Bảo vệ quyền trẻ em trong pháp luật Việt Nam thực trạng và giải pháp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT





Lê Thị Nga









BẢO VỆ QUYỀN TRẺ EM TRONG PHÁP LUẬT VIỆT
NAM: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP







LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. Hoàng Thị Kim Quế







ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
MỤC LỤC
V/ a 2 ứ
* BÀNG KÍ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT. VL L „ í Trang
♦ L Ờ I N Ó I Đ Ầ U . 4
C H Ư Ơ N G 1. N H Ữ N G V Â N Đ Ể L Ý L U Ậ N c ơ B Ả N C Ủ A S ự Đ l Ể U C H Ỉ N H P H Á P L U Ậ T V Ể
QUYỂN TRẺ EM. 8
1.1. Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em - Truyền thông của xã hội
Việt nam. 8
1.2. Tổng quan về điểu chỉnh pháp luật đối vói trẻ em . 1 5
1 . 2 . 1 . K h á i n i ệ m đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t v ể q u y ề n t r ẻ e m . 1 5
1 . 2 . 1 . 1 . M ộ l s ố n é t đ ặ c t h ù c ủ a s ự đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t V ẻ t r ẻ e m . i 5
1 . 2 . 1 . 2 . K h á i n i ệ m t r ẻ c m ( r o n g p h á p l u ậ t . 1 6
1 . 2 . 1 . 3 . K h á i n i ệ m đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t v ề q u y ề n t r ẻ c m . 1 8
1 . 2 . 2 . P h á p l u ậ t q u ố c t ế v é q u y ề n t r ẻ c m . 2 1
1 . 2 . 3 . T ổ n g q u a n về đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t đ ố i v ớ i t r ẻ e m . 2 4
C H Ư Ơ N G 2 . B Ả O V Ệ Q U Y Ể N T R Ẻ E M T R O N « M Ộ T s ớ L Ĩ N H vực P H Á P L U Ậ T

Ở N Ư Ớ C T A . 3 6
2.1. Luật Hòn nhân - (ỉia đình với việc bảo vệ quyền trẻ em. 36
2 . 1 . 1 . K h á i q u á t v ể s ự b ả o v ệ q u y ể n t r ỏ e m t r o n g p h á p l u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h
t ừ s a u C á c h m ạ n g t h á n g 8 n ă m 1 9 4 5 đ ế n n a y . 3 6
2 . 1 . 2 . L u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h n ă m 2 0 0 0 v ớ i v i ệ c b ả o v ệ q u y ề n t r ẻ e m . 3 9
2.2. Bảo vệ quyền trẻ em trong pháp luật Lao động. 4 8
2.3. Bảo vệ quyền trẻ em trong Pháp luật Hình s ự . 5 3
2 . 3 . 1 . C h í n h s á c h h ì n h s ự đối v ớ i N C T N phạm t ộ i . 5 4
2 . 3 . 2 . C h í n h s á c h h ì n h s ự đối v ớ i c á c h à n h v i phạm t ộ i xâm h ạ i đ ế n t r ẻ e m . 5 8
2.4. Pháp luật tô tụng Hình sự bảo vệ quyền trẻ em . 62
C H Ư Ơ M G 3 . T H Ự C T R Ạ N G T H Ụ C H I Ệ N P H Á P L U Ậ T B Ả O V Ê Q U Y Ể N t r ẻ e m . M Ộ T
S Ố K I Ế N N G H I - G I Ả I P H Á P N H A M h o à n t h i ê n h ê T H ố N G p h á p l u ậ t r á o v ê
QUYỂN TRẺ EM VẢ NÂNC, CAO HIỆU QUẢ CUA SựĐIÍĨU CHỈNH PHÁP LUẬT . 68
3.1. Thực trạng hệ thông pháp luật bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam
hiện hành. 68
3 . 2 . Thực trạng thực hiện pháp luật bảo vệ quyền trẻ em . 7 0
3 . 2 . 1 . L ĩ n h v ự c p h á p l u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h . 7 4
3 . 2 . 2 . L ĩ n h v ự c pháp l u ậ t L a o đ ộ n g . 7 7
3 . 2 . 3 . L ĩ n h v ự c pháp l u ậ t H ì n h s ự . 80
3 . 2 . 4 . L ĩ n h v ự c p h á p l u ậ t t ố t ụ n g H ì n h s ự . 8 8
3 . 3 . Một s ỏ kiến nghị giai pháp nhằm hoàn thiện hệ thông pháp luật và
nâng cao hiệu quá thực hiện pháp luật báo vệ quyền trẻ em . 92
3 . 3 . 1 . N h ữ n g m ụ c t i c u c ơ b ả n v ề b ả o v ệ q u y ề n t r ỏ c m t r o n g g i a i đ o ạ n h i ệ n n a y . 9 2
3 . 3 . 2 . M ộ t s ô k i ế n n g h ị g i ả i pháp n h ằ m hoàn t h i ệ n h ệ t h ố n g pháp l u ậ t v à n â n g
c a o h i ệ u q u ả t h ự c h i ệ n p h á p l u ậ t b ả o v ệ q u y ề n t r ẻ e m . 9 5
* P H Ẩ N K Ế T L U Ậ N . 1 0 5
* D A N H M Ụ C T À I L I Ệ U T H A M K H Ả O . 1 0 7
2
BẢNG K Ý HIỆU , C llữ V IẾ T T Ắ T
* . D ù n g t r o n g q u á t r ì n h t l i ự c h i ệ n đ ề t à i k h o a h ọ c n à y .

* . T h e o t h ứ t ự h á n g c h ữ c á i .
B ộ l u ậ t H ì n h s ự .
B ộ l u ậ t D â n s ự .
B ộ i u ậ t L a o đ ộ n g .
B ộ l u ậ t t ô t ụ n g H ì n h s ự .
1 . B L H S
2 . B L D S
3 . B L L Đ
4 . B L T T H S
5 . B V C S G D
6 . C Ư V Q T E
7 . L H N G Đ
8 . N C T N
9 . N N C H X H C N V N
1 0 . T A N D T C
B ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c .
C ô n g ư ớ c v ề q u y ề n t r ẻ c m .
L u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h .
N g ư ờ i c h ư a t h à n h n i ê n .
N h à n ư ớ c C ộ n g h o à X ã h ộ i c h ủ n g h ĩ a V i ệ t N a m .
T o à á n n h â n d â n t ô i c a o .
1 1 . Ư ỷ b a n B V & C S t r ỏ c m u ỷ h a n b ả o v ệ v à c h ă m s ó c t r ỏ e m . L ờ i m ở d ầ u
3
P HẨ N M Ở Đ Ẩ U
I. Tính cấp thiết của đề tài.
C o n n g ư ờ i l à t r u n g t â m c ủ a x ã h ộ i , v ì v ậ y v ấ n đ ề c h ă m s ó c , g i á o d ụ c , b ả o v ệ t r ẻ
c m đ ể t ạ o đ i ề u k i ệ n c h o t r ẻ e m p h á t t r i ể n l à n h m ạ n h c ả v ề t h ể l ự c v à t r í l ự c l à v ấ n đ ề
m a n g t í n h c h ấ t t o à n c ấ u , t h u h ú t đ ư ợ c m ố i q u a n t â m c ủ a c ả c ộ n g đ ồ n g q u ố c t ế h i ệ n
n a y .
“ V i ệ t N a m n h ậ n t h ứ c s â u s ắ c r ằ n g : T r ẻ c m l à h ạ n h p h ú c c ủ a g i a đ ì n h , l à t ư ơ n g l a i

c ủ a d â n t ộ c , “ V ì l ợ i í c h 1 0 n ă m t r ổ n g c â y , v ì l ợ i í c h t r ă m n ă m t r ồ n g n g ư ờ i ” . B ả o v ệ ,
c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m l à t r á c h n h i ệ m c ủ a N h à n ư ớ c , c ủ a t o à n x ã h ộ i v à c ủ a m ỗ i
g i a đ ì n h , p h ả i t ô n t r ọ n g c á c q u y ề n , n h â n c á c h c ủ a t r ẻ e m , p h ả i d à n h s ự q u a n t a m đ ế n
n h ữ n g l ợ i í c h c ấ p t h i ế t c ủ a t r ỏ e m , t ạ o r a m ô i t r ư ờ n g t h u ậ n l ợ i , t r o n g l à n h đ ể c á c e m
p h á t t r i ể n t o à n d i ộ n t h ể c h ấ t , t r í t u ệ v à đ ạ o đ ứ c ” | 6 6 , 5 1 2 - 5 1 3 ] . V ớ i q u a n đ i ể m t r ê n , v ấ n
đ ề h ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t i c c m ( B V C S G D T E ) đ ư ợ c Đ á n g v à N h à n ư ớ c t a q u a n
t â m , k i ê n t r ì t h ự c h i ệ n l ừ n g a y s a u n g à y d à n h Đ ộ c l ậ p d â n t ộ c ( C á c h m ạ n g t h á n g X
n ă m 1 9 4 5 ) . Đ i ể u n à y đ ư ợ c I h ể h i ệ n n h ấ t q u á n t r o n g đ ư ờ n g l ố i , c h í n h s á c l ì c ủ a Đ ả n g v à
p h á p l u Ạ t c ủ a N h à n ư ớ c . V i ệ c b ả o v ệ c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ c m đ ư ợ c đ ặ t l ê n v ị t r í
h à n g đ ầ u t r o n g c h i ế n l ư ợ c p h á t t r i ể n k i n h t ế - c h í n h t r ị x ã h ộ i c ủ a đ ấ t n ư ớ c .
T u y n h i ê n , k h i x e m x c t d ư ớ i g ó c đ ộ t h ự c t i ễ n , t h e o b á o c á o t h ố n g k ê c ủ a c á c
n g à n h c h ứ c n ă n g , h i ệ n n a y t ì n h h ì n h t r ẻ e m v à c ô n g t á c b ả o v ô , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c
t r ẻ e m c ò n n h i ề u v ấ n đ ề b ứ c x ú c , t r ẻ e m c ó h o à n c ả n h k h ó k h ă n , t r ẻ e m m ắ c v à o c á c t ệ
n ạ n x ã h ộ i đ a n g c ó n h i ề u d i e n b i ế n p h ứ c t ạ p , đ i ề u n à y l à m c h o q u y ề n v à l ợ i í c h c ủ a t r ẻ
e m b ị x â m p h ạ m n g h i ê m t r ọ n g , t r ở t h à n h v ấ n đ ề n h ứ c n h ố i đ ò i h ỏ i s ự q u a n t â m g i ả i
q u y ế t c ủ a c ả g i a đ ì n h , n h à t r ư ờ n g , x ã h ộ i , N h à n ư ớ c v à t o à n t h ể c ộ n g đ ồ n g .
N ă m 1 9 9 0 , V i ệ t N a m l à n ư ớ c đ ầ u t i ê n ở C h â u Á đ ã p h ê c h u ẩ n C ô n g ư ớ c c ủ a
L i ê n H ợ p Q u ố c VC q u y ể n t r ỏ e m ( C Ư V Ọ T E ) v à k ý v à o t u y c n b ố t h ế g i ớ i v ề s ự s ố n g
c ò n , h ả o v ô v à p h á t t r i ể n c ủ a t r ẻ e m . T ừ t h ự c t r ạ n g k i n h t ế - x ã h ộ i , t ì n h h ì n h t r ẻ e m v à
y ê u c ầ u c ủ a v i ệ c ( h ự c h i ệ n C U V Q T E , t r o n g n h ữ n g n ă m q u a N h à n ư ớ c t a đ ã t h ự c h i ệ n
m ạ n h m ẽ v i ệ c “ n ộ i h o á ” p h á p l u ậ t b ả o v ệ q u y ề n t r ẻ e m v à h o ạ t đ ộ n g n à y đ ã t h u đ ư ợ c
4
n h ữ n g t h à n h t ự u n h ấ t đ ị n h . S o n g t h ự c t i ễ n t h ự c h i ệ n p h á p l u ậ t ở V i ệ t N a m c h o t h ấ y
q u y ề n t r ẻ e m v ẫ n c ò n đ a n g t h i ế u n h ữ n g c h ế đ ị n h p h á p l u ậ t đ ầ y đ ủ l à m c ơ s ở p h á p l ý
c h o v i ệ c g i á o d ụ c , c h ấ m s ó c v à b ả o v ệ t r ẻ e m .
V ì n h ữ n g l ý d o n ê u t r ê n , v i ệ c n g h i ê n c ứ u p h á p l u ậ t b ả o v ệ q u y ề n t r ẻ e m t ạ i t h ờ i
đ i ể m n à y l à h ế t s ứ c c ầ n t h i ế t c ả v ề l ý l u ậ n c ũ n g n h ư t h ự c t i ễ n v à p h ù h ợ p v ớ i x u h ư ớ n g
c h u n g c ủ a q u ố c t ế .
2.Mục tiêu của đề tài. *
*

