Nghiên cứu khả năng hấp thụ một số kim loại nặng trong đất của cỏ vetiver và đánh giá hiệu quả cải tạo đất ô nhiễm

DANH
MUC
CÀC
CHtT VIÉT
TÀT
BF
BVMT
CEC
KLN
QCVN
TF
He
so
nóng dò sinb boc (He
so
ticb
IQy
sinh hoc)
Bào ve mói
tnióng
Khà nàng trao dói Cation
Kim
loai
nàng
Quy
chuàn Viét
Nam
He
so
van chuyén
MUC LUC

Trang phu bìa
Lòì
cam doan
Muc
lue
Danh muc càc
chù
viet
tàt
Danh muc càc
bang
Danh muc càc
hình
ve
MÒDÀU
1
1.
Tinh
càp tbiét
cùa de tài 1
2.
Y
nghìa
cùa de tài 3
2.1.
Y nghìa khoa hoc cùa de tài 3
2.2.
Y nghìa thuc tién
cùa
de tài 3

3.
Muc dich nghién cùu 3
4.
Nhiìng
dóng góp mói cùa de tài 4
ChuOTig
1. TÓNG QUAN TÀI LIEU 5
1.1.0 nhiém KLN trong dàt
va
càc phuong phàp truyèn
ihóng
xù
ly
KLN trong
dàt
6
1.1.1. Kbài niem
ve
KLN
va
tàc hai cùa chùng: 6
1.1.2.
Càc nguón ó nhiém KLN trong
dàt
7
1.1.2.1.
Nguón
ó nhiém KLN do
càc
boat dóng khai khoàng

S-
1.1.2.2.
Nguón ó nhiém KLN trong dàt do càc boat dóng cóng nghiép va nuóc
thài
dò
thi 9
1.1.2.3. Nguón ó nhiém KLN trong dàt tu
làng
dong khi quyén 10
1.1.2.4.
Ò nhiém KLN do càc boat dóng nóng nghiép
11
1.1.2.5.
Ò nhiém KLN trong dàt do bùn thài
dò
thi 13
1.1.3. Dac diém boa hoc cùa Cd,
Zn,
Cu
vàPb
trong dàt 14
1.1.3.1. Cadimi (Cd) 14
1.1.3.2.
Kém (Zn) 15
1.1.3.3.
Dòng
(Cu) 16
1.1.3.4.
Chi (Pb) 17
1.1.4.

Mot so phuong phàp truyèn thòng xù ly dàt ó nhiém KLN 18
1.1.4.1. Phuong phàp dào
va
chuyén chò (Dig and
Haul)
18
1.1.4.2.
Phuong
phàp rùa dat (Soil
Washing) 18
1.1.4.3. Phuong phàp
co
dinh
boac bòa
ràn
(Stabilization/Sobdification)
19
1.1.4.4.
Phuong phàp tbùy tinh
bòa (Vitrification)
19
1.2.
Tòng
quan
ve
còng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt 20
1.2.1. Kbài quàt
ve
còng nghe thuc vat xù ly ò nhiém 20
1.2.2.

Càc yéu tó mòi
truóng
ành huóng dén
qua
trình hàp tbu KLN cùa thuc
vat.
21
1.2.3. Càc co
che
cùa cóng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt 24
1.2.3.1
Co
che
chiét tàch
chat
ò nhiém
bang
thuc vat (Phytoextraction) 24
1.2.3.2,
Co
che co
dinh chat ó nhiém bang thuc vat (Phytostabibzation) 25
1.2.3.3
Co
che
xù ly chat ó nhiém
nhò
qua trình thoàt boi nuóc ó thuc vat
(Phytovolatilization) 25
1.2.4.

Mot
so
két
qua
nghién cùu khà nàng hàp tbu Cd, Zn,Cu
va
Pb bang
thirc
vat26
1.2.4.1
Cadimi (Cd) 26
1.2.4.2.
Kém
(Zn) 27
1.2.4.3.
Dóng
(Cu) 28
1.2.4.4.
Chi
(Pb) 29
1.2.5.
LTU
diém
va
ban
che
cùa cóng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt 30
1.2.5.1.
Uu
diém 31

1.2.5.2.
Han che
33
1.2.5.3.
Mot
so
vàn
de
mói
truóng
càn quan tàm dói vói còng nghe thuc vat xù ly
ó nhiém 34
1.2.6.
Trién vong cùa còng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt 35
1.3. Tòng quan ve
co
Vetiver
va
nbùng ùng dung trong BVMT dat 38
1.3.1. Mot
so
dac diém cùa
co
Vetiver trong BVMT 38
1.3.1.1. Giói thiéu ve
co
Vetiver 38
1.3.1.2.
Dac diém hình
thài 39

1.3.1.3. Dac diém
ve
sinb thài 39
1.3.1.4.
Dac diém di
truyèn
41
1.3.1.5.
Dac diém sinh ly cùa
co
41
1.3.1.6.
Khà nàng thichnghì vói
KLN 43
1.3.1.7.
Khà nàng tró thành sinh vat la 44
1.3.2.
Nbiing ùng
dung
co
Vetiver trong cài tao mói
truòng
dàt 45
1.3.2.1.
Phuchói
dàt ó nhiém tai càc khai truòng 45
1.3.2.2.
Cài tao dàt tai càc bài cbón
làp
ràc 48

1.3.2.3. Cài tao dàt thoàì
bòa
49
Chucmg
2. DÓI
TU^ONG
VÀ
PHU'ONG
PHÀP NGHIÉN
CÙtJ
52
2.1.
Pham vi
va
dói tuong nghién cùu 52
2.1.1.
Pham vi nghién cùu 52
2.1.2. Dói tuong nghién cùu 52
2.2.
Phuong phàp nghién cùu 53
2.2.1.
Tbi ngbiem trong chàu ó nhà luói 53
2.2.1.1.
Chuàn bi nguyén
liéu
nghién cùu 53
2.2.1.2.
Tbiét ké thi nghiem 53
2.2.2.
Thù nghiem ngoài thuc dia 60

2.2.3.
Càc phuong phàp pbàn ticb trong pbòng tbi ngbiem 62
2.2.4. Phuong phàp danh già bieu qua hàp tbu KLN cùa
co
Vetiver 63
2.2.5.
Phuong phàp xù ly so lieu 64
Chuong
3. KÉT
QUA
NGHIÉN
ClTU
VÀ BÀN LUÀN 62
3.1.
Khà nàng sinh truòng cùa
co
Vetiver duói ành huóng cùa nong dò KLN
trong
dàt
65
3.1.1.
Cadimi (Cd) 65
3.1.2. Kem (Zn) 67
3.1.3.
Dòng
(Cu) 69
3.1.4.
Chi
(Pb) 71
3.2. Khà nàng sinb

truòng va
hàp tbu KLN cùa
co
Vetiver trong càc mòi truòng dàt
khàcnhau
74
3.2.1.
Khà nàng sinh
truòng va
hàp tbu Cd cùa
co
Vetiver 74
3.2.1.1.
Khà nàng tàng
truòng ve
cbiéu cao cùa
co
Vetiver duói ành huóng cùa
mot
so
nóng dò Cd trong càc mòi truòng dàt khàc
nbau
74
3.2.1.2.
Khà nàng
ticb
lùy
Cd trong thàn
+ lavare
cùa co Vetiver 76

