Hiện trạng và ảnh hưởng của kinh tế người Mường ở vùng đệm tới công tác bảo tồn vườn quốc gia Cúc Phương

MtBammKmam
Bp
GIAO DUG
VA
OAO
TAO
DAI HOC QUOC
GIA
HA
NOI
TRl/CJNG
DAI HOC KHOA HOC XA HOI & NHAN VAN
• "SO
eg—
I
^ ^
BB
••
a a
B)
I
TRAN HONG THU
HIEN
TRANG VA
ANH HUdNG
CUA
KINH TE
NGlid!
AAUdNG 6
VUNG DEM
«

Tdl
CONG TAC BAG TON
VaON
QUOC
GiA
CUC
PHl/ONG
LUAN
VAN THAC SI KHOA HOC LiCH
SIT
CHUYEN
NGANH DAN
TOC
HOC
Mdso:503U)
Ngiroi hirdmg
d^n
khoa
hoc: TS.
HOANG LUONG
f-;'
-•••:^' liCCQ:;0(:G
'^iA
HA
NOI i
1
It
ISNGTAMTIICNGTIN.THUViEN
t
HA NOI - 2

MUC
LUC
Trang
Phan
ma dau
L
Tinh cap
thiet cua
d^
tai 5
2.
Lich su nghien cuu van di 6
3.
Muc
dich
nghien cuu 10
4.
Nguontai
lieu
11
5.
Phuang phap nghien cuu
11
6. Dong gop cua luan van 15
7.
Ket cau luan van
16
Chuong
1: Dac diem
Ui

nhien va dan
cu
vung dem
Vuon
Quoc gia
Cue
Phuang 17
LI.
Dac diem
tu
nhien vung dem
Vudn
Quoc gia
Cue
Phuong 17
l.LL
Khai niem vung dem 17
1.1.2.
Dac diem tu nhien
vimg
dem Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang 19
L2.
Dan cu
viing
dem 24
1.2.1. Su phan bo dan cu a vung dem Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang 24

1.2.1.1. Su phan bo dan cu a
viing
dem Vuan Quoc gia
Cue
Phuang 24
1.2.1.2,
Nguai Muang vung dem Vuan Quoc gia Cue Phuong 27
1.2.2.
Ca sa ha tang
a
viing dem Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang 32
Chuong
2: Hien trang
dcri
song kinh te cua
ngucri Mucmg a viing
dem
Vucm
Quoc gia
Cue
Phuang 42
2
J.
Kinh te nong nghiep. 42
2.1.1.
Trong trot 42
2.1.2.
Channuoi

56
2,2.
Kinh te chiem
doqt
tu nhien 59
2.2.
L Hailuom
59
2,2.2,
San ban va danh ca 64
2.3.
Thu cong nghiep - trao doi hang hod - dich vu 65
1.
Thu cong nghiep 65
2.
Trao
ddi
hang hoa va cac dich vu khae 67
Chuong
3. Anh
hudng
cua nen kinh te
viing
dem
tdl
cong tac
bao ton
Vudm
Quoc gia
Cue

Phuong 69
3Jy
Vai trd cua kinh te chiem
doqt
tu
nhien
trong
ddi song cua cong dong Muong viing dem 69
3.2. Anh huong cua nen kinh te viing dem toi cong tdc bao
ton Vudn Quoc gia
Cue
Phuong
IS
3.3.
Cac gidi phap bao ton riing a
Vudn
Quoc gia
Ciic
Phuong 82
3.3.2. Mot so phong tuc tap quan va
tin nguong
ve viec bao t6n
mng
cua dongbao Muang vung dem Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang. 82
3.3.L
Cac giai phap bao t6n
i-img
a Vuan Quoc gia Cue Phuang 84

Ket luan 94
Thu muc
Phu
luc
PHAN
M6
DAU
1.
Tinh cap
thiet ciia
de tai
Van di moi
tmcmg
la mot
v&i
d^
ngay cang tra nen quan trong trong
dori
song xa hoi ciia eon
nguod,
Ciing
vai
sir
gia tang kinh t6 a cac quoc gia
thi
dien
tieh rimg
tu nhien tren the giai ngay cang giam manh, dac biet la dien
tieh
cac

khu
rijrng
nhiet d6i. Do che phu ciia riing a Viet Nam nam 1943 la 43% nhung
den nay da giam chi con 28%, tham
chi
c6 nhirng nai nhu Tay Bac chi con lai 9
—10%
[69;24]. Mot phan la do chien tranh tan pha, eon lai phan
Ion
la bai tac
dong
eiia
eon nguai.
Tuf
nam 1962, nha nuac Viet Nam da
xay
dung mot he
thong cac khu
rimg
dac dung nham bao ton
tinh
da dang
ciia
cac he sinh thai.
Mac dau vay, cac
kliu
riing
van
tiep tuc bi tan pha. Nguyen nhan
chii

yeu
ciia
hien tuang nay la do nhung nguai dan song xung quanh cac khu
rimg,
ma phan
Ian
trong so ho la nguai dan toe thieu
so,
c6 dai song kinh te kho
khan,
phu
thupe
vao thien nhien va vao cac san pham rung. Them vao do, ho eon mang tap
quan du canh, du eu dot nuang lam
rdy.
Giai quyet dai song cho nguai dan
vimg
dem
gdn
lien vai viec bao ton
rimg
la mot van di quan trong dat ra cho cac Vuan
Quoc gia va khu bao t6n thien nhien a Viet Nam.
Trong do,
Ciic
Phuang la Vuan Quoc gia duac thanh lap dau tien a Viet
Nam tu nam 1962 danh dau cho su ra dai
ciia
he thong cac Vuan Quoc
gia

va
khu bao ton thien nhien sau nay. Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang cung nhu hang
loat
cac khu bao t6n khae
a
Viet Nam dang gap phai
rmixng
van di de doa den
sir
ton
tai
ciia
minh.
Khu vue
viing d6m
Vucm Quoc gia
Ciic
Phuang eo mot so
lugng
16n
dan cu sinh song, trong do han 60% dan so la
ngirai
dan toe Muang. Da so
nguai Muong a day song trong
tinh
trang ngheo kho va
dir6i miie
ngheo

kh6.
Ddi song phu thuoc nhieu vao viec thu
luam
cac san pham
ning.
Trc"»g
nhung
nam vua qua, cong dong dan cu nay eo anh huong khong nho den cong
tin
bao
t6n
Vucfn Qud'c
gia. De gop
ph£n
nho vao viec giai quyet van de kho khan nay,
chiing t6i da manh dan
lua chon
di tai "Hien trang va Anh huong cua kinh te
nguofi
Muong vung
d6m
t6i cong tac bao t6n Vucm Quoc gia
Ciic
Phuong"
lam
de tai nghien
ciiu ciia
minh.
Nghien cuu thuc trang kinh te xa hoi
viing

dem
ciia
cac Vudn Quoc gia va khu bao ton thien nhien de tii do de ra giai phap cho van
d^
bao ton
iiing
la mot
va'n
di kha mai me va kho khan. La mot trong nhung
thanh vien nghien cuu kinh i6 xa
h6i ciia
Du an Bao t6n
Ciic
Phuang nen trong
qua
trinh
nghien
eihi,
chiing toi da nhan
dugc
su
giiip
da rat
Ion ciia
Ban lanh
dao Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang va nhan dan viing dem.
2.
Lich su nghien cuu van de

