Tài liệu bồi dưỡng học sinh giỏi Lớp 5

Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
bồi dỡng học sinh giỏi

1
1.Phân bit sc thái ngha ca nhng t ng ngha (in m) trong các tp
hp t sau :
nhng khuôn mt trng bch, nhng bc chân nng nh eo
á.
(Nguyn Khi)
a)Bông hoa hu trng mut.
b)Ht go trng ngn.
c) n cò trng phau.
d)Hoa ban n trng xóa núi rng.
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
1
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
2. Tìm nhng t ng ngha vi t in m trong tng câu di ây:
a)Bóng tre trùm lên âu ym l ng tôi.
b)a bé rt chóng ln, ngi tiu phu chm nom nh con ca
mình.
(V Ngc phan )
c)Ngôi nh nh trên tho nguyên.
3.Trong b i Mùa thu mi, nh th T Hu vit:
Yêu bit my,nhng dòng sông bát ngát
Gia ôi b dào dạt lúa ngô non
Yêu bit my,nhng con ng ca hát
Qua công trng mi dng mái nh son !
Theo em,kh th trên ó bc l cm xúc ca tác gi trc nhng
v p gì trên t nc chúng ta ?
4.Hãy t li mt cnh vt thiên nhiên m em yêu thích ( ng n núi,cánh

rng,dòng sông,bãi bin,h nc,dòng thác )
Bài làm
1.Đây là những từ đồng nghĩa không hoàn toàn ( sgk gọi là từ đồng nghĩa
có nghĩa gần giống nhau). Bài tập yê cầu chỉ ra những chổ khác nhau về
nghĩa các từ in đậm ; nói cách khác , chỉ ra các từ chỉ sắc thái khác nhau của
những từ này .
Cụ thể nh sau :
a) trắng bạch : trắng nhợt nhạt ( thờng nói về khuôn mặt )
b) trắng muốt : trắng mịn màng , trông rất đẹp .
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
2
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
c) trắng ngần : trắng và bóng, vẽ tinh khiết, sạch sẽ.
d) trắng phau : trắng đẹp và tự nhiên , không có vết bẩn .
e) trắng xóa: trắng đều trên diện rộng .
2. Trớc hết cần nắm đợc nghĩa của từ in đậm trong câu ( ví dụ : nghĩa của từ
làng : khối dân c ở nông thôn làm thành một đơn vị hành chính có đời sống
riêng về nhiều mặt ) sau đó em tìm các từ đồng nghĩa với từ in đậm ấy . Cụ
thể :
a) làng : làng mạc, làng xóm, xã, thôn, ấp, buôn, bản
b) chăm nom : chăm sóc, coi sóc, trông nom, chăm chút, chăm lo,săn sóc ,

c) nhỏ : nhỏ bé, bé bỏng, bé con, bé dại bé xíu, nhỏ bé, nhỏ nhắn , nhỏ xíu, tí
xíu,
3. Khổ thơ bộc lộ cảm xúc của tác giả trớc những vẽ đẹp của đất nớc :
- Vẽ đẹp của những dòng sông bát ngát đang chảy giữa đôi bờ dào
dạt lúa ngô non . Đó chính là vẽ đẹp hứa hẹn một cuộc sống ấm no cho mọi
ngời trên đất nớc ta .
- Vẽ đẹp của những con đờng ca hát (vui phấn khởi) vì đợ chạy qua công

trờng đang xây dựng những mái nhà ngói mới .Đó chính là vẽ đẹp hạnh phúc
đầy hứa hẹn đối với nhân dân ta .
4. Xác địnhyêu cầu tả một cảnh thiên nhiên mà em thích .
Chú ý : Cảnh thiên nhiên là cảnh không do con ngời tạo ra vì vậy em cần xác
định đúng đối tợng miêu tả theo gợi ý của đề bài , Ví dụ : ngọn núi, dòng
sông, cánh rừng, bãi biển, hồ nớc, dòng thác, mà em thích, .
-Tìm ý lập dàn bài :
a) Mở bài :( Giới thiệu bao quát về cảnh sẽ tả )
- Đó là cảnh gì ở đâu (vị trí cụ thể ) ? cảnh hiện ra trớc mắt em vào lúc nào
( thời điểm miêu tả )
- hoặc lí do thích và chọn cảnh đó là gì ?
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
3
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
Ví dụ : Cảnh đó gần với kỉ niệm thời thơ ấu ; vì là cảnh thiên nhiên có vẽ
đẹp độc đáo , vì cảnh đó mang những vẽ đẹp đặc trng của quê em, là niềm tự
hào của ngời dân quê hơng ,
b) Thân bài : ( tả từng phần của cảnh hoặc sự thay đổi của cảnh theo thời
gian )
căn cứ vào cảnh vật em miêu tả lựa chọn trình tự cụ thể Ví dụ tả cảnh dòng
sông em cần làm nổi rõ các ý chính dới đây :Đặc điểm nổi bật của dòng
sông : Sông chảy thẳng hay quanh co uốn lợn ? dòng sông quanh co uốn l-
ợn?Lòng sông rộng hay hẹp?Nớc sông nhiêu hay ít?màu sắc của nớc sông
nhiều thế nào?Sông chảy chậm(lững lờ)hay nhanh( băng băng)?
-cảnh vật bên sông và hai bên bờ sông:Trên mạt sông có những hình ảnh gì
nổi bật(Nếu có)?cảnh hai bên bờ sông có những nét gì làm em thích
thú(VD:cây cối,đồng bãi,con đê,điếm canh đê,ngôi nhà ,con đò,cây đa,bến
nớc,ngời hoạt động ở hai bên bờ sông , )?
-em thích ngắm sông vào thời điểm nào (hoặc :dòng sông gắn với kỉ niệm