3.2.1.3.
Tuong quan giùa bàm
lugng
Cd trong dàt
va
trong
co
Vetiver 78
3.2.1.4. Hiéu
qua
hàp tbu Cd trong mói truòng dàt cùa
co
Vetiver 80
3.2.2. Khà nàng sinh truòng
va
hàp tbu Zn cùa
co
Vetiver 82
3.2.2.1.
Khà nàng tàng truòng
ve
cbiéu cao cùa
co
Vetiver duói ành huóng cùa
mot
so
nóng dò Zn trong càc mói truòng dàt khàc nbau 82
3.2.2.2. Khà nàng ticb lùy Zn trong thàn + là
va
ré cùa

co
Vetiver 83
3.2.2.3.
Tuong quan giùa bàm
lugng
Zn trong dàt
va
trong
co
Vetiver 86
3.2.2.4. Hiéu
qua
hàp tbu Zn trong mòi truòng dàt cùa
co
Vetiver 87
3.2.3.
Khà nàng sinh truòng
va
hàp tbu Cu cùa
co
Vetiver 89
3.2.3.1.
Khà nàng tàng truòng
ve
cbiéu cao cùa
co
Vetiver duói ành huóng cùa
mot
so
nóng dò Cu trong càc mói truòng dàt khàc nbau 89

3.2.3.2. Khà nàng ticb lùy Cu trong thàn
+
là
va
ré cùa
co
Vetiver 91
3.2.3.3.
Tuong quan giùa bàm
lugng
Cu trong dàt
va
trong
co
Vetiver 94
3.2.3.4. Hiéu
qua
hàp tbu Cu trong mòi truòng dàt cùa
co
Vetiver 95
3.2.4.
Khà
nàng sinh truòng
va
hàp
tbuPb cùa co
Vetiver 97
3.2.4.1.
Khà nàng tàng truòng ve cbiéu cao cùa
co

Vetiver duói ành huóng cùa
mot
so
nóng dò Pb trong càc mòi truòng dàt khàc nbau 97
3.2.4.2.
Khà nàng tich
lùy Pb trong thàn +
lavare cùa co
Vetiver 98
3.2.4.3.
Tuong quan giùa bàm lugng Pb trong dàt
va
trong
co
Vetiver 101
3.2.4.4. Hiéu
qua
hàp tbu Pb trong mói truòng dàt cùa
co
Vetiver 102
3.2.5.
So sành su bién dóng nóng dò KLN trong càc mòi truòng dàt tbi nghiem
sau 3 thàng trong
co
Vetiver 104
3.3.
Khà nàng sinh truòng
va
hàp thu KLN cùa
co

Vetiver duói ành huóng cùa
hòn bop 4 KLN (Cd, Zn, Cu
va
Pb) trong dàt 108
3.4, Dànb già khà nàng cài tao dàt ó nhiém KLN cùa
co
Vetiver trong diéu kien tbi
ngbiem nhà luói
113
3.4.1.
Khà nàng sinb truòng cùa co Vetiver
va
mot
so loài
thuc vat bàn dia trén
càc mói truòng dàt ó nhiém
113
3.4.2. Khà nàng hàp thu KLN cùa
co
Vetiver
va
mot
so
loài thuc vat bàn dia
tròng
trén càc mói truòng dàt ó nhiém KLN trong diéu kien tbi ngbiem
nhà luói
115
3.4.3,
Hiéu

qua
hàp thu KLN trong dàt cùa
co
Vetiver
va
càc loài thuc vat bàn
dia sau 3 thàng tròng trén càc mói truòng dàt ó nhiém KLN trong diéu kien thi
nghiem nhà luói
119
3.5.
Dành già hiéu
qua
cài tao dàt ò nhiém KLN trong diéu kien tbi nghiem
ngoài dóng ruòng 121
3.5.1.
Khà nàng sinh truòng cùa
co
Vetiver tròng tai bài ràc Kbành Son
va
bài thài phé lieu
HóaMinb
122
3.5.2. Hiéu
qua
cài tao dàt ó nhiém cùa
co
Vetiver tai bài ràc Khành Son
va
bài thài phé lieu Hòa Minh 123
3.6. Hiéu

qua ve
kinh té - mói truòng
va nhiing
trién vong ùng dung
co
Vetiver
trong cài tao dàt ó nhiém KLN ó Viet Nam 128
3.6.1.
Khai quàt
ve
bài ràc Kbành Son
va
càc phuong àn
de
xuàt phuc bòi mói
truòng sau khi dóng cùa bài ràc 128
3.6.2.
Pbàn
tich
chi phi tròng
co
Vetiver
de
phuc bòi mói truòng bài ràc
Kbành Son 130
3.6.2.1.
Chi phi dàu tu ban dàu 130
3.6.2.2. Chi phi vàn hành
bang
nàm 130

3.6.3.
Lgì ich
ve
kinh té, xà bòi
va
mói truòng cùa phuong àn tròng
co
Vetiver
de
phuc bòi mói truòng bài ràc Khành Son 131
3.6.3.1.
Tiét
kiem kinh
phi dàu tu 131
3.6.3.2.
Càc lgì ich
ve
kinh té
va
mói truòng 132
3.6.3.3.
Càc lgì ich
ve
xà boi 133
3.6.4.
Nhùng
trién vong ùng dung
co
Vetiver trong cài tao dàt ó nhiém
ó

Viet
Nam 134
3.6.4.1.
Phuchói
mói truòng tai càc mó khai tbàc khoàng
san
134
3.6.4.2.
Phuc bòi mòi truòng tai càc bài cbòn làp ràc khòng hgp ve sinh 136
3.6.4.3.
Cài tao dàt thoàì bòa, dàt ó nhiém va pbòng chòng su
co
mói truòng . 137
3.6.4,4, Tiém nàng tròng
co
Vetiver
de
cài tao dàt thoàì hòa két hgp khai thàc
nguyén lieu phuc vu
san
xuàt
bang
thù cóng my nghe, góp pbàn giài quyét
còng àn vìec
làm,
cài thién thu nhàp cho nóng dan nóng thón 138
KÉT LUÀN VÀ
KIÉN NGHI
140
DANH MUC CÒNG TRÌNH CÙA TÀC GIÀ 143

TÀI LIÉU THAM KHÀO 144
PHU LUC
DANH MUC CAC BANG BIEU
Bang
1,1. Hàm lugng trung bình mot
so
KLN trong dà
va
trong dàt 7
Bang
1.2. Bién dòi bàm lugng KLN trong dàt do càc boat dòng khai khoàng theo thòi
gian 8
Bang
1.3.
Hàm lugng KLN trong chat thài cùa mot so mó vàng dìén hình ó Australia9
Bang
1.4. Hàm lugng càc kim loai trong bùn cóng rành dò thi 10
Bang
1,5. Hàm lugng KLN trong giàng
thuy
11
Bang
1.6.
Hàm lugng KLN trong nguón pbàn bón nóng nghiép 12
Bang
1.7. Hàm lugng
chophép
càc KLN trong bùn thài 14
Bang
1.8. Uu diém

va han che
cùa
cóng
nghe thuc
vatxù
ly KLN 31
Bang
1.9. So sành chi phi xù ly KLN trong dàt cùa càc cóng nghe khàc nbau 32
Bang
2.1.
Dac tinh ly hòa
va
hàm lugng KLN trong dàt
óthi
nghiem 1 54
Bang
2.2. Nóng dò càc KLN dugc chgn nghién cùu ò thi nghiem 1 54
Bang
2.3. Dac tinh ly hòa
va
bàm lugng KLN trong dàt ó tbi nghiem 2 56
Bang
2.4. So dò bó tri thi nghiem 57
Bang
2,5. Dac tinh ly bòa
va
hàm lugng KLN trong dàt ó thi nghiem 3 58
Bang
2,6. Dac tinh ly
bòa va