Nghien cuu cac cong dong nguai song ven va trong cac viing sinh thai
tiir
lau
da dugc cac nha nghien cuu trong nuac va nuac ngoai tien hanh de danh gia
sir
tac dong
ciia
nhirng cong d6ng nay tai nguon tai nguyen thien nhien hay noi
mot each khae la nghien cuu
loi
song va
ung
xu doi vai moi truang song
ciia
nguai dan ban dia. Co the
k6
den nhimg tac pham nhu
"Nhung
nguai nong dan
trong mng: Phat trien kinh te va nen nong nghiep viing dat kho canh tac a Bac
Thai
Lan''
ciia
B. Johnsin (1978); I.E. Spencer vai "Du canh a Dong Nam A"
(1966);
"Chiing ta da an mat
lirng"
ciia
Condominas; "Nong nghiep va su dung
tai nguyen trong mot cong dong nguai Kenya thuoc

iijmg mira
mien
xuoi"'
ciia
See Chung Chin; "Ai dang an ning?: dan so, tinh hien dai va nan pha
iiing
a
Dong Nam A"
ciia
Alberto Gomes 0 Viet Nam, nghien
eiin
ve
each ling
xu
ciia
mot dan toe doi vai moi
tmang
song xung quanh dugc xem la mot trong
iihiing
doi tugng nghien cuu cua dan toe hoe. Cac noi dung do eo the
tim
thay trong cac
tac pham viet
v6
nhieu dan toe hoac trong nhiing chuyen kha
v6
mot dan toe nhu
"Cac dan toe thieu so a Viet Nam" ciia tap
th6
can bo Vien Dan Toe hoe; "Nguai

Dao a Viet Nam" ciia Be Viet Dang,
Nguy6n
Khae Tung, Nong
Tmng,
Nguyen
Nam Tien; "Nguori
H'mong
va the gi6i thuc vat" cua
Didp Dinh
Hoa Tuy
nhi6n,
n6i
dung nay chi chiem mot
phin
khong dang
k^
trong cac tac
phim
dan
toe hoc. Tii
trudre d6ri
nay, nghien
eun
v^
kinh t6 xa hoi gan
liin voi
cong tac bao
ton thuong dugc xem la mot khai
nifm
thuoc

linh
vue lam hoc xa hoi. Cac nha
lam hoc-da
nghien
ciiu
v^h
di nay nhu mot tac nhan gay anh huong
dgn
he sinh
thai
i-itag
nhung
van
chua quan tam
d6ri linh
vue toe
ngucri
ma trong khi d6
g&i
100%
so dan cu sinh song trong khu bao ton thien nhien hoac tren viing
d6m
cua
khu bao ton thien nhien la dong bao thuoc dan toe it
nguod.
Cac nghien cuu ve
kinh
ti
xa hoi viing dem cua khu bao ton thien nhien thucmg dugc tien hanh vao
thai

di6m
xay dung luan chung kinh te - ky thuat va hau nhu da qua mot thai
gian dai vai biet bao thay doi. Ngay tai Vuon Quoc gia
Ciic
Phuang, mot Vuan
Quoc gia vao
loai
hang dau trong he thong cac Vuon quoc gia va khu bao ton
thien nhien Viet Nam, cong tac nghien cuu ve kinh te xa hoi viing dem da dugc
thuc hien each day han
chue
nam va van de toe nguai ciing
sir
phu thuoc vao tai
nguyen riing cua cac cong dong dan cu van chua dugc quan tam nghien cuu. Vao
khoang thai gian
1984-1986,
de phue vu cho de an "Xay dung va phat trien kinh
te nong lam nghiep tren dia ban Vuan Quoc gia
Ciic
Phuong", mot so thong tin
ve kinh
ti
xa hoi da dugc thu thap. Cac nha xay dung de an mai chi quan tam
chu yeu den nhung ho dan song trong ranh giai Vuan nham phue vu cho cong
tac chuyen dan. Nghien
cijru
kinh
t6'
xa hoi

ciia
toan
vimg
eu dan chua dugc di
sau
nghien cuu. Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang c6 nguon tai nguyen phong
phii
nen
da thu
hiit
dugc rat nhieu su quan tam
ciia
cac nha dong, thuc vat hoe. Trong cac
cong trinh nghien
ciin
cua minh, cac tac gia hau nhu khong de cap
d6ri
su anh
huong
ciia
dieu kien kinh te xa hoi
tcri
viec bao ton tai nguyen dong thuc vat.
Luan an pho tien sy khoa hoe "Nghien cuu tinh da dang thuc vat a Vuon Quoc
gia
Ciic
Phuang"
ciia

ong
Nguyln
Ba Thu, nguyen giam doe Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang
CO
d^
cap tdi diiu
kien kinh te xa hoi
ciia
viing minh nghien
eiin.
Nam
1998,
Nguyin
Tii Hong
v<5i
luan an
thae
sy khoa hoe giao due de tai: "Buae diu
nghien
eihi
tac dong cua dan eu viing dem den Vuan Quoc gia
Ciic
Phuang" da
bu6c din tim hieu
tinh hinh eh^t
lugng
euge
song cua dan eu viing

d6m.
Nhiing
thong
tin
v^
kinh ti xa
hdi
or day con sa sai va tac gia chi quan tam chu yeu
t6i
v^
d^
dan
so.
Nam 1996, du an bao t6n
Ciic
Phuang dugc thanh lap vai cac
chuong
trinh nhu nang cao nhan
thiic,
nghien
ciiu
nhan nuoi loai cay van, nghien
Clin
sinh hoc va mot chuong trinh
Ion
ve dieu tra kinh
t6
xa hoi da dugc thuc
hien trong hai nam. Qua hai nam, du an da thu thap dugc mot khoi lugng thong
tin kha

Ion vi
kinh ti xa hoi trong viec
sir
dung tai
nguy6n
riing cua dan eu viing
d6m.
Nhung thong tin nay m6i chi dugc su
ly wi
so lieu tho va nang
v6
dinh
lugng hon
v^
dinh
tinh.
Vao
then
ky
nhiing
nam 1990, ciing vai su
dSu
tu nu6c
ngoai vao van di bao ton tai nguyen riing nhiet doi cua Viet Nam, cac nghien
cuu ve
ngucfi
dan toe it nguai a cac Vuon Quoc gia va khu bao ton thien nhien da
it
nhieu dugc tien hanh. Co the ke den mot so bao cao nhu "Su phu thuoc
eiia

nguai dan vao cac san
ph^m
riing" (cac bao cao PRA ve nhiing nguai dan song
a
viing
dem Vuan Quoc Gia
Ciic
Phuang va
kliu
bao ton thien nhien Na Hang, tinh
Tuyen Quang"; "People in a Park: The human ecology of the Dan Lai ethnic
minority in the Pu Mat Nature
Resei-ve,
Nghe An Province, Vietnam"
ciia
nhom
nghien cuu A.
Teny
Rambo, Le Trong
Ciic,
Dao Trong Hung, Tran
Diie
Vien.
Cac bao cao nay it nhieu da quan tam
d6ri
nhiing cong dong nguai song
a
ven
cac khu bao ton thien nhien.
Nguai Muong la mot trong so nhiing dan toe dugc nhieu nha nghien

eiin
trong va ngoai nu6e dac biet quan tam. Dau the ky 20, nghien
ciin
dan toe
Muong dugc nhieu nha nghien
ciiu
nguai Phap quan tam vai muc
dich
phue vu
cho cong
cuoc
cai tri ciia Phap tai Dong Duong. Do la nhiing nghien eun ve mot
vai
lang
Muong nhu "Nhung ghi
ehii
ve nguai Muong a Tinh Son Tay" cua C.
Cheon hay nghien
eiin tr6n
mot dia ban rong ion hon nhu
"Tinh
Mucmg Hoa
Binh" cua H. Ke ong, "Nguoi Muong
a
tinh Hoa Binh" cua P. Grossin. Trong
thcfi
ky nay ciing eo mot so bai viet ve nguai Muang cua mot so nha nghien cuu
trong nude dang tai tren cac tap chi nhu
Nguyln
Van Ngoe vai "Nguoi Muang"