nào làm em thích thú và có ấn tợng sâu sắc)?
c)Kết bài(nêu nhận xét hoặc cảm nghĩ)
Cảnh vật thiên nhiên gợi cho em những suy nghĩ và cảm xúc gì(hoặc để lại
trong em ấn tợng gì khó phai,lam em thích thú)?
3.tham khảo(một số đoạn văn tả cảnh thiên nhiên ):
Rừng miền đông
Đang vào mùa rừng dầu trút lá. Tàu lá dầu liệng xuống nh cánh diều, phủ
vàng mạt đất . Mỗi khi có con hoẵng chạy qua , thảm lá khô vang động nh
có ai đang bẻ chiếc bánh đa . Những cây dầu non mới lớn , phiến lá đã to
bằng lá già rụng xuống lá nh cái quạt nan che cả thân cây. Đang giữa tra
nắng , gặp rừng dầu non mắt bổng dịu lại nh đang lạc vào một vùng rau xanh
mát .
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
4
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
Hết rừng dầu lại đến rừng cao su.Màu xanh lá dầu chỉ có thể sosánh
với màu cao su vừa thay lá . Những cánh rừng cao su xanh
thẳm có thể so sánh với cái hang động màu ngọc bích sắc lá càng xanh biếc
trong màu đất đỏ tơi .
Hồ tơ nng .
Hồ Tơ Nng ở phía bắc thị xã PLây Cu . Hồ rộng mênh mông , nớc trong
nh lọc .
Trên bờ cây ê ban màu lục điểm hoa trắng mọc um tùm . Mặt hồ phẳng lặng
phản chiếu ánh mây trời , rừng núi . Hồ xanh thẳm khi trời quang mây tạnh .
Hồ nh khoác tấm áo choàng đỏ tía khi trời chiều ngã bóng .Hồ long lanh dới
ánh nắng chói chang của những buổi tra hè .
Hàng trăm thứ cá sinh sôi nảy nở ở đây. Cá đi từng đàn , khi thì tung
tăng bơi lội, khi thì lao vun vút nh những con thoi . Cá nhảy cả lên thuyền ,
lớt trên mặt sóng . cá tràn cả lên bờ lúc m to gió lớn .

Chim chóc cũng đua nhau đến bên hồ làm tổ . Những con síp lông tím
, mõ hồng kêu vang nh tiếng kèn đồng . Những con bói cá mỏ dài lông vàng
sặc sỡ . Những con cuốc mỏ đen trùi trủi len lõi giữ các bụi rậm .
Thác Y Ali
Cách xa nửa ngày đờng, đã nghe tiếng nớc réo , tỡng nh có trăm vạn tiếng
quân reo giữa núi rừng trùng điệp . Đó là nguồn nớc sông Búc cô thúc
mạnh vào sờn núi Ch Pa bắt núi phải cắt đôi . Nớc ào ạt phóng qua núi rồi
đổ xuống , tạo nên thác Y- a - li . Thác nớc thẳng đứng chảy xuống mòn đá ,
thành mời hai bậc từ trên đỉnh núi xuống mặt nớc . Nớc trút từ trên trời
xuống , trông nh mmột biển mù sơng , đẹp tuyệt vời . Nhất là lúc hoàng
hôn , mặt trời xói thẳng xuống vào dòng nớc lấp lánh nh ngời ta dát một mẻ
vàng vừa luyện xong .
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
5
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
2
1.Chn t thớch hp trong cỏc t sau in v o ch trng : cho, biu,
tng, truy tng, cp, phát, ban, dâng, hin.
a) Bác gi các cháu nhi u cái hôn thân ái.
(H Chí Minh)
b) ch Võ Th Sáu danh hiu anh hùng.
c) n thì no, thì ti c. (Tc ng)
d) Lúc b v , m li m t gói tr m n p nh sen thm phng phc.
(Ting vit 3, tp hai, 1983)
e) c cha ngm ngùi a tay ph c.
(Chu Vn)
g) Nh tr ng h c bng cho sinh viên xut sc.
h) Ng y mai, tr ng b ng tt nghip cho sinh viên.
i) Thi ua lp côngng.

k) Sau ng y ho bình, ông ình Thin ã to n b n in n y
cho Nh n c.
(Ting vit 5, tp hai, 2006)
2.Tìm thêm các t ng ngha v o mỗi nhóm t di ây v ch ra ngha
chung ca tng nhóm:
a)chọn, la,
b)din t, biu t,
c)ông úc, tp np,
3.Trong b i Vit Nam thân yêu (Ting vit 5, tp mt), nh th Nguyn
ình Thi có vit :
Vit Nam t nc ta i !
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
6
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
Mênh mông bin lúa âu tri p hn.
Cánh cò bay l dp dn,
Mây m che nh Trng Sn sm chiu.
Nêu nhng cm nhận ca em khi c on th trên.
4. t nc ta có nhiu cnh p do con ngi to nên. Hãy t mt cnh
p ó trên quờ hng em hoc ni em ó tng n.
1. Dựa vào nội dung câun có chổ trống ; cụ thể dựa vào nghĩa của từ ngữ trớc
và sau chổ trống , em lựa chọn các từ ngữ thích hợp trong các từ choi sẵn để
điền vào . cụ thể :
a) Từ tặng ; b) truy tặng ; c) cho ; d) biếu ; e) ban ; g) gấp ; h) phát ; i) dâng ;
k) hiến
2. Đối với từng trờng hợp, trớic hết em phải tìm thêm các từ đồng nghĩa
( dựa vào các mẫu cho sẵn ) sau đó chỉ ra nghĩa chung , nghĩa khái quát của
từng nhóm cụ thể :
a) chọn, lựa , lựa chọn , chọn lọc , kén, kén chọn, tuyển chọn, lọc , sàng