M ụ c t i ê u n g h i ê n c ứ u c ủ a đ ề t à i n h ằ m l à m s á n g t ỏ t h ự c t r ạ n g p h á p l u ậ t b ả o v ệ
q u y ề n t r ẻ e m ( P L B V Ọ T E ) t r ê n c ả 2 p h ư ơ n g d i ệ n : L u ậ t t h ự c đ ị n h v à t h ự c t r ạ n g t h ự c
h i ệ n p h á p l u ậ t . V ớ i m ộ t p h ạ m v i n g h i ê n c ứ u r ộ n g , d o v ậ y t r o n g p h ạ m v i l u ậ n v ă n t ô i
c h ỉ t i ế p c ậ n v ấ n đ ề d ư ớ i g ó c đ ộ l ý l u ậ n c h u n g v é p h á p l u ậ t n h ằ m t ì m r a n h ữ n g n é t k h á i
q u á t c h u n g m a n g t í n h t ổ n g q u a n , l à m r õ đ ố i t ư ợ n g p h ạ m v i đ i ề u c h ỉ n h c ủ a v ấ n đ ề c h ứ
k h ô n g đ i s â u p h â n t í c h n h ữ n g l ĩ n h v ự c c ụ t h ể .
T r ê n c ơ s ử p h â n t í c h , đ á n h g i á h ộ t h ố n g P L B V Q T E h i ệ n h à n h v à t h ự c t i ễ n t h ự c
h i ệ n đ ư a r a c á c g i ả i p h á p n h ằ m g ó p p h ầ n h o à n t h i ệ n s ự đ i ế u c h ỉ n h v à n â n g c a o h i ệ u
q u ả t h ự c h i ệ n P L B V Q T E .
3. Ý nghĩa của đề tài.
a.về lý luận.
- L u ậ n v ã n n g h i ê n c ứ u m ộ t c á c h c ó h ẹ t h ô n g P h á p l u ậ t b ả o v ệ q u y é n t r ẻ e m
t r ê n n h i ề u p h ư ơ n g d i ệ n : L u û t H i ế n p h á p , L u ậ l l ỉ ì n h s ự , L u ậ t t ố t ụ n g H ì n h s ự , L u ậ t
H ô n n h â n G i a d i n h , L u ậ t D â n s ự , L u ậ t H à n h c h í n h , L u ậ t L a o đ ộ n g . . . q u y đ ị n h v i ệ c b ả o
v ệ c h ă m s ó c g i á o d ụ c t r ẻ e m .
L u ậ n v ă n t ì m k i ế m n h ữ n g đ i ổ m h ạ n c h ế , b ấ t c ậ p c ủ a c á c c h ế đ ị n h h i ê n h à n h
c ủ a P L B V Q T E .
L u ậ n v ă n đ ư a r a n h ữ n g g i ả i p h á p n h ằ m h o à n t h i ệ n c á c q u y đ ị n h c ủ a h ô t h ố n g
P L B V Q T E .
b.Vê thực tiễn.
- T i m k i ế m n h ữ n g n g u y c n n h â n c ả n t r ở v i ệ c t h ự c h i ệ n P L B V Q T E t r o n g t h ự c
t i ễ n .
5
Đ ư a r a c á c g i ả i p h á p n h ằ m n â n g c a o h i ệ u q u ả c ủ a v i ệ c t h ự c h i ệ n P L B V Q T E .
4.Tình hình nghiên cứu về pháp luật bảo vệ quyền trẻ em.
T r o n g n h ữ n g n ă m q u a v ấ n đ ề B V C S G D T R đ ã t h u h ú t đ ư ợ c s ự q u a n t â m n g h i ê n
c ứ u c ủ a r ấ t n h i ề u n h à n g h i c n c ứ u , n h i ề u c ô n g t r ì n h n g h i ê n c ứ u đ ã đ ư ợ c c á c t á c g i ả
c ô n g b ố , c h ả n g h ạ n : C u ố n “ B á o v ệ q u y ề n t r ẻ e m t r o n g p h á p l u ậ t V i ệ t N a r r T c ủ a V i ệ n
n g h i ê n c ứ u k h o a h ọ c p h á p l ý - B ộ T ư p h á p , N h à x u ấ t b ả n g i á o d ụ c 1 9 9 6 l à m ộ t c ô n g
t r ì n h n g h i ê n c ứ u ở p h ạ m v i r ộ n g l i ê n q u a n đ ế n n h i ề u l ĩ n h v ự c p h á p l u ậ t ở n ư ớ c t a v à

m ộ t s ô c á c c ô n g t r ì n h k h á c n ữ a c ũ n g đ ã đ ư ợ c c ô n g b ố . T u y n h i ê n t r o n g t h ự c t ế c á c
c ô n g t r ì n h n g h i c n c ứ u n à y đ ã đ ư ợ c t h ự c h i ộ n c á c h đ â y m ộ t t h ờ i g i a n t ư ơ n g đ ô i d à i , d o
v ậ y c ó n h i ề u p h ầ n t r ở n ê n k h ô n g c ò n g i á t r ị d o s ự t h a y đ ổ i v ề p h á p l u ậ t t h ự c đ ị n h
t r o n g t h ờ i g i a n v ừ a q u a n h ư : b a n h à n h B ộ l u ậ t H ì n h s ự n ă m 1 9 9 9 ( B L H S 1 9 9 9 ) t h a y
c h o B ộ l u ậ t H ì n h s ự 1 9 8 5 ( B L H S 1 9 8 5 ) , L u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h n ă m 2 0 0 0
( L H N G Đ 2 0 0 0 ) t h a y L u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h 1 9 8 6 ( L H N G Đ 1 9 8 6 ) . . .
N g o à i r a , v i ệ c n g h i ê n c ứ u P L B V Ọ T E c ò n đ ư ợ c m ộ t s ố n h à n g h i ê n c ứ u , m ộ t s ố
c h u y ê n g i a n g h i ê n c ứ u v à c ô n g b ố t r o n g c á ọ . t a p c h í c h u y ê n n g à n h n h ư n g c á c n g h i ê n
'V'*»
c ứ u n à y t i ế p c ậ n v ấ n đ ể B V Q T E d ư ớ i g ó c đ ộ l u ậ t c h u y ê n n g à n h c h ứ k h ô n g t i ế p c ậ n
t r ê n d i ệ n r ộ n g d ư ớ i g ó c đ ộ k h o a h ọ c l ý l u ậ n c h u n g .
ở c ấ p đ ộ l u ậ n á n T i ế n s ỹ , l u ậ n v ã n T h ạ c s ỹ c h o đ ế n t h ờ i đ i ể m h i ệ n n a y c h ư a c ó
m ộ t c ô n g t r ì n h n g h i ê n c ứ u n à o n g h i ê n c ứ u v ề v ấ n đ ề B V Q T E t r o n g p h á p l u ậ t t r ê n
p h ạ m v i r ộ n g .
Ở c ấ p đ ộ k h o á l u ậ n t ố t n g h i ệ p c ử n h â n đ ã c ó m ộ t t á c g i ả c h ọ n đ ề t à i l à m đ ề t à i
n g h i ê n c ứ u c h o m ì n h n h ư n g t á c g i ả m ớ i c h ỉ t ậ p t r u n g n g h i ê n c ứ u ở l u ậ t n ộ i d u n g m à
c h ư a đ ẻ c ậ p đ ế n l ĩ n h v ự c l u ậ t h ì n h t h ứ c , v i ệ c n g h i ê n c ứ u đ ề t à i c ủ a t á c g i ả c ũ n g c h ư a
đ i v à o m ộ t p h ạ m v i r ộ n g c ó t í n h k ế t h ừ a t ừ l u ậ t q u ố c t ế s a n g l u ậ t q u ố c n ộ i .
5. Phạm vi nghiên cứu.
Đ ề t à i t ậ p t r u n g n g h i ê n c ứ u n h ữ n g v ấ n đ ể s a u :
- M ộ t s ố n é t t ổ n g q u a n v ề s ự đ i ề u c h ỉ n h c ủ a p h á p l u ậ t q u ố c t ế , p h á p l u ậ t t r o n g
n ư ớ c đ ố i v ớ i v â h đ ề b ả o v ệ q u y ề n t r ẻ e m . P h á c t h ả o n h ữ n g n é t c ơ b ả n v ề p h ạ m v i đ ố i
t ư ợ n g đ i ề u c h ỉ n h c ủ a p h á p l u ậ t đ ố i v ớ i v i ệ c b ả o v ệ q u y ề n t r ẻ e m t r o n g h ệ t h ố n g p h á p
6
l u ậ t V i ệ t N a m h i ệ n h à n h t h ô n g q u a m ộ t s ô q u y đ ị n h c ụ t h ể c ủ a c á c n g à n h l u ậ t : H ô n
n h â n v à g i a đ ì n h , L a o đ ộ n g , H ì n h s ự , t ô t ụ n g H ì n h s ự .
- T h ự c t r ạ n g v ề s ự đ i ề u c h ỉ n h c ủ a p h á p l u ậ t v à t h ự c h i ệ n P L B V Q T E t r o n g t h ự c
t i ễ n V i ệ t N a m . Đ ư a r a n h ữ n g g i ả i p h á p n h ằ m n â n g c a o h i ệ u q u ả t h ự c h i ệ n P L B V Q T E .
- Đ ề x u ấ t m ộ t s ố ý k i ế n b ổ s u n g , s ử a đ ổ i m ộ t s ố q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t t r o n g
m ộ t s ố l ĩ n h v ự c n h ấ t đ ị n h l i ê n q u a n đ ế n t r ẻ e m .

6. Phưong pháp nghiên cứu.
L u ậ n v ã n đ ư ợ c t r ì n h b à y t r c n c ơ s ở p h ư ơ n g p h á p l u ậ n c ủ a L í l u ậ n C h ủ n g h ĩ a
M á c - L ê N i n v ề N h à n ư ớ c v à p h á p l u ậ t , t r ê n n ề n t ả n g q u a n đ i ể m c ủ a Đ ả n g v à N h à
n ư ớ c v ổ c o n n g ư ờ i v à s ự p h á i t r i ể n c o n n g ư ờ i .
P h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u đ ư ợ c s ử d ụ n g t r o n g l u ậ n v ă n l à p h ư ơ n g p h á p d u y v ậ t
h i ệ n c h ứ n g , p h ư ơ n g p h á p p h í m t í c h đ ố i c h i ế u , p h ư ơ n g p h á p t ổ n g h ợ p , p h ư ơ n g p h á p h ê
t h ố n g , p h ư ơ n g p h á p s o s á n h .
7. Cơ cấu của luận văn.
C ă n c ứ v à o m ụ c t i ê u , p h ạ m v i n g h i ê n c ứ u c ủ a l u ậ n v ă n , l u ậ n v ă n đ ư ự c t r ì n h b à y
t h à n h 3 p h ầ n c h í n h t r ọ n g 3 c h ư ơ n g n h ư s a u :
C h ư ơ n g I N h ữ n g v ấ n đ ề l ý l u ậ n c ơ b ả n c ủ a s ự đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t v ề q u y ề n t r ẻ e m .
C h ư ơ n g 2 : B ả o v ệ q u y ề n t r ẻ e m t r o n g m ộ t s ố l ĩ n h v ự c p h á p l u ậ t ớ n ư ớ c t a .
C h ư ơ n g 3 : T h ự c t r ạ n g t h ự c h i ệ n P L B V Ọ T E . M ộ t s ố k i ế n n g h ị - g i ả i p h á p n h ằ m
h o à n t h i ệ n h ộ t h ố n g P L B V Ọ T E v à n â n g c a o h i ệ u q u ả c ủ a s ự đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t .
7
CH ƯƠN (ỉ I
N I I Ĩ M ỉ v â n d í : I ý ỉ , I I Ậ N ( ' ( ) H Á N C Ủ A s ự 0 1 H U C I I Ỉ N Ỉ Í Í M I Á P L U Ậ T V Ể
Ọ U y A n T R H I M .
1.1. H á n v ệ , c h ă m s ó c v i l g i á o í l ụ c I r e e m - t r u y ề n t h ô n g c ú a X í ì h ộ i V i ệ t
Nam.
V i ô t N a m v ố n c o i g i a d i n h l à r ư ờ n g CỘI c ủ a x ã h ộ i , t r o n g g i a đ ì n h ( h ì ỏ n g b à , c h a
m ẹ h ế t s ứ c c h ă m s ó c , l o I n n g c l i o c o n c h á u . N g ư ờ i V i ệ t N a m c ổ c A u : “ d ạ y c o n l ừ t h u ở
c o n C Ờ Ĩ 1 t h ư n g A y " v à “ c o n l i ơ n c h a l à n h à c ó p l i ú c ” đ ã n ó i l ê n đ i é u n à y . T h e o t r u y ề n
t h ố n g đ ó t r ỏ c m đ ư ợ c q u a n t ; ì m c h ă m s ó c , d ạ y ( l u c l m đ á o c l ổ l à m r ạ n g c l n n h t i ê n l ổ .
N g i r ự c d ò n g l ị c h s ử , q u a y t r ờ l ạ i X n h ộ i p h o n g k i ế n , p h á p l u ậ t p h o n g k i ế n V i ô t
N a m t u y c h ị u ả n h h ư ớ n g s A u s ắ c c ủ a l i r l ư ờ n g I Ô I 1 g i á o ĩ i h ấ l I h l ư l i r ở u g N h o g i á o , v ì
t h ô n ê n m ả n g p h á p l u Ạ I v é í r e c m k h ô n g d ư ợ c C ị ii y ( t ị n h t h à n h m ộ t l i ộ I h r t i i g r i ổ n g I11.Ì
đ ư ợ c đ i ể u c h ỉ n h c h u n g b á o v ệ q u y ề n t r ẻ c m v ớ i c ; í c q u a n h ộ x ã h ộ i k h á c d ự a t r ô n c ơ s ở
c ủ a n g u y ê n t ắ c “ l a m c ư ơ n g ” g ồ m 3 m ố i q u a n h ộ : V u a - t ô i , C h a - C O I 1, C h ố n g - v ợ .
C h í n h v ì l ẽ đ ó c . í c q u y đ ị n h c ù n p h á p l u Ạ l p h o n g k i ế n đ ố i v ớ i v i ệ c h ả o v ộ t r ẻ e m c h ư a