8
dang tren tap chi Nam Phong so 95 nam 1925; "Hoa
Binh
quan lang su luge"
ciia
Quach Dieu tren Nam Phong
s6
100 nam 1925. C6ng trinh nghien
eiin
c6 tinh
tdng
quat
nha't,
quan trong nha't ve toan
b6
nnom
ngudi
Muong
a
Viet Nam phai
ki d6ri
cuon
"Ngucri
Muong - dia ly nhan van va xa hoi hoc" cua Jeane Cuisinier
dugc
xua't
ban vao nhiing nam 1940.
M6t
cuon
sach

nghien eun ma theo pho
giao su Tii Chi la "mot cuon dan
t6c
chi dien hinh va
d^y
dii
nha't vi toe
ngudi
Muong" vao thai diem do va cho tai hien nay. Trong cuon sach nay, ba da trinh
bay nhiing quan sat va nhiing tu lieu thu dugc
v6
con nguai, nep song va phong
tuc tap quan cua toe
ngucfi
Muong a Viet Nam. Cuon sach gom 2
phdn:
phan I
giai thieu vi vi tri dia ly, ve
ngu5i
Muang vai toe danh va cac dac diem nhan
chung, su phan bo
ciia
ho cung vai cac hoat dong kinh te, trang phue, nha a.
Phan II di sau vao xa hoi hoe va
d5i
song ton giao nhu cac moi quan he trong gia
dinh, xa
h6i
va cac nghi thuc thuc ton giao tien hanh khi tang ma va thuc hien
cac hoat dong kinh te.

Sau nay, cac chuyen khao ve dan toe Muong ngay cang nhieu
len.
Co
nhiing chuyen khao
d6
cap den nhiing net chung nha't nhu phan "Dan toe
Muong" trong cuon cac dan toe
thidu
so Viet Nam" hoac di
sau
vao nghien cuu
cac va'n
d^
eu
th6
nhu xac dinh nguon
goe
toe Muong vai cac bai viet nhu
"Trong
lich
su nguai Viet va
ngucri
Muong la hai dan toe hay la mot dan toe" cua
Nguyen Luang
Bich
(tap chi DTH so 2/ 1974); "Gop phan tim hieu moi quan he
Viet Muong trong lich su"
eiia Nguyln
Duong Binh (thong bao DTH so 1/
1973);

"van
d^
Proto — Viet Muang trong lich su Viet Nam va Dong Nam A
thdi CO
dai" cua Pham Due Duong (sach: Nhimg va'n di ngon
ngii
hoc va ngon
ngii
Phuang
D6ng,
Vien Ngon
ngii
hoe
1986) Nghien
cuu ve kinh te xa hoi
nguai Muang ciing c6 kha nhieu bai viet nhu "Xa hoi va
mgng
dat vung Muang
trude
Cach Mang Thang Tam" cua Mae Ducng dang tren tap chi Nghien
Ciin
Lich Su so 37, 38 nam 1962, bai "Ve tinh hinh mong da't Muang
tru6e
Cach
Mang Thang Tam" ciia
Nguyin
Duong
Binh
tren tap
chi

Dan Toe Hoc so 2 nam
1977,
"M6t
s6
vail
de ve kinh te xa hoi viing Mucng
eiia
RodomxiRen (tap chi
DTH s6' 4/1977) , Trong
s6'
cac nha dan tdc hoc c6 quan tam
d6n
dan toe
Mucmg phai ke d6'n pho giao su
Nguydn
Tic Chi
(Tr£n
Tii:). Vai cuon "Hoa van
Mucng", ong da nghien
ciin
mot each ti mi cac each det vai ciing nhu nghe thuat
trang tri cua
ngucri
Muong trong nhiing
chiee
cap vay cua cac ba, cac chi va cho
rang nhiing hoa van nay c6 nhieu net tuang dong vai hoa van trang tri cua trong
dong Dong Son. Ngoai ra, ong con viet cac chuyen khao ve
ngudi
Muang nhu

"Xung quanh hinh
thiic
khai thae mgng lang" dang tren tap chi Nghien
Ciiu
Lich
Sii
so 133 nam 1970 ciing nhieu bai viet khae dugc tap hgp trong cuon "Gop
phan nghien cuu van hoa va toe nguai" xua't ban nam 1995. Cac bai viet va
chuyen khao ve nguai Muong ciia ong nhu "Hoa van Muong", nghien cuu ve
mong lang, vii tm luan Muong qua dam tang dugc tap hgp trong cuon "Nguai
Muong a Hoa Binh" do Hoi Khoa hoe lich su xuat ban nam 1996.
Co thi noi, dan toe Muang da dugc kha
nhidu
nha nghien cuu trong va
ngoai nuac dac biet quan tam den. Cac chuyen khao vi nguai Muang da de cap
den hau het cac khia canh van hoa toe nguoi va cac each thuc ung xu
(thich
nghi) cua ho vai tu nhien, moi
tiirang
va xa hoi. Ta't ca cac bai viet vi nguai
Muong la mot kho tu lieu v6 gia di chiing toi eo mot cai nhin
t6ng
quat va kha
day
dii
ve toe nguai Muong a Viet Nam trong qua khu va hien tai ciing nhu
nhirng tri thiic quy bau
eiia
ho trong ung xu vai moi truang tu nhien khi chiing
toi bat tay vao nghien

ciiu
nguai Mucng hien dai duai goe do phue vu cho cong
tac bao ton thien nhien.
3.
Muc dich cua de tai va pham vi nghien cuu
Trong cuon luan van nay, chiing toi khong c6 tham vgng tim hieu
ddy
dii
moi mat ve cuoc song
ciia ngudi
Muong bai
vi
cac nghien
ciiu
chuyen sau
v6
ngucfi
Muong cua cac nha khoa hoc
tru6c
da kha
nhieu.
Chiing toi chi mong
10
muon khae hoa mot
biic
tranh ve nen kinh te Muong hien tai
a
khu vue Vuon
Quoc gia
Ciic

Phuang, tim hieu
miic d6
phu thuoc cua
ngucd
dan vao cac san
pham
inng
va tren eo sa do dua ra nhiing y kien
d^
xua't cac phuang
hudng
giai
quyet va'n de phat
tri^n
kinh ti va bao ton tai nguyen. Qua do chiing toi muon
dong gop mot
phdn
cong
siic
nho be vao c6ng tac bao t6n tai nguyen thien nhien
a Vucm Quoc gia
Ciic
Phuang.
Doi tugng
nghi6n ciiu
cua de tai nay la hien trang dai song kinh ti
ciia
cac
nhom nguori Muong thuoc cac huyen Nho Quan (Ninh Binh), Yen
Thuy,

