Nghiên cứu mô hình bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng tại khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voọc mũi hếch, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG




NGUYỄN THẾ PHƢƠNG


NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH BẢO TỒN CÓ SỰ THAM GIA
CỦA CỘNG ĐỒNG TẠI KHU BẢO TỒN LOÀI VÀ SINH
CẢNH VOỌC MŨI HẾCH, TỈNH HÀ GIANG



LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG






HÀ NỘI – 2012



ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG

NGUYỄN THẾ PHƢƠNG


NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH BẢO TỒN CÓ SỰ THAM GIA
CỦA CỘNG ĐỒNG TẠI KHU BẢO TỒN LOÀI VÀ SINH
CẢNH VOỌC MŨI HẾCH, TỈNH HÀ GIANG


Chuyên ngành môi trƣờng trong phát triển bền vững
(Chƣơng trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN MẠNH HÀ




HÀ NỘI – 2012

i

MỤC LỤC

Trang
M U
1
NG QUAN CÁC V NGHIÊN CU

3
n v bo tn
3
1.2. Khu bo tn thiên nhiên
4
1.3. Cng
5
1.4. Bo tn có s tham gia ca cng
5
1.5 pháp lý v ng qun lý rc dng và bo tn có s
tham gia ca cng
6
1.6. Loài Voch
8
1.7. Thc trng công tác bo tn có s tham gia ca cng
9
1.7.1. Bo tn có s tham gia ca cng trên th gii
9
1.7.2. Bo tn có s tham gia ca cng ti Vit Nam
10
1.7.3. Các hong bo tn ti 

13
M, TH
PHÁP NGHIÊN CU
16
2m nghiên cu
16
2.1.1. V a lý
16

m khí hu
18
a ch
18
a lý - sinh vt
19
m thu 
19
2.1.6. H thc vt
19
ii

2.1.7. H ng vt
21
u kin kinh t, xã hi 03 xã quanh KBT
23
u kin kinh t xã hi xã Tùng Bá, huyn V Xuyên
23
u kin kinh t, xã hnh, huyn Bc Mê
26
u kin kinh t, xã hn Bc Mê
28
2.3. Thi gián nghiên cu
33
2.4ng nghiên cu
34
2.5u
34
2.5.1. Tng hp và k tha tài liu
34

2.5.2. iu tra phng vn ti tha
35
25.3.  tham gia ca cng (PRA)
36
T QU VÀ THO LUN
38
3.1. Thc trng công tác bo tn ti KBT
38
3.1.1. Hin trng v t chc
38
3.1.2. Hin trng hong
45
3.1.3. Hin tr vt cht và kinh phí hong ca KBT
47
3.2. Nhbt cp
48
3.2.1. V mô hình qun lý
48
3.2.2. V nh danh gii Khu bo tn
51
 chính sách v công tác bo tn
52
3.2.4. Nhn thc v công tác bo tn
53
ng và áp lc
55
3.3.1. Áp lc v khai thác và s dng tài nguyên
55
iii

3.3.2. Áp lc v mt xã hi
62
3.3.3. Áp lc v mt quy hoch
66
3.3.4. Áp lc ca Bii khí hu
66
 xut mô hình bo tn
67
3.4.1. Nguyên t xut mô hình
67
 xut hoàn thin mô hình qun lý
67
 xut các gii pháp nhm gim thiu nhng áp ln KBT
72
KT LUN VÀ KIN NGH
75
KT LUN
75
KIN NGH
76
TÀI LIU THAM KHAO
77
PH LC
80
iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

KBTV
Khu bo tn loài và sinh cnh Voch, tnh Hà Giang

KBT
Khu bo tn
VMH
Voch
FFI
T chc Bo tng thc vt hoang dã Quc t (Fauna and Flora
Intemational)
UBND
y ban nhân dân
MOSTE
B Khoa hc, công ngh ng
MOST
B Khoa hc và Công ngh
IUCN
T chc bo tn thiên nhiên quc t

