng nước ta, sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam
cũng bắt nguồn từ tổ chức tiền thân Hội Việt Nam cách mạng thanh niên do
Nguyễn Ái Quốc thành lập năm 1925. Chỉ một năn sau khi Đảng Cộng sản Việt
Nam ra đời, ngày 26 tháng 3 năm 1931, Đoàn thanh niên Cộng sản cũng ra đời.
Vai trị, chức năng của tổ chức Đồn cũng đã được Người từng bước vạch rõ.
Nói chuyện tại Đại hội đại biểu toàn quốc Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam
năm 1956, Hồ Chí Minh đã dạy: “Là cánh tay đắc lực của Đảng để thực hiện
những chủ trương và chính sách cách mạng” [47, tr.263] “Cánh tay” ở đây là

14


một lực lượng tích cực, lực lượng xung kích giúp Đảng thực hiện những chủ
trương và chính sách cách mạng, thể hiện ý chí của tồn dân trong đó bao gồm
thanh niên.
Năm 1960, huấn thị tại lễ kỷ niệm 30 năm thành lập Đảng, một lần nữa, Hồ
Chí Minh nói: “Đoàn Thanh niên Lao động phải là cánh tay đắc lực của Đảng
trong việc tổ chức và giáo dục thế hệ thanh niên và nhi đồng thành những chiến sỹ
tuyệt đối trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng
sản” [49, tr.21]. Khái niệm “hậu bị” mà Người đã nói đến là để chỉ lớp người đi
sau trong mối quan hệ với lớp người đi trước. Đối với Đoàn thanh niên Cộng sản,
thuật ngữ “hậu bị” trước hết là để nói về tổ chức chính trị gần Đảng nhất và sau đó
chỉ mối quan hệ giữa lớp người đi sau - thanh niên, trong mối quan hệ với lớp
chiến sỹ cách mạng cha anh đi trước. Hay nói cách khác, Đồn chính là lực lượng
kế thừa sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, là nguồn bổ sung thường

xuyên đảng viên trẻ cho Đảng. Ngày nay, lực lượng thanh niên vẫn là nguồn bổ
sung dồi dào nhất cho Đảng, là lực lượng hậu bị và cách tay đắc lực của Đảng
trong công cuộc lãnh đạo đất nước thực hiện cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa.
1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức, giáo dục đạo đức cho
sinh viên
1.2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm tồn diện và
sâu sắc về những vấn đề tư tưởng, tình cảm cách mạng, mà nổi lên hàng đầu là
trung với nước, hiếu với dân; cần kiệm liêm chính, chí cơng vơ tư. Đó là sự kết
tinh những giá trị đạo đức của dân tộc và tinh hoa đạo đức của nhân loại, đặc biệt
là đạo đức học mácxít và tấm gương đạo đức của Lênin. Di sản đạo đức Hồ Chí
Minh là một kho tàng, chứa đựng trong đó biết bao giá trị khoa học và thực tiễn.

15


Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là sự phản ánh của đời sống xã hội
Việt Nam, nó được đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với truyền thống đạo đức dân
tộc nói riêng và truyền thống văn hóa đạo đức truyền thống Phương Đơng nói
chung. Trên cơ sở truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc, chắt lọc tinh hoa
đạo đức của nhân loại, Người đã phát triển và sáng tạo những giá trị tư tưởng
đạo đức mới phù hợp với điều kiện Việt Nam.
Tầm quan trọng của đạo đức bao giờ cũng được Người đặt ở vị trí hàng
đầu. Ngay từ khi Đảng ta chưa ra đời, không phải ngẫu nhiên những bài giảng đầu
tiên của Người cho thế hệ thanh niên yêu nước đầu tiên ở nước ta theo con đường
cách mạng vô sản là những bài giảng về tư cách của người cách mạng. Trong lời
mở đầu tác phẩm Đường kách mệnh, Người nêu 23 điểm về tư cách của một
người cách mệnh trong ứng xử với mình, với người, với đời, với việc. Đó là nội
dung khái quát về đạo đức, phong cách ứng xử, thái độ và trách nhiệm của người
cán bộ cách mạng; là những yêu cầu chung đối với mọi người dân yêu nước.