n h i ể u . T u y n h i ô n , p h á p l n ộ t p h o n g k i ế n v à n c o i í 1C c m l à đ ố i t ư ợ n g đ ặ c b i ệ l c ẩ n đ ư ợ c
b ả o v ô , c h ă m s ó c , c ó I h c I h ấ y ( l i é u n à y q u a c á c C ịi i y đ ị n h c ụ l l i ể t r o n g c á c B ộ l u ậ t c ù a
c á c t r i ề u đ ạ i p h o n g k i ế n v i ộ l N a m m à đ ặ c b i ệ t I n c á c q u y đ ị n h t r o n g Q u ố c t r i ề u h ì n h
l u ậ t - B ộ l u ậ t T r i ẻ u L ô .
V ớ i q u a n c ì i ổ m t i c c m l à n g ư ờ i d u r a p l i . i t I r i ổ n c l À y đ ủ v ề t h ổ c h ấ t v à l i n h t h ầ n , d ỗ
b ị k í c h đ ộ n g , t ổ n t h ư ơ n g . . . v ì t h ế c á c q u y ( T ị n h c u a p h á p l u ậ t đ ã c o i I r e c m l à đ ố i l ư ợ n g
đ ặ c h i ộ l c ầ n đ ư ợ c b á o v Ọ . M ặ c d ù c ũ n g n h ư b ấ l k ỳ p h á p l u ậ t c ủ a n h à n ư ớ c p h o n g k i ế n
n à o , B ộ I l l û t H ổ n g Đ ứ c c ù n V i ổ t N a m V í ì ĩi l ấ y I1Ì 11I1 p h ạ t l à m ụ c đ í c h c h í n h , t u y n h i ê n
đ ố i v ớ i t r ư ờ n g h ợ p n g ư ờ i p h ạ m l ộ i l à I r e c m t h ì t r o n g q u á t r ì n h x c l x ử v à q u y ế t đ ị n h
h ì n h p l i ạ t l u ậ t q u y ( l ị n h c ắ n p h ả i C ÍÌ II n h ắ c X C I1 1 x c t k ỹ l ư ỡ n g t h e o h ư ớ n g g i n m n h ẹ ,
h o ặ c m i ễ n t r á c h n h i ệ m c h o t r ỏ c m , Đ i ể u 1 6 B ộ l u Ạ t H ồ n g Đ ứ c q u y đ ị n h : ” n h ữ n g n g i r ờ i
t ừ 1 5 t u ổ i t r ở x u ố n g , p h ạ m t ừ t ộ i l ư u t r ở x u ố n g ( l é n c h o c h u ộ c b ằ n g t i ê n , p h ạ m ( ộ i t h ậ p
á c t h ì k h ổ n g t h e o l iK Ì I n à y ; ( r ẻ c m t ừ 1 0 t u ổ i t r ở x u ố n g p h ạ m t ộ i p h ả n n g h ị c h , g i ế t
n g ư ờ i đ á n g p h ả i t ộ i c h ế t f i ll c ũ n g p h ả i t A n đ ổ V u n x c t đ ị n h , ă n t r ộ m v à đ á n h n g ư ờ i b ị
X
t h ư ơ n g t h ì c h o c h u ộ c , c ò n n g o à i r a k h ô n g h ắ t t ộ i ; t r ẻ e m t ừ 7 t u ổ i t r ở x u ố n g d ầ u c ó b ị
t ộ i c h ế t c ũ n g k h ô n g h à n h h ì n h , n ế u c ó k ẻ n à o x u i x i ê m t h ì b ắ t t ộ i k ẻ x u i x i ể m , n ế u ă n
t r ộ m c ó t a n g v ậ t t h ì k ẻ n à o c h ứ a c h ấ p t a n g v ậ t ấ y p h ả i b ồ i t h ư ờ n g . N ế u a i x é t r a t ì n h
t r ạ n g đ á n g t h ư ơ n g h a y t à i n ă n g đ á n g t i ế n t h ì đ ặ c c á c h c h o đ ư ợ c k h ỏ i p h ả i t h í c h m ặ t ” .
T ạ i Đ i ề u 1 7 q u y đ ị n h : “ K h i c ò n b é n h ỏ p h ạ m t ộ i , d ế n k h i l ớ n m ớ i p h á t g i á c , t h ì x ử t ộ i
t h e o l u ậ t k h i c ò n n h ỏ ” .
M ặ t k h á c , l u ậ t c ò n c ó q u y đ ị n h n h ằ m b ả o v ệ t r ẻ e m m ồ c ô i k h ỏ i s ự x â m p h ạ m ,
Đ i ể u 3 1 3 B ộ l u ậ t H ồ n g Đ ứ c q u y đ ị n h : “ n h ữ n g t r ỏ n h ỏ m ồ c ô i t ự b á n m ì n h m à k h ô n g
c ó a i b ả o l ã n h t h ì I i g ư ờ i m u a c ù n g n g ư ờ i v i ế t v ă n k h ế , n g ư ờ i l à m c h ứ n g t h ả y đ ề u x ử t ộ i
x u y , t r ư ợ n g n h ư l u ậ t ( đ à n h à đ á n h 5 0 r o i , đ à n ô n g đ á n h s o t r ư ợ n g ) , đ ò i l ạ i t i ể n t r ả c h o
n g ư ờ i m u a m à h u ỷ b ỏ v ă n k h ó ' ” . N h ằ m h ả o v ệ t r ỏ c m g á i t r á n h t ì n h t r ạ n g b ị x â m h ạ i
t ì n h d ụ c Đ i ề u 4 0 4 B ộ l u ậ t H ỏ n g Đ ứ c q u y đ ị n h : “ g i a n d â m v ớ i c o n g á i n h ỏ t ừ 1 2 t u ổ i
t r ở x u ố n g , đ ù n g ư ờ i c o n g á i l l i u ộ n l ì n h c ũ n g x ử n h ư t ộ i h i ế p d â m ” .
Đ ổ b ả o v ệ t r ẻ e m t r o n g q u a n h ệ t à i s ả n , t r á n h v i ệ c n g ư ờ i m ẹ x â m p h ạ m t ớ i t à i s ả n
t h ừ a k ế c ủ a c o n k h i c h a c h ế t , l u ậ t q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 3 7 7 : ” k h i c h ồ n g c h ế t , c o n c ò n

n h ỏ , m ẹ đ i c á i g i á m à l ạ i đ c m b á n đ i ề n s ả n c ủ a c o n , t h ì x ử p h ạ t 5 0 r o i , t r ả t i ề n l ạ i
n g ư ờ i m u a , t r ả r u ộ n g c h o c o n . N ế u c ó l ý d o d ã t r ì n h b à y v ớ i h ọ h à n g b ằ n g l ò n g c h o
b á n , c ũ n g p h ả i t r ì n h q u a n đ ể x e m x é t c ầ n t i ê u h ế t b a o n h i ê u , t h ì c h i c h o b á n b ấ y n h i ê u
t h ô i . N ế u n g ư ờ i c h ồ n g s a u m ạ o t ê n c o n n g ư ờ i c h ồ n g t r ư ớ c m à b á n , t h ì n g ư ờ i c h ồ n g
s a u , n g ư ờ i v i ế t t h a y v ă n t ự v à n g ư ờ i c h ứ n g k i ế n đ ề u x ử p h ạ t 6 Ơ t r ư ợ n g , b i ế m 2 t ư .
N g ư ờ i b i ế t s ự v i ệ c m à c ứ m u a t h ì x ử p h ạ t 8 0 t r ư ợ n g v à m ấ t s ố t i ề n m u a , r u ộ n g p h ả i t r ả
l ạ i c h o c o n . V ợ s a u m à b á n đ i ề n s ả n c ủ a c o n v ợ t r ư ớ c t h ì c ũ n g x ử t ộ i n h ư t h ế ” .
V ớ i n h ữ n g q u y đ ị n h t r ê n , p h á p l u ậ t p h o n g k i ế n n ó i c h u n g v à p h á p l u ậ t T r i ề u L ê
n ó i r i ê n g đ ã g ó p p h ầ n b ả o v ệ t r ẻ e m t r á n h k h ỏ i c á c h à n h v i x â m h ạ i , t ạ o đ i ề u k i ộ n c h o
t r ẻ e m c ó c ơ h ộ i đ ư ợ c p h á t t r i ể n , h o à n h ậ p c ộ n g đ ồ n g , t ạ o r a t r u y ề n t h ố n g t ố t đ ẹ p c ủ a
x ã h ộ i t a l à l u ô n q u a n t â m , c h ă m s ó c v à b ả o v ệ t r ẻ e m .
V ớ i t r u y ề n t h ố n g t ố t d ẹ p c ủ a d â n t ộ c , t h ấ m n h u ầ n t ư t ư ở n g c ủ a C h ủ t ị c h H ồ C h í
m i n h : “ T h i ế u n i ê n , n h i đ ồ n g l à n g ư ờ i c h ủ t ư ơ n g l a i c ủ a n ư ớ c n h à . V ì v ậ y c h ă m s ó c v à
g i á o d ụ c t ố t c á c c h á u l à n h i ệ m v ụ c ủ a t o à n Đ ả n g , t o à n d â n ” | 3 8 , 1 0 | , Đ ả n g , N h à n ư ó c
9
v à N h â n d â n V i ệ t n a m l u ô n q u a n t â m t ớ i v i ệ c b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m , c o i
d â y l à m ộ t s ự n g h i ệ p c a o q u ý , m ộ t t r á c h n h i ệ m t o l ớ n c ủ a Đ ả n g , N h à n ư ớ c v à x ã h ộ i .
N g a y t ừ k h i m ớ i t h à n h l ậ p , c ò n đ a n g ở t r o n g t ì n h t r ạ n g h o ạ t đ ộ n g b í m ậ t v ớ i
n h i ệ m v ụ t o l ớ n t r ư ớ c m ắ t l à g i à n h c h í n h q u y ề n n h ư n g Đ ả n g v ẫ n d à n h c h o t r ẻ e m m ố i
q u a n t â m t o l ớ n : ” Đ o à n p h ụ t r á c h t ổ c h ứ c H ổ n g n h i Đ o à n , c h ỗ n à o c ó C h i b ộ Đ o à n
p h ả i l ậ p r a H ồ n g n h i Đ o à n . N h ữ n g đ o à n v i ê n d ư ớ i 1 6 t u ổ i n h ấ t đ ị n h p h ả i đ e m q u a
H ồ n g n h i Đ o à n ” [ 3 8 , 3 0 Ị.
T r o n g c h i t h ị v ề c ô n g t á c t h a n h v ậ n s ố 1 7 / C T / T Ư n g à y 1 - 9 - 1 9 4 7 c ủ a B a n
t h ư ờ n g v ụ T r u n g ư ơ n g c ứ u q u ố c h ộ i x á c đ ị n h :
C á c c ấ p h ộ t r o n g Đ o à n t h a n h n i ê n V i ệ t N a m p h ả i c ó n g ư ờ i c h u y ê n m ô n p h ụ
t r á c h t h i ế u n h i .
P h ả i đ à o t ạ o v à đ ư a t h i ế u n h i t h a m g i a v à o c ô n g v i ệ c k h á n h c h i ế n , t h ô n g t i n ,
l i ê n l ạ c , d o t h á m , c ổ đ ộ n g k h á n g c h i ế n .
P h ả i m ở n h ữ n g l ớ p d ạ y c h ữ c h o c á c e m b i ế t c h ữ v à h u ấ n l u y ệ n s ơ l ư ợ c v ề
c h í n h t r ị c h o c á c e m .

N c n g i ú p đ ỡ c h o c á c t h i ế u n h i r a s á c h , h á o c h í đ ể g i á o d ụ c c h o t h i ế u n h i .
N ê u c a o n h ữ n g t h à n h t í c h c ủ a t h i ế u n h i .
G i ú p đ ỡ c h o c á c e m l ư u l ạ c v ì c h i ế n t r a n h ” [ 3 8 , 3 1 ] .
V ấ n đ ề t r ẻ e m đ ư ợ c C h ủ t ị c h H ồ C h í M i n h đ ặ c b i ệ t q u a n t â m . S i n h t h ờ i , N g ư ờ i
l u ô n d à n h c h o t r ẻ e m n h ữ n g t ì n h c ả m y c u t h ư ơ n g , c h ă m s ó c đ ặ c b i ệ t , t r ư ớ c l ú c đ i x a
N g ư ờ i đ ã d à n h c h o t r ỏ e m t ì n h t h ư ơ n g y ô u v ô b ờ b ế n . N g ư ờ i v i ế t t r o n g d i c h ú c : ” C u Ố i
c ù n g , t ô i đ ể l ạ i m u ô n v à n t ì n h t h â n y ê u c h o c á c c h á u t h a n h n i ê n v à n h i đ ồ n g V ớ i
t ì n h c ả m đ ó , C h ủ t ị c h H ồ C h í M i n h đ ã d à y c ô n g v u n t r ồ n g v à t r u y ề n h á t ư t ư ở n g b ả o
v ộ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m , v ì : n g à y n a y c á c c h á u l à n h i đ ồ n g , n g à y s a u c á c c h á u
l à n g ư ờ i c h ủ c ủ a n ư ớ c n h à , c ủ a t h ế g i ớ i .
Q u á n t r i ệ t t ư t ư ở n g t r ê n c ủ a N g ư ờ i , Đ ả n g , N h à n ư ớ c v à N h â n d â n t a đ ã v à đ a n g
q u a n t â m n g à y c à n g t ố t h ơ n c h o c ô n g t á c b ả o v ộ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m .
M ộ t t r o n g n h ữ n g q u a n đ i ể m c h i p h ổ i t o à n h ộ đ ư ờ n g l ố i c ủ a Đ ả n g t a l à c o i c o n
n g ư ờ i v ừ a l à m ụ c t i ê u , v ừ a l à đ ộ n g l ự c c ủ a s ự p h á t t r i ể n đ ấ t n ư ớ c t h e o đ ị n h h ư ớ n g X ã
10
h ộ i c h ủ n g h ĩ a , m à t r o n g đ ó t r ẻ c m l à l ớ p n g ư ờ i k ê t ụ c s ự n g h i ệ p x â y d ự n g v à b ả o v ệ t ổ
q u ố c . Đ ể đ ộ i n g ũ n à y n g à y m a i v ữ n g v à n g t r ê n c o n đ ư ờ n g c á c h m ạ n g t h ì n g a y t ừ h ô m
n a y t r ẻ e m p h ả i đ ư ợ c h ư ở n g s ự b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t ố t n h ấ t . Đ â y l à t r á c h
n h i ệ m c ủ a t o à n Đ ả n g , t o à n d â n , c ủ a N h à n ư ớ c v à x ã h ộ i .
M ột số nét chính trong quan điếm đường lối chính sách của Đảng và Nhà
nước ta về công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, đó là:
1 . T r ẻ e m l à đ ố i t ư ợ n g đ ư ợ c q u a n t â m t r ư ớ c t i ê n t r ê n m ọ i l ĩ n h v ự c . M ỗ i g i a đ ì n h ,
c ộ n g đ ổ n g v à t o à n x ã h ộ i c á n p h ả i h i ể u r õ q u y ể n v à n g h ĩ a v ụ c ủ a t r ẻ e m , t h ự c s ự “ d à n h
ư u t i ê n c h o t r ẻ e m ” .
T r ẻ e m t u y c h ư a p h ả i l à n g ư ờ i t r ư ở n g t h à n h , n h ư n g c ũ n g l à m ộ t b ộ p h ậ n h ợ p
t h à n h c ủ a c ô n g d â n , c á c c m c ó q u y ề n đ ư ợ c c h ă m s ó c s ự s ố n g , t ồ n t ạ i ; p h á t t r i ể n , đ ư ợ c
b ả o v ệ v à đ ư ự e b à y l ỏ ý k i ế n . Đ ó l à n h ữ n g q u y ề n t ự n h i ê n c ủ a c o n n g ư ờ i , l à đ ạ o l ý
t r u y ề n t h ố n g đ ư ợ c c ả p h á p l u ậ t q u ố c t ế v à p h á p l u ậ t q u ố c g i a g h i n h ậ n .
Ư u t i ê n c h o t r ẻ e m c ó n g h ĩ a l à p h ả i c o i t r ẻ e m l à đ ố i t ư ợ n g đ ư ợ c q u a n t â m t r ư ớ c
t i ê n t r o n g g i a đ ì n h , t r o n g c ộ n g đ ổ n g , p h ả i t ì m m ọ i c á c h đ ể đ á p ứ n g n h u c ầ u c ầ n t h i ế t