Rc dng
TNTN
Tài nguyên thiên nhiên

v

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bng 2.1: Tn sut phân b các loi thc vt  rng Khau Ca
19
Bng 2.2. Din tích gieo tr
23
Bng 2.3. Din tích gieo trnh
26
Bng 2.4. Din tích gieo tr

29
Bng 3.1. Nhân lc thc hin công tác qun lý ti Ban qun lý
các Khu bo ta bàn tnh Hà Giang
49
Bng 3.2. Din tích các lot ca KBTV
51
Bng 3.3. Tha 03 xã và 08 thôn quanh khu bo tn
56
Bng 3.4. Tng hp ý ki nhn
KBTV
62
Bng 3.5. Dân s 08 thôn quanh Khu bo tn
63
Bu kinh t ca 03 xã quanh Khu bo tn
63

vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Bi 3.1. Kt qu phng vn v nhu cu s ng cán b kim lâm
cn cho Khu bo tn loài và sinh cnh Voch, tnh Hà Giang
50
Bi 3.2. Kt qu u tra, phng vn v nhng bt cp trong công
tác qun lý ti Khu bo tn loài và sinh cnh Voch
55
DANH MỤC BẢN ĐỒ
B 01: V trí Khu bo tn loài và sinh cnh Voch, tnh Hà
Giang
17
B 02: V trí các d án khai thác khoáng s  a bàn 03 xã

quanh KBTV
61
B 03: V V
65
DANH MỤC SƠ ĐỒ
 01: Thc tru t chc, qun lý ca Khu bo tn loài và
sinh cnh Voch, tnh Hà Giang
39
  xut mô hình qun lý ti Khu bo tn loài và sinh cnh
Voch, tnh Hà Giang
69

1

MỞ ĐẦU
Khu bo tn loài và sinh cnh Voch, tnh Hà Giang (KBTV) c
thành lp theo Quynh s -a y
ban nhân dân tnh Hà Giang có din tích là 2.024 ha,    c bo v
nghiêm ngt là 1.000 ha nm trên a bàn 3 xã gm: Xã Tùng Bá, huyn V Xuyên;
n Bc Mê, tnh Hà Giang.
Khu bo tn loài và sinh cnh Voch, tnh Hà Giang nm ti khu vc
rng Khau Ca là mt khu ri bit lp nm gn Khu bo
tc bao bc bt nông nghip và rng trng
ng ca qun th Voch (VMH) (Rhinopithecus avunculus) quý him
ln nhc bin cho ti nay vi tng s khong 90 cá th. c
lit kê là loài cc k nguy cp trong S ca T chc bo tn thiên nhiên quc t
[IUCN, 2008] và ch ghi nhc   m ti Vit Nam thuc các tnh: Hà
Giang, Tuyên Quang, Cao Bng, Thái Nguyên và Qung Ninh, tng s c tính
khong 200 cá th.
H thc vt  KBTV gm có 471 loài thc vt có mch thuc 268 chi, 113 h và

có loài Amentotaxus argotaenia c li 
trong Danh m ca IUCN [IUCN, 2008]; 13 loài có tên trong Sá Vit Nam
[MOSTE, 2000] và 15 loài cn bo tc lit kê trong Ngh nh 32/2006/N-CP
ca Chính Ph v qun lý thc vt rng vt rng nguy cp, quý, him.
V ng vt, ngoài Voch là loài c hu, trm  KBTV và là
loài cbo v còn có 25 loài thú thuc 12 h và 6 b 
tên trong Ph lc IB và IIB ca Ngh nh 32/2006/-CP; 13 loài trong Sách 
Vit Nam [MOSTE, 2000] và 9 loài có tên trong S  a
IUCN 2006; Có 153 loài chim thuc 26 h,  loài có m
Vit Nam [MOSTE, 2000]; có 8 loài D.
Vic thành lp KBTV là mc tin ln trong công tác bo tn loài Voc
ch ng sinh hc ti khu vc rng Khau Ca, tuy nhiên do ngun lc còn
hn ch, thc t t n nay các hong nghiên cu, thành lp KBTV u
2