Lac Son
(Hoa
Binh)
va Thach Thanh (Thanh Hoa), nhiing huyen thuoc vao du an viing
dem
ciia
Vuon Quoc gia
Ciic
Phuang.
4.
Nguon tai lieu
Nguon tai lieu chu yeu dugc su dung trong de tai la tai lieu dien da dugc
thu thap qua cac dgt khao sat tai dia ban nghien cuu trong thai gian 3 nam ruai.
Ben canh do,
luan
van eon su dung cac ghi chep, cac bai viet vi
ngudi
Muong
ciia
cac hoe gia trong va ngoai nuac (bao gom cac sach, bao, tap chi, thong bao
khoa hoe, bao cao khoa hoe ), cac luan van ciing nhu luan an khoa hoe dugc
liru
giii
tai cac thu vien va tai Vuon Quoc gia
Ciic
Phuong va du an bao ton
Ciic
Phuang Ciing nhu cac so lieu thong ke, bao cao thong ke ve kinh te xa hoi eiia
cac huyen Nho Quan, Yen Thuy, Lac Son va Thae Thanh trong nhiing nam tu
1996

den 1998.
5. Phuang phap nghien cuu.
Ca sa ly luan cua chii
nghia
Mac Le Nin chinh la
n6n
tang
tir
tuang cua
luan van.
11
Di thu thap cac tai
li6u
tai dia ban nghien
ciiu
phue vu cho luan van,
chiing toi da su dung mot s6 mot so phuang phap nghien eun sau day:
5.1 Phuong phap dien
da
dan
toe
hoc.
Phuang phap
di^n
da dan toe hoe la phuong phap nghien
ciiu
chinh dugc
su dung trong de tai nay. Trong suot
thdi
gian khoang 3 nam lam viec tai Vuon

Quoc gia
Ciic
Phuong, chiing toi da danh nhieu
thdi
gian di cac lang thuoc viing
dem nham quan sat tim hieu, phong van va hoa minh vao cuoc song cua dong
bao Mucng noi day. Ben canh do chiing toi thu thap cac so lieu thong ke
eiia
cac
huyen va cac xa thuoc viing dem Vucn nham b6 sung cho cac tai lieu dien da
cua minh.
5.2 Nghien
cthi
bang hot
Ciing vai
sir c6
van ciia tien
sT
Lam Ba Nam, giang vien khoa lich su,
truang Dai hoe
PQioa
hoe Xa hoi va Nhan van va cac chuyen gia
ciia
trung tam
nghien
ciiu
dia ly nhan van, chiing toi da
xay
dung mot khung bang hoi vai tieu
de "Phieu dieu tra kinh

t6'
xa hoi ve viec su dung tai nguyen riing tai cap cong
dong" (phan phu luc) nham thu thap nhiing thong tin dinh lugng ve dai song cua
dan cu va
miie
do phu thuge cuoc song vao tai nguyen riing eiia dan eu dia
phuang. Bang hoi da dugc dem ra thu nghiem tai hai thon viing
ddm
la thon Nga
1 va thon Bai Ca thuge xa Cue Phuang, huyen Nho Quan. Sau khi thu nghiem va
sua doi cho phii hgp, chiing toi da su dung bang hoi nay dieu tra 45 lang viing
d6m vdi
hon 700 ho dan Cac lang va cac ho nghien
ciiu
dugc lua chon mot each
ngau
nhien nham dam bao dugc tinh
khach
quan cua qua trinh dieu tra. Dau
tien, chiing toi diing the thiic bat tham chon ra 45 lang tren tong so khoang 140
lang viing ven (chiem 32%). Sau do, ciing
vdd
viec ti6'n hanh phong van can bo
xa va thon ve tinh hinh kinh ti xa hoi chung cua thon trong nam, chiing toi tien
12
hanh ve mot sa do thon
v6i
d%
dii cac ho. Cac ho dugc danh
thii

tu mot each
ngSu
nhien. M6i mot
th6n,chiing
toi xay dung mot bang ma so rieng.Tra tren
bang ma so se xac dinh dugc danh sach cac ho dieu tra tren so do. a moi thon,
chiing toi
ti6'n
hanh
di^u
tra khoang 10% so ho theo bang hoi da dugc lap san.
Bang hoi dugc nhap vao may tinh va xu ly theo chuong trinh Excel.
5.3 Danh gid nhanh co su tham gia cua
ngu&i ddn.(Participatory
Rural
Appraisal)
Trong qua trinh nghien
ciiu,
chiing toi
sil
dung them phuang phap danh
gia nhanh eo su tham gia cua
ngucri
dan nham
bii
dap cho nhiing han che ve
thong tin do phuong phap bang hoi mang lai. Do la
sir
thieu hut ve tinh da dang
eiia

cac san pham ning dugc thu
lugm
va tinh
t6 chiie eiia ngudd
dan trong qua
trinh thu lugm nhiing san pham nay. Phuang phap danh gia nhanh eo
sir
tham gia
cua nguai dan la mot phuang phap nghien
ciiu
ban cau tnie nhung tap trung va
CO
he thong dugc thuc hien tai cac cong dong bai cac chuyen gia da nghanh va
thanh vien cua cac cong dong dia phuong. Day la mot ky thuat nghien
ciiu
dugc
phat trien vao
cuoi
nhung nam 1970 va dau nhirng nam 1980 bai cac nha nghien
ciiu
phat trien quoc te. Phuang phap nay c6 uu diem la nguai dan tu danh gia
v6
tinh hinh cua chinh ban than minh va dua ra cac bien phap phat trien kinh te sat
vdri thuc te dia phuang.
Nhuge
diem cua phuang phap nay la phu thuge nhieu vao
trinh do nhan thiic
eiia ngucfi
dan dia phuong. Do do viec
xay

dung cac cong eu
va viec ap dung cac ky thuat thu thap thong tin la
r^t
quan trong,
Cac cong eu thu thap thong tin dugc su dung bao gom:
1.
Luge su thon ban: tim hieu khai quat ve qua trinh hinh thanh va phat trien cua
thon khao sat.
2,
Sa do thon: Xac dinh vi tri dia ly cua thon trong moi tuang quan vai Vudn
Quoc gia
Ciic
Phuang.
13
3.
Bi^u
do diin bien dan so va so ho: Tim hieu tinh hinh bien dong dan so cua
dia phuang va
siic
ep ciia gia tang dan so t6i Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang.
4.
Bi^u
do
di6n
bien ca
csfu
su dung
d^t:

Tim
hieu nhiing thay doi vi eo cau su
dung
d£it
cua ngudi dan dia phuong va tiem nang
dfit
dai cua cong dong.
5.
Bieu do
diln
bien ca
e^u
thu nhap: tinh hinh kinh ti
eiia
dia phuang qua cac
thdd
ky va
u6c
lugng
miie
thu nhap ve riing
ciia
ngudi dan dia phuong the hien
qua bieu do nay.
6. Lich thdi gian: xac dinh cac
thdd di^m
cu
th^
ciia viec thu lugm cac san pham
riing ciing nhu so lugng khai thae cua

ngudfi
dan.
7.
Ma tran quan tam nham tim hieu muc
dich
khai thae cua nguoi dan. (Ma tran
la mot cong eu thu thap thong tin trong phuong phap PRA. No bao gom nhieu
cot va nhieu hang. Noi dung
eiia
cac cot va cac hang nay chinh la nhiing tieu
chi can danh gia. Giao diem a cac hang va cac cot se la diem so. Diem so
dugc tinh tii 0-10 do nguai dan tu thao luan va ly giai. Diem so cang cao thi
tieu chi do dugc danh gia cao va
nguge
lai.)
8. Ma tran tham gia nham danh gia vai trd
ciia
cac
liia tu6i
va giai trong qua
trinh khai thae san pham.
9. Ma tran
mau
thuan trong huong dung tai nguyen: tim hieu nhiing
mau
thuan
cua nguoi dan dia phuang vai cac doi tugng va cac to
ehiie
khae trong qua
trinh khai thae san pham.

