Học thuyết đạo đức Nho giáo và vận dụng nó vào việc xây dựng và hoàn thiện đạo đức con người Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ





NGÔ THI
̣
MAI







HC THUYT ĐẠO ĐC NHO GIO
VÀ VẬN DNG N VÀO VIC XÂY DNG VÀ HOÀN THIN
ĐA
̣
O ĐƯ
́
C CON NGƯƠ
̀
I VIÊ
̣
T NAM HIÊ
̣
N NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIT HC















HÀ NỘI - 2010
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI













Chuyên ngành: 
 : 60 22 80












 - 2010
M
 1
.  
 10
1.1. Quan niệm về bản tính và vai trò của con người - cơ sở xuất phát cho sự
hình thành học thuyết đạo đức của Nho giáo 10
1.1.1. Quan niệm của Nho giáo về bản tính con người 10
1.1.2. Quan niệm của Nho giáo về vai trò của con người 17
1.2. Quan niệm của Nho giáo về vai trò của đạo đức trong việc xây dựng và
hoàn thiện đạo đức con người, đạo đức xã hội 25
1.2.1. Quan niệm của Nho giáo về vai trò của đạo đức trong việc xây dựng
và hoàn thiện đạo đức con người 25
1.2.2. Quan niệm của Nho giáo về vai trò của đạo đức trong việc xây dựng
đạo đức xã hội 28
1.3. Những chuẩn mực đạo đức cơ bản trong học thuyết đạo đức của Nho
giáo 32
1.4. Quan niệm của Nho giáo về những phương thức để thực hành đạo đức 50
           

 61
2.1. Thực trạng đạo đức con người Việt Nam hiện nay 61
2.2. Những chuẩn mực đạo đức cơ bản của con người Việt Nam hiện nay 74
2.3. Một số vai trò nổi bật của đạo đức Nho giáo đối với việc xây dựng và
hoàn thiện đạo đức con người Việt Nam hiện nay 81
2.4. Một số giải pháp chủ yếu nhằm vận dụng có hiệu quả hơn nữa đạo đức
Nho giáo trong việc xây dựng và hoàn thiện đạo đức con người Việt
Nam hiện nay 87
 99

 101

1

1. 
Nho giáo nói chung, 
. 
, 
, 

 ,  
. Là
, 
, 
, ,
ph, 
.
, 
,  
, 
 - , mà nó
, lâu dài,  
là trong quá trình 
. , 
, 
  ,  ,    , công b,   
 - 
, , thì không

 ,   ,

2
, 
.
, , bên
        ,        

 
, 
 , 

 
. ,
, 
, 
 (mà đạo đức Nho giáo là cái cốt lõi của
đạo đức truyền thống). , 
, , 
    
, 
  
nói riêng.  , , 
d 
.
, , ,
    ,       
       

, , 
ch quan. , , 

3
, , ,
.
Tuy nhiên, 
, 
. , , chúng
 , 

 . 
trên, Học thuyết đạo đức Nho giáo và vận dụng nó
vào việc xây dựng và hoàn thiện đạo đức con người Việt Nam hiện nay
.
2. Tình hình 
 , , 
.   

Loại hình thứ nhất
, 
các nhà Nho. 
, T, , .
   Khổng học đăng    
Nho giáo    .     ,   
, 
 Nho g,  -
 . ,
, 
Nho giáo, , hoàn
, .

4
  Khổng giáo phê bình tiểu luận,     
, , 
, , ,  - 

, , 
. a,  - xít, 
, , 
 , 
, , , 
,  [1, tr.150].
Nhìn chung, 
, 
Nho giáo. Song,  , 
, cho nên, 
, 
, 
, , .
Loại hình nghiên cứu thứ hai
, 
. So v
,
, , 
, Cao Xuân Huy, , Tr
 ,   ,   , Phan Huy Lê,  
,   ,   ,   ,   , Phan
, , , , 
Bình, , , 

5

, 
, , 
, 
          :  
,  - , , ,  - , 
 
Tư tưởng phương Đông gợi những điểm nhìn tham chiếu,
, , 
, : 
 
.  Nho giáo thì 
luân, ,   ,      , 
,  [35, tr.203].
Trong Nho giáo xưa và nay, , Nho giáo,
 . 
, , 
 , 

  
, , 
.
 Bản sắc văn hoá Việt Nam, 
, 
, 
   
.
, 
, , , 


6
Quan niệm của Nho giáo về giáo dục con người . 
Nga và TS.  (m 2003). 
 (mà
theo chúng tôi, 
t
. , 
, 
 
, .
 - , 
: Đạo đức người cán bộ lãnh đạo chính trị trong điều
kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay - thực trạng và xu hướng biến
động do PGS, TS.  