c thc hin bng ngun tài tr ca các t chc quc t; Ban qun lý KBTV hin
nay c t chi hình thc kiêm nhim (o Ban qun lý KBTV là cán b
ca Phòng bo tn - Chi cc Kim lâm tnh Hà Giang kiêm nhim). Ranh gii KBTV
hin ti c cm mc ti tha dn công tác bo tn hin nay còn gp
rt nhing phát trin kinh t, xã h: Khai thác lâm sn,
canh tác nông nghip trong KBTV vn dic khai thác khoáng
sn quanh KBTV ng rt ln s tn ti ca loài Voc
ch ng sinh hc ti KBTV.
Vi nh ngun nhân lc và kinh phí ho khi
thành ln nay công tác bo tng sinh hc ti KBTV c mt s
kt qu kh quan (S ng cá th g t khong 60 cá th 
khong 90 cá th  nh có s tham gia, h tr tích cc ca cng.
Trên th gii và ti Vit Nam hin nay có mt s mô hình bo tn có s tham
gia ca cng ng ng có hiu qu mang li nhiu
li ích cho cng và mang li hiu qu bo tn tt.

“Nghiên cứu mô hình bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng tại Khu bảo
tồn loài và sinh cảnh Voọc mũi hếch, tỉnh Hà Giang” vi m
c trng, nhc trong công tác bo
tn ti KBTV.
c trng kinh t - xã hi ca bàn
nghiên cu và nhng hon công tác bo tn ti KBTV.
3. Các hong bo tn có s tham gia ca ci áp dng
ti KBTV.
 xut mô hình bo tn có s tham gia ca cng ti KBTV.
Kt qu nghiên cu c tài s góp phn nâng cao hiu qu công tác bo tn
ti KBTV. Vi bn thân là cán b làm công tác qun lý t  t qu
nghiên cu c tài s  khoa hc   xut vi các cp lãnh
o các gii pháp t chc thc hin nhm thc hin tt công tác bo tn và qun lý
Nc v ng sinh ha bàn tnh Hà Giang.
3

CHƢƠNG I
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Các Định nghĩa và Khái niệm về bảo tồn
Theo Lung sinh hc Bo tng sinh hc là vic
bo v s phong phú ca các h sinh thái t nhiên quan trc thù hoi din;
bo v ng sng t ng xuyên hoc theo mùa ca loài hoang dã,
c        a t nhiên; nuôi, trng, 


thuc Danh mc loài nguy cp, quý, hio v; 


















Có 2 hình thức bảo tồn gồm:
- Bo tn ti ch (bo tn nguyên v) 








 ; bo t

ng, vc hu, có giá tr


 , 


















 


.
- Bo tn chuyn ch (bo tn chuyn v) 
ng sng t  ng xuyên ho



 ; bo t


trng, vc hu, có giá tr 


 , 



 














 , bo qun ngun gen và mu vt di
truy 





  , bo qun ngun
gen và mu vt di truyn.
Trong hai hình thc bo tn thì bo tn nguyên v là hình thc bo tn quan
trng nht (Bo tng sinh hc ti các Khu bo tn) nhm bo v các loài ti

sng ca chúu kin sinh cnh tt nht  các loài có th phát
trin. Bo tn chuyn v (ti các tri cu h, ngân hàng ht ging, bo qun phôi,
trng, tinh trùng ) ch áp di vi các loài quý him, qun th còn li quá nh,
có kh  tuyt dit nhanh chóng thì phi bo tn các cá th u kin
nhân ti s giám sát ci.
Hình thc bo tn ti Khu bo tn loài và sinh cnh Voc mi hch tnh Hà
Giang là bo tn nguyên v.
4