lọc .
- Nghĩa chung : Tìm lấy cái đúng tiêu biểu nhất trong vật cùng loại .
b) diễn đạt , biểu đạt, biểu thị , diễn tả , bày tỏ, trình bày, giãi bày
- Nghĩa chung : nói rõ ý kiến của mình bằng lời hoặc bằng chữ viết .
c) - đông đúc , tấp nập, nhộn nhịp, sầm uất,
- Nghĩa chung : nhiều ngời hay vật ở một chổ .
3. Cần nêu rõ cảm nhận về những hình ảnh trong đoạn thơ ( mênh mông
biển lúa, cánh cò bay lả dập dờn, mây mờ che đỉnh Trờng Sơn sớm chiều )
qua đó thấy đợc tình cảm thiết tha , yêu quí và tự hào về đất nớc của tác giả .
Đoạn thơ bộc lộ cảm xúc dạt dào của tác giả trớc những vẽ đẹp bình dị trên
đất nớc Việt Nam thân yêu . Hình ảnh biển lúa rộng mênh mông gợi cho
ta niền tự hào về sự giàu đẹp , trù phú của quê hơng , hình ảnh cánh cò bay
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
7
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
lả dập dờn gợi vẽ nên thơ , xao xuyến mọi tấm lòng . Đất nớc mang niềm tự
hào với vẽ đẹp hùng vĩ của đỉnh Trờng Sơn cao vcời vợi sớm chiều mây
phủ ,. Đoạn thơ đã giúp ta cảm nhận đợc tình cảm thiết tha yêu quí và tự hào
về đất nớc của tác giả Nguyễn Đình Thi .
4. 1. Xác định yêu cầu : Tả một cảnh đẹp trên quê hơng em hoặc nơi em đã
từng đến.
Chú ý:cần chọn đúng cảnh đẹp do con ngời tạo ra.VD:Ngôi chùa,ngọn tháp,
khu đền(lăng,tợng đài)tởng niệm,cây cây cầu,công trình văn hóa hoặc thể
thao, Cảnh đẹp đó có thể có ngay nơi em ở hoặc nơi em đả từng đến và
quan sát đợc .
2.Tìm ý lập dàn bài.
3.VD:Tả cảnh Chùa Một Cột (Hà Nội)
Chùa nằm trên một khu vờn rộng rãi,tốt tơi,chan hòa ánh nắng và ríu rít
tiếng chim.Khu đó nằm sát công viên Bách Thảo thân thuộc và quảng trờng

Ba Đình lịch sử.Giữa hồ là một hồ sen vuông vắn,bốn bề có hành lang và có
tờng thấp bao quanh.Màu sen trắng, sen hồng nổi bật trên nễn xanh đạm của
lá xòe rộngLá nào lá nấy tròn vành vạnh nh mặt trăng rằm.Mùa hoa nở hơng
bay ngào ngạt thơm nứccả một vùng trời đất cỏ cây.Nớc hồ hồ trong vắt mát
rợi,sóng gợn lăn tăn ,mổi khi gió lớt qua nh muốn mời em vốc nơc lên
tay.Giữa hồ là một trụ đá tròn với những cánh tay đòn bằng gổ giơ chéo
lên,đỡ lấy nếp chùa xinh gọn nh một bông hoa.Chùa làm bằng gổ quý màu
nâu đậm,bốn mặt đều có các cửa nhỏ chạm trổ công phu.mái chùa lợn cong
nh đuôi rồmg uốn khúc in trên nền trời nhửng đờng cong mềm mại.Lối lên
chùa xây gạch nhiều bậc,dẩn đến cửa chính ở giữa.Bên trong,trên bệ thờ,t-
ợng Phật Bà ngồi lặng lẽ trớc l hơng,màn khói hơng trầm phảng phất nh h
nh thực.Cả ngôi chùa với cột đá gợi dáng một đài sen soi mình trên gơng nớc
hoặc nh một cây đènlồng lung linh rọi sáng cho một khoảng trời tỉnh mịch
(Theo Lê Hồng Mai)
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
8
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
*Công viên Đồng Nai
Công viên thành phố em giống nh một tám thảm nhiều màu.Nổi bật trên đó
là hàng dừa cao vút soi mình bên dòng nớc trong xanh .Bớc chân vào vờn
hoa ,ta thấy những lối đi trải đá nhỏ tỏa ra bốn phía.Dọc lối đi là những bồn
hao đủ loại:hoa cúc vàng tơi,hoa hồng đỏ thắm,hoa hớng dơng rực rỡ trong
nắng.Trớc mặt nhữngcụm cây lá đỏ đợc trồng thành hàng chữ :Công viên
Đồng Nai.Gần đó ,những cây kiểng đợc cắt xén thành hình muông thú
trông thật đẹp mắt.Đây là chú nai tơ đang tròn xoe mắt nhìn khách.Kia là chị
công xòe chiếc đuôi rực rỡ nh chào khán giả trớc khibiểu diển.Giữa công
viên,sừng sửng hòn non bộ nh thách thức gió ma.Rải rác khắp công viên là
những ghế băng đá nhiều màu,nấp dới tán cây mát rợi,làm chổ nghỉ chân
cho những ngời khách dạo chơi.Nhô ra phía bờ sông là nhà thủy tạ,đứng trên