c h o s ự p h á t t r i ể n l à n h m ạ n h c ủ a t r ẻ t r o n g đ i ề u k i ệ n c ó t h ể . T r o n g b ấ t c ứ h o à n c ả n h
n à o , k ể c ả l ú c k h ó k h ă n c h ú n g t a v ẫ n p h ả i d à n h ƯU t i ê n c h o t r ẻ e m , d à n h ở m ứ c đ ộ t ố i
đ a n h ữ n g g ì m à c h ú n g t a đ a n g c ó . V ấ n đ ề b ả o v ệ , c h ã m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m p h ả i t r ở
t h à n h m ộ t b ộ p h ậ n q u a n t r ọ n g k h ô n g t h ể t h i ế u đ ư ợ c t r o n g c h i ế n l ư ợ c ổ n đ ị n h v à p h á t
t r i ể n k i n h t ế , x ã h ộ i c ủ a Đ ấ t n ư ớ c . Đ ả n g , N h à n ư ớ c t a p h ả i t h ự c h i ệ n c h í n h s á c h đ ầ u t ư
n g à y m ộ t t ă n g đ ổ m ọ i t r ẻ e m đ ư ợ c h ư ở n g c á c d ị c h v ụ c h ă m s ó c s ứ c k h o ẻ , v ă n h o á , t h ể
t h a o . . . m ộ t c á c h b ì n h đ ẳ n g t ạ o đ i ề u k i ệ n đ ổ c á c e m p h á t t r i ể n .
T r o n g t h ự c t ế , c á c h o ạ t đ ộ n g c ủ a Đ ả n g v à N h à n ư ớ c t a đ ã q u á n t r i ệ t p h ư ơ n g
c h â m t r ê n . C h ỉ t h ị s ố 1 9 7 / C T / T Ư n g à y 1 9 - 3 - 1 9 6 0 c ủ a B a n b í t h ư T r u n g ư ơ n g Đ ả n g v ề
c ô n g t á c T h i ế u n i ê n n h i đ ồ n g đ ã c h ỉ r õ : “ C á c e m T h i ế u n i ê n n h i đ ồ n g n g à y n a y l à l ớ p
n g ư ờ i x â y d ự n g C h ủ n g h ĩ a x ã h ộ i v à C h ủ n g h ĩ a c ộ n g s ả n s a u n à y . Q u a n t â m đ ế n T h i ế u
n i ê n n h i đ ồ n g l à q u a n t â m đ ế n v i ệ c đ à o t ạ o , b ồ i d ư ỡ n g m ộ t l ớ p n g ư ờ i m ớ i k h ô n g
n h ữ n g p h ụ c v ụ c h o s ự n g h i ệ p x â y d ự n g C h ủ n g h ĩ a x ã h ộ i h i ệ n n a y m à c ò n c h í n h l à s ự
n g h i ệ p x â y d ự n g C h ủ n g h ĩ a c ộ n g s ả n s a u n à y ” Ị 3 8 , 6 6 ] . ’ ’G i á o d ụ c T h i ế u n i ê n n h i
đ ồ n g l à m ộ t v ấ n đ ề k h ô n g đ ơ n g i ả n m à l à m ộ t v â n đ ề k h o a h ọ c , t r ẻ e m t ừ 6 đ ế n 1 4 , 1 5
t u ổ i đ a n g ở t h ờ i k ỳ p h á t t r i ể n n h a n h c h ó n g v à c ó n h ữ n g đ ặ c đ i ể m r i ê n g v ề t â m s i n h
l ý ” [ 3 8 , 6 7 ] .
T r o n g b á o c á o b ổ s u n g “ N ô n g v ậ n l à t r ọ n g t â m c ủ a c ô n g t á c d â n v ậ n ” v à b á o c á o
“ c ô n g t á c t h a n h v ậ n ” t ạ i Đ ạ i h ộ i Đ ạ i b i ể u t o à n q u ố c l ầ n t h ứ I I c ủ a Đ ả n g ( t h á n g 2 -
1 9 5 1 ) c ũ n g đ ã n ê u r õ : ’ ’T h i ế u n h i l à n h ữ n g n g ư ờ i g á n h v á c l ư ơ n g l a i n ê n c h ú n g t a
p h ả i s ă n s ó c ” [ 3 8 , 3 3 ] , ” m ọ i n g à n h p h ả i l ấ y n h i ệ m v ụ b ả o v ệ , g i á o d ụ c t h i ế u n h i l à m
n h i ộ m v ụ c ủ a m ì n h ” [ 3 8 , 3 3 ] .
2 . T o à n x ã h ộ i b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m . N h à n ư ớ c c ầ n t ă n g c ư ờ n g
đ ầ u t ư c h o t r ẻ e m t h ô n g q u a c á c c h ư ơ n g t r ì n h p h á t t r i ể n k i n h t ế x ã h ộ i , c h ư ơ n g t r ì n h
h à n h đ ô n g v ì t r ẻ e m ở c ấ p q u ố c g i a c ũ n g n h ư ở t ừ n g đ ị a p h ư ơ n g , t h ô n g q u a c á c
c h ư ơ n g t r ì n h x o á đ ó i , g i ả m n g h è o , v a y v ố n , t ạ o v i ệ c l à m , c ứ u t r ợ x ã h ộ i .
T r o n g c á c V ă n k i ệ n Đ ạ i h ộ i Đ ả n g t o à n q u ố c c á c l ầ n V I , V I I , V I I I v à g ầ n đ â y
n h ấ t l à V ă n k i ệ n Đ ạ i h ộ i Đ ả n g t o à n q u ố c l ầ n t h ứ I X Đ ả n g t a đ ề u n h ấ n m ạ n h c ô n g t á c
b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m , c ả i t h i ệ n đ i ề u k i ệ n s ố n g , l a o đ ộ n g v à h ọ c t ậ p c ủ a
t r ẻ e m , c o i t r ọ n g c h ấ t l ư ợ n g g i á o d ụ c c h í n h t r ị v à đ ạ o đ ứ c c h o h ọ c s i n h p h ả i n h ằ m m ụ c

t i ê u h o à n t h i ệ n v à p h á t t r i ể n n h â n c á c h c o n n g ư ờ i m ớ i X ã h ộ i c h ủ n g h ĩ a c h o t h ế h ộ t r ẻ .
P h á t t r i ể n c ó k ế h o ạ c h h ệ t h ố n g g i á o d ụ c , t ừ g i á o d ụ c m ầ m n o n đ ế n Đ ạ i h ọ c , t r ê n Đ ạ i
h ọ c b ả o đ ả m c h ấ t l ư ợ n g v à h i ệ u q u ả đ à o t ạ o . X â y d ự n g n g à n h g i á o d ụ c m ẩ m n o n ,
n â n g c a o c h ấ t l ư ợ n g n u ô i d ạ y t r ẻ e m , p h á t t r i ể n c á c l ớ p m à u g i á o , x o á n ạ n m ù c h ữ ,
h o à n t h à n h c ơ b ả n p h ổ c ậ p t i ể u h ọ c c h o t r ẻ e m c ả n ư ớ c , p h ổ c ậ p t r u n g h ọ c c ơ s ở ở
n h ữ n g n ơ i c ó đ i ề u k i ệ n , t ừ n g b ư ớ c m ở r ộ n g p h ổ t h ô n g t r u n g h ọ c b ằ n g n h i ề u h ì n h t h ứ c .
T ă n g đ ầ u t ư c h o g i á o d ụ c ở m i ề n n ú i v à c á c v ù n g d â n t ộ c t h i ể u s ố . G i á o d ụ c v à đ à o t ạ o
p h ả i t h ự c s ự t r ở t h à n h q u ố c s á c h h à n g đ ầ u .
Đ ẩ y m ạ n h c á c H o ạ t đ ộ n g n h â n đ ạ o , t ừ t h i ệ n . T h ự c h i ệ n c h í n h s á h b ả o h ộ t r ẻ e m
m ổ c ô i , l a n g t h a n g , c ơ n h ỡ . Đ ề c a o v a i t r ò c ủ a g i a đ ì n h , t ă n g c ư ờ n g t r á c h n h i ệ m g i a
đ ì n h t r o n g v i ệ c c h ă m s ó c , g i á o d ụ c v à b ổ i d ư ỡ n g I h ế h ộ t r ẻ .
Đ ạ i h ộ i Đ ả n g t o à n q u ố c l ầ n t h ứ I X đ ã k h ẳ n g đ ị n h : ’ ’C h í n h s á c h c h ă m s ó c , b ả o v ệ
t r ẻ e m t ậ p t r u n g v à o v i ệ c t h ự c h i ệ n q u y ề n t r ẻ e m , t ạ o đ i ề u k i ệ n c h o t r ỏ e m đ ư ợ c s ố n g
12
t r o n g m ô i t r ư ờ n g a n t o à n v à l à n h m ạ n h , p h á t t r i ể n h à i h o à v ề t h ể c h ấ t , t r í t u ệ , t i n h t h ầ n
v à đ ạ o đ ứ c ; trẻ CI1I m ổ c ô i , b ị k h u y ế t t ậ t , s ố n g I r o n g h o à n c ả n h đ ặ c b i ệ t k h ó k h ă n c ó
c ơ h ộ i h ọ c t ậ p v à v u i c l i ư i ” | 6 5 , 1 0 7 - 1 0 8 ] đ ó l à n h i ệ m v ụ t r ư ớ c m ắ t c ũ n g n h ư l â u đ à i .
3 . C ô n g t á c b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m c ầ n p h ả i đ ư ợ c t h ự c h i ệ n m ộ t
c á c h k h o a h ọ c . Đ ổ l à m t ố t c ô n g t á c b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m c h ú n g t a p h ả i
c ó c á c h t i ế p c ậ n k h o a h ọ c v à c ó k i ế n t h ứ c t ổ n g h t t p , t o à n d i ệ n c ả v ề p h á p l u ậ t , k i n h t ế
x ã h ộ i ; p h ả i v ừ a c ó c ả l í l u ậ n , v ừ a c ó c ả t h ự c t i ễ n v ề c á c v ù n g , m i ề n , c á c d â n t ộ c c ủ a
V i ệ t N a m ; v ừ a a m h i ể u n h ữ n g c h í n h s á c h c h u n g , v ừ a p h ả i h i ể u n h ữ n g đ ặ c đ i ể m p h á t
t r i ể n c ủ a t r ẻ e m .
T r o n g c h i ế n l ư ợ c p h á t t r i ể n k i n h t ế x ã h ộ i c ủ a đ ấ t n ư ớ c Đ ả n g t a đ ã k h ẳ n g đ ị n h
c h i ế n l ư ợ c p h á t t r i ể n c o n n g ư ờ i đ ư ợ c đ ặ c b i ệ t c o i t r ọ n g , t r o n g đ ó ư u t i ê n c h o t r ẻ e m
c h i ế m v ị t r í h à n g đ á u . T r o n g 1 0 n ă m q u a Đ ả n g , N h à n ư ớ c t a đ ã t h ự c h i ệ n c h ủ t r ư ư n g
c ủ a m ì n h q u a h à n g l o ạ t c á c v ă n b ả n t h ể h i ệ n n h ấ t q u á n t ư t ư ở n g t r ê n . Đ ặ c b i ệ t v ớ i v i ệ c
b a n h à n h C h ỉ t h ị s ố 3 8 / C T / T Ư c ủ a B a n b í t h ư T r u n g ư ơ n g Đ ả n g k h o á V I I n g à y 3 0 - 5 -
1 9 9 4 đ ã d ẫ n đ ư ờ n g c h o v i ệ c t h ự c h i ệ n L u ậ t b á o v ệ , c h ă t n s ó c g i á o d ụ c t r ẻ e m v à
c h ư ơ n g t r ì n h h à n h đ ộ n g q u ố c g i a v ề t r ẻ e m 1 9 9 1 - 2 0 0 0 đ ạ t đ ư ợ c n h i ề u k ế t q u ả t ố t .