1.2. Khu bảo tồn thiên nhiên
- Theo T chc Bo tn Thiên nhiên Quc t Khu bo tn thiên nhiên là mt
khu vt lin hoc trên bic khoanh vùng  bo v ng sinh hc,
c qun lý bng các công c pháp
lut hoc các hình thc qun lý có hiu qu khácIUCN, 2008].
- Theo Lung sinh h Khu bo tn thiên nhiên là khu vc
c xác lp ranh gii và phân khu ch

o tng sinh hc.
-  vào m dng ch yu ca rng, Lut bo v và phát trin
r u 4) chia rng thành ba lo
+ Rng phòng h c s dng ch y bo v nguc, bo v t,
chng xói mòn, chng sa mc hóa, hn ch u hoà khí hu, góp phn bo
v ng, bao gm:
* Rng phòng h u ngun;
* Rng phòng h chn gió, chn cát bay;
* Rng phòng h chn sóng, ln bin;
* Rng phòng h bo v ng.
+ Rng c dc s dng ch y bo tn thiên nhiên, mu chun h
sinh thái rng ca quc gia, ngun gen sinh vt rng; nghiên cu khoa hc; bo v
di tích lch sng cnh; phc v ngh ch, kt hp

phòng h, góp phn bo v ng, bao gm:
* n quc gia;
* Khu bo tn thiên nhiên gm: Khu d tr thiên nhiên, khu bo tn loài - sinh
cnh;
* Khu bo v cnh quan gm: Khu rng di tích lch s 
thng cnh;
* Khu rng nghiên cu, thc nghim khoa hc.
+ Rng sn xuc s dng ch y sn xut, kinh doanh g, lâm sn
ngoài g và kt hp phòng h, góp phn bo v ng, bao gm:
* Rng sn xut là rng t nhiên;
5

* Rng sn xut là rng trng;
* Rng ging gm rng trng và rng t nhiên qua bình tuyn, công nhn.
Tuy có nhiu các phân hng v Khu bo tn (KBT) n nay
ti Vit Nam ch có 164 KBT c thành ln quc gia, 58 khu d tr
thiên nhiên, 10 khu bo tn loài và sinh cnh, 46 khu bo v cnh quan và 20 khu
rng nghiên cu khoa hc) ch yu là các khu rc dng. Các KBT khác mi
ch c quy hoch và thành lp vi s ng hn ch.
1.3. Cộng đồng
Cc hiu là nhc tp hi nhiu
hình tha tui, ngh nghip, huyt thng, h thng quyn
lc, t ch có mt s m chung.
Lut bo v và phát trin rC
là toàn b các h ng trong cùng mt thôn, làng, bn, p, buôn,
phum, sóc ho .
i v tài này, cng   các thôn, bn ca 03 xã quanh KBTV
gm: Xã Tùng Bá, xã xã nh và nhn
công tác bo tn ti  qun lý các cp, các doanh nghip hong
trong khu vc

1.4. Bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng
Mt trong nhng tn ti dn s kém hiu qu trong qun lý tài nguyên nói
chung và bo tng sinh hc nói riêng là thiu s tham gia ca
 quanh các KBT, các KBT ng 
s tách bit mt khu vc t nhiên ra khi th gii. Cách tip c
biu hin nhng tht bi do áp lc xã hi và sinh thái, c trong và ngoài khu bo
tn. Thc t cho thy KBT vn cn có mt phc bo v nghiêm ngc gi
là vùng lõi. Bên cy phát trin kinh t thân thin vng,
phát trin giáo dc và bo tn các giá tr   n thng  các phn xung
c gm và vùng chuyn ti
6

 chm bo cho công tác bo tt hiu qu lâu dài và bn
vng.
Vic lôi cun, thu hút ctham gia vào quá trình quy hoch
và qun lý ti các KBT là yu t cc k quan trng, bi vì h là nhi hiu
bit t ng và có mi liên h mt thit nht vi vic s dng và qun lý tài
nguyên thiên nhiên trong vùng.
n nay,  i dân trên mi mic bing bào các
dân tn thn v tm quan tr
s cn thit ca công tác bo tng sinh. H ch n vi
th nào  khai thác ngun tài nguyên sn có c nhiu nh phc v cho cuc
sng nht ca, do nn kinh t còn nhi, an toàn
c thc phm bo, nên các nhà qung
ng tìm kim mi gii pháp  ng kinh t 
n vic bo tn ng sinh hc.
 i dân có hành vi ng x tt i vi tài nguyên rng và ng sinh
hc, vic nâng cao nhn thc và thu hút s tham gia ca cng trong công tác
qun lý tài nguyên thiên nhiên, bo v ng sinh hc là rt cn thit nhm thay
 và tp quán ca ci thin chng cuc sng cho