đó có thể nhìn thấy hai chiếc cầu nhỏ phía xa:cầu Mới,cầu Ghềnh.Những
ngày chủ nhật,du khách đén chơi công viên chụp hình kỉ niệm,các em nhỏ
tung tăng đùa vui bên ba mẹ ,các anh chị lớn tuổi ngồi trên ghế đá đọc sách
hay trò chuyện,ngâmcnhr đẹp công viên
(Thực hành Tập lam văn 4,2002)
1. Thay t ng in m trong on vn di ây bng mt t ng ng
ngha khác các câu vn có hình nh hn:
H T-nng phía bc th xã Plây-cu. H rng lm,nc trong
nh lc. H sỏng p di ánh nng chói ca nhng bui tra hè. H ng
trm th cá sinh sôi ny n ây. Cá i tng n, khi thì t do bi li,
khi thì lao nhanh nh nhng con thoi. Chim chóc cng ua nhau n bên
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
9
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
h l m t . Nhng con búi cỏ m d i, lông nhiu m u s c. Nhng con
cuc en tri, chen lách v o gia các bi b
1.Chn t ng thớch hp nht (trong cỏc t ng ngha cho sn di)
in v o t ng v trí trong on vn miêu t sau ây :
Đêm trăng trên hồ tây
H v thu, nc (1), (2). Trng to sáng ri v o cỏc g n sóng (3). Bây gi,
sen trên h ã gn t n nh ng vn còn (4) my oá hoa n mun. Mùi
hng ó a theo chiu gió (5). Thuyn theo gió c t t m i ra gia
khong (6). êm thanh, cnh vng, bn b (7).
(Theo Phan K Bính)
(1): trong veo, trong l nh, trong tr o, trong vt, trong sáng.
(2): bao la, bát ngát, thênh thang, mênh mông, rng rãi.
(3): nhp nhô, lan to, lan rng, ln tn, li ti.
(4); tha tht , la tha , lác ác , l th, loáng thoáng .
(5): thoang thong, ngt ng o, th m phc, thm ngát, ngan ngát.

(6): trng tri, bao la, mênh mông, mênh mang .
(7): yên tnh, yên lng, im lìm, vng lng, lng ngt nh t.
3. Trong cun hi kí Bác H , hai nh v n Ho i Thanh v Thanh T nh ã
t phong cnh quê hng Bác nh sau:
Trc mt chúng tôi, gia hai dãy núi l nh Bác v i cánh ng quê Bác.
Nhìn xung cánh ng vi các m u xanh, xanh pha v ng c a rung
mía, xanh rt mt ca lúa chiêm ng thời con gái, xanh m ca
nhng rng tre; ây ó mt v i cây phi lao xanh bi c v nhi u m u xanh
khác na.
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
10
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
c on vn trên , em có nhn xét v cách dùng nhng t ng ch m u
xanh ? Cách dùng t ng nh vy ã góp phn gi t iu gì v cnh vt
trên quê Bác ?
4. T cnh ni em (hoc ni em dó tng n) v o m t bui sáng p
tri .
Bài làm
1. Đối với từng từ ngữ in đậm , dựa vào ý nghĩa của từng từ và dựa vào ngữ
cảnh mà từ ngữ xuất hiện .Em tìm từ ngữ đồng nghĩa khác ( có hình ảnh gợi
tả , gợi cảm) để thay thế VD:
- Hồ rộng lắm Thay bằng : Hồ rộng mênh mông .
- Hồ sáng đẹp dới ánh nắng chói chang của những buổi tra hè .
Hồ long lanh dới ánh nắng chói chang của những buổi tra hè
- Cá đi từng đàn khi thì tng tăng bơi lội , khi thì lao nhanh vun vút
- Những con bói cá mỏ dài , lông nhiều màu sắc
Những con bói cá mỏ dài, lông sặc sỡ .
- Những con cuốc đen trùi trũi, chen lách vào giữa các bụi bờ .
Những con cuốc đen trùi trũi , len lõi giữa các bụi bờ .

2. - ở từng vị trí , dựa vào nội dung của câu ; cụ thể dựa vào các từ ngữ
đứng trớc và đứng sau , em chọn một từ thích hợp nhất trong các từ đồng
nghĩa cho sẵn ở dới để điênf vào .
- Đoạn văn đã điền hoàn chỉnh nh sau :
Hồ về thu, nớc trong vắt mênh mông, . Trăng tỏa sáng rọi vào các gợn nớc
lăn tăn . Bây giờ , sen trên hồ đã gần tàn nhng vẫn còn lơ thơ mấy đóa nở
muộn . Mùi hơng đa theo chiều gió ngào ngạt . Thuyền theo gió cứ từ từ mà
đi ra giữa khoảng mênh mông . Đêm thanh cảnh vắng , bốn bề lặng ngắt nh
tờ .
1. Đoạn văn dùng các từ ngữ chỉ màu xanh thật đa dạng và rất phù hợp
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
11
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
với từng cảnh vật : ruộng mía xanh pha vàng, lúa chiêm đơng thời con gái
( giai đoạn phát triển mạnh ) có màu xanh rất mợt , rặng tre xanh đậm, phi
lao xanh biếc . Cách dùng từ ngữ nh vậy có phần gợi tả vẽ đẹp nên thơ và
tràn trề sức sống của cảnh vật trên quê Bác .
2. 1) Xác định yêu : Tả cảnh nơi em ở hoặc nơi em đã đến vào một buổi
sáng đẹp trời
Chú ý : Nếu cảnh đợc tả có phạm vi xa rộng , em cần chọn tả một vài bộ
phận nổi bật của cảnh đã đợc em quan sát kĩ và cảm thấy yêu thích hơn cả ;
Có thể tả vẽ đẹp của cảnh ở từng thời điểm cụ thể vào buổi sáng đẹp trời
( VD: lúc mờ sáng, lúc sáng rõ , lúc ánh nắng bình minh đang lên )
2) Tìm ý lập dàn bài
3) Tham khảo ( một số đoạn văn tả cảnh vật vào buổi sáng đẹp trời)
* Buổi sáng ở thành phố Hồ Chí Minh
Một ngày mới bắt đầu .
Mảng thành phố hiện ra trớc mắt tôi đang biến màu trong bớc chuển
huyền ảo của rạng đông . Mặt trời cha xuất hiện nhng tầng tầng lớp bụi hồng