Đ ồ n g t h ờ i c ũ n g k h ả n g đ ị n h v ớ i c á c n ư ớ c t r ô n t h ê g i ớ i q u a n đ i ể m n h ấ t q u á n c ủ a Đ ả n g
v à N h à n ư ớ c t a l à : c o i t r ẻ c m l à l ớ p c ô n g d â n đ ặ c b i ệ t m à N h à n ư ớ c v à t o à n x ã h ộ i p h ả i
c h ă m s ó c , d à n h c h o n h ữ n g ư u t i ê n , t ạ o r a m ô i t r ư ờ n g t h u ậ n l ợ i đ ể c á c e m p h á t t r i ể n
t o à n d i ệ n v ề t h ể c h ấ t , t r í t u ệ v à đ ạ o đ ứ c .
S a u C á c h m ạ n g t h á n g 8 n ă m 1 9 4 5 , N h à n ư ớ c V i ệ t N a m d â n c h ủ c ộ n g h o à r a đ ờ i ,
v ấ n đ ề b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m n ó i c h u n g v à q u y ề n t r ẻ c m n ó i r i ê n g đ ã
đ ư ợ c N h à n ư ớ c t a q u a n t â m c h ú t r ọ n g v à t h ể c h ế h o á t r o n g p h á p l u ậ t . H i ế n p h á p 1 9 4 6 -
Đ ạ o l u ậ t c ơ b ả n đ ầ u t i ê n c ủ a N h à n ư ớ c t a đ ã m a n g đ ậ m d ấ u ấ n c ủ a t ư t ư ở n g n à y . Đ i ề u
1 5 H i ế n p h á p 1 9 4 6 g h i : “ N ề n s ơ h ọ c c ư ỡ n g b á c h v à k h ô n g h ọ c p h í , ở c á c t r ư ờ n g s ơ
h ọ c đ ị a p h ư ơ n g q u ố c d â n t h i ể u s ô c ó q u y ề n h ọ c b ằ n g t i ế n g c ủ a m ì n h .
H ọ c t r ò n g h è o đ ư ợ c C h í n h p h ủ g i ú p ” .
H i ê n p h á p n ă m 1 9 5 9 - Đ ạ o l u ậ t c ơ b ả n t h ứ 2 r a đ ờ i , t ạ i t h ờ i đ i ể m C h í n h q u y ề n
c á c h m ạ n g V i ệ t N a m c ó n h i ệ m v ụ t r ọ n g đ ạ i : d à n h đ ộ c l ậ p ở M i ề n B ắ c v à c h u y ể n M i ề n
13
B ắ c t ừ c á c h m ạ n g d â n c h ủ s a n g c á c h m ạ n g x ã h ộ i c h ủ n g h ĩ a . Đ ư ờ n g l ố i , c h í n h s á c h
v ề b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m đ ư ợ c t h ể h i ệ n n h ấ t q u á n t r o n g V ă n b ả n p h á p
l u ậ t c ó g i á t r ị p h á p l í c a o n h ấ t n à y . N ă m 1 9 6 0 , t h ự c h i ệ n C h ỉ t h ị 1 9 7 / C T / T Ư c ủ a B a n
b í t h ư T r u n g ư ơ n g , t o à n d â n đ ã c ó p h o n g t r à o c h ă m l o v à h ả o v ệ ( h i ế u n i ê n , n h i đ ồ n g
d i ễ n r a r ộ n g k h ắ p t r o n g c ả n ư ớ c .
N ă m 1 9 7 5 , s a u k h i đ à n h đ ộ c l ậ p ở M i ề n N a m v à t h ố n g n h ấ t đ ấ t n ư ớ c , c ả n ư ớ c
b ư ớ c v à o t h ờ i k ì q u á đ ộ đ i l ê n C h ủ n g h ĩ a x ã h ộ i . V ẫ n n h ấ t q u á n v ớ i t ư t ư ở n g v ề c o n
n g ư ờ i , v ề t r ẻ e m , d ư ớ i s ự l ã n h đ ạ o c ủ a Đ ả n g , n ă m 1 9 7 9 N h à n ư ớ c đ ã b a n h à n h P h á p
l ệ n h B ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m . C ó t h ể c o i P h á p l ệ n h n h ư l à m ộ t t r o n g
n h ữ n g n é n t ả n g p h á p l ý đ ầ u t i ê n c h o c ô n g t á c b à o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m .
V à o n h ữ n g n ă m c u ố i c ủ a t h ậ p n i ê n 8 0 , Đ ả n g v à N h à n ư ớ c t a t i ế n h à n h c ô n g c u ộ c
đ ổ i m ớ i t r ê n n h i ề u p h ư ơ n g d i ệ n . V ấ n đ ề b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m c ũ n g l à
m ộ t b ộ p h ậ n q u a n t r ọ n g c ủ a c ô n g c u ộ c đ ổ i m ớ i n à y . Đ ư ờ n g l ố i , c h í n h s á c h c ủ a Đ ả n g
v ề h ả o v ộ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m c ó n h ữ n g b ư ớ c p h á t t r i ể n c ả v ề l ư ợ n g v à c h ấ t ,
đ ư ợ c c ụ ( h ể h ó a t r o n g p h á p l u ậ t . T h ờ i g i a n q u a c h ú n g t a đ ã đ ạ t d ư ợ c n h ữ n g t h à n h t ự u
đ á n g k ể , c ụ t h ể :

V é l ĩ n h v ự c l ạ p p h á p , h à n g l o ạ t c á c v ă n b á n q u y p h ạ m p h á p l u ậ t đ ã r a đ ờ i n h ằ m
t h ể c h ế h o á đ ư ờ n g l ố i , c h í n h s á c h c ủ a Đ ả n g v ề t r ẻ e m v à o t r o n g h ộ t h ố n g p h á p l u ậ t
c h o p h ù h ợ p v ớ i d i e u k i ệ n m ớ i , đ ó l à : B L H S 1 9 8 5 , L H N G Đ 1 9 8 6 , L u ậ t b ả o v ệ c h ă m
s ó c s ứ c k h o ẻ n h â n d à n 1 9 8 9 . Đ ặ c h i ệ t k h i C ô n g ư ớ c q u ố c t ế v ề q u y ể n t r ẻ e m đ ư ợ c b a n
h à n h n ă m 1 9 8 9 , n g a y s a u đ ó V i ệ t N a m l à q u ố c g i a C h â u Á đ ầ u t i ê n p h ê c h u ẩ n C ô n g
ư ớ c n à y . V à đ ể “ n ộ i h o á ” C ô n g ư ớ c , N h à n ư ớ c t a đ ã n h a n h c h ó n g b a n h à n h
L B V C S G D t r ẻ e m n ă m 1 9 9 1 , L u ậ t p h ổ c ậ p g i á o d ụ c t i ể u h ọ c 1 9 9 1 , B ộ l u ậ t L a o đ ộ n g
1 9 9 4 , B ộ l u ậ t D â n s ự ( B L D S ) 1 9 9 5 , L u ậ t g i á o d ụ c 1 9 9 8 , l u ậ t Q u ố c t ị c h 1 9 9 8 , B L H S
1 9 9 9 , L H N G Đ 2 0 0 0 . N g o à i r a N h à n ư ớ c t a c ò n t ổ c h ứ c v à t h ự c h i ệ n n h i ề u c h ư ơ n g
t r ì n h h à n h đ ộ n g q u ố c g i a v ì t r ẻ e m t r ê n n h i ề u l ĩ n h v ự c n h ư g i á o d ụ c , y t ế , d i n h d ư ỡ n g .
N ă m 2 0 0 0 , t ổ n g k ế t c h ư ơ n g t r ì n h h à n h đ ộ n g v ì t r ẻ e m g i a i đ o ạ n 1 9 9 1 - 2 0 0 0 , s ự
n g h i ệ p b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m t h u đ ư ợ c n h i ề u k ế t q u ả t o l ớ n . T r ê n c ơ s ở
n h ữ n g t h à n h t ự u đ ã đ ạ t đ ư ợ c , t r i ể n k h a i t h ự c h i ệ n C h ỉ t h ị s ố 3 8 / C T / T U c ủ a B a n b í t h ư
14
T r u n g ư ơ n g Đ ả n g k h o á V I I v à đ ặ c h i ệ t l à C h ỉ t h ị s ô 5 5 / C T / T Ư c ủ a B ộ c h í n h t r ị v ề
t ă n g c ư ờ n g s ự l ã n h đ ạ o c ủ a C ấ p u ỷ Đ ả n g đ ô i v ớ i c ô n g t á c b ả o v ệ , c h à m s ó c v à g i á o
d ụ c t r ẻ e m ( 2 8 - 6 - 2 0 0 0 ) c h ư ơ n g t r ì n h h à n h đ ộ n g q u ố c g i a v ì t r ẻ e m g i a i đ o ạ n 2 0 0 1 -
2 0 1 0 đ ã đ ư ợ c t h ô n g q u a v à p h á t đ ộ n g r ộ n g r ã i .
Q u a p h â n t í c h t r ô n c ó I h ể t h â y r ằ n g , C h ủ t ị c h H ồ C h í M i n h , Đ ả n g , N h à n ư ớ c v à
x ã h ộ i t a đ ể u n h ì n n h ậ n r ấ t c a o v a i t r ò c ủ a t r ẻ e m t r o n g s ự n g h i ệ p x â y d ự n g v à p h á t
t r i ể n đ ấ t n ư ớ c . T ừ c á c h n h ì n n h ậ n n à y “ Đ ả n g , N h à n ư ớ c t a t i ế p t ụ c d à n h s ự q u a n t â m
v ề m ọ i m ặ t v à đ ầ u t ư c a o h ơ n c h o c ô n g t á c b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m . Đ ặ t
t r ọ n g t â m v à o v i ệ c p h á t t r i ể n v ề t h ể c h ấ t , t r í t u ệ , đ ạ o đ ứ c , l ố i s ố n g , t h u ầ n p h o n g , m ỹ
t ụ c c ủ a d â n t ộ c v à v ã n h o á , t h ẩ m m ỹ c h o t r ẻ e m đ ể c á c t h ế h ệ t ư ơ n g l a i t h ự c s ự l à c h ủ
n h â n c ủ a đ ấ t n ư ớ c , l à “ n g u y c n k h í ” đ ể p h á t t r i e n đ ấ t n ư ớ c t r o n g t h ế k ỷ m ớ i - t h ế k ỷ
c ủ a k h o a h ọ c v à c ồ n g n g h ệ “ | 3 2 | . T r ê n c ơ s ở đ ó , Đ ả n g v à N h à n ư ớ c đ ã đ ề r a n h ữ n g
d ư ờ n g l ố i , c h í n h s á c h c ụ t h ể v ề c h í n h t r ị , p h á p l u ậ t v à x ã h ộ i . T ấ t c ả t ạ o n ê n m ộ t q u á
t r ì n h n h ấ t q u á n , đ ồ n g b ộ v à t o à n d i ệ n h ư ớ n g t ớ i m ộ t c h ế đ ộ c h í n h t r ị - p h á p l ý h o à n
c h ỉ n h c h o c ô n g t á c b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c I r e e m .
1.2.Tổng quan về điều chỉnh pháp luật đòi với trẻ em.

1.2.1.Khái niệm (tiều chính pháp luật về quyền trẻ em.
1.2.1.1.Một sô nét đặc thù của sự điều chỉnh pháp luật về trẻ em.
“ C á c q u y ề n t r ẻ e m l i ê n q u a n đ ế n b a p h ư ơ n g d i ệ n c ơ b ả n : q u y ề n đ ư ợ c b ả o v ệ ,
d ư ợ c c h ă m s ó c v à đ ư ợ c g i á o d ụ c . M ặ c d ù đ ặ c b i ệ t , s o n g q u y ề n t r ẻ e m v ẫ n l à m ộ t b ộ
p h ậ n h ợ p t h à n h c ủ a q u y ề n c o n n g ư ờ i ” [ 5 4 , 2 3 | . V ì t h ế , c ó t h ể p h â n l o ạ i q u y ề n t r ẻ e m
t h à n h c á c n h ó m q u y ể n s a u :
- N h ó m q u y ề n v ề d â n s ự - c h í n h t r ị , n h ư c á c q u y ề n c ó h ọ t ê n , q u ố c t ị c h ; q u y ề n t ư
d o p h á t b i ể u ý k i ế n , đ ề đ ạ t n g u y ệ n v ọ n g , g i a o t i ế p b ạ n b è ; đ ư ợ c b ả o v ộ k h ô n g b ị n g ư ợ c
đ ã i , đ ố i x ử t à n á c .
- N h ó m q u y ề n v ề k i n h t ế , g ồ m c á c q u y ề n đ ư ợ c h ư ở n g a n t o à n v ề x ã h ộ i , c ó m ứ c
s ố n g đ ủ p h á t t r i ể n . . .
- N h ó m q u y ề n v ề x ã h ộ i , g ồ m c á c q u y ề n d ư ợ c c h ă m s ó c s ứ c k h o ẻ ; đ ư ợ c b ả o v ệ
k h ỏ i s ự b ó c l ộ t t r o n g l a o đ ộ n g ; q u y ề n d ư ợ c l à m c o n n u ô i . . .
15
- N h ó m q u y ề n v ề v ă n h o á , g ồ m q u y ề n đ ư ợ c h ọ c t ậ p ; q u y ề n t h ô n g t i n ; t h a m g i a
c á c h o ạ t đ ộ n g v ă n h o á , v ă n n g h ệ . . .
T r o n g p h á p l u ậ t q u ố c t ế c ũ n g n h ư t r o n g p h á p l u ậ t q u ố c g i a , b ả o v ộ t r ẻ e m b a o
g i ờ c ũ n g g ắ n v ớ i v ấ n d ể b ả o v ệ p h ụ n ữ , b ở i l ẽ n g ư ờ i m ẹ l à n g ư ờ i đ ầ u t i ê n đ ứ a t r ẻ g ầ n
g ũ i v à c h ị u ả n h h ư ở n g , v à đ â y c ũ n g l à h a i đ ố i t ư ợ n g d ễ b ị x â m h ạ i n h ấ t t r o n g x ã h ộ i .
X u ấ t p h á t t ừ q u a n đ i ể m đ ó , h i ệ n p h á p 1 9 9 2 đ ã g ắ n n h u c ầ u c h ă m s ó c t r ẻ e m b ê n c ạ n h
n h u c ầ u c h ă m s ó c n g ư ờ i m ẹ , Đ i ề u 4 0 q u y đ ị n h : ” N h à n ư ớ c , x ã h ộ i , g i a đ ì n h v à c ô n g
d â n c ó t r á c h n h i ệ m b ả o v ệ , c h ă m s ó c h à m ẹ v à t r ẻ e m ” . Đ i ề u 6 3 c ủ a H i ế n p h á p q u y
đ ị n h : l a o đ ộ n g n ữ c ó q u y ể n h ư ở n g c h ế đ ộ t h a i s ả n . . . N h à n ư ớ c v à x ã h ộ i c h ă m l o t ạ o
đ i ề u k i ệ n c h o p h ụ n ữ l à m t r ò n b ổ n p h ậ n c ủ a n g ư ờ i m ẹ .
Đ ấ t n ư ớ c c h u y ể n s a n g n ề n k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g , q u a n h ệ x ã h ộ i c ó n h i ề u t h a y đ ổ i ,
v ì t h ế s ự đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t đ ố i v ớ i t r ẻ e m c ũ n g c ó n h i ề u b i ế n c h u y ể n m a n g t í n h
t o à n d i ệ n h ơ n , p h ù h ợ p v ó i t ì n h h ì n h t h ự c t ê c ủ a x ã h ộ i . P h á p l u ậ t đ ã p h â n t r ẻ e m t h à n h
c á c n h ó m đ ố i t ư ợ n g k h á c n h a u đ ể c ó s ự đ i ể u c h ỉ n h t h í c h h ợ p . Đ ặ c b i ệ t , t r o n g n h ó m
đ ô i t ư ợ n g t r ẻ e m c ó h o à n c ả n h k h ó k h ă n , s ự đ i ề u c h ỉ n h c ủ a p h á p l u ậ t đ ã c ụ t h ể h o á
t h e o 8 l o ạ i đ ố i t ư ợ n g c h í n h n h ư : t r ẻ e m m ồ c ô i k h ô n g n ơ i n ư ơ n g t ự a , t r ẻ e m t à n t ậ t , t r ẻ