c i dân nhn thc nhng li ích ca vic bo t dng sinh
hc.
Hin ti s tham gia ca cng vào các hong bo tn ti Vit Nam
mc u vi các mô hình th nghim, các sáng kin mc dù N
nhng ch n khích s tham gia nhiu s h
tr trong thc t t mô hình chu áp dng trên phm vi toàn
quc.
1.5. Cơ sở pháp lý về đồng quản lý rừng đặc dụng và bảo tồn có sự tham gia
của cộng đồng
Vi nhng mô hình qun lý có s tham gia ca ct hiu qu ti
mt s n quc gia, Khu bo tn trong nh khoa hc và
7

thc tin  c ban hành các chính sách, n pháp lut v ng qun lý
rc dng và bo tn có s tham gia ca cng làm  pháp lý cho các
hong bo tng sinh hc.
ng phát tri ng qun lý tài nguyên rnh
trong Chic phát trin lâm nghip Vi n 2006-2010 c phê
duyt ti Quyt nh s -TTg ngày 05/02/2007 ca Th tng Chính
ph, Chi Tip tc th nghim và nhân rng các mô hình qun lý
rng cng; m bo kinh phí hong và s nghi
các Ban qurng phòng h, có chính sách h tr mt s chi phí hot
ng ca các t bo v rng thôn, xã và xây dng qu bo v và phát trin rng ca
.
Ngh nh s -CP ngày 24/9/2010 ca Chính ph v chính sách
chi tr dch v ng rng và Ngh -CP ngày 24 tháng 12
 t chc h thng rc dng là nhn pháp lý quan trng
 cho công tác bo tn ng sinh hc ti các khu rc dng.
ng v ng qun lý và bo tn có s tham gia ca cng tip
tc c th ch hóa thành gii pháp và chính sách trong K hoch bo v và

phát trin rn 2011-c Th ng Chính ph phê duyt ti Quyt
nh s -TTg ngày 09/01/2012, tNc yêu cu Ban qun lý rng
c dng, rng phòng h, các công ty lâm nghic trin khai thc hi
ch ng qun lý vi c cùng chia s trách
nhim qun lý bo v rng, phát trin rng li ích t r
a các bên và tri ng qun lý rng t 
2014, tin hành  chia s li ích t mt s rc dng ng
chuyn t hình thc Nc kim soát hoàn toàn công tác qun lý bo v
rng sang hình thc ng qun l
trách nhim qun lý và lc t rng.
Quynh s -TTg ngày 08/02/2012 ca Th ng Chính ph
là mc tin mi v ng công tác bo v riu
8

4 qunh v ng qun lý r cn vic thành lp Hng
qun lý - i din hm bo s tha thun trc tip và t nguyn gia
Ban qun lý rc dng và cng thôn v trách nhim qun lý bo v, phát
trin rng; chia s li ích h qun lý phi hp. Chính sách
c xem là t phá, góp phng hiu qu bo v ry
mnh xã hi hóa, thu hút các thành phn kinh t, các t chc xã hi dân
tham gia bo v rng, to vic p, góp phm nghèo,
nâng cao mc si dân.
Quynh s -TTg ngày 01/6/2012 ca Th ng Chính ph v
n rc dn 2011  2020 tip tc t
pháp lý trong vic to ngun lc cho công tác bo v rng và bo tng sinh
hc ti các khu rc dng,   N c cp kinh phí 100.000
n lý rc d hng thuê, khoán bo v rng
vi c tr phát trim các khu rc dng vi
kinh phí là 40 triu ng/thôn, b
n pháp lý v chính sách thu hút s tham gia ca cng vào