Vì đề cao đạo đức, trọng đạo đức nên người dân Việt Nam đều tôn vinh
những người có cơng trong việc giữ làng, giữ nước và coi đó là những tấm
gương sáng về đạo đức. Người Việt Nam có truyền thống uống nước nhớ nguồn,
ăn quả nhớ kẻ trồng cây và đòi hỏi mọi người phải thường xuyên tu dưỡng đạo
đức để phục vụ việc giữ nước, giữ làng, giữ gìn thuần phong mỹ tục và nề nếp
trong cuộc sống đời thường. Nói đến truyền thống văn hóa đạo đức phương
Đơng phải nói đến những quan niệm về đạo đức của Nho giáo, Phật giáo. Tuy
các quan niệm này có nhiều hạn chế nhưng việc đề cao tu thân - tu dưỡng đạo
đức cá nhân, đề cao tinh thần yêu quý con người, cần cù, giản dị, tiết kiệm, từ bi,
bác ái, cứu nhân, độ thế… Đó là những yếu tố tích cực cần kế thừa và phát huy.
Trong những năm tháng bơn ba nước ngồi, Hồ Chí Minh có điều kiện
sống ở các nước tư bản lớn, Người không chỉ tiếp thu những tinh hoa văn hóa

16


phương Tây mà còn chịu ảnh hưởng của những quan niệm về đạo đức, trong đó
nổi bật là tư tưởng khoan dung, nhân ái, thương người của Cơ đốc giáo. Người
nói: “ Tơn giáo Giêsu có ưu tiên là lịng nhân ái cao cả”. Những quan điểm nhân
văn thời kỳ phục hưng, dân chủ của thế kỷ Ánh sáng, những quan điểm về dân
chủ, dân quyền và quyền công dân của cách mạng tư sản Anh, cách mạng tư sản
Pháp đã được Người tiếp thu, chắt lọc và nâng lên tầm cao mới khi Người đến
với chủ nghĩa Mác - Lênin. Tình thương u con người, q trọng con người
được Người chuyển hóa, nâng lên thành tình u thương đồn kết của giai cấp
công dân và nhân dân lao động quốc tế, thương yêu đồng bào mình, dân tộc
mình. Từ khát vọng giải phóng đồng bào mình khỏi sự áp bức bất cơng được
nâng lên thành giải phóng dân tộc, tiến tới giải phóng con người và lồi người.
Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức là nền tảng và là sức mạnh của người
cách mạng, coi đó là cái gốc của cây, ngọn nguồn của sông nước: Người cách
mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới hồn thành được nhiệm

vụ cách mạng vẻ vang vì sự nghiệp độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Người
viết: “Cũng như sơng có nguồn mới có nước, khơng có nguồn thì sơng cạn. Cây
phải có gốc, khơng có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, khơng
có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân” [44, tr.252253]. Người quan niệm đạo đức tạo ra sức mạnh, nhân tố quyết định sự thắng lợi
của mọi công việc: “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc
kém” [44, tr.240].
Theo Người, đạo đức cách mạng giúp cho con người vững vàng trong mọi
thử thách. Người viết: “Có đạo đức cách mạng thì khi gặp thuận lợi và thành
cơng cũng vẫn tinh thần gian khổ, chất phác, khiêm tốn, “lo trước thiên hạ, vui
sau thiên hạ”; lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt chứ không kèn cựa về mặt hưởng