, 
, 

.
 Bước đầu tìm hiểu Bác Hồ với học thuyết của Nho giáo,

. Theo
, , 
               ,
: trí - tín - nhân -  - liêm. Và
, ,  
: nhân, , trí,
tín, , trung, , , liêm, chính, .

7

, 

, 
 
, .
ảnh hưởng của văn hoá
Khổng giáo Trung Hoa qua sự tiếp nhận chọn lọc sáng tạo trong tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh. Qua phân tích, , 
, 


Ngoài ra, , 
Chủ tịch Hồ Chí Minh
với những yếu tố tích cực của Nho giáo. 
Nho giáo với vấn đề phát triển kinh tế và hoàn thiện con người (
, s, 2000). Những điểm tương đồng và dị
biệt trong học thuyết tính người của Nho giáo 
(   , s  (136) tháng 9/2002).      
MinTìm hiểu tư tưởng Nhân - Lễ và mối quan hệ giữa Nhân
và Lễ trong tác phẩm Luận ngữ.
Nhìn chung,           ,
, vai
.
Tuy nhiên, 

          
, . , 
, 

8


Nh, 

.
3. , 
* Mục đích: , 
, , 
          

.
* Nhiệm vụ: , 

.

c
.
4.  
* Cơ sở lý luận: 
-Lênin, 
, .
* Phương pháp nghiên cứu: 
-
: logic-, phân tích-,
so sánh.
5. 
* Đối tượng nghiên cứu: .
* Phạm vi: 
o giáo.

9

6. 
             
                

dung và hoàn thi.
Ngoài ra, , 
, , 
.
7. 
, , , 
, .
Chương 1: .
Chương 2: 
.





10




1.1. - 


, 
, . 
vì, , 

, , .
, 
, , 
, ,
, 
, , 
. 
quan và Nhân sinh quan, .
1.1.1. Quan niệm của Nho giáo về bản tính con người

. ,
các nhà Nho hình thành các , , ,
,

, .




11


nhau, , .
Trung Dung,  (
   :  , phát
      ,        [74,
tr.88]. ,
, 
, là nguyê
. , , , là cái

. 
theo nhà Nho, , 
.

. Trong sách Luận ngữ,  . 
tính, ,  (
, . 
 ,           [74,
tr.527]. , , 
, tro, , 
. , 
. , 
 Tập - , 
, ,  ,
 [74, tr.527].
,  , ,
,  ,
, .

12
 Nho giáo, , , 
, 
Một là: Quan , . Tiêu
 (
.
Mạnh Tử ,
, ,
. Ông nói: , 
,  . 
, 

 [74, tr.736]. , 
,
, 
 [74, tr.669-670]. 
,  , 
. , , ,
     (    
(, Cung kính chi tâm (, Tu
  (  ,    (      [74,
tr.89-90]. Theo ông, , 
Nhân, 
Nghĩa, Lễ, Thi phi chi
Trí. 
   [74, tr.744].
Hai là. 

, 
, là ,  

13
, . Tuân Tử ông nói:
: , ,
, , ,  
,  [76,
tr.254]. Theo ông, , 
, . Ông nói: 
 , 
. , ,
 [74, tr.90].
Ba là, , 

, , 
, , ngây
 [38, tr.1195]. Trong sách Mạnh Tử, 
  ,  
, , 
 [74, tr.736].
 , 
,  , 
, .
Bốn là, . 
, 
. 
, , 
 [46, tr. 
, , Trình Di, 
.
 , 
,  [46, tr.382].