công tác bo tn c ban hành trong thi gian qua, tuy nhiên quá trình áp dng
và trin khai thc hin trong thc tin vn còn nhiu hn ch nht là trong vic c
th hóa quy ca co tn và kinh phí
h tr nhân dân tham gia các hong bo tn.
1.6. Loài Voọc mũi hếch (Rhinopithecus avunculus)
Tên khoa hc: Rhinopithecus avunculus Dollman, 1912
ng gi: Voch, V
m nhn bit: Thân hình to ln. Lông  vùng b vai, mt ngoài ca cánh
ng chân có màu st trong ca cánh tay, bng và ngc có
màu vàng nht hoc trng. Mt màu xanh da tri, môi màu hch rc
ng.
Voch sng  rng xanh và rng xanh t thp nhit
 cao 200 - 1.200 m so vi mc bin. VMH là loài hong ban ngày,
9

sng trên cây và di chuyn bng bn chi, leo trèo và di chuyn bc, him khi
di chuyn trên hai chân sau và di chuyn trên mt, chúng ng i nhng cành cây
thp. Voch hong khá yên lng phát ra nhng âm thanh
ng n cnh báo cho nhau, hoc thông tin cho nhau gia các
cá th c gii nhau. Tha VMH ch yu
gm các loài qu t là tre.
Theo Boonratana và Lê Xuân C xã hn ca Vo
h v m mt cá th c ng thành và các cá th ng thành
cùng các con ca chúng hay còn g     c vi trung bình là 14,8 cá
th/nhóm. Nhng cá th ng thành và sng thành khác to thành nhng
nhóm cá th c hay còn g c. Hai hoc nhi xã hy
ca Vong di chuyn, ki cùng nhau t [Lê
, 2006].
1.7. Thực trạng công tác bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng
1.7.1. Bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng trên thế giới

Trên th gii các mô hình qun lý khu bo tn có s tham gia ca cng
ng quc trit hiu qu trong vic bo t
dng sinh hc, bo v rngt s mô hình qun lý rng da vào cng
ng trên th gii.
- Ti Srilanka, t  án lâm nghip cng do
Ngân hàng phát trin Châu Á tài tr ca Cc Lâm nghihi tip
cn kinh nghii dân tham gia trong qun lý r
t k hoch tng quan lâm nghip m 
che ph rt nhng các nhu cu hin t
cao mc sng, kinh t c         c. Rng
thuc s hu Nc phi qun lý theo nguyên tc bn vng v sinh thái. Ngày
ng qun lý rng thông qua s tham gia c
thc thi [, 2009].
10

- Ti Thái Lan, Wasi (1997) cho rng lâm nghip cng là mt nhân t tr
giúp cho vic phát trin xã hi dân s  Thái Lan. Các ci rt ln
c tham gia vào qun lý các ngua h do mt din
tích rng l mt bi vic khai thác g hp pháp trong nhng thp k c
n thy rng khai thác rng    cm t
c Lâm nghin các mc tiêu t qun lý
khai thác g sang m rng bo tn rng. Quyn ca các cn
lý các ngun tài nguyên ca h tr thành mc tiêu chính ca nhiu t chc phi
chính ph u. Gymour và Fisher (1997) nhn xét rng các hot
ng qun lý rng cn vic m rng trng rng trên din
tích rt, m c phi hp qun lý hoc chuyn giao
vic kim soát cho các cng [, 2009].
Bo tn có s tham gia ca cng ng c trên
th gii quan tâm, áp dng nhm hài hòa các m ng sinh hc
và qun lý các KBT m bo; Cng KBT c tham