bàm lugng KLN trong càc mói truòng dàt chgn tbi
nghiem 59
Bang
3.1. Ành huóng cùa nóng dò Cd dén khà nàng sinh truòng cùa
co
Vetiver 65
Bang
3,2. Anh huóng cùa nóng dò Zn dén khà nàng sinb truòng cùa
co
Vetiver 67
Bang
3.3. Ành huóng cùa nóng do Cu dén khà nàng sinb truòng cùa
co
Vetiver 69
Bang
3.4. Ành huóng cùa nóng dò Pb dén khà nàng smb truòng cùa
co
Vetiver 71
Bang
3.5. Bién thién cbiéu cao cùa
co
Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so
nóng dò Cd trong càc nén dàt khàc nhau 74
Bang
3.6. Hàm lugng Cd tich lùy trong thàn + là
va
ré cùa
co
Vetiver sau 3 thàng

tròng trong càc nén dàt khàc nhau 77
Bang
3.7. Hiéu
qua
hàp thu Cd trong dàt cùa
co
Vetiver 80
Bang
3.8. Bién thién cbiéu cao cùa
co
Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so
nóng dò Zn trong càc nén dàt khàc nhau 82
Bang
3.9. Hàm lugng Zn tich lùy trong thàn
+
là
va
ré cùa co Vetiver sau 3 thàng
tròng trong càc nén dàt khàc nbau 84
Bang 3.10. Hiéu
qua
hàp thu Zn trong dàt cùa co Vetiver 88
Bang
3.11.
Bién thién cbiéu cao cùa
co
Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so
nóng dò Cu trong càc nén dàt khàc nhau 90

Bang
3.12. Hàm lugng Cu tich lùy trong thàn + là
va
rè cùa
co
Vetiver sau 3 thàng
tròng trong càc nén dàt khàc nhau 92
Bang
3.13. Hiéu
qua
hàp thu Cu trong dàt cùa
co
Vetiver 95
Bang
3.14. Bién thién cbiéu cao cùa
co
Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so
nóng dò Pb trong càc nén dàt khàc nhau 97
Bang
3.15. Hàm lugng Pb tich lùy trong thàn + là
va
ré cùa
co
Vetiver sau 3 thàng
tròng trong càc nén dàt khàc nhau 99
Bang
3.16. Hiéu
qua
hàp thu Pb trong dàt cùa

co
Vetiver 102
Bang
3.17. Bién dóng hàm lugng KLN trong càc nén dàt truóc
va
sau khi tròng
co
Vetiver 106
Bang
3.18. Khà nàng sinb truòng cùa
co
Vetiver duói ành huóng cùa hòn hgp Cd, Zn,
Cu
va
Pb trong dàt 109
Bang
3.19. So sành hàm lugng KLN ticb lùy trong
co
Vetiver duói tàc dòng cùa hòn
hgp
càc
KLN trong dàt
va
tàc dóng cùa tùng KLN riéng
le Ili
Bang
3.20. Ma tran tuong quan giùa hàm lugng càc KLN tich lùy trong
co
Vetiver
113

Bang
3.21. Khà nàng sinh truòng cùa
co
vetiver so vói mot
so
loài thuc vat bàn dia
tròng trén càc nén dàt ó nhiém KLN trong diéu kien tbi ngbiem nhà
luóil 14
Bang
3.22. Hàm lugng KLN tich lùy trong
co
vetiver
va mot so
loài thuc vat bàn dia
sau 3 thàng trong trén càc nén dàt ó nhiém trong diéu kien tbi nghiem trong
nhà luói
116
Bang
3.23. He
so
tich lùy sinh hoc
va
he
so
van chuyén KLN cùa
co
vetiver
va
càc loài
thuc vat bàn dia 120

Bang
3.24. Khà nàng sinh truòng cùa
co
Vetiver trén mói truòng dàt bài ràc Khành
Son
va
bài thài phé lieu Hòa Minh, quan Lién Cbiéu, thành phó Dà Nàng
122
Bang
3.25. Hàm lugng KLN ticb lùy trong thàn + là cùa co Vetiver theo thòi gian tbi
ngbiem 123
Bang
3.26. Hàm lugng KLN (g) dugc tich lùy trong
co
Vetiver trén 1
m^
sau 12 thàng
tròng ngoài thuc dia 125
Bang 3.27. Bién dòi dàc tinh mói truòng dàt truóc
va
sau 12 thàng tròng
co
Vetiver tai
bài ràc Khành Son
va
bài thài phé liéu Hòa Minh, quan Lién Cbiéu, thành
phó
Dà
Nàng 127
Bang

3.28. Kbài toàn chi
phi
dàu tu tròng
co
Vetiver
de
phuc bòi mói truòng tai bài ràc
Khành Son 130
Bang
3.29. Khài toàn chi phi van hành
bang
nàm dòi vói viec tròng
co
Vetiver
de
phuc
bòi mói truòng tai bài ràc Kbành Son 131
Bang
3.30. So sành chi dàu tu cùa càc phuong àn dóng cùa bài ràc Kbành Son
131
Bang
3.31.
Dien tich dàt bi thoài bòa tai mot
so
mó khai tbàc khoàng
san
ò Viet Nam
135
Bang
3.32, Mùc dò ó nhiém dàt nóng nghiép do khai thàc mó 136

DANH MUC CAC
HINH
Hinh 1.1, Ành huóng cùa mot
so
yéu tó mói truòng dàt dén su hàp thu KLN cùa thuc
vat 22
Hình
2.1.
Vi tri thù ngbiem ngoài thuc dia 60
Hình 3.1. Ành huóng cùa nóng dò Cd trong dàt dén khà nàng sinh truòng cùa
co
Vetiver 66
Hình
3.2, Anh huóng cùa nóng dò Zn trong dàt dén khà nàng sinb truòng cùa co
Vetiver 68
Hình 3.3. Ành huóng cùa nóng dò Cu trong dàt dén khà nàng sinb truòng cùa
co
Vetiver 70
Hình 3.4. Anh huóng cùa nóng dò Pb trong dàt dén khà nàng sinh truòng cùa
co
Vetiver 72
Hình 3.5. Mùc dò giàm khà nàng sinb truòng cùa
co
Vetiver giùa càc
lo
tbi ngbiem
so vói
lo
dòi chùng 73
Hình 3.6. Bién thién cbiéu cao cùa

co
Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so
nóng dò Cd trong càc mói truòng dàt khàc nhau 75
Hình
3.7.
Hàm lugng Cd (ppm) trong thàn + là
va
ré cùa
co
Vetiver sau 3 thàng tròng
trong càc mòi truòng dàt khàc nbau 78
Hình 3.8. Tuong quan hàm lugng Cd trong
co
Vetiver
va
trong mói truòng dàt 79
Hình 3.9. Bién thién cbiéu cao cùa
co
Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so
nóng dò Zn trong càc mói truòng dàt khàc nhau 83
Hinh 3.10. Hàm lugng Zn (ppm) trong thàn + là
va
ré cùa
co
Vetiver sau 3 thàng trong
trong càc mói truòng dàt khàc nbau 85
Hình
3,11.

