Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan hóa hữu cơ lớp 11 - chương trình nâng cao nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh

4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chƣ̃ viế t đầ y đủ
Chƣ̃ viế t tắ t
Công thứ c phân tử
Công thứ c cấ u tạ o
Dy hc tch cc
Đi chng
Gio viên
Hc sinh
Nâng cao
Phương phá p
Phương phá p dạ y họ c
Phương trì nh hó a họ c
Phương phá p dạ y họ c tí ch cự c
Trung họ c phổ thông
Trung họ c cơ sở
Thự c nghiệ m
Trắ c nghiệ m khá ch quan
Trắ c nghiệ m tự luậ n
Sch gio khoa
CTPT
CTCT
DHTC
ĐC
GV
HS
NC
PP

PPDH
PTHH
PPDHTC
THPT
THCS
TN
TNKQ
TNTL
SGK

5

DANH MỤ C BẢ NG
Bng
Nộ i dung
Trang
1.1
Tần suất sử dụng cá c câu hỏ i TNKQ và o tro ng quá trì nh
ging dy
28
1.2
Kế t quả điề u tra việ c sử dụ ng câu hỏ i TNKQ trong cá c
tiế t dạ y
28
1.3
Tầ n xuấ t sử dụ ng cá c câu hỏ i TNKQ giao về nhà cho họ c
sinh
29
1.4
Tầ n xuấ t sử dụ ng câu hỏ i TNKQ phân theo mứ c độ nhậ n

thứ c
28
1.5
Kế t quả điề u tra hứ ng thú củ a họ c sinh khi là m cá c câu
hi TNKQ
29
1.6
Tầ n xuấ t về việ c tự sưu tầ m và là m cá c câu hỏ i TNKQ
ca hc sinh
29
1.7
Kết qu điều tra về mong muố n củ a họ c sinh về hì nh
thứ c ra đề thi/kiể m tra
29
1.8
Kết qu điề u tra về mứ c độ câu hỏ i TNKQ mà họ c sinh
tự sưu tầ m để là m
29
2.1
Phân loạ i bà i tậ p theo cá c mứ c độ nhậ n thứ c và tư duy
38
3.1
Đc đim ca cc lp đưc chn
92
3.2
Bng phân phi kế t quả cá c bà i kim tra
93
3.3
Bng tổ ng hợ p kế t quả thự c nghiệ m sư phạ m
95

6

3.4
Bảng tổng hợp % số họ c sinh đạ t điể m X
i
trở xuố ng
96
3.5
Bảng tổng hợp phân loi kt quả học tp
96
3.6
Bảng thng kê cc tham s đc trƣng
99
3.7
Bảng tổng hợp cá c tham số đặ c trƣng
99

DANH MỤ C HÌ NH
Hnh
Nộ i dung
Trang
1.1
Biể u diễ n cá c cấ p độ và mố i liên hệ giữ a cá c cấ p độ củ a
tnh tch cc hc tp
7
2.1
Sự phụ thuộ c số mol este tạ o thà nh và o thờ i gian phả n ứ ng
86
3.1
Đồ thị biu diễn đường lũy tch - bài kim tra s 1

97
3.2
Đồ thị biu diễn đường lũy tch - bài kim tra s 2
97
3.3
Đồ thị biu diễn đường lũy tch - bài kim tra s 3
97
3.4
Đồ thị biu diễn đường lũy tch - bài kim tra s 4
97
3.5
Đồ thị phân loi kết qu hc tp ca HS - bi kim tra s 1
98
3.6
Đồ thị phân loi kết qu hc tp ca HS - bi kim tra s 2
98
3.7
Đồ thị phân loi kết qu hc tp ca HS - bi kim tra s 3
98
3.8
Đồ thị phân loi kết qu hc tậ p củ a HS - bi kim tra s 4
98