ánh sáng đã tràn lan khắp không gian nh thoa phấn len trên các tòa nhà cao
tầng của thành phố, khiến chúng trở nên nguy nga, đậm nét . Màn đêm m,ờ
ảo đang lắng dần rồi chìm vaò đất . Thành phố nh bồng bềnh nỗi giữa một
biển hơi sơng . Trời sángcó thể nhận rõ từng phút một, những vùng cây xanh
bỗng òa tơi trong nắng sớm . ánh đèn từ muôn vàn ô vuông cửa sổ loãng đi
rất nhanhvà tha thớt tắt . Ba ngọn đèn trên tháp phát sóng truyền hình thành
phố có vẻ nh bị hạ thấp và kéo gần lại.Mặt trời dânt chầm chậm,lơ lửng nh
một quả bngs bay mềm mại
Thành phố mình đẹp quá,đẹp quá đi!
(Theo Nguyễn Mạnh Tuấn)
*Buổi sáng mùa hè ở miền núi
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
12
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
Tảng sáng,vòm trời cao xanh mênh mông.Gío từ trên đỉnh núi tràn
xuống thung lũng mát rợi.khoảng trời sau dãy núi phía đông ửng đỏ.Những
tia nắng đàu tiên hắt chéo qua thung lũng,trãi trên đỉnh núi phía tâynhững
vệt sáng màu lá mạ tơi tắn Ven rừng,rải rác những cây lim đã trỗ hoa
vàng,những cây vải thiều đỏ ối những quả
Nắng vàng lan xuống chân núi rồi rải vội lên đồng lúa.Bà copn trong bản đã
đổ ra đồng cấy mùa,gặt chiêm.trên những ruộng lúa chín vàng,bóng áo chàm
và nón trắng nhấp nhô,tiếng nói tiếng cời nhộn nhịp vui vẻ.
Mặt tròi nhô dần lên cao.ánh nắng mổi lúc một gay gắt.Dọc theo
những con đờng mới đắp,vợt qua chiếc cầu gỗ bắc qua con suối,từng tốp
thanh niên thoăn thoắn gáng lúa về sân phơi.Tiếng cời giòn tan vọng vào
vách đá.
(Theo Hoàng Hửu Bội)
4
1. Chn t thích hp trong ngoc n ho n ch nh tng câu di ây :

a) Chúng ta bo v nhng (th nh công, th nh tích, th nh t u, th nh qu )
ca s nghip i mi t nc.
b) Các quc gia ang phi gánh chu nhng (kt qu, hiu qu, h qu,
hu qu) ca s ô nhim môi trng.
c) Hc sinh phi chp h nh (quy ch , ni quy,th l, quy nh) ca lp
hc.
2. in t thích hp v o t ng ch trng (chn trong cỏc t ng ngha) :
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
13
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
a) Loi xe y nhi u xng quá, không hp vi ý mun ca ngi nên r t
khó
(tiêu dùng, tiêu th, tiêu hao)
b) Các l nh ng ngi rt cú tâm hn
(thi sĩ, nh th )
3. c b i th sau :
Quê em
Bên n y l núi uy nghiêm
Bờn kia l cánh ng lin chân mây
Xóm l ng xanh mát bóng cây
Sông xa trng cánh bum bay lng tri
(Trn ng Khoa)
Em hình dung c cnh quê hng ca nh th Trn ng Khoa nh
th n o ?
4.T mt cnh p m em t ng quan sát k v c m thy yêu thích v o
bui chiu trong ng y.
Bài làm
1 Nh đã hớng dẫn ở trên,dựa vào nội dung của câu ,nội dung của các từ ngữ
đứng trớc và đứng sau vị trí trống,em lựa chọn từ ngữ hợp nhất trong các từ

đồng nghĩa cho sãn ( ở trong ngoặc đơn )
-Các lựa chọn:
a) Thành quả b)Hậu quả c)Nội qui
2.Các loại bài tập này khá thú vị.Các từ đồng nghĩa cùng xuất hiện trong một
câu.Điều này đòi hỏi ngời làm bài phải phân biệt đợc các sắc thái nghĩa tinh
tế của từng từ trong nhóm từ đồng nghĩa,để lựa chọn đợc từ thích hợp điuền
vào chỗ trống.
-Các câu đã điền từ hoàn chỉnh nh sau:
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
14
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
a)Loại xe ấy tiêu hao nhiều xăng quá,không hợp ý muốn của ngời tiên dùng
nên rất khó tiêu thụ.
b)Các nhà thơ là những ngời rất có tâm hồn thi sĩ.
3.
Tham khảo:
Bài thơ cho ta thấy quê hơng của Trần Đăng Khoa rất đẹp.Mọt bên có ngọn
núi uy nghiêm đứng đó từ bao đời nay .Một bên là cánh đồng rộng mênh
mông,trải xa tít tắp nh đến tận chân trời.Ơ giữa là xóm làng thân yêu đợc che
chở bởi bóng cây xanh mát.Xa xa hình ảnh những dòng sông hiện trắng
những cánh buồm,trong nh đàn chim sải cánh bay lên trời cao.Vẻ đẹp của
quê hơng nhà thơ làm ta thêm tự hào về đất nớc Việt Nam.
4.
1.Xác định yêu cầu:tả mọt cảnh đẹp vào buổi chiều trong ngày.
Chú ý:Em có thể chọn tả mọt cảnh vào buổi chiêu trong phạm vi rộng hay
hẹp,ở quê emhay ở mọt nơi em đã đến nhng cần làm nổi bật đợc những nét
đẹp(thể hiện sự quan sát kỉ và tinh tế)đồng thời thời bộc lộ đợc tình cảm ,thái
độ(thể hiện đợc sự yêu thích)đối với cảnh đẹp đó.
2.Tìm ý,lập dàn bài.(Tơng tự cánh làm đã gợi ý ở Đề 1)