Tuong quan hàm lugng Zn trong co Vetiver
va
trong mòi truòng dàt 84
Hình 3.12, Bién thién cbiéu cao cùa
co
Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so
nóng dò Cu trong càc mói truòng dàt khàc nbau 91
Hình
3.13,
Hàm lugng Cu (ppm) trong thàn + là
va
ré cùa
co
Vetiver sau 3 thàng tròng
trong càc mói truòng dàt khàc nhau 93
Hmh 3.14. Tuong quan bàm lugng Cu trong
co
Vetiver
va
trong mòi truòng dàt 94
Hmh 3.15. Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thòi gian duói ành huóng cùa mot
so nóng dò Pb trong càc mói truòng dàt khàc nbau 98
Hình
3.16.
Hàm lugng Pb (ppm) trong thàn
+
là
va
ré cùa

co
Vetiver sau 3 thàng tròng
trong càc mói truòng dàt khàc nhau 100
Hình
3.17.
Tuong quan hàm lugng Pb trong
co
Vetiver
va
trong mói truòng dàt
102
Hình
3.18.
Hàm lugng KLN trong càc mói truòng dàt sau 3 thàng tròng
co
Vetiver 107
Hình 3.19. Sinb truòng cùa
co
Vetiver duói ành huóng hòn hgp Cd, Zn, Cu
va
Pb trong
mói truòng dàt
109
Hình 3.20. So sành hàm lugng KLN ticb lùy trong
co
Vetiver trong tbi ngbiem hòn hgp
va
thi nghiem tàc dóng riéng
le 112
Hình 3.21.

Sùih
truòng cùa
co
Vetiver
va
mot
so
loài thuc vat bàn dia sau 3 thàng
tròng
trén càc mói truòng dàt ò nhiém KLN
115
Hình 3.22. Hàm lugng KLN tich lùy trong
co
vetiver
va
mot
so
loài thuc vat bàn dia
sau 3 thàng tròng trén càc mòi truòng dàt ò nhiém trong diéu kien thi
nghiem
nhà luói
117
Hình 3,23. Bién thién cbiéu cao
va
su pbàn chòi cùa
co
Vetiver trén mói truòng dàt bài
ràc Kbành Son
va
bài thài phé lieu Hòa Minh 122

Hình 3.24. Bién thién hàm lugng KLN
tich
lùy trong
co
Vetiver sau 12 thàng tròng trén
mói truòng dàt ó nhiém 124
Hình 3.25. So dò dia hình bài ràc Khành Son 129
-1
MODAU
1.
Tinh
càp
thìét
cùa
de tài
Ngày nay, ò nhiém kim loai nàng (KLN) trong dàt dà tró thành mòi quan tàm
dac biét cùa nhiéu quóc
già
trén the giói, khòng chi
vi
mùc dò dgc bai cùa chùng ma
con
là tàc nbàn
rat
kbó pbàn hùy trong mòi truòng,
co
nguy co de doa dén
sue
kbòe
con

nguòi,
càc loài sinb vat
va
tiém àn nhiéu rùi ro sinh thài khàc,
Cùng vói
qua
trình pbàt trién cùa càc ngành còng nghiép, nòng nghiép va
khai khoàng trén pham vi toàn càu, quy mò
va
cuòng dò ò nhiém KLN trong dàt
ngày càng
già
tàng. Viec nghién cùu tìm kiém càc phuong phàp xù ly KLN trong
dàt là bét
sue
càn tbiét, nhàm góp pbàn cài tao
chat
lugng dàt, nhàt là trong xu thè
tài nguyén dàt trén trén
thè
giói dang suy giàm nbanh cbóng
ve
dien ticb va chat
lugng, de dga dén tinh
ben
vùng
ve
an ninb
luong
thuc trong tuong lai.

Dén nay, dà
co rat
nhiéu phuong phàp bòa - ly khàc nhau dugc su dung
de
xù ly KLN trong
dàt
nhu: Cóng nghe rùa dàt (Soil flushing Technology); Còng
nghe co dinh tai cho
(In-stu solidification/stabilization
Technology); Còng nghe xù
ly
bang
dien dòng hoc (Electrokinetic Remediation Technology), , Tuy nhién, vói
xu huóng ò nhiém mòi truòng dàt dìén ra trén quy mó rgng, càc phuong phàp bòa ly
truyèn thòng tò ra khòng hiéu
qua vi
chi phi xù ly
qua
cao [50].
Tu nbùng nàm 1990, phuong phàp
su
dung thuc vat
de
xù ly ò nhiém
(Phytoremediation) dà dugc giói thiéu nhu mot loai còng nghe tbuong mai. Còng
ngbé này dugc dành già là
co
nhiéu uu diém noi trgi nhu:
de tbirc
hién, khòng dòi

bòi trình dò ky tbuat cao, chi phi xù ly tbàp va dac biét là thàn thién vói mòi truòng
(Chaney & nnk., 1997). Tuy nhién, ban
che
cùa còng nghe thuc vat xù ly ò nhiém là
trong tu nhién
co
rat it loài thuc vat bòi tu dù càc tiéu chi co bàn nhu: pbàt trién
dugc trong mòi truòng dàt ò nhiém; sinh truòng nbanh; sinb kbói cao,
co
khà nàng
hàp thu dugc càc chat ò nhiém vói nòng dò cao, bién do sinb thài rgng va khòng
co
nguy co tró thành sinb vat ngoai lai.
-2-
Trong gàn 2 tbàp nièn tró lai day, vói nhùng nò
lue
tìm kiém càc giài phàp
cài tao, phuc bòi dàt ò nhiém, nguòi ta dà pbàt bién mot dòi tugng thuc vat bòi tu
dugc nhiéu dac diém ly
tuòng
trong cài tao dàt dò là loài
co
Vetiver (Vetiveria
zizanioides), gàn day dugc dinh loai là Chrysopogon zizanioides L. Roberty.
Day
là
loài thuc vat
co sue
song rat manh,
chiù

dung tòt trong mòi truòng dàt khàc ngbiet
nhu nòng dò KLN cao (Randloff et al., 1995,
Knoll,
1997, Truong
va
Baker, 1998,
Chen, 1999). Mac dù, theo dành già cùa nhiéu tàc già trén the giói, co Vetiver
khòng dugc xép vào nhòm thuc vat
'sièu
ticb tu'
(byper-accumulation),
nbung khà
nàng ticb lùy mot
so
KLN nhu As, Cd, Cr, Ni, Cu, Pb
va
Hg
tu
mòi truòng dàt ò
nhiém cùa co Vetiver dà dugc Truong
va
Baker (1998) khàng dinh
[106].
Khà nàng
hàp thu KLN cùa
co
Vetiver cùng dugc càc nhà khoa hoc Thài Lan còng bò qua
mot
so
két

qua
nghién cùu trong diéu kien mòi truòng dàt uót (Roongtanakiat
va
Chairoj,
2002).
Hién nay, co Vetiver dang dugc ùng dung ò bon 100 quóc
già
trén kbàp
thè
gioì
vói càc muc dich khàc nhau nhu: dugc lieu, my pbàm, làm dò thù còng my
nghe
va
thành còng nhàt trong
lìnb
vuc chòng xói mòn, sat
lo,
co dinh càc co
so
ha
tàng, Viec ùng dung
co
Vetiver trong xù ly ò nhiém dà dugc chù y dén trong 15
nàm trò lai
day,
chù yéu là lìnb vuc xù ly nuóc thài, trong khi dò, nbùng hiéu biét
ve dòi tugng này trong lìnb vuc cài tao dàt ò nhiém KLN chua dugc
de
càp mot
càcb