7

MỤC LỤC

Trang

Lờ i cả m ơn
i
Danh mụ c viế t tắ t
ii
Danh mụ c bả ng
iii
Danh mụ c hình
iv
Mục lục
v
MỞ ĐẦU
1
Chƣơng1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀ I
5
1.1. Cơ sở lý luậ n về dạ y hc tch cc
5
1.1.1.Tnh tch cc nhn thc
5
1.1.2 Phương hướ ng đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c hó a họ c
9
1.1.3.Phương phá p dạ y họ c tí ch cự c
12
1.2.Cơ sở lý luậ n về trắ c nghiệ m khá ch quan
17
1.2.1.Khi nim trc nghim kh ch quan
17
1.2.2.Ưu điể m và nhượ c điể m củ a trắ c nghiệ m khá ch quan
18
1.2.3.Phân loạ i câu hỏ i trắ c nghiệ m khá ch quan
19

1.2.4.K thut biên son câu hi trc nghim khch quan
21
1.3.Bi tp ha hc trong dy hc ha hc
23
1.3.1. ngha, tc dụng ca bi tp ha hc trong dy hc tch cc
23
1.3.2.Phân loạ i bà i tậ p hó a họ c
25
1.4.Sử dụ ng bà i tậ p hó a họ c để phá t huy tí nh tí ch cự c họ c tậ p củ a họ c
sinh

8

25
1.4.1.Sử dụ ng bà i tậ p hó a họ c để hình thà nh khá i niệ m hó a họ c
25
1.4.2.Tăng cườ ng sử dụ ng bà i tậ p thự c nghiệ m hó a họ c
26
1.4.3.Tăng cườ ng sử dụ ng bà i tậ p thự c tiễ n
26
1.4.4.Sử dụ ng sơ đồ , đồ thi cho việ c giả i, chữ a bà i tậ p
26
1.4.5.Sử dụng cc bi ton c ni dung bin lun đ tăng cường tnh suy
luậ n cho họ c sinh khi họ c tậ p hó a họ c

26
1.5.Thự c trạ ng sử dụ ng câu hỏ i trắ c nghiệ m khá ch quan trong dạ y
hc ha hc hữu cơ lp 11 – chương trì nh nâng cao ở trườ ng THPT
ti tnh Nam Định

27
1.5.1.Mục đch điều tra
26
1.5.2.Nộ i dung điề u tra
26
1.5.3.Đi tưng điều tra
27
1.5.4.Phương phá p điề u tra
27
1.5.5.Kế t quả điề u tra
27
1.5.6.Nhậ n xé t kế t quả điề u tra
29
Tiể u kế t chương 1
30
Chƣơng 2: TUYỂ N CHỌ N , XÂY DƢ̣ NG VÀ SƢ̉ DỤ NG HỆ
THỐ NG CÂU HỎ I TNKQ HÓ A HƢ̃ U CƠ LỚ P 11 – CHƢƠNG
TRNH NÂNG CAO NHM PHT HUY TNH TCH CỰC HỌC
TẬ P CỦ A HỌ C SINH TRUNG HỌ C PHỔ THÔNG TỈNH NAM
ĐỊ NH
31
2.1. Phân tích ni dung kiến thc và cấu trúc phần hoá hc hữu cơ
trong chương trnh hó a họ c phổ thông .

9

31
2.1.1. Phân tí ch ni dung kiến thc và cấu trúc phần hoá hc hữu cơ
trong chương trì nh hó a họ c phổ thông

31
2.1.2. Phân tí ch ni dung kiến thc và cấu trúc phần hoá hc hữu cơ
trong chương trì nh hó a họ c 11- nâng cao
35
2.2. Nguyên tắ c tuyể n chọ n, xây dự ng và sử dụ ng hệ thố ng câu hỏ i
TNKQ hó a hữ u cơ lớ p 11 – chương trì nh nâng cao nhằ m phá t huy
tnh tch cc hc tp ca hc sinh THP T tỉ nh Nam Đị nh.
36
2.3. Tuyể n chọ n, xây dự ng và sử dụ ng hệ thố ng câu hỏ i TNKQ hó a
hữ u cơ lớ p 11 – chương trì nh nâng cao nhằ m phá t huy tí nh tí ch cự c
hc tp ca HS THPT tnh Nam Định .