e m l a n g t h a n g , c ơ n h ỡ , t r ẻ e m b ị l ạ m d ụ n g t ì n h d ụ c , t r ẻ e m n g h i ê n h ú t , t r ẻ e m l a o
đ ộ n g l à m t h u ê . . .
T r ê n t h ự c t ế , s ự đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t v ề t r ẻ e m c h ị u s ự t á c đ ộ n g r ấ t l ớ n t ừ c á c
y ế u t ố t r u y ề n t h ố n g , p h o n g t ụ c , t ậ p q u á n , đ ạ o đ ứ c , v ă n h o á , t ô n g i á o , t í n n g ư ỡ n g . V ì
t h ế s ự đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t t r o n g l ĩ n h v ự c n à y đ ã c ó n h ữ n g k ế t h ừ a c á c y ế u t ố n à y m à
t r ư ớ c t i ê n l à c ủ n g c ố v à b ả o v ệ c á c y ế u t ố t i ế n b ộ c ủ a đ ạ o đ ứ c , t r u y ề n t h ố n g .
X é t t ừ p h ư ơ n g d i ệ n h ệ t h ố n g p h á p l u ậ t , s ự đ i ề u c h ỉ n h p h á p l u ậ t v ề t r ẻ e m c ó
p h ạ m v i r ộ n g , l i ê n q u a n đ ế n n h i ề u l ĩ n h v ự c k h á c n h a u c ủ a đ ờ i s ố n g x ã h ộ i , đ ế n n h i ề u
n g à n h l u ậ t k h á c n h a u . M ỗ i n g à n h l u ậ t , x u ấ t p h á t t ừ đ ặ c t h ù c ủ a m ì n h t h a m g i a b ả o v ệ
q u y ề n t r ẻ e m v ớ i c á c đ ặ c t h ù r i ê n g c ủ a m ì n h .
1.2.1.2. Khái niệm trẻ em trong pháp luật.
T ừ t h ư ở b a n đ ầ u l o à i n g ư ờ i đ ã ý t h ứ c đ ư ợ c r ằ n g t r ẻ e m c ầ n đ ư ợ c b ả o v ộ v à c h ă m
s ó c đ ặ c b i ệ t . T u y n h i ê n , q u y ề n t r ẻ e m v ẫ n c h ư a p h ả i l à m ộ t v ấ n đ ề đ ư ợ c đ ặ t r a t r o n g
16
p h á p l u ậ t . T r o n g t h ự c t i ễ n b ả n T u y ê n n g ô n n h â n q u y ề n v à d â n q u y ể n n ă m 1 7 8 9 c ủ a
n ư ớ c P h á p c ũ n g c h ư a đ ư a r a k h á i n i ệ m q u y ề n t r ẻ e m m à m ớ i d ừ n g l ạ i ở v i ệ c đ ề c ậ p
đ ế n q u y ề n c o n n g ư ờ i n ó i c h u n g . T ấ t c ả x ã h ộ i l ú c b ấ y g i ờ đ ề u đ ơ n g i ả n q u a n n i ệ m t r ẻ
e m l à t à i s ả n r i ê n g c ủ a c á c b ậ c c h a m ẹ . C h o đ ế n đ ầ u t h ế k ỷ 2 0 , đ ờ i s ố n g t r ẻ c m v ẫ n
c h ư a đ ư ợ c c o i l à v ấ n đ ề c ầ n q u a n t â m c ủ a c ộ n g đ ổ n g q u ố c t ế . V ấ n đ ề n à y c h ỉ đ ư ợ c
t h ự c s ự q u a n t â m s a u c h i ế n t r a n h t h ế g i ớ i 1 ( 1 9 1 4 - 1 9 1 8 ) v ớ i v i ệ c t h à n h l ậ p c á c t ổ c h ứ c
c ứ u t r ợ t r ỏ e m c ủ a A n h v à T h ụ y Đ i ể n v à o n ă m 1 9 1 0 .
T u y ê n n g ô n G i ơ n e v ơ v ề q u y ề n t r ẻ e m d o h i ệ p h ộ i q u ố c t ế c á c q u ỹ c ứ u t r ợ t r ẻ e m
k h ở i t h ả o d ự a t r ô n c ư s ở H i ế n c h ư ơ n g v ề q u y ề n t r ẻ e m n ă m 1 9 2 3 v à đ ư ợ c H ộ i Q u ố c
l i ê n t h ô n g q u a n g à y 2 6 - 9 - 1 9 2 4 . K ê t ừ đ ó , q u y ể n t r ẻ c m đ ã t r ở t h à n h m ộ t k h á i n i ệ m
đ ư ợ c k h ẳ n g đ ị n h v à t l ù r a n h ậ n .
T u y n h i ê n , T u y ê n n g ô n l à “ l u ậ t m ề m ” , k h ô n g p h ả i l à v à n b ả n m a n g t í n h r à n g
b u ộ c v à k h ô n g á p đ ặ t n h ữ n g n g h ĩ a v ụ c ụ t h ể n à o v ớ i c á c q u ố c g i a t h à n h v i ê n . V i ộ c b ả o
v ệ q u y ề n t r ẻ e m đ ò i h ỏ i p h ả i c ó m ộ t k h u ô n k h ổ , m ộ t c h u ẩ n m ự c đ ư ợ c c ộ n g đ ồ n g q u ố c
t ế đ ồ n g ý . V i ộ c t ạ o r a m ộ t c h u ẩ n m ự c v à s ự n h ấ t t r í n h ư v ậ y l à ý t ư ở n g c h o s ự h ì n h
t h à n h m ộ t C ô n g ư ớ c q u ố c t ế v ề q u y ề n t r ẻ e m . C h í n h v ì v ậ y , n ă m 1 9 7 8 L i ê n h ợ p q u ố c

đ ã c h ấ p t h u ậ n ý k i ế n đ ề x u ấ t c ủ a B a l a n l à c ộ n g đ ồ n g q u ố c t ế p h ả i c ó m ộ t v ã n k i ê n
q u ố c t ế h o à n c h i n h , m a n g đ ầ y đ ủ t í n h c h ấ t p h á p l ý l à m n ề n t ả n g c h o v i ệ c h ả o v ệ
q u y ề n t r ẻ e m , r à n g b u ộ c c á c q u ố c g i a t h à n h v i ê n v à o t r á c h n h i ệ m c ụ t h ể .
S a u 1 0 n ă m s o ạ r i ( h ả o , C ô n g ư ớ c đ ư ợ c L i ê n h i ệ p q u ố c c h í n h t h ứ c t h ô n g q u a n g à y
2 0 - 1 1 - 1 9 8 9 , n g à y 2 6 - 1 - 1 9 9 0 m ở c h o c á c n ư ớ c k ý v à p h ê c h u ẩ n . T ạ i l ễ k ý ở L i ê n h ợ p
q u ố c , đ ạ i d i ệ n 6 0 n ư ớ c đ ã k ý v à o v ă n b ả n c a m k ế t r ằ n g C h í n h p h ủ h ọ s ẽ p h ô c h u ẩ n
p h ù h ợ p v ớ i H i ế n p h á p c ủ a t ừ n g n ư ớ c . C ô n g ư ớ c c ó h i ệ u l ự c l à L u ậ t q u ố c t ế n g à y 2 -
N g a y t ạ i đ i ề u 1 c ủ a C ô n g ư ớ c v ề q u y ề n t r ẻ e m đ ã x á c đ ị n h r õ : “ t r o n g p h ạ m v i
c ủ a c ô n g ư ớ c n à y , t r ẻ e m c ó n g h ĩ a l à n g ư ờ i d ư ớ i 1 8 t u ổ i , t r ừ t r ư ờ n g h ợ p p h á p l u ậ t á p
d ụ n g v ớ i t r ẻ e m đ ó q u i đ ị n h t u ổ i t h à n h n i ê n s ớ m h ơ n ” .
N h ư v ậ y , t r o n g c ô n g ư ớ c v ề q u y ề n t r ẻ e m , t r ẻ e m đ ư ợ c x á c đ ị n h l à n g ư ờ i d ư ớ i 1 8
t u ổ i ( t r ừ k h i l u ậ t p h á p q u ố c g i a q u y đ ị n h đ ộ t u ổ i s ớ m h ơ n ) . C á c v ă n b ả n p h á p l u ậ t
9 - 1 9 9 0
r
17
q u ố c t ế k h á c n h ư : Ọ u y t ắ c B ắ c k i n h , H ư ớ n g d ẫ n R i á t v à Q u y t ắ c c ủ a L i ê n h i ệ p q u ố c
v ề b á o v ệ N C T N b ị t ư ớ c q u y é n t ự d o t h ư ờ n g s ử d ụ n g t h u ậ t n g ữ n g ư ờ i t r ẻ t u ổ i , N C T N ,
t r ẻ e m , l à n h ữ n g n g ư ờ i c h ư a đ ế n 1 8 t u ổ i v à t h a n h n i ê n l à n g ư ờ i t ừ 1 5 đ ế n 2 4 t u ổ i .
Ở m ộ t s ố v ă n b ả n , v ă n k i ệ n k h á c c ủ a m ộ t s ố t ổ c h ứ c t h u ộ c L i ê n h i ệ p q u ố c n h ư
Q u ỹ d â n s ố L i ê n h i ệ p q u ố c ( V N F P A ) , t ổ c h ứ c l a o đ ộ n g q u ố c t ế ( I L O ) v à t ổ c h ứ c g i á o
( l ụ c , k h o a h ọ c v à v ă n h o á c ù a L i ê n h ợ p q u ố c ( U N E S C O ) t h ì t r ẻ e m l à n h ữ n g n g ư ờ i
d ư ớ i 1 5 t u ổ i .
T r o n g k h o a h ọ c p h á p l í V i ệ t N a m , k h á i n i ệ m t r ẻ e m đ ư ợ c q u y đ ị n h t ạ i Đ i ề u 1 ,
L u ậ t B V C S G D t r ẻ e m 1 9 9 1 l à : " t r ỏ e m q u y đ ị n h t r o n g l u ậ t n à y l à c ô n g d â n V i ệ t N a m
d ư ớ i 1 6 t u ổ i ” .
N h ư v ậ y , t r ẻ e m đ ư ợ c x á c đ ị n h t r o n g L u ậ t B V C S G D t r ẻ e m p h ả i đ ả m b ả o 2 đ i ề u
k i ệ n : P h ả i l à n g ư ờ i c ó q u ô c t ị c h V i ệ t N a m v à ở t r o n g đ ộ t u ổ i t ừ 0 đ ế n 1 6 t u ổ i .
T r o n g k h i đ ó B L D S 1 9 9 5 , t ạ i Đ i ề u 2 0 l ạ i q u y đ ị n h : ’ ’n g ư ờ i t ừ đ ủ 1 8 t u ổ i t r ở l ê n
l à n g ư ờ i t h à n h n i ê n , n g ư ờ i c h ư a đ ủ 1 8 t u ổ i l à N C T N ” , B L H S 1 9 9 9 t ạ i Đ i ể u 1 4 q u y
đ ị n h : “ N C T N p h ạ m t ộ i l à n g ư ờ i t ừ đ ủ 1 4 t u ổ i đ ế n d ư ớ i 1 8 t u ổ i ” , B L L Đ 1 9 9 4 q u y

đ ị n h : “ N C T N l à n g ư ờ i d ư ớ i 1 8 t u ổ i ” ( Đ i ể u 1 1 9 ) , c ò n k h á i n i ệ m t r ẻ e m đ ư ợ c h i ể u l à
n g ư ờ i c h ư a đ ủ 1 5 t u ổ i ( Đ i ề u 1 2 0 ) , P h á p l ệ n h x ử l í v i p h ạ m h à n h c h í n h 1 9 9 5 t ạ i Đ i ề u 5
q u y đ ị n h : “ n g ư ờ i t ừ đ ủ 1 4 t u ổ i t r ở l ê n c ó t h ể b ị x ử p h ạ t v i p h ạ m h à n h c h í n h ” , L u ậ t
H ô n n h â n v à G i a đ ì n h 2 0 0 0 x á c đ ị n h t u ổ i c o n n u ô i l à n g ư ờ i t ừ 1 5 t u ổ i t r ở x u ố n g ( Đ i ề u
Q u a p h â n t í c h ở t r ô n c ó t h ể n g ẩ m h i ể u r ằ n g k h á i n i ệ m t r ẻ e m t r o n g p h á p l u ậ t V i ệ t
N a m b a o g ồ m c ả N C T N v à l à n h ữ n g n g ư ờ i d ư ớ i d ộ t u ổ i 1 8 . C á c h h i ể u n à y p h ù h ợ p v ớ i
k h á i n i ệ m t r ẻ e m t r o n g p h á p l u ậ t q u ố c t ế đ ã n ê u ở t r ê n . T ừ n h ữ n g q u y đ ị n h t r o n g p h á p
l u ậ t h i ệ n h à n h , c ó t h ê đ ư a r a k h á i n i ệ m c ủ a p h á p l u ậ t q u ố c g i a v ề t r ẻ e m n h ư s a u : T rẻ
em lcì công dân V iệt nam dưới 18 tuổi. K h á i n i ệ m n à y p h ầ n n à o c ó t h ể b a o h à m đ ư ợ c
c á k h á i n i ệ m t r ẻ e m c ủ a c ô n g ư ớ c v à c ủ a c á c q u y đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t t r o n g n ư ớ c .
1.2.1.3. Khái niệm điếu chỉnh pháp luật về quyền trẻ em .
B ả o v ệ q u y ề n c o n n g ư ờ i l u ô n l à m ụ c t i ê u c h í n h c ủ a t h ế g i ớ i n ó i c h u n g v à N h à
n ư ớ c t a n ó i r i ê n g . L u ậ t Q u ố c t ế h i ệ n đ ạ i x á c đ ị n h h ả o vệ q u y ề n c o n n g ư ờ i l à m ộ t n ộ i
18
d u n g c h ủ y ế u c ủ a đ ố i t ư ợ n g đ i ề u c h ỉ n h . N g à y n a y , l u ậ t q u ố c t ế b ả o v ệ q u y ề n c o n
n g ư ờ i t r ở t h à n g m ộ t n g à n h l u ậ t q u a n t r ọ n g t r o n g p h á p l u ậ t q u ố c t ế .
L u ậ t q u ố c t ế v ề q u y ề n c o n n g ư ờ i đ ã x á c l ậ p h ộ t h ô n g c á c n g u y c n t ắ c v ề q u y ề n
c o n n g ư ờ i :
T h ừ a n h ậ n c á c p h ẩ m g i á l ự n h i ê n , c á c q u y ề n b ì n h đ ẳ n g v à k h ô n g t h ể c h u y ể n
n h ư ợ n g c ủ a C O I 1 n g ư ờ i l à c ơ s ở c ủ a t ự d o , c ô n g b ằ n g v à h o à b ì n h t r ê n t h ế g i ớ i .
S ự x â m p h ạ m v à c o i t h ư ờ n g n h â n q u y ể n d ẫ n đ ế n c á c h à n h đ ộ n g t h ố b ạ o l à m
c ô n g p h ẫ n l ư ơ n g t r i n h â n l o ạ i , v à v i ệ c x â y ( l ự n g m ộ t t h ế g i ớ i t r o n g đ ó m ọ i
n g ư ờ i k h ô n g p h ả i c h ị u n ỗ i s ợ h ã i v à c ù n g c ự c , đ ư ợ c t ự d o n h ậ n t h ứ c , t ự d o
n g ô n l u ủ n l à m ụ c l i c u c a o c ả n h ấ t c ủ a l o à i n g ư ờ i .
N h â n q u y ề n p h ả i đ ư ợ c b ả o v ệ b ằ n g p h á p l u ậ t đ ổ c o n n g ư ờ i k h ô n g b u ộ c p h ả i
n é t r á n h k h i m ọ i v i ệ c đ ã t r ở n ê n t ỏ i t ệ , t r o n g c u ộ c đ ấ u t r a n h c h ố n g l ạ i c h ế đ ộ
b ạ o t à n v à á p b ứ c .
K h u y ế n k h í c h q u a n h ệ h ữ u n g h ị g i ữ a c á c d â n t ộ c .
T r ê n c ơ s ở h ộ t h ố n g c á c n g u y c n t ắ c n ê u t r ê n , l u ậ t q u ố c t ế v ề q u y ề n c o n n g ư ờ i
đ ã t u y ê n b ố , g h i n h ậ n v c c á c q u y ề n c ơ b ả n n h ấ t , q u y ề n b ì n h đ ẳ n g c ủ a t ấ t c ả m ọ i