day dù
[123].
Vi
vay, viéc nghién cùu khà nàng hàp tbu KLN cùa co Vetiver
trong càc mòi truòng dàt khàc nhau cùng nhu viec dànb già hiéu
qua
cài tao dàt ò
nhiém KLN cùa chùng là
rat
càn tbiét.
O Viet Nam,
co
Vetiver dugc dua vào
tu
nàm 1999, sau 6 nàm
co
43 tinh,
thành dà tròng
co
vói càc muc dich khàc nbau nhu: chòng xói mòn, sat lo; ùng dung
xù ly nuóc thài
tu
càc trang trai chàn nuòi; pbòng chòng va giàm thiéu thién tai
ò
mién Trung; xù ly chat dgc
bòa
hoc Dioxin ó A Luói (Tbùa Thién - Hué), [12],
Tuy nhién, ngoai trù lìnb vuc chòng xói mòn, sat
lo
dà ùng dung thành còng nhu

-3-
mot loai còng ngbé, trong khi càc lìnb vuc
con
lai vàn
con
dang trong giai doan
nghién cùu thù nghiem.
De
tài
"Nghién
cùu khà nàng hàp thu mot so kim loai nàng trong dàt cùa
co vertiver (Vetiveria zizanioides (L.)
Nash) va
dành già hteu
qua
cài tao dàt ò
nhiém"
nhàm góp pbàn nghién cùu giài quyét càc vàn
de
néu trén
va
làm co so cho
viec ùng dung còng ngbé thuc vat xù ly ò nhiém vào tình hình cu thè ò Viet Nam.
2.
Y
nghia
cùa de tài
2.1.
Y nghia
khoa hoc cùa de tài

Nghién cùu se làm sàng tò khà nàng sinh truòng
va
hàp tbu KLN cùa co
Vetiver duói ành huóng cùa nòng dò càc KLN trong càc mòi truòng dàt khàc nbau.
Trén co so
dò,
dành già hiéu
qua
hàp tbu KLN trong dàt cùa co Vetiver thòng qua
càc he
so
tich lùy sinb hoc (BF) va he so van chuyén (TF), Dòng thòi càc két qua
cùa nghién cùu này cùng dóng góp nhiing co so khoa hoc cho viec nghién cùu
va
phàt trién càc co
che
cùa còng nghe thuc vat xù ly ò nhiém
-
còng nghe dugc dànb
già
rat
cao ó càc nuóc phàt trién, nbung dang
con
khà mói
me
ó Viet Nam.
2.2.
Y
nghìa
thuc tién cùa de tài

Ve
thuc tién,
de
tài tién hành xàc
djnb
tinh khà thi cùa viec ùng dung
co
Vetiver de cài tao dàt ò nhiém KLN trong diéu kien mòi truòng dàt Viet Nam. Day
là nhùng co
so co
y nghìa cho viec
lira
chgn càc giài phàp pbòng
cbóng
suy thoài tài
nguyén dàt, bào ve mòi truòng (BVMT), cùng nhu tàng cuòng nghién cùu ùng
dung càc cóng nghe thàn thién vói mòi truòng theo tinh thàn chù truong chung cùa
dàt nuóc ta trong thòi ky
day
manh còng nghiép bòa
va
hién dai bòa dàt nuóc.
3.
Muc dich
nghién cihi
- Xàc dinh khà nàng ticb lùy
mot
so KLN trong càc bò pbàn cùa co Vetiver
va
hiéu

qua
hàp tbu KLN trong càc mòi truòng dàt khàc nbau (thành pbàn co giói
nàng/ nbe; giàu/nghèo bùu co) vói càc mùc dò ò nhiém KLN khàc nbau.
-4-
- Xàc dinh khà nàng hàp thu KLN cùa co Vetiver duói tàc dòng cùa hòn hgp
càc KLN trong mòi truòng dàt.
- Dànb già hiéu
qua
cài tao mòi truòng dàt ò nhiém KLN cùa
co
Vetiver
trong diéu kien sinb thài tu nhién. Nhàm xàc dinh tinh khà thi cùa viéc ùng dung dòi
tugng này de cài tao dàt ó nhiém,
4.
Noi dung nghién
CÙ'U
- Nghién cùu khà nàng sinh truòng cùa co Vetiver duói tàc dòng cùa càc
nòng dò KLN trong dàt (tbi ngbiem 1)
- Nghién cùu khà nàng hàp thu KLN cùa co Vetiver duói tàc dòng cùa mot
so
KLN riéng le trong càc nén dàt khàc nbau (thi nghiem 2)
- Nghién cùu khà nàng hàp tbu KLN cùa vetiver duói tàc dòng cùa hòn hgp
càc KLN trong dàt (tbi ngbiem 3)
- Dành già hiéu
qua
hàp tbu KLN cùa
co
Vetiver dòi vói nén dàt ò nhiém
trong diéu kien tròng trong chàu (thi ngbiem 4)
- Dành già hiéu

qua
cài tao dàt ò nhiém KLN cùa co Vetiver ó diéu kien
thuc dia
- Pbàn tich nbùng
Igi
ich
ve
kinh té - xà bòi - mòi truòng
de
xàc dinh tinh
khà thi cùa giài phàp cài tao dàt ò nhiém
bang
co Vetiver
5.
Nhirng
dóng góp mói cùa de tài
- Lan dàu tién, khà nàng hàp tbu KLN cùa
co
Vetiver dugc nghién cùu mot
càcb
day
dù
va
he thòng, duói tàc dòng cùa nhiéu yéu tò khàc nbau nhu: thành pbàn
co giói dàt, bàm lugng chat bùu co, nòng dò càc KLN trong dàt va su tuong tàc cùa
hòn bop càc ion KLN trong dàt.
- Phuong phàp
su
dung thuc vat xù ly KLN trong dàt là phuong phàp mói
dugc nghién cùu ùng dung trén

thè
giói
tu nbiJng
nàm 1990 tró lai day.
Day
là
-5-
phuong phàp thàn thién vói mòi truòng
va co
nhiéu trién vong thay
thè
càc còng
nghe xù ly
truyèn
thòng. Tuy nhién, ban
che lón
nhàt cùa phuong phàp này là phu
thuòc vào diéu kien sinh thài dia phuong. Làn dàu tién ò Viét Nam, huóng nghién
cùu mói
me
này dugc trién khai trén dòi tugng co Vetiver
va
buóc dàu dà xàc làp
dugc co so khoa hoc
va
thuc tién cho viéc ùng dung dòi tugng thuc vat này vào
muc dich cài tao dàt ò nhiém KLN.
- Mat khàc,
day
cùng là làn dàu tién ò Viet Nam, phuong phàp dành già hiéu

qua hàp tbu KLN trong dàt thòng qua càc he
so
nòng dò sinh hoc (BF)
va
he so van
chuyén (TF) dugc àp dung. Phuong phàp này dà mò ra mot trién vong mói là
co thè
tiép
tue
diéu tra, kbào sàt, tbàm dò
de
pbàt bién càc dòi tugng thuc vat
ticb
tu KLN
khàc,
co
vai trò trong xù ly dàt ò nhiém.
-6-
ChtfOTig
1. TONG QUAN TAI LIEU
1,1. Ò nhiém KLN trong dàt
va
càc
phucug
phàp
truyèn
thòng
xfr
ly KLN
trong dàt