10.Ma
tran hgp tac trong hudng dung tai nguyen: xem xet
miie
do hgp tac, cac
loai hinh hgp tac cua nguai dan, cac
luat
le trong khai thae (neu eo), cac
phong tuc tap quan cua nguoi dan trong qua trinh khai thae cac san pham
rimg,
11.Diem
manh, diem yeu, trien vgng va han che
(strongness,
weakness,
opportunity and limitation) cua thon trong moi quan
h6
vai Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang de thu thap nhirng y kien dong gop ciia
ngudfi
dan dia phuang
nham giiip Vudn Quoc gia Cue Phuang dieu chinh lai each thiic va bien phap
bao
v6
rung va nang cao cha't lugng cuoc song cho
ngudd
dan viing dem.
14
Phuang phap nay dugc ap dung tai 12 thon thuge 2 huyen Nho Quan va
Thach Thanh theo phuang phap lua chon dinh hudng. Tieu
ehi

lua chon thon
khao sat phu thuge vao
miie
khai thae cac san pham riing ciing nhu cac dieu kien
dia ly va kinh ti xa hoi cua dia phuang nhu vi
tri
dia ly (khoang each tu thon den
ranh giai Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang), dia hinh, thanh
ph^
dan toe M6i thon
se
mdi
khoang 25-30
ngudfi
dan, trong do khoang 40% la phu nu, vai
d^y
du
thanh phan cac dan toe va phan bo din trong thon. Nhimg ngudi dan nay do
trudng thon gidi thieu va khong qua tre (20
tudi
tro 16n), hieu biet ve tinh hinh
dia phuang, manh dan, nhiet tinh, khach quan va c6 y thiic trach
nhiem
Bang
1.
Cac thon khao sat theo phuang phap
PRA
(1)

stt
1
9
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Thon
Sam 3
Nga 1
Ao Luan
Dong Quan
Bong Lai
Mong 1
Bong
Thanh Tan
Thanh Trung
Bien
Ngheo
Cao Dang
Xa
Ciic
Phuang
Cue

Phuang
KyPhii
Ciic
Phuang
Van Phuang
Y6n Quang
Y6n
Quang
Thanh Yen
Thanh Yen
Thach Lam
Thach Lam
Thach Lam
Huven
Nho Quan
Nho Quan
Nho Quan
Nho Quan
Nho Quan
Nho Quan
Nho Quan
Thach Thanh
Thach Thanh
Thach Thanh
Thach Thanh
Thach Thanh
Ngay khao sat
17-18/10/97
18-19/11/97
18-19/11/97

21-22/11/97
21-22/11/97
24-25/11/97
24-25/11/97
21-22/12/97
21-22/12/97
24-25/12/97
2425/12/97
26/12/97
Ghi
chii
Thuc tap
Trong Vudn
Vung dem
Vung dem
Viing dem
Vung dem
Viing dem
Viing dem
Viing dem
Trong Vudn
Trong Vudn
Viing dem
6. Dong gop cua luan van
Cung cap them nguon tu lieu dien da moi ve nguoi Muong viing dem
15
Vudn Quoc gia
Ciic
Phuong.
-

Khae hoa
biic
tranh kinh
ti,
va danh gia tac
d6ng
din tai
nguyen
riing eiia
cong dong ngudi Mudng song trong viing
d6m.
Tir
do de xua't mot so giai
phap cho viec phat trien kinh te xa hoi ket hgp
v6i
bao t6n thien nhien,
trude
mat la gop
phin
bao ton Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang.
7.
Ket cau luan van:
Ngoai phan
m6
d^u,
ket luan va phu luc, noi dung
ehinh
cua luan van dugc ehia

lam 3 chuong:
Chuong
1:
Dae diem tu nhien va dan cu viing dem Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang.
Chuong 2: Hien trang dai song kinh te ngudi Mudng viing
d6m
Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang
Chuong 3. Anh huong cua nin kinh te viing dem
vai
Viec bao ton Vudn quoc gia
Ciic
Phuang
CHUONG 1: DAC DIEM
TIT
NHIEN
VA
DAN
ClJ
VUNG DEM
VUQN
QUOC GIA
cue
PHUONG
1.1.
Dac
diem tu nhien vung dem

Wuim
Quoc gia
Cue
Phuang
1.1.1 Khai niem viing dem
H6
sinh thai va canh quan moi trudng cua cac khu bao ton thien nhien
luon
bi tac dong do cac hoat dong tiir phia ben ngoai khu bao ton do la viing
dem. Vung dem la mot khai niem kha mai. Theo Maekirmon
198L1986
thi
viing
dem la mot
"vung
da't nam ngoai khu bao ton hay vudn quoc gia, tai do viec
sir
dung dat dai phan nao dugc han che, nham tao thanh mot vanh dai bao ve bo
sung cho khu bao ton, dong thai giiip cho nhan dan sinh song trong viing dugc
bii dap phan nao
nhihig
thiet thoi do viec thanh lap cac khu bao ton do gay ra"
Ngay 13 thang 7 nam 1993, quyet dinh so 1586 LN/KL
ciia
Cue Kiem
Lam (Bg Nong Nghiep va PTNT) da dua ra mot khai niem ve vung dem trong
do
"vung
dem la vung tiep giap vai khu bao ve bao quanh toan bg hay mot phan
cua khu bao ve. Viing dem

nam
ngoai dien tieh
eiia
khu bao ve va khong thuoc
quyen quan ly
sir
dung cua ban quan ly bao ve".
Cuon
"thuat
ngii:
lam nghiep" xua't ban nam 1996 tai nha xua't ban nong
nghiep ciing dua ra mot khai niem ve viing dem ma theo do "Vung dem la viing
iimg
hoac da't dai eo dan cu sinh song bao quanh hoac
nam
sat ranh giai cac khu
inng
dac dung hoac khu bao ton thien nhien. Viec thanh lap viing dem nham lam
giam ap luc cua dan dia phuong doi vai khu vue can dugc bao ve"
Ta't ca cac khai niem neu tren
diu
khang dinh vung dem la
viins
da't bao
17
L
^JUNGlAM•^;i0h^7^• •Mii•''|•
quanh cac khu bao ton thien nhien c6 y
nghia
tao thanh vanh dai bao quanh khu

vue
nay
d^
lam giam hoac loai tru: su xam nhap do
sire
ep
eiia
nguai dan len khu
bao t6n thien nhien, han ch6' su tan pha din thien nhien. Viec xay dung viing
dem da ma
r6ng
nai sinh song cua mot s6 loai eo trong khu bao ton tao nen
nhiing
Igi ich
to
Ion
vi mat sinh hgc nhung ciing phai quan tam den
Igi ich
kinh
ti xa hoi. Phai xay dung cac ca che ehinh sach de giai quyet cac
mau
thuan
va
Igi
ich
giiia
nhan dan dia phuong va khu bao t6n thien nhien, bu dap phan nao
nhung ma't mat cua nhan dan khi thanh lap khu bao t6n va cai thien dugc dieu
kien song va cha't lugng moi
tmdng ciia