37
2.3.1. Chương IV: Đạ i cương về hó a hc hữu cơ.
37
2.3.2. Chương V: Hiđrocacbon no .
43
2.3.3. Chương VI: Hiđrocacbon không no .
48
2.3.4. Chương VII: Hiđrocacbon thơm – Nguồ n hiđrocacbon thiên nhiên .
54
2.3.5. Chương VIII: Dẫ n xuấ t halogen . Ancol – phenol
59
2.3.6. Chương IX: Anđehit – Xeton – Axit cacboxylic.
66
2.1. Sử dụ ng bà i tậ p hó a họ c để phá t huy tí nh tí ch cự c họ c tậ p củ a họ c
sinh.
72
2.1.1. Sử dụ ng bà i tậ p hó a họ c để hình thà nh khá i niệ m hó a họ c , tnh
chấ t củ a cá c chấ t

72
2.1.2. Sử dụng bi tp thc nghim ha hc .
74
2.1.3. Tăng cườ ng sử dụ ng cá c bà i tậ p thự c tiễ n .
80
2.1.4. Sử dụ ng bà i tậ p có hình vẽ , sơ đồ , đồ thị, biể u bả ng.
81
2.1.5. Sử dụ ng cá c bà i toá n có nộ i dung biệ n luậ n để tăng cườ ng tí nh

10

suy luậ n cho họ c sinh khi họ c tậ p hó a họ c .
84
Tiể u kế t chương 2
85
Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
86
3.1. Mục đch v nhim vụ ca thc nghim sư phm .
86
3.1.1. Mục đch ca thc nghim.
86
3.1.2. Nhiệ m vụ ca thc nghim sư phm .
86
3.1.3. Đi tưng cơ sở thc nghim
86
3.2. Qu trnh tiến hnh thc nghim sư phm .
86
3.2.1. Chuẩ n bị cho quá trì nh thự c nghiệ m .
86
3.2.2. Tiế n hà nh thự c nghiệ m .

87
3.3. Kế t quả cá c bà i dy thc nghim sư phm .
87
3.4. Xử lí kế t quả thự c nghiệ m sư phạ m .
88
3.5. Phân tí ch kế t quả thự c nghiệ m sư phạ m .
94
3.5.1. Phân tí ch đị nh lượ ng kế t quả thự c nghiệ m sư phạ m .
94
3.5.2. Nhậ n xé t:
96
Tiể u kế t chương 3
97
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
98
TÀI LIỆU THAM KHẢO
100
PHỤ LỤC
103




11

MỞ ĐẦ U
1. L do chọn đ ti
Hiệ n nay, đấ t nướ c ta đang trong thờ i kì công nghiệ p hó a, hiệ n đạ i hó a đấ t nướ c
v hi nhp vi cng đồng quc tế . Trong sự ng hiệ p đổ i mớ i toà n diệ n củ a đấ t
nướ c, đổ i mớ i nề n giá o dụ c đượ c cho là trọ ng tâm hà ng đầ u . Vai trò củ a nhà trườ ng