7.7.7. Khài niem vi KLN
va
tàc hai cùa chùng
Tbuat ngù "kim loai nàng" dugc
tu
dìén
boa
hoc dinh nghìa là càc kim loai
CÓ
ty trong lón bon 5. Dòi vói càc nhà dgc tó hoc, tbuat ngù "kim loai nàng" chù
yéu dugc dùng de chi càc kim loai
co
nguy co gay nén càc vàn
de ve
mòi truòng,
bao gòm: Cu, Zn, Pb, Cd, Hg, Ni, Cr, Co, V, Ti,
Fé,
Mn, Ag, Sn (Rainbow, 1985,
Hopkin,
1989; Bryan & Langston, 1992). Ngoài ra, càc à kim nhu As
va
Se cùng
dugc xem là càc KLN
[21].
Càc KLN thuòng ò dang vét trong mòi truòng dàt tu nhién. Càc KLN pbò
bién nhàt là: Cd, Cr, Cu, Hg, Pb
va
Zn. Trong
dò,
Cu

va
Zn là càc nguyén tò vi
lugng,
co
vai trò quan trgng dòi vói
qua
trình trao dòi chat trong té bào
va
là thành
pbàn, càu trùc cùa càc protein
va
enzym. Tuy nhién, càc nguyén tò vi lugng nói
riéng va KLN nói chung ò nòng dò cao là yéu tò cuc ky dgc hai dòi vói
qua
trình
trao dòi
chat
cùa té bào.
Vi
vay, ò nhiém dàt bòi tàc nbàn KLN
co thè
dàn dén màt
càn bang cùa càc loài dòng, thuc vat bàt tbàp trong dàt
va
ành buòng dgc hai dén
càc loài dòng, thuc vat bàt cao. Dac biét, trong mòi truòng dàt bi ò nhiém KLN vói
nòng do cao, thuc vat pbàt trién kém, dò che pbù bé mat tbàp, bau
qua
là càc KLN
se xàm nbap vào nguòn nuóc ngàm

va
nuóc mat
[61].
Trong nhùng nàm gàn
day,
ò nhiém KLN trong dàt dà thu bùt su quan tàm
cùa càc nhà khoa hoc
vi
tinh chat
ben
vùng cùa chùng. Dgc
tinh
cùa kim loai dòi
vói sinb vat lién quan dén co
che
òxy
bòa va
dgc tinh gen
[31].
Tàc hai cùa càc KLN dòi vói dòng vat
va
nguòi là làm tòn hai boac giàm
chùc nàng cùa he thàn kinh trung
uong,
giàm nàng lugng sinh hoc, tòn bai dén càu
trùc cùa màu,
pbòi,
thàn, gan
va
càc co quan khàc. Tiép xùc vói KLN trong thòi

gian
dai co thè
ành huóng man
tinh
dén the
chat,
co
va qua
trình thoài bòa he thàn
kinh dàn dén biéu hién càc benb Alzbiemer, Parkinson, bénb teo co, benh da xo
cùng. Hon nùa, KLN
con
làm tàng càc tuong tàc di ùng
va gay
nén dot bién gen,
canh tranb vói càc kim loai càn tbiét trong co
thè
ó càc vi tri lién két sinb bòa
va
pbàn ùng nhu càc khàng sinb giói han rgng chòng lai cà vi kbuàn
co
lgì
va co
hai.
Dgc tinh KLN
va
nguy co ticb
lùy
sinb hgc cùa KLN trong
chuòi

tbùc àn là mot
trong nbùng vàn
de bue
xùc
ve
mòi truòng
va sue
kbòe còng
dòilg
trong xà bòi
còng nghiép ngày nay [46].
7.7.2 Càc nguèn o
nhiém
KLN trong dàt
Qua
trình khoàng bòa dà
va
càc boat dòng cùa con nguòi là 2 nguòn
chinb
cung càp KLN vào trong mòi truòng dàt.
Dà me là nguòn cung càp dàu tién càc nguyén tò khoàng
va co
vai trò quan
trgng trong viec ticb
luy
càc KLN trong dàt. Trong nhùng diéu kien xàc dinh, phu
thuòc vào càc loai dà me khàc nhau
ma
càc dàt dugc bình thành
co

chùa bàm lugng
càc KLN khàc nhau
(bang
1.1) [7].
Bang 1.1. Hàm
lu-ang
trung bình mot so KLN trong dà (ppm)
Nguyén
té
As
Bi
Cd
Hg
In
Pb
Sb
Se
Te
Ti
Dà
baza
(Baselt)
1,5
0,031
0,13
0,012
0,058
3
0,2
0,05

-
0,08
Dà axit
(Granite)
1,5
0,065
0,09
0,08
0,04
24
0,2
0,05
-
1,1
T
Dà tram
tich
7,7
0,4
0,17
0,19
0,044
19
1,2
0,42
<0,1
0,95
Vò
phong
hoà

1,5
0,048
0,11
0,05
0,049
14
0,2
0,05
0,005
0,6
Dao dóng
trong dàt
0,1-40
0,1-0,4
0,01-2
0,01-0,5
0,2 - 0,5
2-300
0,2-10
0,01-1,2
-
0,1-0,8
Trung bình
trong dàt
6
0,2
0,35
0,06
0,2
19

1
0,4
-
0,2
Nguón:
Fergusson (1991)
[7]
Theo Ross (1994), nguòn ò nhiém KLN do con nguòi dugc chia ra thành 5
nhòm chinb: (1) qua trình khai tbàc
va che
bién khoàng san (As, Cd, Pb
va
Hg); (2)
8-
hoat dòng còng nghiép (As, Cd, Cr, Co, Cu, Hg, Ni, Zn); (3)
làng
dgng khi quyén
(As.
Cd. Cr. Cu. Pb, Hg, U); (4) boat dòng nòng nghiép (As, Cd, Cu, Pb, Se, U, Zn)
va
(5)
chat
thài (As, Cd, Cr, Cu, Pb, Hg, Zn) [89].
/.
1.2.1.
Nguon ó nhiém KLN
do
càc hoat dóng khai khoàng
Càc boat dòng
Idiai

mò thài ra mot lugng lón càc KLN vào dòng nuóc
va
góp pbàn
gay
ò nhiém
che
dàt.
Su rò ri
chat
thài ò Tày Australia, dà làm
già
tàng
bàm lugng Pb trong nuóc gàn nguòn pbàt thài
lén
tói 100
|ig/l,
va
Cd là 680
p-g/l.
Hàm lugng Pb trong
tram
tich lón bon 9600
pg/g.
Lugng pbàt thài càc KLN
ben
quan dén boat dòng này
Idiòng ngimg già
tàng trén quy mò toàn thè giói
(bang
1.2)

[47].
Bang
1.2. Bién dói hàm
Ivang
KLN trong dàt do càc boat dong khai khoàng
theo thòi gian (Dan vi:
l(f
tàn)
Nguyén tó
Cu
Zn
Pb
Cd
Hg
Truóc
1850
45
50
55
-
-
1850-
1900
13
15
25
-
-
7900-
1940

49
40
51
-
-
1950
2650
1970
1670
6
1
1960
Ain
3286
2387
11
1,4
1970
6026
5469
3395
17
1,5
1980
7660
5220
3096
15
1,2
Nguón:

Nriagu,
1979;
Nriagu &
Pacyna,
1987 [48].
Mòi truòng dàt tai càc mò vàng mói khai tbàc thuòng
co
dò kiém cao (pH: 8-
9),
ngugc lai ó càc mò vàng
cu,
thuòng
co
dò axit manh (pH: 2,5 - 3,5); dinh duòng
dàt tbàp
va
bàm lugng KLN
rat
cao.
Chat
thài ò
day
thuòng là nguòn gay ò nhiém
mòi truòng, cà pbàn trén mat dàt
va
pbàn duói mat dàt. Ò Australia, chat thài
tu
càc
mó vàng chùa bàm lugng càc KLN vugt tiéu chuàn cho phép
rat

nhiéu làn
(bang
1.3) [19].
Bang 1.3. Hàm
Ivang
KLN trong chat thài cùa mot so mò vàng dien hình
ò
Australia
KLN
As
Cr
Cu
Mg
Pb
St
Zn
Hàm
luang
KLN tòng so (mg/kg)
1 120
55
156
2 000
353
335
283
Nguón:
ANZ (1992)
[\9\
1.1.2.2. Nguón ó nhiém KLN trong dàt do càc

hogt
dóng cóng nghiép
va
nuóc thài
dò thi
Tàc dòng cùa
qua
trình còng nghiép
va
dò tbi dén mòi truòng dàt xày ra
rat
manh
tu
cuòc càcb mang còng nghiép ó thè ky XVIII - XIX, dac biét là trong nhùng
tbàp nièn gàn day. Càc
chat
thài còng nghiép ngày càng nhiéu
va co
dgc tinh ngày
càng cao, nhiéu loai
rat
kbó bi pbàn buy sinb hoc, dac biét là càc KLN. Càc KLN
co
thè dugc ticb luy trong dàt trong thòi gian
dai gay
ra nguy co tiém tàng dòi vói mòi
truòng.
Càc
chat
thài

co
khà nàng
gay
ò nhiém KLN trong dàt
ó
mùc dò lón nhu
chat
thài còng nghiép tày rùa, còng nghe pbàn bón, thuòc bào ve thuc vat, thuòc nbugm,
màu ve, còng nghiép
san
xuàt pin, thuòc da, cóng nghiép
san
xuàt khoàng
chat.
Két qua diéu tra mòi truòng dàt cùa 53 dò tbi ò nuóc Anh cho thày
bau
bét
dàt
co
bàm lugng chi tòng so vugt trén 200 ppm, ó nhiéu vùng còng nghiép dà vugt
qua 500
ppm [6].
Nuóc thài
tu
còng rành thành pbò bao gòm cà nuóc thài sinb boat
va
còng
nghiép cùng chùa nhiéu càc KLN
(bang
1.4).

10-
Bàng
1.4. Hàm
Ivong
càc kim
loai trong
bùn
cong rành
dò thi
f
mg/kg
chat
khó
Nguyén
tò
As
Cd
Co
Cu
Cr
F
Fé
Hg
Mn
Mo
Ni
Pb
Sn
Se
Zn

Khoàng
dao
dòng
1,1-230
1-3410
11,3-2490
84-17000
10
-
99000
80
-
33500
1000-
154000
0,6 - 56
32-9870
0,1-214
2
-
5300
13
-
26000
2,6
- 392
1,7- 17,2
101-49000
Trung bình
10

10
30
800
500
260
17000
6
260
4
80
500
14
5
1700
Nguon:
Logan,
1990
[36]
Ò Viét
Nam,
nbìn chung
ò
nhiém
KLN
trong
dàt
chua pbài
là pbò
bién,
chi

mang tinh chat
cuc bò. Khi
nghién
cùu
ve
bàm
lugng
KLN
trong
dàt ó 4
buyen
ngoai thành
Ha
Nói, Nguyén Xuàn Thành (1996) nbàn thày
ò
nhiém
KLN chù yéu
tap trung
ò mot so kbu vuc nhu Uy Nò,
Due
Giang,
Càu
Chui,
Vàn
Dìén,
Kim
Giang,
Yèn So là
nhùng
noi tap

trung
càc nhà mày
làu
dòi cùa
Ha
Nói. Trong
dò
25
màu
dàt
kbào
sàt
co
12%
so
màu bi ò
nhiém
Zn, 8% bi ó
nhiém
Cu
va 16
% bi ò
nhiém
Cd. Do
chiù
tàc
dòng
cùa
nuóc thài
nén dàt kbu vuc

còng
ty pin Vàn
Dién
co
nguy
co ò
nhiém
Zn
cao,
bàm
lugng
Zn
chiét
bang
HNO3
IN rat
cao dao
dóng trong
khoàng 198,76
-
268,25
ppm
[4],
1.1.2.3.
Nguón
ó
nhiém
KLN
trong
dàt

tir
làng dong
khi
quyén
Càc
yéu tò
quyét dinh dang
tòn tai va
dang
xàm
nhàp
cùa càc KLN qua
duòng
khi
quyén
vào dàt gòm
co:
co bat, dò hoà tan,
khoàng càcb
tu
nguòn pbàt
thài
dén noi
tiép nbàn,
dò
axit
cùa
nuóc
mua. Càc sol khi kim
loai trong

khi
quyén
co
duòng kinh
rat
khàc nhau
tu
0,01
-
Ipm
(dòi vói Pb
trong
khi
thài
cùa
òtò,
kbói
11
dàu, kbói
luyén
kim), tu 1,0 -
10,0pm
(trong tro nhién liéu, bui
luyén
kim),
va tu
10
-
80^m
(trong tro

dot lo)
[47].
Càc bat bui này dugc giài pbóng vào khòng khi. Càc pbàn
tu
kim loai lón
nhàt roi xuòng duói dang két
tua
kbó boac theo mua mang pbàn kim loai
boa
tan. Ò
nbùng dia diém càcb xa nguòn pbàt thài, KLN
boa
tan
tu
khi quyén dugc dua vào
dàt là chù yéu, dac biét khi càc sol
khi
dat tói dò cao hình thành mua (Pacyna &
nnk., 1991). Hàm lugng Hg trong nuóc mua
tu
0,001 -
4pg/l,
bàm lugng cao hon
thuòng lién quan dén càc kbu còng nghiép. Hàm lugng Pb trong nuóc mua thay dòi
tu
<
0,lpg/l
ò vùng xa dén >
lOOOpg/1
trong càc kbu vuc dòng

due,
vói già tri tap
trung trong khoàng 5 -
30pg/l.
Hàm lugng Cd trong nuóc mua ó mot so kbu
\uc
còng nghiép dat tói 30 -
500pg/l,
nbung pbàn lón nhò bon
lpg/1.
Dò hoà tan cùa Pb
tàng lén dàng ké khi pH cùa nuóc mua giàm
tu
6,4 xuòng 3,4
(bang
1.5)
(Zimmerman, 1986) [44].
Bang
1.5. Hàm
lu'O'ng
KLN trong giàng thuy
(|ig/l)
Khu vuc
Dòng
bàc
Scotlen
Mién nam
NewJersey
Mién
bàc Due

Mién nam Thuy Dién
Pb
0,6 - 29
4-
118
11-14
7,9 - 8,5
Cd
0,1 - 1,52
<
0,1-5,1
0,19-0,35
0,13-0,16
Cu
0,1-13
<1 - 16
2,3 - 2,5
1.3-2,0
Zn
2,5 - 95
-
320
25-37
Tàc già
Balls(1987)
Swandon &
Johnson (1980)
Schultz(1987)
Bergkvist & nnk.,
(1989)