n g ư ờ i , k h ô n g c ó b ấ t c ứ s ự p h â n b i ệ t n à o , c á c q u y ề n v ề t ự d o c á n h â n , c á c q u y ề n d â n s ự
v à c h í n h t r ị , c á c q u y ề n k i n h t ế , x ã h ộ i v à v ă n h o á .
T r ỏ e m , m ộ t h ộ p h ậ n h ợ p t h à n h q u a n t r ọ n g c ủ a n h â n l o ạ i , c ó v ị t r í đ á n g k ể t r o n g
s ự đ i ề u c h ỉ n h c ủ a L u ậ t q u ố c t ế v ề q u y ề n c o n n g ư ờ i . Đ ể t h ú c d ẩ y v ấ n đ ề b ả o v ệ q u y ể n
c o n n g ư ờ i đ ố i v ó i t r ẻ e m , C ô n g ư ớ c v é q u y ề n t r ẻ e m đ ã đ ư ợ c t h ô n g q u a . L ờ i m ở đ ầ u
c ủ a C ô n g ư ớ c n h ắ c l ạ i n g u y ê n t ắ c c ủ a H i ế n c h ư ơ n g l i ê n 1 l ợ p q u ố c v à T u y ê n n g ô n t o à n
t h ế g i ớ i v ề q u y ể n c o n n g ư ờ i , c á c c ô n g ư ớ c q u ố c t ế v ề q u y ề n c o n n g ư ờ i , k h ẳ n g đ ị n h
r ằ n g t r ẻ e m c ó q u y ề n đ ư ợ c c h ã m s ó c v à g i ú p đ ỡ đ ặ c b i ệ t .
V i ệ t N a m , v ớ i b ả n c h ấ t ư u v i ệ t c ủ a c h ế đ ộ X ã h ộ i c h ủ n g h ĩ a , l u ô n x á c đ ị n h c o n
n g ư ờ i l à t r u n g t â m c ủ a x ã h ộ i . C h í n h v ì v ậ y , h ệ t h ố n g p h á p l u ậ t c ủ a N h à n ư ó c t a n g a y
t ừ k h i r a đ ờ i đ ã l u ô n q u a n t â m đ ế n v i ệ c g h i n h ậ n v à đ i ề u c h ỉ n h q u y ề n C O I 1 n g ư ờ i n ó i
c h u n g v à đ ị a v ị p h á p l ý c ủ a c ô n g d â n n ó i r i ê n g . K ế t h ừ a v à v ậ n d ụ n g s á n g t ạ o c á c q u y
đ ị n h c ủ a p h á p l u ậ t q u ố c t ế t r o n g v i ệ c đ i ề u c h ỉ n h q u y ề n t r ẻ e m , p h á p l u ậ t n ư ớ c t a c o i
19
t r ẻ e m l à m ộ t đ ố i t ư ợ n g đ i ề u c h ỉ n h đ ặ c b i ệ t . M ộ i m ặ t , p h á p l u ậ t g h i n h ậ n t r ẻ c m c ó
đ á y đ ủ c á c q u y ể n c ô n g d á n n ó i c h u n g , m ậ t k h á c , v ớ i t ư c á c h l à l o ạ i c h ủ t h ể đ ặ c b i ệ t ,
t r ỏ e m đ ư ợ c p h á p l u ậ t q u y đ ị n h c h o n h ữ n g q u y ể n r i ê n g , n h ằ m b ả o đ ả m c h o t r ỏ e m
đ ư ợ c n h ậ n s ự c h ă m s ó c , b ả o v ệ v à p h á t t r i ể n h à i h o à . M ặ c d ù p h á p l u ậ t n ư ớ c t a k h ô n g
đ ặ t r a m ộ t n g à n h l u ậ t r i ê n g v ẻ t r ẻ e m , n h ư n g c á c q u y đ ị n h v ề q u y ề n t r ẻ e m v à b ả o v ộ
q u y ề n t r ẻ e t n c ó ở h ầ u h ế t c á c n g à n h l u ậ t , t ạ o n ê n m ộ t h ệ t h ố n g p h á p l u ậ t b ả o v ộ
q u y ề n t r ẻ e m t r o n g p h á p l u ậ t V i ệ t N a m .
T r o n g K h o a h ọ c p h á p l ý V i ệ t N a m n ó i c h u n g v à K h o a h ọ c L ý l u ậ n c h u n g v ề
N h à n ư ớ c v à p h á p l u ậ t n ó i r i ê n g c h ư a đ ư a r a k h á i n i ệ m t h ố n g n h ấ t v ề s ự đ i ề u c h ỉ n h
p h á p l u ậ t đ ố i v ớ i t r ẻ e m . T u y n h i ê n , x é t m ộ t c á c h p h ổ q u á t n h ấ t c ó t h ể đ ư a r a k h á i
n i ệ m p h á p l u ậ t v ề q u y ề n t r ẻ e m n h ư s a u : Pháp luật về quyền trẻ em bao gồm tổng th ể
các quy ph ạm ph áp luật (lo Nhà nước ban hành và thừa nhận nhâm điều chinh các
quan hệ x ã hội liên quan đến trẻ em d ể bảo vệ các quyển vù lợi ích hợp pháp của trẻ
H ệ t h ố n g p h á p l u ậ t đ i ề u c h ỉ n h q u y ề n t r ẻ e m x á c đ ị n h đ ị a v ị p h á p l ý c ủ a t r ẻ e m .
Đ ị a v ị p h á p l ý n à y b a o g ồ m t ổ n g t h ổ c á c q u y ề n v à n g h ĩ a v ụ p h á p l ý c ủ a t r ẻ e m c ù n g
n h ữ n g b ả o đ ả m p h á p l ý c h o v i ệ c t h ự c h i ệ n c á c q u y é n v à n g h ĩ a v ụ .

H ệ t h ố n g c á c q u y ề n t r ỏ e m đ ư ợ c x á c l ậ p t r o n g p h á p l u ậ t b a o g ồ m :
Q u y c n đ ư ợ c k h a i s i n h v à c ó q u ố c t ị c h , q u y ề n đ ư ợ c x á c đ ị n h c h a i n ẹ v à c h u n g
s ố n g v ớ i c h a m ẹ ;
Q u y ề n đ ư ợ c c h ă m s ó c v à n u ô i d ư ỡ n g ;
- Q u y ề n đ ư ợ c l ắ n g n g h e ý k i ế n ;
Q u y ề n đ ư ợ c N h à n ư ớ c v à x ã h ộ i t ô n t r ọ n g v à p h á p l u ậ t b ả o v ệ ;
Q u y ề n d ư ợ c c h ă m s ó c v à b ả o v ệ s ứ c k h o e ;
Q u y ề n đ ư ợ c h ọ c t ạ p ;
- Ọ u y ề n đ ư ợ c v u i c h ơ i , g i ả i t r í l à n h m ạ n h , đ ư ợ c h ọ c t ậ p v ă n h o á , v ă n n g h ệ ,
t h ể t h a o v à d u l ị c h ;
- Q u y ề n đ ư ợ c c ó t à i s ả n , t h ừ a k ế v à h ư ở n g c á c c h ế đ ộ b ả o h i ể m .
20
P h á p l u ậ t V i ệ t N a m x á c đ ị n h l à đ ố i l ư ợ n g c á n đ ư ợ c q u a n t â m đ ặ c h i ệ t , v ì v â y đ ố i
v ớ i t r ỏ e m p h á p l u ậ t k h ô n g s ử d ụ n g t h u ậ t n g ữ n g h ĩ a v ụ m à d ù n g t h u ậ t n g ữ “ b ổ n p h ậ n ” ,
v i ệ c s ử d ụ n g t h u ậ t n g ữ h ổ n p h ậ n t r o n g m ộ t k h í a c ạ n h n à o đ ó c ũ n g h a o h à m y ế u t ố
n g h ĩ a v ụ n h ư n g k h ô n g m a n g b ắ t b u ộ c n h ư n g h ĩ a v ụ , t r o n g L u ậ t B V C S G D t r ẻ e m t ạ i
Đ i ề u 1 3 q u y đ ị n h t r ẻ e m c ó c á c b ổ n p h ậ n :
Y ê u q u ý , k í n h t r ọ n g , h i ế u t h á o v ớ i ô n g b à , c h a m ẹ , l ễ p h é p v ớ i n g ư ờ i l ớ n ,
t h ư ơ n g y ê u t r ẻ n h ỏ , đ o à n k ế t v ớ i b ạ n b è , g i ú p đ ỡ n g ư ờ i g i à y ế u , t à n t ậ t , g i ú p
đ ỡ g i a đ ì n h l à m n h ữ n g v i ệ c v ừ a s ứ c c ủ a m ì n h ;
C h ă m c h ỉ h ọ c t ậ p , r è n l u y ệ n t h â n t h ể , t u â n t h e o n ộ i q u y c ủ a n h à t r ư ờ n g ;
T ô n I r ọ n g p h á p l u ậ t , t h ự c h i ệ n n ế p s ố n g v ă n m i n h , t r ậ t t ự c ô n g c ộ n g v à a n
t o à n g i a o t h ô n g ; g i ữ g ì n c ủ a c ô n g , t ô n t r ọ n g t à i s ả n c ủ a n g ư ờ i k h á c ;
Y ê u q u ê h ư ơ n g đ ấ t n ư ớ c , y ô u đ ồ n g b à o , c ó ý t h ứ c x â y d ự n g v à b ả o v ệ t ổ q u ố c
V i ệ t N a m x ã h ộ i c h ủ n g h i ã ;
- T r ẻ e m k h ô n g đ ư ợ c đ á n h b ạ c , u ố n g r ư ợ u , h ú t t h u ố c l á v à d ù n g c á c c h ấ t k í c h
t h í c h k h á c c ó h ạ i c h o s ứ c k h o ẻ .
T ổ n g t h ể c á c q u y ề n v à h ổ n p h ậ n t r ê n h ợ p t h à n h đ ị a v ị p h á p l ý c ủ a t r ẻ e m t r o n g
h ệ t h ố n g p h á p l u ậ t V i ệ t N a m h i ệ n h à n h .
T r o n g n h ữ n g n ă m q u a d ù h o à n c ả n h k i n h t ế c ò n n h i ề u k h ó k h ă n , Đ ả n g v à N h à

n ư ớ c v ẫ n d à n h n h ữ n g ư u t i ê n c ầ n t h i ế t c h o v i ệ c h á o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m
n h ằ m t ạ o đ i ể u t ố i đ a đ ể t r ẻ c m đ ư ợ c b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à p h á t t r i ể n t o à n d i ệ n v ề đ ứ c ,
t r í , t h ể , m ỹ . C h í n h v ì v ậ y , p h á p l u ậ t v ề t r ẻ e m c ó p h ạ m v i đ i ề u c h ỉ n h r ấ t r ộ n g l i ê n q u a n
đ ế n n h i ề u l ĩ n h v ự c q u a n h ệ x ã h ộ i , đ ế n n h i ề u n g à n h l u ậ t k h á c n h a u . H ầ u h ế t c á c n g à n h
l u ậ t c ủ a h ệ t h ố n g p h á p l u ậ t V i ệ t N a m đ ề u đ i ề u c h i n h v ề t r ẻ e m n h ư : L u ậ t H i ế n p h á p ,
L u ậ t H à n h c h í n h , L u ậ t Q u ố c t ị c h , L u ậ t D â n s ự , L u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h , L u ậ t H ì n h
s ự , L u ậ t t ô t ụ n g H ì n h s ự , L u ậ t L a o đ ộ n g . . . m ỗ i n g à n h l u ậ t đ i ề u c h ỉ n h v ề q u y ề n t r ẻ e m
v ớ i c á c n é t đ ặ c t h ù r i ê n g n h ư n g t ậ p h ợ p l ạ i đ ã t ạ o r a m ộ t h ộ t h ố n g p h á p l u ậ t b ả o v ệ
q u y ề n t r ẻ e m t r o n g p h á p l u ậ t V i ộ t n a m .
1.2.2. Pháp luật quốc tế về quyền trẻ em .
21
B ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m l à m ộ t v ấ n đ é l ớ n đ ư ợ c c ộ n g đ ồ n g q u ố c t ế
q u a n t â m . T ừ n ă m 1 9 2 4 H ộ i Q u ố c l i ê n đ ã t h ô n g q u a b ả n T u y ê n n g ô n v ề q u y ề n t r ẻ e m .
B ả n T u y ê n n g ô n đ ã x á c đ ị n h :
1 . T r ẻ e m p h ả i đ ư ợ c t ạ o m ọ i đ i ề u k i ộ n đ ể p h á t t r i ể n b ì n h t h ư ờ n g c ả v ể v ậ t c h ấ t
l ẫ n t i n h t h ầ n ;
2 . T r ẻ e m b ị đ ó i p h ả i đ ư ợ c ă n ; t r ẻ e m ố m đ ư ợ c s ă n s ó c ; t r ẻ e m p h ạ m t ộ i p h ả i
đ ư ợ c c a i h o á ; t r ẻ e m m ồ c ô i , b ơ v ơ p h ả i d ư ợ c c h e c h ở v à c ứ u g i ú p ;
3 . T r ẻ e m p h ả i đ ư ợ c c ứ u t r ư ớ c t i ê n k h i c ó l a i ư ơ n g ;
4 . T r ỏ e m p h ả i đ ư ợ c l ạ o d ự n g đ ể k i ế m s ố n g v à p h ả i đ ư ợ c b ả o v ộ k h ỏ i m ọ i h ì n h
t h ứ c b ó c l ộ t ;
5 . T r ẻ e m p h ả i đ ư ợ c n u ô i d ạ y t r o n g l ư ơ n g t r i v à t à i n ă n g c ủ a t r ẻ e m p h ả i đ ư ợ c
d à n h p h ụ c v ụ c h o đ ồ n g b à o c ủ a m ì n h .
N ă m 1 9 5 9 , B ả n T u y c n n g ô n t h ứ h a i v ề q u y ề n t r ẻ e m đ ư ợ c L i ê n h i ệ p q u ố c t h ô n g
q u a .
H a i m ư ơ i n ă m s a u , L i ê n h i ộ p q u ố c t u y ê n b ố n ă m 1 9 7 9 l à n ă m Q u ố c t ế t h i ế u n h i .
T r o n g n ă m n à y , B a L a n đ ư a r a s á n g k i ế n đ ể n g h ị t h ô n g q u a m ộ t H i ô p ư ớ c n h â n q u y ề n
c ủ a t r ẻ e m đ ể đ á n h d ấ u n ă m n à y , v à v ạ c h r a m ộ t d ự t h ả o s ơ b ộ c h o C ô n g ư ớ c . S á n g
k i ế n đ ề n g h ị c ủ a B a L a n đ ã đ ư ợ c n h ó m đ ô n g ( l ả o c á c q u ố c g i a t á n đ ổ n g , v à s a u 1 0
n ă m s o ạ n t h ả o , n ă m 1 9 8 9 C ô n g ư ớ c q u y ề n t r ẻ e m đ ã đ ư ợ c t h ô n g q u a .