3.Tham khảo( một số đoạn văn tả cảnh vật vào buổi chiều):
*Buổi chiều ở Đà Lạt.
Một buổi chiều cuối tháng năm,ma dông vừa tạnh.mặt trời hé nắng vàng
vàng,không khí nhẹ và trong ,mát rời rợi,kích thích đến tim óc.Tôi mở cửa ra
bao lơn nhìn ra rừng thông.Tôi để ý nhìn những cây thông cao,vỏ nứt
nẻ,cành sần sùi,cong queo một cánh mĩ thuật không ngờ.Dới chân cây, cỏ
dại mọc dày,cao,lá thon thon vơn dọc ngang,lá đan dày um tùm.Tôi nhìn ra
xa hơn.Hồ Đà Lạt nằm im,mặt nớc xanh phản chiếu đồi núi và rừng thông
xanh.màu xanh và sự im lặng,cảnh bao la của núi rừngvà không khí mát mẻ
nh kim châm vào da,tất cả đã nhẹ nhàng đa óc tôi lên tởng đén phong cảnh
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
15
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
xứ Phần Lan tôi đã nhiều lần tởng tợnh thấy qua sách vở.Vấn vơng trên trên
phong cảnh,tôi còn nghe phảng phất giọng nhạc của giăng-Si bê-li-út(jean
Sibeliút),ngời nhạc sỉ đã hô hấp đợc cái hơng vị của rừng thông âm u liên
tiếp,của hồ nớc lặng màu ngọc bích,của cảnh sắc đặc biệt xứ Phần Lan.
(Theo Võ Hồng)
*Biển chiều.
Lại đến một buổi chiều gió mùa đông bắc vừa dừng.Biển lặng đỏ đục,dầy
nh mâm bánh đúc,loáng thoáng nh những con thuyền nh những hạt lạc ai
đem rắc lên trên
Một buổi chiều lạnh,nắng tắt sớm.Những núi lam nhạt pha màu trắng
sữa.Không có gió, mà sóng vẫn đỗ đều đều,rì rầm.Nớc biển dâng đầy,quánh
đặc một màu trắng,lăn tăn nh bột phấn trên da quả nhót.
Chiều nắng tàn,mát dịu.Biển xanh veo màu mảnh chai.Núi xa tím pha
hồng.Những con sóng nhè nhẹ lieứm trên bãi cát,bọt sóng màu bởi đào.
(vũ Tú nam)
5

Tim các cp t trỏi ngha trong nhng cõu th sau :
a) Trong nh ting bay xa
c nh nc sui mi xa na ng y
Ting khoan nh gió thonh ngo i
Ting mau sm sp nh tri ma
(Nguyn Du)
b) Sao ang vui v ra bun bã
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
16
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
Va mi quen nhau ã l lùng
(Trn T Xng)
c) ng cay mi bit ngt bùi
ng i muôn dm ó ngi mai sau.
(T Hu)
2. Tìm t ng thích hp in v o ch trng ho n ch nh các câu tc
ng du ây:
a) Cht ng còn hn sng
b) Chtng còn hn sng c.
c) Cht vinh còn hn sng
d) Cht mt ng còn hn sng
3. Trong b i Ti ng n ba-la-lai-ca trên sông , nh th Quang Huy ó
miêu t mt êm trng va tnh mch va sinh ng trên công trng sông
nh sau :
Lúc y
C công trng say ng cnh dòng sông
Nhng tháp khoan nhô lên tri ngm ngh
Nhng xe i, xe ben sánh vai nhau nm ngh
Ch còn ting n ngân nga

Vi mt dòng trng lp loáng sông .
Kh th trên có hình nh n o p nht ? Hình nh ó cho ta thy ý ngha
gì sâu sc ?
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
17
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
T cnh mt êm trng p trên quê hng (hoc ni khác) tng li
nhng n tng khó phai.
Bài làm :
1/ ở từng trừong hợp em đọc kĩ các câu thơ , chú ý những từ có nghĩa trái ng-
ợc nhau. Đó là các từ trái nghĩa cụ thể :
a) trong/ đục , khoan/ mau( khoan là không dồn dập ; mau là nhịp độ dồn
dập )
b) Vui vẻ/ buồn bã ( có thể nêu cả cặp quen/ lạ )
c) Đắng cay / ngọt bùi .
2. Dựa vào nội dung câu tục ngữ , dựa vào nghĩa của từ ngữ trái nghĩa điền
vào chổ trống , để hoàn chỉnh câu tục ngữ :
- Các câu tục ngữ đã điền từ hoàn chỉnh .
a) Chết đứng còn hơn sống quì .
b) chết trong còn hơn sống đục.
c) Chết vinh còn hơn sống nhục .
Chết một đống còn hơn sống một ngời .
3. Hình ảnh đẹp nhất đợc gọi lên qua câu thơ :
Chỉ còn tiếng đàn ngân nga
Với một dòng trăng lấp loáng Sông Đà .
Đó là hình ảnh mang ý nghĩa sâu sắc : Giữa con ngời với thiên nhiên , giữa
ánh trăng với dòng sông dờng nh có sự gắn bó, hòa quyện thật đẹp đẽ .
Tiếng đàn ngân nga nh lan tỏa lay động cả mặt nớc sông Đà , nh dòng trăng
trở nên lấp loáng ánh trăng đẹp .