v ca cc nh gio dục trong qu trnh đi mi ny hết sc quan trng , đò i hỏ i nhà
trườ ng phả i tạ o ra nhữ ng con ngườ i có đầ y đủ năng lự c và phẩ m chấ t đá p ứ ng đượ c
yêu cầ u củ a đấ t nướ c và là nguồ n nhân lự c cho xã hộ i phá t triể n.
Theo nghị quyế t số 40/2000/QH10, ngy 09/12/2000 ca Quc hi kha X về
đổ i mớ i chương trì n h giá o dụ c phổ thông đã khẳ ng đị nh mụ c tiêu củ a việ c đổ i mớ i
chương trì nh giá o dụ c phổ thông lầ n nà y là “Xây dự ng nộ i dung chương trì nh ,
phương phá p giá o dụ c , sch gio khoa ph thông mi nhm nâng cao cht lưng
gio dc t on din th h tr , đá p ứ ng yêu cầ u phá t triể n nguồ n nhân lự c phụ c vụ
công nghiệ p hó a, hiệ n đạ i hó a đấ t nướ c, ph hp vi thc tin v truyn thng Vit
Nam, tiế p cậ n trì nh độ giá o dụ c phổ thông ở cá c nướ c phá t tri n trong khu vc v
trên thế giớ i” [1]. Trong việ c đổ i mớ i giá o dụ c phổ thông , Luậ t giá o dụ c điề u 24.2
trong Quyế t đị nh số 16/2006/QĐ-BGDĐT “Phương phá p giá o dụ c phổ thông phả i
pht huy tnh tch cc , tự giá c, ch đng sng to ca hc sinh ; ph hp vi đc
trưng môn họ c, đặ c điể m đố i tượ ng họ c sinh, điề u kiệ n củ a từ ng lớ p họ c; bồ i dưỡ ng
cho họ c sinh phương phá p tự họ c , kh năng hp tc ; rn luyn k năng vn dng
kiế n thứ c và o thự c tiễ n; tc đng đn tnh cm, đem lạ i niề m vui, hứ ng thú và trá ch
nhiệ m họ c tậ p cho họ c sinh”.
Thự c hiệ n đổ i mớ i giá o dụ c, trong quá trì nh giá o dụ c ở nhà trườ ng, nhiệ m vụ quan
trng ca gio dục l pht trin tư duy cho hc sinh ở mọ i bộ môn, trong đó có bộ môn
ha hc. Ha hc l môn khoa hc thc nghim , v vy bên cnh vic nm vững l
thuyế t thì ngườ i họ c cò n phả i biế t vậ n dụ ng linh hoạ t, sng to l thuyết vo trong vo
trong thự c nghiệ m, thự c hà nh giả i bà i tậ p và và o trong đờ i số ng, sn xuất.
Trong quá trì nh thự c hiệ n đổ i mớ i giá o dụ c , ngoi đi mi về mục tiêu , nộ i
dung thì cò n phả i để mớ i cả về phương phá p giá o dụ c . Để đổ i mớ i phương phá p
gio dụ c, ngoi vic sử dụng cc phương php dy hc truyền thng mt cch c
hiệ u quả , gio viên cn phi sử dụng hp l cc phương php dy hc tch cc . Mộ t
12

trong cá c phương phá p dạ y họ c tí ch cự c là sử dụ ng bà i tậ p trắ c nghiệ m hó a họ c
trong hoạ t độ ng dạ y và họ c ở trườ ng phổ thông . Vớ i phương phá p nà y , hc sinh