Nguón:
Fergusson,
1991
[47]
1.1.2.4.
O nhiém KLN do càc
hogt
dóng nóng nghiép
Qua trình
san
xuàt nòng nghiép dà làm tàng dàng ké càc KLN trong dàt. Càc
loai
thuòc BVTV thuòng chùa As, Hg, Cu, trong khi càc loai pbàn bón
boa
hoc
chùa nhiéu Cd, Pb, As,
Dành già bàm lugng Cu, Zn, Cd, Pb trong càc loai pbàn
boa
hoc
va
uóc tinh
kbòi lugng KLN bo sung vào dàt tròng
lùa
ò Valencia (Tày Ban Nba) cho thày:
Pbàn
photphat
là loai pbàn
boa
hgc
co

chùa bàm lugng càc KLN lón nhàt: Cu 1-
-12.
3000 mg/kg; Zn 50 - 1400 mg/kg; Pb 7 - 225 mg/kg; Cd 0,1 - 170 mg/kg. Pbàn
nitrat
co
chùa 0,05 - 8,5 mg Cd/kg; pbàn ure 0,008 mg Cd/kg
(bang
1.6).
Bang 1.6. Hàm lu'O'ng KLN trong nguon phàn bón nòng nghiép (ppm)
Kim
hai
As
Bi
Cd
Hg
Pb
Sb
Se
Te
Phàn
Photpho
<1 - 1200
-
0,1 - 190
0,01-2
4 - 1000
<1-10
0,5 - 25
20-23
Phàn

Nita
2-
120
-
<0,l-9
0,3-3
2-120
-
-
-
Dà vói
0,1 -24
-
<0,05-0.1
-
20-
1250
-
<0.1
-
,
Bùn cóng
thài
2-30
<1 - 100
2 - 3000
<l-56
2 - 7000
2-44
1-

17
-
Phàn
ehuóng
<l-25
-
<0,l-0,8
<0,01-0,2
0,4 - 16
<0,1-0,5
0,2-2,4
0,2
Nuóc
tuoi
<10
-
<0,05
-
<20
-
<0,05
-
TBVTV
3-30
-
-
0,6-6
11-26
-
-

-
Nguón:
Trich
theo Le
Vàn
Khoa (2004) [8]
Cadimi
co
trong nguyén liéu dùng
de san
xuàt pbàn làn
va
vói. Hàm lugng
trong dà photphat dugc
su
dung làm nguyén liéu
san
xuàt pbàn làn thay dòi theo
nguòn
góc
dia chat
va
loai dà:
0,15
- 5,0 mg/kg ó càc dà
co
nguòn gòc nùi lùa
va
5 -
300 mg/kg ó càc loai dà

tram
ticb. Trong
san
xuàt pbàn bón còng nghiép,
co
khoàng
60 - 80% lugng Cd trong dà photphat nàm lai trong thành phàn cùa pbàn, ty le Cd
trong pbàn phu thuòc vào loai dà
va
bàm lugng
P2O5
cùa pbàn bón. Hàm lugng
thòng thuòng cùa Cd trong phàn photphat là 3 -
110
mg/kg
P2O5.
Vói lugng
su
dung trung bình 50 kg
PiOs/ha/nàm
se bò sung vào dàt 0,15 - 5,5 g Cd/ba/nàm [49].
Hàm lugng Cu, Zn, Cd, Pb trong càc loai pbàn
boa
hoc (uré,
Ca(HC03)2,
sulfat -
Fé,
Cu)
va
kbói lugng KLN nhiém vào dàt tròng lùa ó Valencia (Tày Ban

Nba) theo duòng phàn bón dugc uóc tinh nhu sau:
supephotphat
là loai pbàn bón
hoà hgc
co
chùa bàm lugng càc tap
chat
Cd, Cu
va
Zn cao nhàt. Càc muòi sulfat -
Cu
va Fé co
hàm lugng Pb lón nhàt. Hàm lugng càc KLN trong phàn photphat: 1 -
300 mg Cu/kg; 50 - 1450 mg Zn/kg; 7 - 225 mg Pb/kg; 0,1 - 170 mg Cd/kg. Pbàn
nitrat
co
chùa 0,05 - 8,5 mg Cd/kg, bàm lugng Cd tbàp nhàt trong pbàn uré (0,008
mg/kg) (Alloway & nnk., 1988) [49].
13-
Cò nhiéu loai thuòc diét nàm, trù sàu
gay
bai cho mùa màng là càc muòi cùa
KLN. Vi du nhu
HgCl2
va càc hgp
chat
thuy ngàn bùu co (thuòc trù sàu),
CUSO4,
Na3As04
là thuòc diét vat

gay
hai nhu diét sén can (H. aspersa) (Godan, 1983).
Trong
qua
trình
su
dung cbàc chàn càc KLN sé
de
dàng xàm nhàp vào chuòi tbùc
àn, gay nén hién tugng pbóng dai sinb hgc
[21].
1.1.2.5.
Ó nhiém KLN trong dàt do bùn thài dò thi
Ngoài viéc cung càp
chat
bùu co
{-
50%), bùn thài
con
làm giàu mot
so
chat
dinh duòng cho dàt nhu nito
(1
- 7%), làn
(1
- 5%
P2O5),
kali
(0,1 - 3%

K2O) va
càc
nguyén tò khàc
[100].
Do dò bùn thài dugc xem là loai phàn bón tòt, ré tién
va
cài
thién thành pbàn co giói dàt. Dòng thòi vói dàc tinh giài phóng
cham,
ban che dugc
dàng ké viec màt chat dinh
duong
do dòng
chày
nén bùn thài giù vai trò quan trgng
trong nén nòng nghiép bùu co. Trén
thè
giói
co
nhiéu nuóc
su
dung bùn thài
de
bón
cho dàt, dac biét dòi vói nbùng dàt
nghèo chat
bùu co, dòng thòi
chat
buu co
co

nguòn gòc dòng vat lai khan bièm.
Két
qua
diéu tra nàm 1969 cho thày, bon 60% lugng bùn thài ò Thuy Dién
dugc dùng vào nòng nghiép. Lugng bùn thài giàm cham,
-
40% vào nbùng nàm 80
va -
30% vào nàm 1993 (Socialstyrelsen, 1970). Hién nay 40% bùn thài ò
Due,
40%
bùn thài ó Anh, 34% bùn thài ò càc nuóc thuòc còng dòng chung chàu Au
dugc dùng cho nòng nghiép [52].
Trong bùn thài KLN tòn tai duói nhiéu dang khàc nbau: ion, cacbonat, pbùc
bùu co tan
va
khòng tan. Theo Stover & nnk (1976), trong bùn thài dang tòn tai chù
yéu dòi vói Pb va Cd là hgp
chat
cacbonat (tuong ùng là
61%
va 49%), Zn tòn tai
chù yéu duói dang bùu co (35%), trong khi dang tòn tai chù yéu cùa Cu là dang
sulfixa
(35%). Trong bùn thài dang di dòng (de tiéu) tòn tai
rat
it (17%) (Stover &
nnk., 1976) [52].
Hàu bét càc tàc già cho ràng
co

su ticb luy dàng ké càc KLN trong
lóp
dàt
mat dugc bón bùn thài. Peterson (1993) cho ràng KLN dugc bò sung qua bùn thài