nhan dan dia phuang dong thdri dam bao
cac quyen
Igi tmy6n
thong
eiia
nhan dan dia phuang
v6
da't dai va van hoa.
Ngoai ra cac nhu
cau
t6i thieu ve nong lam san cho nhan dan trong viing ciing
phai dugc dap ung. Can
eii
vao
Igi
ich sinh hoc,
Igi
ich kinh te xa
hoi tren
cac
yeu to khi hau, dia hinh, quy da't dai de xac dinh ranh giai va quy mo vung dem
cho hgp ly. Moi Vuan Quoc gia, moi khu bao ton deu eo quy dinh ve pham vi
ranh giai khae nhau phu thuge vao dac diem dia hinh
ciia timg
khu vue. Viing
dem phai dam duong dugc cac
ehiie
nang va nhiem vu sau day:
+
Chiic

nang sinh thai: Nham ma rong pham vi sinh song va cu
tiii
cho cac loai
hoang da, phat trien sinh thai viing dem.
+ Chiie
nang kinh te xa hoi: Viec quan ly,
sii
dung
viing
dem nham dap ung yeu
cau
toi thieu cac san pham nong lam nghiep cho nhan dan dia phuang, de hg
khong phai khai thae dat dai, chat don lam san, san ban
chim thii
trong khu bao
ton thien nhien. Viec su dung da't dai a day khong dugc gay
mau
thuan voi he
sinh thai tu nhien cua khu bao ve
+ Lam la chan cho khu bao ve, ngan
ngiJa
su xam nhap tir xa, tii ngoai vao khu
bao ton thien nhien.
Can
eii
vao ehiie nang va nhiem vu ciia viing dem nhu tren, Vudn Quoc
cria
Cue Phuang da xac dinh viing
d%m
cua minh la dai dat bao quanh Vudn,

each
ranh giai Vudn tiir
1
din 3 km. Tai khu vue phia Bac
ciia
Vudn eo tme giao
18
thong 12 A
chay
dge theo ranh gi6i
ciia
Vudn nen pham vi
viing
dem dugc tinh
tii dudng 12 A
trdr
vao Vudn cho den
hd't
xa Ngoe Luang.
Phia
dong bac bao gom
toan bg xa Y6n Quang, Ky
Phii,
Van Phuang,
Ciic
Phuang. Phia Nam tii dudng
di Thanh
Y6n-
tra vao ranh giai cua Vudn va mot phan xa Thanh My. Doan nay
each ranh gidi cua Vudn khoang 3km.

Phia
Tay va Tay Nam bao gom dia phan
cua hai xa An Nghia va Thach Tugng. Dia hinh trong ranh giai viing
d6m
kha
phiic
tap, doi
niii
xen ke dong ruong va thuge pham vi cua 15 xa nen viec vach ro
chinh xac ranh giai viing
d6m
cua Vudn con nhieu tranh luan.
Hien nay, tinh da dang phong
phii ciia
he dong
thile
vat
Ciic
Phuang ciing
dang bi de doa nghiem trong do viec khai thae va
sir
dung qua
miie
cua ngudfi
dan dia phuang noi day. Viec
xay
dung viing dem xung quanh khu vue bao ve eo
y nghia quan trong giup bao ve nguon tai nguyen thien nhien va phan nao dap
ung nhiing nhu cau
v6 sii

dung cua nguoi dan dia phuang.
1.1.2.
Dac diem tu nhien viing dem Vuan Quoc gia
Cue
Phuong
Khu riing nguyen sinh
Ciic
Phuang dugc phat hien nam 1959. Nam
1962,
Thii
tudng Chinh
phii
da ra quyet dinh so 72 TTg ngay 7 thang 7 nam 1962 ve
viec thanh lap Vuan Quoc gia (VQG)
Ciic
Phuang. Nhiem vu ehinh
eiia
VQG
Ciic
Phuang la: (1) quan ly, bao ve nguyen ven tai nguyen
eiia
khu riing bao gom
bao ve toan bg he sinh thai eon nguyen ven, bao ve va phue hoi cac loai dong
thuc vat quy hiem, cac loai dac him
eiia
Vudn va bao ve cac di san van hoa,
thang canh trong khu rung; (2) To ehiie nghien
ciiu
khoa hgc thuc nghiem va
khoa hoc eo ban

v6i
muc dich bao ton thien nhien; (3) Tien
hanh
cac dich vu
khoa hoe va tham quan du lich; va (4) Phoi hgp vai cac dia phuang
xay
dung va
bao ve viing
dtm
cua Vudn.
19
Vudn
Qu6c
gia
Ciic
Phuang nam a phia Tay Nam Ha Noi eo toa do dia ly
nam trong khoang tii
20^15
d6'n
20^25 vi
do Bac, tii
105^31 d6'n 105^41
kinh do
Dong each Ha Noi 120 km va each bien Dong 60km. Xuoi theo quoc 16
1
A, qua
Dong Van, Phu Ly
ghi
d^n
c^u

Gian Khua't, re vao dudng quoc 16 12 qua Gia
Vien, Nho Quan chiing 35 km, gap nhung day
niii nhaip
nh6 lien mot dai do
ehinh la Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang. Nam tren dia gidi
eiia
ba tinh Hoa Binh,
Ninh Binh va Thanh Hoa vai
di6n
tieh la 22.200 ha, VQG
Ciic
Phuang la mot
di^m
xanh nho nhoi
giiia
bon be dan eu d6ng
diic
ciia khu vue dong bang Bac
Bg.
Toan bg khu vue
Ciic
Phuang c6 hinh
elip
vdi
chieu
dai khoang 30km, rong
8-10km
va dugc ehia ra ba khu vue ehiie nang:

- Khu bao ton
nguydn
ven: 20.754 ha
- Khu dan eu: 721 ha
- Khu chuyen dung: 734 ha
Nam trong viing dat tao thanh do van dong tao son ky Kimeri (cuoi ky Jura,
diu
ky Bach Phan),
Ciic
Phuang thuoc
phiic
he da voi Trial
tmng,
bac
Ladoni,
tang Dong Giao eo lien he vdi dang da voi Tay
Bde
Viet Nam [54; 36]. 3/ 4 dien
tieh
Ciic
Phuang la
niii
da v6i eo do cao tmng binh 350 met d6'n 400 met (dinh
cao nha't la 656 met) va thap dan ve hai
phia
Tay Nam va D6ng Nam. Ngoai song
Buoi
a phia Tay Nam,
Ciic
Phuang eon e6 nhieu suoi can eo

nu6e
vi
miia
mua,
CO
nhieu 16
hiit,
hang dong dien hinh cho loai dia hinh Karst. Bao quanh Vudn
Quoc gia la nhiing canh dong hep xen
lan
doi
niii ciia
cac huyen Thach Thanh
(Thanh Hoa), huyen Lac Son, Yen Thuy (tinh Hoa Binh) va viing dong chiem
triing xen doi
niii ciia
huyen Nho Quan (Ninh Binh). Viing
niii
da v6i
Ciic
Phuang la mot bg phan cua canh cung da v6i Tay Bac
-D6ng
Nam
eiia
mien Bac
Vi6t Nam chay tii Mge Chau d6'n Ninh Binh. Cac day
niii
chay
tit
Tay Bac xuong

Dong Nam khep lai tao thanh cac thung lung kin ngan each vai dong bang Bac
Bg lam cho
Oic
Phuang eo mot dieu kien khi hau dac biet. Nhiet do binh quan
nam
6
day
thap
hon va lugng mua va do am trong khong
khi
cao hon cac viing
xung quanh.
20
Da't
ciia Ciic
Phuang bao gom hai nhom chinh. Nhom A la cac loai da't
phat trien tren da voi hoac tren cac san
ph^m
chiu anh hudng Cac bon nat nhieu.
Trong nhom nay lai eo 4 loai bao gom da't Renzin den, vang xam, vang do tren
da voi va loai da't Macgalit- Feralit vang. Nhom B la cac loai da't phat
tridn
tren
da't khong v6i hoac tren cac san pham it chiu anh hudng Cac bon nat va
chii
yeu
la cac loai da't Feralit vang phat trien tren sa thach, Azgilit va diep thach set. Da't
nai day eo do toi xop cao tren 50%, c6 nai dat den 80%, eo ham lugng mun
Ion,
ham lugng set tha'p kha thuan