không cò n tiế p thu kiế n thứ c mộ t cá ch thụ độ ng từ giá o viên mà là chủ thể trong
chnh hot đng ca mnh . Mặ t khá c, bi tậ p trắ c nghiệ m cò n là dụ ng cụ đo lườ ng
gio dục nhm kim tra, đá nh giá khá ch quan nhữ ng thà nh quả họ c tậ p và nhậ n thứ c
ca hc sinh rất linh đng v c th kim tra ở nhiều mc đ khc nhau v phm vi
kiể m tra có t hể bao quá t, từ đó khắ c phụ c đượ c tì nh trạ ng họ c tủ củ a họ c sinh và có
tc dụng tch cc trong cc k thi cui k , thi tố t nghiệ p trung họ c phổ thông và thi
tuyể n sinh đạ i họ c, cao đẳ ng.
Bên cạ nh đó , việ c sử dụ ng bộ câ u hỏ i trắ c nghiệ m trong việ c giả ng dạ y tạ o ra
nhữ ng tì nh huố ng có vấ n đề , gây hứ ng thú họ c tậ p trong họ c sinh , pht huy đưc
tnh tch cc, ch đng v sng to ca hc sinh trong hc tp.
Vớ i nhữ ng lí do trên cù ng vớ i mong muố n tì m hiể u và sử dụ ng hiệ u quả cá c bà i
tậ p trắ c nghiệ m hó a họ c nhằ m nâng cao chấ t lượ ng dạ y họ c ở trườ ng phổ thông đặ c
biệ t là ở tỉ nh Nam Đị nh , tôi đã lự a chọ đề tà i “Tuyể n chọ n, xây dự ng và sử dụ ng
hệ thố ng câu hỏ i trắ c nghiệ m khá ch quan hó a hữ u cơ lớ p 11 – chương trì nh
nâng cao nhằ m phá t huy tí nh tí ch cự c họ c tậ p củ a họ c sinh trung họ c phổ thông
tnh Nam Đnh”.
2. Mục đch nghiên cứu
- Nghiên cứ u cá c phương phá p dạ y họ c tí ch cự c p dụng trong môn ha hc.
- Thiế t kế , xây dự ng và sử dụ ng câu hỏ i trắ c nghiệ m khá ch quan hó a họ c lớ p
11-chương trì nh nâng cao dù ng để phá t huy tí nh tí ch cự c họ c tậ p củ a họ c sinh để
cng c, nâng cao kiế n thứ c, đá nh giá kế t quả họ c tậ p củ a họ c sinh trong dạ y họ c
ha hc hin nay.
3. Nhiệ m vụ nghiên cƣ́ u
- Nghiên cứ u cơ sở lý luậ n củ a phương phá p dạ y họ c tí ch cự c.
- Cơ sở lý luậ n về bà i tậ p hó a họ c: trắ c nghiệ m khá ch quan.
- Nâng cao mục tiêu, nộ i dung chương trì nh và sá ch giá o khoa hó a họ c 11 nâng cao.
- Tuyể n chọ n , xây dự ng hệ thố ng câu hỏ i TNKQ dạ ng nhiề u lự a chọ n theo
chương trì nh hó a họ c 11 nâng cao dù ng để phá t huy tí nh tí ch cự c họ c tậ p củ a họ c
sinh.
13

- Nghiên cứ u sử dụ ng hệ thố ng câu hỏ i TNKQ trên để phá t huy tí nh tí ch cự c
hc tp ca hc sinh trong qu trnh dy hc ha hc lp 11 nâng cao.
- Thự c nghiệ m sư phạ m để xá c đị nh hiệ u quả củ a hệ thố ng bà i tậ p đã xây dự ng.
- Xử lý kế t quả thự c nghiệ m bằ ng toá n họ c thố ng kê.
4. Khch th v đi tƣợng nghiên cứu
- Khch th: qu trnh dy hc ở trường THPT.
- Đi tưng: hệ thố ng câu hỏ i TNKQ phầ n hó a họ c hữ u cơ lớ p 11-chương trì nh
nâng cao nhằ m phá t huy tí nh tí ch cự c họ c tậ p củ a họ c sinh.
5. Giả thuyt khoa học
Nế u giá o viên nắ m vữ ng đượ c nộ i dung, phương phá p dạ y họ c tí ch cự c th s
biế t cá ch thiế t kế và sử dụ ng cá c câu hỏ i TNKQ trong dạ y họ c mộ t cá ch có hiệ u quả
đá p ứ ng yêu cầ u nâng cao chấ t lượ ng dạ y họ c hó a họ c, pht trin tư duy, tr thông
minh, pht huy tnh tch cc ca hc sinh trong hc tp đp ng yêu cầu cao về chất
lượ ng họ c tậ p.
6. Phƣơng phá p nghiên cƣ́ u
6.1. Nghiên cứ u lý luậ n
- Nghiên cứ u cá c văn bả n, ch thị ca Đng, Nh nưc, Bộ GD&ĐT có liên
quan đế n đề tà i.
- Nghiên cứ u cá c tà i liệ u về lý luậ n dạ y họ c, tâm lý họ c, gio dục hc, cc ti
liệ u có liên quan đế n đề tà i.
- Nghiên cứ u chương trì nh và SGK hó a họ c THPT đặ c biệ t là SGK hó a họ c 11
phầ n hó a họ c hữ u cơ-chương trì nh nâng cao.
- Căn cứ và o nhiệ m vụ đề tà i, chương trì nh hó a họ c 11 nâng cao, cơ sở lý thuyế t
về câu hỏ i trắ c nghiệ m để xây dự ng hệ thố ng câu hỏ i TNKQ nhằ m tí ch cự c hó a hoạ t
độ ng họ c tậ p củ a họ c sinh khi họ c phầ n hó a họ c hữ u cơ lớ p 11 nâng cao.
6.2. Nghiên cứ u thự c tiễ n
- Tm hiu cch lm bi tp cụ th c liên quan đến đề ti.
- Tham khả o và trao đổ i ý kiế n củ a giá o viên dạ y hó a THPT về nộ i dung, hnh
thứ c diễ n đạ t, số lượ ng câu hỏ i TNKQ củ a mỗ i bà i họ c và sử dụ ng trong quá trì nh