17


thụ; không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, khơng hủ hóa” [48,
tr.284].
Đối với người cách mạng, Hồ Chí Minh quan niệm rằng: “Làm cách mạng
để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng nó
cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh rất phức tạp, lâu dài, gian
khổ. Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có
đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ
vang” [48, tr.283]. Năm 1969, trước khi đi xa Hồ Chí Minh viết bài “Nâng cao
đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” đúng vào dịp kỷ niệm thành
lập Đảng để giáo dục cán bộ, đảng viên. Và trong Di chúc, Người viết: “Mỗi
đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần,
kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải
xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân…
Đồn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong,
không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức
cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã

hội vừa “hồng” vừa “chuyên” [51, tr.498].
Trong mối quan hệ giữa đức và tài, Hồ Chí Minh coi đạo đức là cái gốc
của người cách mạng, là vấn đề có ý nghĩa quyết định của việc xây dựng con
người mới. Quan niệm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh khơng có nghĩa là
tuyệt đối hố mặt đức, coi nhẹ mặt tài. Người cho rằng đức và tài phải kết hợp
với nhau để hoàn thành nhiệm vụ cách mạng. Muốn làm người cán bộ trước hết
phải biết làm việc để phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng, không có tri thức,
khơng có văn hóa thì khơng thể xây dựng chủ nghĩa xã hội được. Đạo đức phải
hình thành qua học tập, lao động, sản xuất, đấu tranh cách mạng, trong sự giúp
đỡ học hỏi của nhân dân và đồng đội. Đó là thứ đạo đức được hình thành trong

18


thực tiễn cách mạng chứ không hiểu tách rời giữa đức với tài một cách máy móc,
siêu hình.
Đạo đức là một trong những quan hệ chủ yếu của đời sống xã hội, nó ra đời
và tồn tại một cách khách quan trong cuộc sống nhằm điều chỉnh ý thức và hành
vi của mỗi con người. Xét về phương diện xã hội cũng như phương diện hành vi
của mỗi cá nhân, đạo đức là một hệ thống các chuẩn mực xã hội qui định, điều
chỉnh sự giao tiếp và hành xử của con người trong quan hệ xã hội.
Tuy nhiên, so sự tồn tại dai dẳng của các quan hệ đạo đức, các tư tưởng
phản động của xã hội cũ, nhiều thanh niên tuy sinh trưởng dưới chế độ xã hội
chủ nghĩa nhưng vẫn không tránh khỏi những tàn dư của đạo đức trong chế độ xã
hội cũ, nên khơng ít thanh niên trốn tránh những nhiệm vụ khó khăn, chỉ biết
chăm lo cho lợi ích của riêng mình mà khơng quan tâm đến lợi ích của tập thể,
của xã hội. Giáo dục thanh niên nhận thức đúng nhiệm vụ, trách nhiệm của mình
trước dân tộc và tránh được những tác động xấu của tàn dư đạo đức cũ là một
công việc khó khăn lâu dài. Vì vậy, việc tìm hiểu, thấm nhuần tư tưởng đạo đức
Hồ Chí Minh là việc làm hết sức cấp thiết trong xây dựng đạo đức cho thanh

niên trong điều kiện hiện nay.
1.2.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cách mạng cho
sinh viên
1.2.2.1. Nội dung giáo dục đạo đức cách mạng
Thứ nhất, Giáo dục lý tưởng cách mạng
Lý tưởng là một bộ phận hợp thành của cấu trúc tâm lý - xã hội của một
nhân cách sống, của mọi hoạt động sống, là một bộ phận của thế giới khách
quan, nhân sinh quan có vai trị động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Lý
tưởng cộng sản chủ nghĩa là mục tiêu cao quí nhất, là nhu cầu khát vọng mà tuổi
trẻ phấn đấu để hướng tới. Lý tưởng có ý nghĩa quyết định, chi phối nội dung