gia vào công tác bo tn, có trách nhi ng li t ; Gim c các
t gia công tác bo tn vi sinh k và s phát trin ca c
1.7.2. Bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng tại Việt Nam
Trong nhi mt s n Quc gia, các KBT c hin chính
ng quc kt qu rt kh 
- Tại Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Vượn Cao Vít - Trùng Khánh, tỉnh Cao
Bằng: Ban qun lý khu bo tn loài và sinh ci hp vi
chính quyp Hn cho Ban qun lý trong công tác
h tr sinh k và qun lý bo v rng vi 12 thành viên, xây dng Quy ch hot
ng, K hoch hong và Giám a Hng qun lý. Vi s 
vn ca Hng qun lý, Ban qun lý khu bo tn khai các hong bo
tn và to sinh k p t tun rng cnh
danh gii Khu bo tc tham gia vào các k hoch phát trin thôn
bn. Các d án h tr sinh k bn vm c nhng
11

thành công nh s tham gia tích cc ca nhân dân t khâu lp k hoch, trin khai thc
hin k hoch. Vic i sng cm áp lc lên Khu
bo tn và giúp cho công tác bo tng sinh hc thc hin tn th
n  c bo v và phc hi tt ví d n hình ca s thành
công trong vic xây dng mô hình bo tn da vào cng  Vit Nam [Trung tâm
 2012].
- Tại Vườn quốc gia Xuân Sơn, tỉnh Phú Thọ: Ban qun quc gia
m xây dng mô hình t bo v rng ti thôn Lng, thu
huynh Phú Th. T bo v rng thôn Lng là mt t chc ca cng
i h có ít nht mt thành viên tham gia. T c chia thành
c qun lý bi 01 t ng và 03 t phó do cng tín nhim bu
ra, t ng không phi là ti s a Ban Phát trin rng
cnh công nhn t bo v rng thôn Lng
 h có th phi hp vi Ban qun quc gia

 chc bo v rng. Mô hình t bo v rc thành lp da theo
 ng dn qun lý rng c       nh s
-BNN ngày 27/11/2006 ca B Nông nghip và Phát trin Nông thôn.
c bo v và phát trin rng trong cng thôn Lc UBND huyn
nh công nhc thành li din t bo v rng
ký hng nhn khoán bo v rng vi Ban qun quc gia 
ng thôn Lng chu trách nhim t chc qun lý bo v 1.040 ha
rc dng. Nhim v chính ca t bo v rn các hong
t g, phá r tr cán b kim lâm thu gi 
tin vi phng khai thác trái phép, nht là khu
vc giáp ranh vi tnh Hòa Bình. Do duy trì tun tra liên tn, nên t 
2008-2010, khu vc rng thôn Lng qun lý h xâm hi, k c các
cây g g trong rc gi nguyên hin trng. Mc dù  n th
nghimô hình giao khoán bo v rng cho cng thôn  n quc
gia t qu tc trách nhim t qun, t giám sát
12

trong cng; th gia
c bng do chênh lch mc thu nhp t din tích rng các h
c nhn khoán bo v khác nhau, và d dn tình trng rng tip tc b phá
b [Tru 2012].
- Tại Khu BTTN Ngọc Sơn - Ngổ Luông, tỉnh Hòa Bình: T m 2010, FFI
Vit Nam và PanNature phi hp cùng Chi cc Kim lâm Hòa Bình tin hành xây
dm mt hình thc m         
qun lý bo v rng ti Khu bo tn Ng Ng Luông thông qua hình thành
và h tr cho các t chi din cho cp thôn bc
gi tên là Bn t qun lâm nghiBn t qun lâm nghip  các xóm
c bu ra da trên mt quá trình la chn công khai và dân ch. Mi ban có t 5
n hành viên là cán b lâm nghip ca xã s ti, nhm
m bo s liên h cht ch gia Ban và chính quy  . Bn t qun lâm

nghip u ni gii dân vi chính quy và ch r
gn kt cình qun lý và bo v rng. C
th: Nâng cao ting nói ca ca thun: Bn t qun
lâm nghip thay mt cho cng xóm tham gia tho lun nhng v liên quan
ti qun lý tài nguyên rng trong khu vc, t  n nêu rõ nhng li ích
c ting nói ci dân t có trách
nhim. Nhng v c bàn bc và tha thun gia Ban qun lý Khu bo tn,
Bn t qun lâm nghip các xóm và chính quyn xã bao gm vinh phm vi
rng c tham gia qun lý bo v, quy hoch s dt lâm nghip,
qun lý s dng lâm sn bn vng, các li ích gián tip t ri vi cng
n khoán bo v rng, các d án h tr phát trin. Tun tra bo v rng nhân
dân: Bn t qun lâm nghip xóm t chc các bui tunh k hàng
tun trong khu vc, có s kt hp gia các thành viên cng và kia
bàn. Các h n rng. Bn t qun
lâm nghip n, ngn hành vi phá rng, tham gia hòa gii
các v vi phm trong thôn. Tuyên truyn vng vi phm: Bn t
13