Igi
cho su sinh tmdng phat trien
ciia
cac tham thuc
vat.
Ciic
Phuang c6 khi hau nhiet d6i gio mua. Theo ket qua t6ng hgp
15
nam
quan
trde ciia
cac tram khi tugng
Ciic
Phuang (tram Bong tai trung tam rimg
nguyen sinh, tram Dang
nam a
riing
thii
sinh va tram Nho Quan, each rimg
20km),
nhiet do trung binh nam
eiia Ciic
Phuang la
20,6^C
trong do nam cao
nha't la
21,2^C
(1966) va nam thap nhat la
19,9^C
(1971). Nhu vay nhiet do binh

quan hang nam tuang doi cao va 6n dinh rat thuan
Igi
cho su phat
triSn eiia
he
thuc vat. Lugng mua binh quan hang nam
ciia
Cue Phuang tuang doi ion bien
dong tii 1800mm- 2400mm, do
am
trong khong khi cao tu 80-90%.
Miia
mua
ciia Ciic
Phuang keo dai tii thang 4 den thang
11.
Day la nhiing thang eo lugng
mua tu 100mm tra len. Vao mua kho, lugng mua giam ro ret, lugng mua vao
thang cao nha't chua dugc 50mm. Mua it cong vai nhiet do thap lam cho khi hau
Ciic
Phuang tuang doi khae nghiet
v6
miia kho. Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang nam
trong khu vue khi hau nhiet
d6i
gio miia, chiu anh hudng bai gio Dong Bac vi
mua
d6ng,

gio Dong Nam vi miia he. Ngoai ra, trong nhieu ngay he eon eo gio
Lao thoi manh, tuy vay do dieu kien dia hinh, gio sau khi vugt qua cac yen ngua
va hem
niii
sau vao riing da bi doi hucng ra't nhieu va toe do gio la
l-2m/s.
Nhimg yeu to
khi
hau tren eo anh huong ra't
Ion
den he thuc vat va thai vu san
xua't
ciia
ngudfi dan dia phuong khu vue nay.
21
Do dia hinh Karst nen a
Ciic
Phuang c6 ra't it dong chay tren
b6
mat duy
chi
CO mOt
con s6ng Budi
d
phia Tay Nam ciia Vudn la c6
nudre
quanh nam eon
lai phan
Ion
la cac khe can chi eo nu6c ve miia mua. Vao miia mua, phan

Ion
nu6c
mua dugc
iiit
vao cac
16 hiit
theo he thong suoi
ng^m
chay ra cac viing bao
quanh Vudn c6 the tao thanh cac h6
chiia nudrc -Ion
phue vu cho san xua't nong
nghiep
eiia
cac cong dong dia phuang. He thong ho Yen Quang (dugc xay dung
nam 1968 vai 4 ho
chiia
nu6c
Ion),
ho Ngge Luang, Ho Trae da cung ca'p nuac
quanh
nam
tao dieu kien thuan
Igi
cho eu dan cua cac xa ven Vudn canh tac
nong nghiep. Ngoai ra xung quanh
Ciic
Phuang eon ra't nhieu v6 nuac trao ra
tu*
he thong suoi ngam trong do phai ki den v6 nuac nong Dong Trao duai chan

Qiien
Thach. Day la v6 nuac nong c6 nhiet do
37-40^C
da dugc khai thae di san
xua't nuac khoang dem lai nguon
Igi
cho dong bao
a
day. Song Buoi, doan chay
qua Vudn 4 km la mot mon qua thien nhien ban tang cho mot khu vue
niii
da v6i
it dong chay nhu a nai day. V6i hinh thiic dan thuy nhap dien tmyen thong,
nguai Mudng noi day da xay dung cac egn nuac dua nuac
ti^r
s6ng len
tirai
cho
viing dong mgng. Cac egn nuac dugc xay dung bang cac vat lieu
san
c6
ciia
dia
phuang nhu
buong,
g6,
day
iimg
khong
ehi

mang lai nguon nuac cho dong bao
ma eon thu
hiit
nhieu du khae tai day thucng thiic, Dong song khong
ehi
tuai
tieu cho eu dan cac xa ven song ma eon la nai de dong vat eo the xuong uong
nuac va dong thai mang lai nguon thuy san doi dao cho cong dong Muang sinh
song a khu vue nay.
Ta't ca cac dieu kien tu nhien do da gop phan tao cho Cue Phuang eo mot
he dong thuc vat tuai tot va da dang.
Theo thong ke, he d6ng thuc vat Cue Phuang bao gom
- Thuc vat bac cao c6 mach: 1984 loai
- Dong vat c6
vii:
88 loai trong do c6 38 loai doi
- Chim: tren 300 loai
- Bo sat: 36 loai
22
- Luong cu: 17 loai
-
C6n trung:
tr6n
1800 loai
(so
lieu thong ke cua Yuan Quoc gia
Cue
Phuang)
Ciic
Phuang la kieu riing kin la rong thudng xanh mua nhiet

d6i
dien hinh
cho nhiing viing tha'p a mien Bac Viet Nam, trong khu vue nhiet d6i gio miia
D6ng Nam A
v6\
thanh phan chii yeu la cac cay than go cao
Ion
mge thanh nhieu
tang tan. Do dac diem dia hinh dac biet la c6 hai day
niii
song song khep dan lai
tao thanh the ngo hem,
Ciic
Phuang da dang tay don nhan luong thuc vat tu bon
phuang tu dong vao day. Vai dien tieh la 22.200ha, nho hon dien tieh mien Bac
gan 700 lan va nho hon dien tieh ca nuac la 1500 lan nhung he thuc vat
Ciic
Phuang chiem mot ty le kha
Ion:
76,6
%s6
hg - 48,6% so ehi -30% so loai
eiia
mien Bac va 68,9% so' hg- 43,6 % so ehi- 24,6 %
s6'
loai
eiia
Viet Nam. Vai
thanh
phdn

thuc vat phong
phii
va la nai gap go
eiia
nhieu luong thuc
vat.
Cue
Phuong
xiing
dang la phong
tieu
ban song phue vu cho viec tham quan, nghien
ciiu
khoa hoc, hgc tap cho cac nha khoa hoc a khap nai.
He dong vat cua
Ciic
Phuang ciing het
siic
phong
phii
va da dang. Chuong
trinh nghien
ciiu
vi Dai cua du an bao ton
Ciic
Phuang da thong ke dugc tai 38
loai dai sinh song trong Vuan trong so do eo nhung loai mai c6 gia tri khoa hgc
cao.
Va
Ciic

Phuang tra thanh diem nong ve da dang dai thuge bac nhat khu vue
chau A. Ben canh do,
Ciic
Phuang con la moi trudng song cho
nhidu
loai
thii
dac
hihi
va
CO
nguy ca tuyet chiing cao nhu voge mong
trdng,
cay van, chon muc, soe
bung do Ngoai ra con c6 nhiing loai
thii Ion
nhu bao ga'm, son
duong,
ga'u
ngua,
Ign
inng
Chim a
Ciic
Phuang rat da dang va c6 nhieu
mdu
sac. Cac loai
chim quy nhu ga 16i, ga sao, phugng hoang da't dang ra't
edn sir
bao ve

eiia
con
nguai.
36
loai chim
a
day chiem ty le cao,
t6i
40% tong so loai kiem ke dugc
tren toan quoc tuy nhien s6 lugng ca the it. 12 loai chim dugc
liet
ke trong sach
23
do Viet Nam. Cac ghi chep vi bo sat
ciia Ciic
Phuang ghi nhan
Ciic
Phuang eo
17 loai ran trong do c6 nhung loai
rdn
quy hiem nhu ho mang, ho chiia, cap
nong, cap nia, ran luc, tran ga'm Dong vat thuy sinh ciing dang dugc nghien
ciiu Of Ciic
Phuang. Nai day la moi tmdng song
t6't
cho mot loai ca dac hiin thuge
hg ca Nheo - ca
Niee
Hang. Day la loai ca song of cac hang sau va vao miia mua
thi theo dong nuac ra ngoai kiem an.