4. Xác định yêu cầu : Tả cảnh một đêm trăng đẹp ( trên quê hơng em hoặc
nơi khác ) từng để lại những ấn tợng khó phai .
Chú ý : Nên tả rõ vẽ đẹp của trăng và những nét nổi bật của cảnh vật hiện ra
dới ánh trăng . Cảnh đêm trăng có thể xuất hiện hình ảnh con ngời và hoạt
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
18
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
động nhng chỉ là những nét phụ ( không tả kĩ ) : trọng tâm miêu tả phải là
những nét đẹp của cảnh vật trong đêm trăng đẹp .
- Tham khảo :
* Trăng lên
Ngày cha tắt hẳn , trăng đã lên rồi .
Mạt trăng tròn , to và đỏ, từ từ lên ở chân trời , sau rặng tre đen của làng xa.
Mấy sợi mây con vắt ngang qua , mỗi lúc một mảnh dần rồi đứt hẳn , trên
cánh đồng rộng , cơn gió hiu hiu đa lại, thoang thoảng mùi hơng thơn mát
.Sau tiếng chuông của ngôi chùa một lúc lâu, trăng đã nhô lên khỏi rặng tre .
Trồi bây giờ trong vắt , thăm thẳm và cao . Mặt trăng tròn và nhỏ lại, sáng
vằng vặc ở trên không và du du nh sáo diều . ánh trăng trong chảy khắp
cành cây và kẽ lá , tràn ngập con đờng trắng xóa
Bức tờng hoa giữa vờn sáng trắng lên, lá lựu dày và nhỏ nhấp nhánh nh thủy
tinh . Một cành cây cong xuống rồi vụt lên , lá rung động lấp lánh ánh trăng
nh ánh nớc .
( Thạch Lam )
Trăng trên biển
Trăng trên sông, trên đồng, trên làng quê, tôi đã thấy nhiều . Duy trăng trên
biển lúc mới mọc thì đây là lần đầu tiên tôi thấy đẹp . Đệp quá sức tởng tợng
! Màu lòng đỏ trứng mỗi lúc một sáng hồng lên , rất trong . Càng lên cao
trăng càng nhỏ dần càng vàng dần, càng nhẹ dần.Bầu trời cũng sáng xanh
lên. Mặt nớc lóa sáng . Cả một vùng nớc sóng sánh, vàng chói lọi . Càng lên

cao, trăng càng trong và nhẹ bỗng . Biển sáng lên lấp lóa nh đặc sánh , còn
trời thì trong nh nớc . Có trăng , những tiếng động nh nhòa đi , nghe không
gọn tiếng , không rõ ràng nh trớc
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
19
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
6
1. Vi mi t in m di ây, hãy tìm mt t trái ngha:
a) cng : - thép cng (ví d: mm)
- hc lc loi cng
- ng tác còn cng
b) non : - con chim non
- cây n y h i non
- tay ngh non
c) nht : - mui nht
- ng nht
- m u áo nht
- tình cm nht
2.a) Tìm t trái ngha vi mi t sau: tht th , hi n l nh, siêng n ng.
b) mi t trong tng cp trái ngha núi trên, hãy tìm các t ng ngha.
(Ví d : tht th , chân th t / d i trá, gi di )
3. Trong b i B i ca v trái t, nh th nh Hi có vit :
Trái t n y l c a chúng mình
Qu bóng xanh bay gia tri xanh
B câu i, ting chim gù thng mn
Hi âu i, cánh chim vn sóng bin
Cùng bay n o, cho trái t quay !
Cùng bay n o, cho trái t quay !
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh

Quảng Ninh Quảng Bình
20
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
on th trên giúp em cm nhn c nhng iu gì v trái t thân
yêu ?
4. T ngôi nh em ang cùng vi nhng ngi thân.
Bài làm :
1.ở từng trờng hợp . Dựa vaồ nội dung cụm từ , dựa vào nghĩa của từ in đậm ,
em tìm từ trái nghĩa thích hợp . Cụ thể:
a) Cứng : Thép cứng / mềm
học lực loại cứng/ yếu kém
động tác còn cứng/ mềm mại
b) non : con chim non/ già
cân này hơi non/ già , đủ.
Tay nghề non/ vững, vững vàng
c) nhạt : muối nhạt/ mặn
đờng nhạt/ ngọt
Màu áo nhạt/ đậm
Tình cảm nhạt / đằm thắm
2.a)Trớc hết đối với mổi từ cho sẳn,em tìm một từ trái nghĩa.
Cụ thể:
-Thật thà/dối trá.
-hiền lành/độc ác
-siêng năng/lời biếng
b)Sau đó tìm các từ đồng nghĩa cho từng từ trong mổi cặp từ trái nghĩa nói
trên .Cụ thể:
-thật thà,chân thật,thành thật,chân thực,thành thực//dối trá,giả dối,gian
dối,gian xảo,xảo trá,
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình

21
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
-hiền lành,hiền,hiền hặu,hiền hòa,lành,lành hiền//ác,độc ác, tàn ác,tàn
ác,hung ác,ác nghiệt,dữ,hung dữ,dữ tợn,
-siêng năng,chăm, chăm chỉchịu khó,cần cù,cần mẫn,chuyên cần ,siêng//l-
ời,lời biếng,lời nhác,chây lời
3.Gợi ý:Cảm nhận về trái đất thân yêu:
-Trái đất là tài sản vô giá của tất cả mọi ngời.
-Trái đất đợc so sánh với hình ảnh quả bóng xanh bay giữa trời xanh cho
thấy vẻ đẹp của sự bình yên,của niền vui trong sáng hồn nhiên.
-Trái đất hòa bình luôn ấm áp tiếng chim gù (hình ảnh chim bồ câu thờng
dùng làm biểu tợng hòa bình).
-Trái đất đẹp và nên thơ với hình ảnh cánh chim hải âu bay chập chờn trên
sóng biển.
4
1
. Xác định yêu cầu : Tả ngôi nhà em đang ở cùng với những ngời thân .
Chú ý Nêu đợc tình yêu thích thú và sự gắn bó với ngôi nhà của mình .
2
Tìm ý lập dàn bài :
a) Mở bài : Giới thiệu bao quát về ngôi nhà )
- Ngôi nhà ( căn hộ , ) ở địa điểm ( vị trí ) nào ? nơi đó có đặc điểm gì
thuận lợi đối với em và ngời thân trong gia đình ?
- Hoặc hoàn cảnh ( lí do) em đợc ngắm kĩ ngôi nhà ( hoặc nhớ lại ngôi nhà )
VD : có dịp đi xa em nhớ ngôi nhà thân yêu .
b) Thân bài ( tả từng phần )
- Hình dáng bên ngoài : kích thớc, kiểu dáng ,chất liệu xây dựng , đáng
nói ?
- Đặc điểm bên trong :
+ Nhà gồm mấy Gian (phòng) ? đợc bố trí thế nào ? lối đi , cửa ra vào cửa