qun lâm nghip phi hp cùng vi kia bàn t chc các hong tuyên
truyn, nâng cao nhn thi dân trong thôn v giá tr ca rng và công tác
bo v rng, chú trng ln r
ph n. H tr phát trin kinh t m: Bn t qun lâm nghip xây dng và
thc hin các gói tài tr nh dành cho cng vì li ích ca xóm. Vic thc hin
các gói tài tr  c cho Bn t qun lâm nghip, khuyn
i dân tham gia bo v r u duy trì hong lâu
dài cho Bn t qun lâm nghip xóm. Vic thông qua t chc cng cp thôn
bn trao quyn t qun nhii vi tài nguyên rng, cùng vi
s h tr cn thit ca lng chc hin qun lý bo v rng mt cách
toàn din và rng rãi mi có th n nhng hiu qu thc t cho công tác bo
tn cng [Tru 2012].

Vi các kt qu kh quan v hong bo tn da vào cng hay các
sáng kin v ng qun lý trong thi gian qua i tt cho các Khu
bo tn c bit là nhng khu có din tích nh, khó có th thành lc Ban qun
lý hay cho các Khu bo tu kin vt cht và ngun lc c
  o v phù hp. Các thành công trên là ti cho
vic nghiên cu và xây dng các mô hình qun lý bo tn mi, vi  cn,
hiu qu c bic li ích ca vic bo tn vi li ích thit
thc v i sng kinh t và nhu cu phát trin ca cng. Do vy vic cng c
a các mô hình bo tn da vào cg tri
nhân rn thit.
1.7.3. Các hoạt động bảo tồn tại Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voọc mũi hếch,
tỉnh Hà Giang
T n loài Voc ch ti khu vc r
nhiu nghiên cu ca các nhà khoa hc và các t chc t
c trip trung vào nghiên c ng sinh hc khu
vc rm sinh thái ca loài Voc   lp 
, 
14


,
 hèo,  

chú   v
phí cho công tác 
.
 
, 
 cá  
m

  
g, thành 
 





ng  KBTV t Q 
ô
inh
phí  
   a      
 KBTV 
 t
là nhân gia

15


KBTV 
 k 
 
ng mô hình cho các   khác ang.
16

CHƢƠNG II
ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Địa điểm nghiên cứu
2.1.1. Vị trí địa lý

Rng Khau Ca có dii nh c khu vc Khau
Ca xã Tùng Bá, huyn V Xuyên, t cao tuyi gii hn t 600 
1400 m. Din tích rng t  cao 600-700  khai thác cn kit, trng thái ch
yu cây bt trng, thm nhân to. Din tích rng t  cao 700  1400 m ít b
i nhic  thp  nh.
Khu bo tn loài và sinh cnh Voch, tnh Hà Giang c thành lp
a bàn 3 xã gm: Xã Tùng Bá, huyn V Xuyên; xã xã nh,
huyn Bc Mê, tnh Hà Giang, nm gn Khu bo tc
coi là có cùng h sinh thái dù vn b chia ct bt nông nghip và t trng.
Khu bo tc thành lp vi din tích là 2.024 ha, bao gm vùng lõi có
din tích khong 1.000 ha và mt phc giao khoán bo v và rng tái
sinh.
Khu bo tn có to  a lý: 22
o
49'38'' - 22
o
 bc;
l05
o
05'55'' - l05
o
 .

17


Bản đồ 01: Vị trí Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voọc mũi hếch, tỉnh Hà Giang