The giai c6n triing lai cang phong
phii
va da dang v6i han 1800 loai thuge
200 hg va 30 bg. Vao thang 4-5,
Ciic
Phuang nhu rue ra hon bdfi muon ngan
canh
budm
khoe
sde.
1.3.
Dac diem ve dan cu vimg dem
L3J.
Sitphdn
bo dan
cu
viing dem Vuan Quoc gia
Cue
Phuong,
1.3,1.1.
Phan bo dan cu
viing
dem Vudn Quoc gia
Ciic
Phuong.
VQG
Ciic
Phuang nam trong dia phan
ciia
15 xa va mot thi tran thuge bon

huyen, ba tinh vai dien tieh viing dem la 145
km^.
Tong so dan khu vue vung
dem la 70.620 khau, 14.132 hg gia dinh, ma phan da dan so la dan t6c Mudng.
Trong do bao gom ca xa Thach Lam nam trong ranh giai
ciia
Vudn vai 389 hg
va 2204 khau (tinh den thang 9 nam 1996)
v6i
99,8% dan so la nguai dan toe
Mudng sinh s6'ng df day tii ra't lau
d5i.
Qua phan
tieh
754 bang hoi dugc
sii
dung
trong nghien
ciiu
kinh te xa hoi eiia du an bao ton
Ciic
Phuang cho tha'y
ca'u
tnie
dan so thuge dien tre trong do gan mot
nira
so dan la du6i 15 tuoi va hon mot
nua so dan trong d6 tuoi
lao
dong (tii

15
den 60 tuoi). Su phan bo dan cu tren dia
ban
viing
dem dugc the hien trong bang
dudfi
day.
24
Bang 2:
DSn s6 viing
dem Vucm Quoc gia
Cue Phuong-1996
St
t
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Huyen

Nho Quan
Yen Thuy
Lac Son
Thach Thanh
Tong cong
Xa
Cue
Phuong
Yen Quang
KyPhii
Van Phuong
T.T Hang
Tram
Lac Thinh
Yen Lac
Phu Lai
Yen Tri
Ngoe
Luong
An Nghia
Yen Nghiep
Thanh My
Thanh Yen
Thach Lam
Nhan
khau
2729
5997
4940
3991

4453
5251
5268
2904
6193
8808
6331
4832
4079
2840
2204
70.620
So
ho
596
1180
926
899
1080
921
1117
559
1324
1766
1197
842
773
523
389
14.132

Dan
toe Muomg
2674 (98%)
3299 (55%)
4446 (90%)
32 (0,8%)
801 (18%)
4200 (80%)
1756 (33%)
2178 (75%)
3901
(63%)-
3699 (42%)
6015 (95%)
4687 (97%)
3875 (95%)
2793 (98%)
2183 (99,08%)
46.539 (65,9%)
(Nguon:
so
lieu thong ke cua 4 huyen vung dim
vd so
lieu dieu tra cac xd)
Quy mo cac ho
of
day kha lorn do
tap
quan thich "dong con nhieu chau" va
tu

tucrtig
thich con trai cua dong bao noi
day.
Trung binh m6i ho vung nay c6
khoang 5-6 ngudi trong do ho nhieu nhat c6
d6'n
12 nhan khau. Huyen
Y6n
Thuy
la noi
CO
quy mo ho gia
dinh thzfp nhsit
v6i 5,2
ngudi/ho,
huyen Nho Quan tmng
25
binh CO
5,5
nguofi/ho,
huydn
Thach Thanh
v6i
5,9 nhan
kh^u/ho
va huyen eo quy
mo lorn
nh^t
la huyen Lac Son
v6i

6,5
ngu6fi/ho.
Toe do phat trien dan so
d
viing
nay ciing kha nhanh chu yeu la do gia tang dan so tu nhien. Vao nam 1962, la
nam thanh lap VQG Oic Phuang
thi
toan bo dan so xa Cue Phuang
m6i
chi eo
500 khau, trong vong 24 nam, dan so tang
d6n mile chong
mat dat tdi 1240
nguod va hien nay dan so cua xa da phat trien t6i
g^n
3000 ngudi. Vao nhimg
nam 1960, ty 16 gia tang dan so
eiia viing
la 3,3% va giam
d^n
xuong 2,8% a
nhiing nam 1970 va dang ngay cang giam
d^
do chinh sach
k6'
hoach hoa gia
dinh
dang
dugc

ap dung manh me a nhieu xa. Dong thori vai ehinh sach di dan di
lam kinh t€ moi cua nha
nu6c
vao nhimg nam
1970-1990
hoac do cuoc song qua
kho khan, cac ho nguod Kinh tu cac tinh Ninh
Binh,
Nam Dinh, Hoa
Binh,
Thanh
Hoa va Ha Noi da di chuyen den vung nay lam cho ty le gia tang dan so eo hoe
tang cao a mot so huyen nhu Nho Quan, Yen Thuy lam
hinh
thanh nen cac lang
thuan Kinh hoac Kinh- Muang xen ke a
viing
nay. Su di eu cua nguai Kinh eimg
voi cac phuang thuc canh tac tien bo han phan nao lam anh huong den cuoc song
cua
ngu5i
Muang nai day. Dan so gia tang nhung dien tieh lai kh6ng tang nen
dan din
tinh
trang pha rung lam
ray
a nhieu nai nam nang cao
didn
tieh dat tren
dau nguai. Tuy nhien, do la riing cam nen dien tieh phat them hau nhu kh6ng

dang la bao va chii yeu tap trung
a
cac xa thuoc phia Tay Bac cua
Vuan.
Dan so
dong nhung dien tieh
d^t
n6ng nghiep lai han che,
binh
quan dat nong nghiep
tren dau ngudi thap ciing vai phuang thuc canh tac lac hau, nang suat kh6ng cao
dan t6i cuoc song d6i ngheo cua nhieu ho dan xung quanh Vudn. Xa Thach Lam
CO
tdi 2204 nhan khau nhung ehi eo 144,43 ha
da^t
nong nghiep. Nhu vay la m6i
nhan khau d day tmng
binh
c6 khoang
659m^
(1,8 sao) de canh tac. Binh quan
mong dat nhu vay la qua thap doi vdi mot xa mien
niii.
De cai thien ddi song,
ngudi dan nai day khong con each nao han la tr6ng ehd vao nguon tai nguyen
nhien nhien san eo.
Vah
di phat trien kinh
t^^
xa hoi cho cac eu dan viing

dfm
ehinh la
chiec ehia
khoa cho
vi6c
bao ton Vudn Quoc gia
Ciic
Phuang.
26