sổ, nền nhà có gì đáng nói ?
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
22
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
+ Gian nhà ở ( căn phòng) chính (trung tâm) đợc bày biện ( đồ đạc, vật dụng
trang trí ) ra sao ? cảnh ( bộ phận ) phụ có liên quan đến ngôi nhà ( nh bếp,
sân chơi, bồn hoa, vờn rau ) có những nét gì nỗi bật ?
+ Em và ngời thân sinh hoạt trong ngôi nhà ra sao? Tả qua nét nổi bật, đáng
nhớ nhất .)
d) Kết bài : Nêu nhận xét (hoặc cảm nghĩ )
+ Em nghĩ gì về nôi nhà (căn hộ) của gia đình em ?
- Hoặc tình cảm thái độ của em đối với ngôi nhà (căn hộ) em ở với ngôi nhà
(căn hộ) đó ra sao ? giá trị , ý nghĩa của ngôi nhà ( căn hộ) đó đối với em và
gia đình thế nào ?
3. Tham khảo :
Ngôi nhà ở thành phố
Ngôi nhà rất rộng đủ chổ cho hàng chục ngời ở . Năem phòng đợc bố trí
thuận tiện . Đầu tiên là phòng khách đợc trang trí đơn sơ mà trang nhả . Bộ
sa lông màu mận chín kê quanh chiếc bàn tròn bằng gỗ cẩm lai , trên mặt kê
miếng kính trong suốt . Chiếc tủ buíp phê đặt ở giữa phòng , bên trong là bộ
đồ trà ,chén đĩa cổ và các bình hoa các kiểu . Chú gấu nhồi bông, cô búp bê
tóc vàng của em cũng đợc bày trong đó . Trên tờng hai bức tranh phong cảnh
quê hơng treo đối diện . Chiếc đồng hồ sau mỗi giờ lại điểm những tiếng
chuông ngân nga, thánh thót ., Tại phòng khách này, gia đình em đã bao lần
sum họp , chia sẽ buồn vui , bao lần tiển đa năn cũ và đón mừng năm mới .
Ngôi nhà ở nông thôn
Đó là căn nhà lợp lá kè , ẩm dới những lùm cây xanh um ở đầu làng . Từ
xa cha nhìn thấy đợc đâu . Mờy ngọn kè cao vợt lên mấy rặng tre xanh kia là
nhà em đó . Vào nhà phải qua một cái cổng tre , có thể chống lên sập xuống

đợc . Haim hàng râm bụt đợc xén ngang bằng vai ngời , thẳng tắp men theo
hai bên lối đi vào nhà . Cái sân tráng tro lò nhẵn bóng . Mùa hè phơi nắng ,
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
23
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
phơi khoai khoảng ba nắng là khô giòn . Chiều chiều cả nhà thờng dọn cơm
ăn ở giữa sân ăn cho mát .Thềm nhà đợc xây bao bằng gạch xỉ . Nhà em cha
xây tờng , vách trát bằng vữa vôi cát . Nớc vôi quét từ tết năm ngoái vẫn còn
trắng . cánh cửa ra vào bằng gỗ thông ghép lại . Hai cửa sổ hai bên đợc làm
bằng phên nứa . Gian giữa có ghế mộc để tiếp khách . Trên vách cao gần xà
nhà , ảnh Bác Hồ lồng trong khung kính. Dới bức tranh Bác có bức tanh ngũ
quả . Gian bên phải là nơi nghỉ của bố mẹ em , gian bên trái kê một giờng
đôi, gần cửa sổ là là gốc học tập của chị em chúng em.

7
1. a) Tìm t trái ngha vi mi t sau : nh bộ, sáng sa,vui v, cao
thng, cn thn, o n k t.
b) Chn mt cp t trỏi ngha nêu trên t câu. (Hai t trái ngha cùng
xut hin trong mt câu.)
2. Tìm t trái ngha vi t in m trong tng cm t sau :
- hoa ti - cau ti
- rau ti - ci ti
- cỏ ti - nét mt ti
- trng ti - m u s c ti
3. Trong b i Ht go l ng ta , nh th Trn ng Khoa có vit :
Ht go l ng ta
Cú bo tháng by
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình

24
Bồi dỡng học sinh giỏi lớp 5
Có ma tháng ba
Git m hôi sa
Nhng tra tháng sáu
Nc nh ai nu
Cht c cá c
Cua ngoi lờn b
M em xung cy
Em hiu on th trên nh th n o ? Hình nh i lp trong on th
gi cho em nhng suy ngh gì ?
4. T con ng ( hoc mt on ng) quen thuc ni em (hoc con
ng ni khác m em yêu thích).
Bài làm
1.a)Tìm từ trái nghĩa.VD:
Nhỏ bé/to lớn;sáng sủa/tối tăm;vui vẻ/buồn bã;cao thợng/ thấp hèn;cẩn thận/
cẩu thả;đoàn kết/chia rẻ.
b)Đạt câu.VD:
-Đoàn kết là sống,chia rẻ là chết.
-Cô bé đang vui vẻ bỗnhc trở nên buồn bã.
2.Các từ trái nghĩa với từ in đậm:
-hoa tơi/héo.
-rau tơi/úa.
-cá tơi/ơn.
GV: Dơng Văn Hùng Trờng tiểu học số 1 Gia Ninh
Quảng Ninh Quảng Bình
25