19


mục đích mà con người đặt ra. Đồng thời nó trở thành tiêu chí đánh giá hiện thực
khách quan trong hiện tại, chi phối mục đích hoạt động của cá nhân.
Lý tưởng cộng sản được phán ảnh trong các quy luật lịch sử tất yếu khách
quan, là lý tưởng tiên tiến nhất của thời đại, mang bản chất khoa học, đánh dấu
một bước phát triển nhảy vọt trong lịch sử quan hệ xã hội và cá nhân con người.
Đó cũng là lý tưởng của dân tộc ta, thanh niên ta từ khi có Đảng Cộng sản Việt
Nam lãnh đạo. Lý tưởng đó được Hồ Chí Minh đặt những viên gạch đầu tiên làm
nền móng, xây dựng nên và trở thành mục tiêu, lý tưởng cao nhất trong khát
vọng sống của cả dân tộc. Đối với thanh niên Việt Nam lý tưởng cộng sản là
mục đích kiên định, khát vọng sống của nhiều thế hệ nối tiếp nhau và mang đậm
dấu ấn lịch sử. Khi nước ta còn là thuộc địa, lý tưởng đó là sự phấn đấu giành
độc lập dân tộc. Trong những năm tháng chiến tranh, lý tưởng ấy được đúc kết
thành chân lý bất hủ “khơng có gì q hơn độc lập, tự do!”. Vì khát vọng độc lập,
tự do mà hàng triệu thanh niên Việt Nam đã khơng tiếc máu xương, hy sinh tuổi
thanh xn của mình. Trong chiều dài lịch sử dân tộc, đã có biết bao tấm gương
hy sinh tuổi trẻ của mình vì khát vọng tự do, độc lập ấy như Lê Hồng Phong, Lý

Tự Trọng, Nguyễn Văn Trỗi… Họ tiêu biểu cho một thế hệ thanh niên Việt Nam
với bản lĩnh vững vàng vươn lên mọi khó khăn, chấp nhận hy sinh cho lý tưởng
cao cả - giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên là công việc
cần thiết, cấp bách và lâu dài. Người thanh niên Việt Nam đầu tiên đến với chủ
nghĩa Mác-Lênin, với lý tưởng cộng sản là Nguyễn Tất Thành và từ đó Người đã
tích cực truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, tìm ra con đường cứu
nước, cứu dân. Chính Người đã lựa chọn thanh niên là đối tượng đầu tiên để tổ
chức mở lớp huấn luyện chính trị, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, truyền bá
đường lối cách mạng vô sản.

20


Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ là vấn đề được Hồ Chí Minh
quan tâm hàng đầu, trước hết là giáo dục nhận thức để giác ngộ lý tưởng: độc lập
dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Theo Người: Thanh niên có giác ngộ lý
tưởng mới giúp họ hiểu lý tưởng đó cao đẹp như thế nào, mới xây dựng cho họ
niềm tin vào chủ nghĩa xã hội và sự nghiệp cách mạng. Giác ngộ lý tưởng cách
mạng đó cho thanh niên cịn làm cho họ thấy rõ trách nhiệm của mình trong việc
thực hiện lý tưởng, đồng thời có quan điểm và hành động đúng đắn để biến lý
tưởng thành hiện thực. Nói cách khác, giáo dục lý tưởng cách mạng chính là giáo
dục cho thanh niên lý tưởng sống và niềm tin vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa
xã hội.
Lý tưởng cách mạng mà Hồ Chí Minh giáo dục cho thế hệ trẻ là chủ nghĩa
nhân đạo cộng sản theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin. Đó là lý tưởng
cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động: giải phóng dân tộc, giải
phóng xã hội, giải phóng giai cấp, giải phóng con người. Lấy hạnh phúc của
nhân dân, của con người là mục tiêu cao nhất, nhằm đưa lại cho con người cuộc
sống ấm no, hạnh phúc, được sống trong xã hội công bằng, dân chủ, văn minh,

trong đó sự tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả
mọi người.
Xác định vai trị, vị trí quan trọng của thanh niên đối với tương lai, vận
mệnh của dân tộc, Hồ Chí Minh đã luôn quan tâm, giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng
cách mạng cho thanh niên. Theo Hồ Chí Minh giáo dục tình cảm cách mạng là
một trong những nội dung đặc biệt quan trọng của giáo dục lý tưởng cách mạng
cho thanh niên. Đó là lịng tin u đối với Đảng, với giai cấp công nhân, với
nhân dân lao động, với chế độ xã hội chủ nghĩa… Bác ân cần khuyên nhủ thanh
niên: “Những người cộng sản chúng ta không một phút nào được quên lý tưởng

21