dy hc.

14

6.3. Thự c nghiệ m sư phạ m
- Đá nh giá hiệ u quả sử dụ ng hệ thố ng câu hi TNKQ đ pht huy tnh tch cc
ca hc sinh trong hc tp.
- Xử lý kế t quả thự c nghiệ m bằ ng toá n họ c thố ng kê.
7. Đng gp của đ ti
- Về mặ t lý luậ n: Gp phần lm sng t  ngha v tc dụng to ln ca bi tp
ha hc trong qu trnh dy hc nhm pht trin tư duy v pht huy tnh tch cc
cho họ c sinh trong quá trì nh dạ y họ c hó a họ c hữ u cơ 11 nâng cao
- Về mặ t thự c tiễ n: xây dự ng, tuyể n chon, sử dụ ng hệ thố ng câu hỏ i trắ c nghim
khch quan phần ha hc hữu cơ lp 11 nâng cao nhằ m phá t huy tí nh tí ch cự c họ c
tậ p củ a họ c sinh trong quá trì nh dạ y họ c.
8. Cấ u trú c luậ n văn
Ngoài phần mở đầu, kết lun và khuyến nghị, tài liu tham kho, phụ lục, ni
dung chính ca lun văn đưc trnh by trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí lun và thc tiễn ca đề tài.
Chương 2: Tuyn chn, xây dng và sử dụng hệ thố ng câu hi trc nghim
khch quan hó a hữ u cơ lớ p 11- chương trì nh nâng cao nhm phá t huy tí nh tí ch cự c
hc tậ p ca hc sinh Trung hc ph thông tnh Nam Định .
Chương 3: Thc nghim sư phm.