14
Theo ông, cho, 
: : 
, 
,    [76,
tr.309]. , cái 
. 
, , .
 - , 

, , tính

:  , 
n,  (
gian, trung dân). , 
,  
. Th, 
, , 
,  (
, gian tà, tham lam,
, .
, Trình
. 
, , 

, . Theo
,  - vì

. : 
,  , có

15
,  [46, tr.486]. Ngoài
ra theo ông, 
: 
thi, , song khi
 [46, tr.487].
  
, .
 , , là cái ban
 , các nhà Nho
, cái 

, . Tuy , , 
.
, Tập  (tính dã
        .    ,   
, 
,       .       
, 
 , 
 (, ,
 (, không làm cho nó
, , 
, d. , 
. 
,  . Tính (
,  [46, tr.304]. 
theo ông, , 
, .

16
 
, 
ác. , , 
,  (
.
, , các nhà
, 
, ,  , 
. ,   
, , , 
, , , 

, ,  (, 
, , , , trí, 
,  , ,
, , 
, . , 
, , 
, , , 
,  [46, tr.384], 
   (thiên, ,          [74,
tr.147].
 , 
, , 
, , 
,  , , 
,
 [73, tr.149-159]. , 
, , . Và theo

17
  ,       ,  .    
nhân, , , ,
,  , , ,
, , .
Rõ ràng,  
. , 
, , 
,

.
1.1.2. Quan niệm của Nho giáo về vai trò của con người

, , 
. ,

, ,
, .
, 
  (, , 
 (, .
 ,            nhìn
, , , ,
, , .
, 
  
.
Thứ nhất, .
, 
 ,            

18

. , Nho giáo
, 
. Tuy nhiên, , 
,  , , , ,
, , , trí, . Có n
là, , 
, 
. , 
.
,     (Kinh

Lễ),   (Kinh Thi) 
, 
, 
trí, , ,
.
i, , 
, , .  (Thiên
, theo các nhà Nho, , . 
, 
, muôn loài, . , 
Trung dung , 
. 
[74, tr.166].
 (
, muôn loài.  Trung dung 
, .
. ,  ( -

19
. , 
 [74, tr.158]. 
, , 
. 
, , ,
muôn loài.
 (, 
, muôn l, , 
. , cái tính, , 
nhân,  - hèn, sinh - , giàu - nghèo,,
, .

Nho g,  , , thì
, . , 
 (,
. , 
 , 
ông nói: ,  [74, tr.562] (
        .  ,     
    .   ,     
 (
,  (, . Ông nói:
: , , 
. 
 [74, tr.512]. 
, theo nhà Nho là, , 
, 
, . 
Kinh Thi , 

20
,  [56,
tr.49].
Theo Nho giáo, , , , 
,
, ,
. Trung dung 
,
. thì làm
theo cách giàu sang. . 
. 
. 

 [74, tr.118]. , 
càng , , 
, . , 
 tôn ti, , 
.  (,
. , 
, , n, 
, , ,
, , 
. , , 
,  [46, tr.372]. ,
, ,  
(, , , , 
, cho nên, , 
, , 
, Cái tôn ti, , 
, vì cái tôn ti, t, 

21
, . 

, , .
,  
, , . , 
, . , 
,  trong
, . , , 
, , , 
. , 
, , 

,  
, , muôn loài. ,
.
Thứ hai (
.

             
. , Nho
-,
 - , Nho
 - , Vua ( - dân, Vua - tôi,
Quan - , :
 (: cha - con, - , anh - em), trong xã
 (, trên - i, - . 
, , 
, , 
        ,   .

22
N,  - , 
.        
 , 
. Tuy nhiên, 

 ( (.
Trong gia đình,  (cha - con,  - ,
anh - em). Tuy nhiên, 
,  - con, - .
- .
 - ,

tôn ti trong gia , , 
, 
 . , ,
, kính tr. 
, 
con cái, sinh ra con cái, , 
, . 
, 
,  [34, tr.31]. , 
. 
,  trí, . 
 [46, tr.379], 
, , , , ,
.
, 
 [77, tr.71]. Theo Nho giáo, 
, , , trí.