C ô n g ư ớ c g ồ m 5 4 đ i ề u , t ạ i Đ i ề u 1 C ô n g ư ớ c đ ã đ ư a r a k h ả i n i ệ m t r ẻ e m , t h e o đ ó
“ t r ẻ e m c ó n g h ĩ a l à n g ư ờ i d ư ớ i 1 8 t u ổ i , t r ừ t r ư ờ n g h ợ p p h á p l u ậ t á p d ụ n g v ớ i t r ẻ e m đ ó
q u y đ ị n h t u ổ i t h à n h n i ê n s ớ m h ơ n ” .
C ô n g ư ớ c x á c l Ạ p c á c n g u y ê n t ắ c c ơ b ả n VC q u y ể n t r ẻ e m x u y ê n s u ố t c á c đ i ề u
k h o ả n , b a o g ồ m :
1 . K h ô n g p h â n b i ệ t đ ố i x ử t r o n g v i ệ c đ ả m b ả o t h ự c h i ệ n c á c q u y ể n t r ẻ c m .
2 . D à n h n h ữ n g g ì t ố t đ ẹ p n h ấ t c h o t r ẻ e m .
3 . T r ẻ e m c ó q u y ề n x á c l ậ p , b à y t ỏ c á c ý k i ế n r i ê n g c ủ a m ì n h v à q u y ề n đ ó p h ả i
đ ư ợ c t ô n t r ọ n g .
22
4 . N h ữ n g q u y đ ị n h t r o n g p h á p l u ậ t q u ố c g i a h a y p h á p l u ậ t q u ố c t ế c ó l ợ i h ơ n c h o
t r ẻ e m s o v ớ i n h ữ n g đ i ề u k h o ả n q u y đ ị n h t r o n g C ô n g ư ớ c s ẽ đ ư ợ c s ử d ụ n g .
T r ê n c ơ s ở 4 n g u y ê n t ắ c c ơ b ả n đ ẫ đ ư ợ c n ê u t r ê n , s ự đ i ể u c h ỉ n h c ủ a C ô n g ư ớ c
đ ố i v ớ i v i ệ c b ả o v ệ q u y ể n t r ẻ e m b a o g ồ m c á c q u y ề n s a u :
Quyền được sông, b a o gồm q u y ề n c ủ a t r ẻ e m đ ư ợ c s ố n g v à đ ư ợ c đáp ứ n g
n h ữ n g n h u c ầ u đ ể t ồ n t ạ i . C á c n h u c ầ u đ ó g ồ m : m ứ c s ố n g đ ủ , c ó n ơ i ở v à đ ư ợ c c h ă m
s ó c s ứ c k h o ẻ .
■ Quyền được phát triển, b a o g ồ m n h ữ n g đ i ê u k i ệ n mà t r ỏ e m c ầ n c ó đ ể p h á t
t r i ể n đ ầ y đ ủ n h ấ t n h ư : q u y ể n đ ư ợ c h ư ở n g g i á o d ụ c , v u i c h ơ i , t i ế p c ậ n t h ô n g t i n , t ự d o
t í n n g ư ỡ n g , t ô n g i á o .
- Quyền được bảo vệ, l à n h ữ n g đ i ề u k h o ả n đòi h ỏ i t r ẻ e m p h ả i đ ư ợ c b ả o v ệ
c h ố n g l ạ i t ấ t c ả c á c h ì n h t h ứ c l ạ m d ụ n g , s a o n h ã n g v à b ó c l ộ t . C á c q u y ề n n à y b a o g ồ m
n h ữ n g v ấ n đ ề như: B ả o v ệ đ ặ c b i ệ t c h o t r ỏ e m k h ỏ i nạn t r a t ấ n , l ạ m d ụ n g k h i v i p h ạ m
h ì n h s ự , k h ô n g b ị t h a m g i a v à o c á c c u ộ c x u n g đ ộ t v ũ t r a n g , l a o đ ộ n g t r ẻ e m , n g h i ệ n
m a t u ý v à l ạ m d ụ n g t ì n h d ụ c .
- Quyền được tham gia, c h o phép t r ẻ e m đ ó n g m ộ t v a i t r ò t í c h c ự c t r o n g c ộ n g
đ ổ n g v à đ ấ t n ư ớ c c ủ a c á c c m . C á c q u y ẻ n n à y b a o g ồ m s ự t ự d o d i ễ n đ ạ t , b à y t ỏ q u a n
đ i ể m v à ý k i ế n , đ ư ợ c p h á t b i ể u t r o n g n h ữ n g v â n đ ề c ó l i ê n q u a n đ ế n c u ộ c s ố n g c ủ a c á c
c m , đ ư ợ c t h a m g i a h ộ i đ o à n v à t ụ h ọ p m a n g t í n h h o à b ì n h .
T r o n g n ă m T h i ế u n h i V i ệ t N a m ( 1 9 8 9 - 1 9 9 0 ) , v à o n g à y 2 0 - 2 - 1 9 9 0 V i ệ t n a m đ ã

p h ô c h u ẩ n C ô n g ư ớ c c ủ a L i ê n h ợ p q u ố c v ề q u y ề n t r ẻ e m . V ớ i v i ệ c t h a m g i a C ô n g ư ớ c
v ổ q u y ề n t r ẻ e m đ ã g ó p p h ầ n q u a n t r ọ n g v à o v i ệ c p h á t t r i ể n h ộ t h ố n g p h á p l u ậ t v ề
q u y ể n t r ẻ c m . S ự đ i ề u c h ỉ n h c ủ a C ô n g ư ớ c k ế t h ợ p v ó i s ự đ i ề u c h ỉ n h c ủ a p h á p l u ậ t
q u ố c g i a đ ã t ạ o n ê n m ộ t k h u n g p h á p l u ậ t v ổ t r ẻ c m t ư ơ n g d ố i h o à n t h i ệ n t r ê n p h ư ơ n g
đ i ệ n r ộ n g . S a u k h i p h ê ' c h u ẩ n C ô n g ư ớ c , V i ệ t N a m d ã t i ế n h à n h n h i ề u h o ạ t đ ộ n g đ ể
t h ự c h i ệ n C ô n g ư ớ c , t r o n g đ ó c ó h o ạ t đ ộ n g s ử a đ ổ i , h o à n t h i ệ n v à t h ự c t h i p h á p l u ậ t .
L B V C S G D t r ẻ e m , L u ậ t p h ổ c ậ p g i á o d ụ c t i ể u h ọ c h a n h à n h n g à y 1 6 - 8 - 1 9 9 1 đ ư ợ c c o i
l à b ư ớ c đ i b a n đ ầ u đ ể “ n ộ i h o á ” C ô n g ư ớ c . T r o n g 1 0 n ă m q u a , t i n h t h ầ n v à n ộ i d u n g
C ô n g ư ớ c v ề q u y ề n t r ẻ e m h ư ớ c đ ầ u đ ã đ ư ợ c q u á n t r i ệ t v à t h ổ h i ệ n t r o n g c á c v ă n b ả n
23
p h á p l u ậ t c ó l i ê n q u a n t r ê n n h i ề u l ĩ n h v ự c : H i c n p h á p , B L L Đ , B L H S , B L T T H S , B L D S ,
P h á p l ệ n h x ử l ý v i p h ạ m h à n h c h í n h , L u ậ t Q u ố c t ị c h , L u ậ t H ô n n h â n v à G i a đ ì n h v à
n h i ề u v ă n b ả n c h i t i ế t k h á c .
V ớ i c á c h o ạ t đ ộ n g x â y d ự n g p h á p l u ậ t t í c h c ự c t r o n g t h ậ p k ỷ q u a , N h à n ư ớ c t a đ ã
x â y d ự n g d ư ợ c h ệ t h ố n g p h á p l u ậ t b ả o v ộ q u y ề n t r ẻ e m t ư o n g đ ố i h o à n t h i ệ n t r ê n
p h ạ m v i r ộ n g h a o q u á t h ầ u h ế t c á c l ĩ n h v ự c p h á p l u ậ t : L u ậ t H i ế n p h á p , L u ậ t H ô n n h â n
g i a đ ì n h , L u ậ t D â n s ự , L u ậ t H à n h c h í n h , L u ậ t ( ố t ụ n g H ì n h s ự , L u ậ t L a o đ ộ n g . . . v à đ ặ c
b i ệ t c ó n h ữ n g L u ậ t r i ê n g đ i ề u c h ỉ n h v ề t r ẻ e m n h ư : L u ậ t p h ổ c ậ p g i á o d ụ c t i ể u h ọ c ,
L u ậ t g i á o d ụ c .
1.2.3. Hệ thống pháp ỉuật Việt Nam về quyền trẻ em.
N g a y s a u k h i N h à nước V i ộ t N a m d â n c l i ỉ i c ộ n g h o à r a đ ờ i , m ặc d ù t r o n g h o à n
c ả n h đ ấ t nước CÒI
1
n h i ề u k h ó k h ă n n h ư n g Đ ả n g , N h à n ư ớ c t a vẫn d à n h c h o t r ẻ em sự
q u a n t â m , c h ă m s ó c đ ặ c b i ệ t . V ì t h ế , H i ế n p h á p n ă m 1 9 4 6 , H i ế n p h á p đ ầ u t i ê n c ủ a
V i ệ t N a m đ ã đ ư a v ấ n đ ẻ n à y v à o q u y d ị n h t r o n g H i ế n p h á p . T r o n g h a i c u ộ c k h á n g
c h i ế n , m ặc d ù n h i ệ m v ụ k h á n g c h i ế n t h ô n g n h ấ t đ ấ t nước m ớ i l à n h i ệ m v ụ q u a n t r ọ n g
l à d à n h đ ộ c l ộ p dân t ộ c , t h ố n g n h ấ t đ ấ t n ư ớ c n h ư n g Đ ả n g , N h à n ư ớ c t a vẫn k h ô n g
n g ừ n g q u a n t â m t ớ i c ô n g t á c c h ă m s ó c , b ả o v ệ , g i á o d ụ c t h i ế u n i ê n , n h i d ồ n g . V ì t h ế ,
t h á n g 9 - 1 9 7 2 , U ỷ h a n T h ư ờ n g v ụ Q u ố c h ộ i p h á t đ ộ n g p h o n g t r à o b ả o v ệ , c h ă m s ó c v à

g i á o d ụ c t r ẻ e m t h e o k h ẩ u h i ệ u : “ T ấ t c ả v ì t ư ơ n g l a i c o n e m c h ú n g t a ” . N h à n ư ớ c t a đ ã
c o i p h á p l u ậ t l à p h ư ơ n g t i ệ n q u a n t r ọ n g đ ể p h á p c h ế h o á c á c q u y ề n c ủ a t r ẻ e m . T r ê n
t i n h t h ầ n đ ó n ă m 1 9 7 9 , N h à n ư ớ c t a đ ã b a n h à n h P h á p l ệ n h b ả o vệ, c h ă m s ó c và g i á o
d ụ c t r ẻ e m .
Đ ể đ ẩ y m ạ n h c ô n g t á c B ả o v ệ , c h ă m s ó c v à g i á o d ụ c t r ẻ e m , H i ế n p h á p n ă m
1 9 8 0 t i ế p t ụ c k ế t h ừ a c á c y ế u t ố t i ế n h ộ c ủ a H i ế n p h á p n ă m 1 9 5 9 n â n g v i ệ c b ả o v ệ t r ẻ
e m l ê n m ộ t b ư ớ c m ớ i . T r ê n c ơ s ở c ủ a H i ế n p h á p n ă m 1 9 8 0 , m ộ t l o ạ t c á c v ă n b ả n p h á p
l u ậ t đ ã r a đ ờ i n h ằ m t h ể c h ế h o á c á c q u y đ ị n h c ủ a H i ế n p h á p , n h ư : B ộ l u ậ t H ì n h s ự n ă m
1 9 8 5 , L u ậ t H ô n n h â n - G i a đ ì n h n ă m 1 9 8 6 , B ộ l u ậ t T ô t ụ n g H ì n h s ự n ă m 1 9 8 8 , L u ậ t
h ả o v ệ s ứ c k h o e n h â n d â n n ă m 1 9 8 9 .
24