15

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬ N VÀ THƢ̣ C TIỄ N CỦ A ĐỀ TÀ I
1.1. Cơ sở lý luậ n về dạ y họ c tí ch cƣ̣ c
1.1.1. Tnh tch cc nhn thc [35]
1.1.1.1. Tnh tch cc nhn thc
Tnh tch cc l phm chất vn c ca con người . Con ngườ i không chỉ tiêu thụ
nhữ ng gì sẵ n có trong thiên nhiên mà cò n chủ độ ng sả n xuấ t ra nhữ ng củ a cả i vậ t
chấ t cầ n thiế t cho sự tồ n tạ i và phá t triể n củ a xã hộ i , ch đng ci biến môi trường
tự nhiên , ci to x hi . Hnh thnh v pht trin tnh tch cc l mt trong cc
nhiệ m vụ chủ yế u củ a giá o dụ c nhằ m đà o tạ o nhữ ng con ngườ i năng độ ng , sng to,
thch ứ ng và gó p phầ n phá t triể n xã hộ i.
1.1.1.2. Tnh tch cc hc tp
Tnh tch cc con người đưc th hin trong hot đng , đặ c biệ t trong nhữ ng
hot đng ch đng ca ch th.
Tnh tch cc trong hot đng hc tp, về thc chất l tnh tch cc nhn thc v
đượ c đặ c trưng ở khá t vọ ng hiể u biế t, cố gắ ng trí tuệ và nghị lự c cao trong quá trì nh
chiế m lí nh tri thứ c.
Khc vi qu trnh nhn thc trong nghiên cu khoa hc , qu trnh nh n thc
trong họ c tậ p không nhằ m phá t hiệ n nhữ ng điề u loà i ngườ i chưa biế t đế n mà nhằ m
lnh hi những tri thc loi người đ tch lũy đưc . Tuy nhiên , hc tp hc sinh
cũng “khm ph” ra những hiu biết mi đi vi bn thân dướ i sự tổ chứ c hướ ng
dẫ n củ a giá o viên . Hc sinh s không hiu , ghi nhớ nhữ ng gì đã lắ m đượ c qua hoạ t
độ ng nỗ lự c củ a chí nh mì nh. Nhưng khi đạ t tớ i mộ t trì nh độ nhấ t đị nh thì sự họ c tậ p
tch cc s mang tnh ng hiên cứ u khoa họ c và ngườ i họ c cũ ng có thể tạ o ra nhữ ng
tri thứ c mớ i cho khoa họ c.
1.1.1.3. Nhữ ng dấ u hiệ u củ a tí nh tí ch cự c họ c tậ p
Tnh tch cc hc tp biu hin ở những dấu hiu như:
- Hăng há i trả lời cá c câu hỏ i ca GV đặ t ra, tiế p cự c bổ xung cá c câu trả lờ i củ a bạ n.

- Thch pht biu  kiến trướ c vấ n đề nêu ra và có lậ p luậ n để bả o vệ ý kiế n đó .
- Hay nêu thắ c mắ c, đò i hỏ i giả i thí ch cặ n kẽ nhữ ng vấ n đề chưa đủ rõ và đi sâu
vo bn chất ca s kin.
16

- Ch đng vn dụng kiến thc , k năng đ hc đ nhn thc vấn đề mi , tậ p
trung chú ý và o vấ n đề đang họ c.
- Kiên trì hoà n thà nh cá c bà i tậ p , không nả n chí trướ c cá c tì nh huố ng khó
khăn….
Tnh tch cc hc tp đưc sp xp theo nhng cp đ t thp đn cao như:
- Bắ t chướ c: gắ ng sứ c là m theo cá c mẫ u hà nh độ ng củ a thầ y , ca bn … . Bắ t
chướ c thườ ng đượ c biể u hiệ n trong c c tiết thc hnh : HS bắ t chướ c cá c kỹ năng
biể u diễn th nghim ca GV v khi đt đưc ở mc đ cao hơn th biến thnh k
năng củ a mì nh
- Tm ti: độ c lậ p giả i quyế t vấ n đề nêu ra, tm kiếm những cch gii quyết khc
nhau về mộ t vấ n đề … , đượ c biể u hiệ n khi họ c sinh tự giả i bà i tậ p hó a họ c hay tự
tiế n hà nh thí nghiệ m theo hướ ng nghiên cứ u…
- Sng to: Tm ra cch gii quyết mi, độ c đá o, hữ u hiệ u.
Tnh tch cc trong hot đng hc tp liên quan trưc hết đến đ ng cơ họ c tậ p.
Đng cơ đng to ra hng th . Hứ ng thú là tiề n đề củ a tự giá c . Tnh tch cc to ra
nế p tư duy độ c lậ p. Tư duy độ c lậ p là mầ m mố ng củ a sá ng tạ o.
Sự biể u hiệ n và cấ p độ từ thấ p đế n cao củ a tí nh tí ch cự c họ c tậ p, mố i liên quan
giữ a độ ng cơ và hứ ng thú trong họ c tậ p đưc diễn đt trong sơ dồ sau:

17

HƢ́ NG THÚ
TCH CỰC
HỌC TẬP
BIỂ U HIỆ N
- Khao khá t họ c, hăng
hi tr li câu hi
-Hay nêu thắ c mắ c
- Ch đng vn dng
-Tậ p trung chú ý

CẤ P ĐỘ
- Bắ t chướ c
- Tm ti
- Sng to

ĐNG CƠ
TƢ̣ GIÁ C
SNG TẠO
ĐC LẬP
TCH CỰC

Hình 1.1. Biu diễn các cấp độ và mi liên hệ giữa các cấp độ của tính tích cực học tp

18

1.1.1.4. Nhữ ng nguyên tắ c sư phạ m cầ n đả m bả o để nâng cao tí nh tí ch cự c nhậ n
thứ c cho họ c sinh
Qua nhữ ng cơ sở lý luậ n trên ta nhậ n thấ y muố n nâng cao tí nh tí ch cự c nhậ n
thứ c củ a họ c sinh cầ n đả m bả o nhữ ng nguyên tắ c sau.
- Việ c dạ y họ c cầ n phả i đượ c tiế n hà nh ở mứ c độ gắ ng sứ c đố i vớ i họ c sinh .
Cầ n phả i lôi cuố n họ c sinh và o hoạ t độ ng nhậ n thứ c tí ch cự c , kch thch s ham

hiể u biế t củ a họ c sinh , c ch trng đến năng lc v kh năng ca hc sinh sao cho
mỗ i họ c sinh phả i huy độ ng hế t mứ c trí lự c củ a mì nh . Gio viên không nên lm cho
hot đng hc tp trở nên kh khăn vi hc sinh bng bi tp tnh hung kh m
phi to cho hc sinh mt chưng ngi nhn thc nhữ ng bà i tậ p sá ng tạ o và rè n
luyệ n ý chí nhậ n thứ c.
- Việ c nm vững kiến thc l thuyết phi chiếm ưu thế . Cầ n giú p họ c sinh nắ m
vữ ng mộ t cá ch sâu sắ c nộ i dung lý thuyế t, đi sâu và o bả n chấ t củ a cá c hiệ n tượ ng và
cc chấ t nghiên cứ u nhằ m lĩ nh hộ i nhữ ng quan điể m và khá i niệ m quan trọ ng nhấ t .
Nộ i dung lý thuyế t, khi nim l cơ sở cho tư duy hot đng tr tu.
- Trong quá trì nh dạ y họ c phả i duy trì nhị p độ khẩ n trương củ a việ c nghiên cứ u
ti kiu, cn những kiến thc đ lnh hi s đưc cng c khi nghiên cu kiến thc
mớ i. Qua thự c tế đã chứ ng minh việ c dừ ng lạ i lâu để nghiên cứ u mộ t nộ i dung họ c
tậ p sẽ chó ng là m họ c sinh mệ t mỏ i vì tí nh chấ t đơn điệ u củ a nó , nên khi họ c sinh đã
hiể u mộ t số vấ n đề rồ i thì phi chuyể n sang nghiên cứ u vấ n đề khá c . Như vậ y hoạ t
độ ng củ a họ c sinh sẽ đượ c liên tụ c, không bị nhà m chá n.
- Trong dạ y họ c phả i tí ch cự c chăm lo sự phá t triể n trí tuệ củ a tấ t cả cá c đố i
tượ ng họ c sinh (kh gii, trung bì nh, yế u ké m). Gio viên điều khin , ch đo hot
độ ng trí tuệ củ a họ c sinh theo năng lự c củ a họ là m cho họ c sinh tư duy tí ch cự c đ
vượ t qua chướ ng ngạ i nhậ n thứ c bằ ng hoạ t độ ng tự lự c, độ c lậ p.
Như vậ y nhữ ng nguyên tắ c trên đề u hướ ng tớ i cá c hoạ t độ ng điề u khiể n củ a
gio viên nhm tch cc ha hot đng nhn thc ca hc sinh trong đ c ch
trng đến vic dy hc sinh phương phá p họ c tậ p , phương phá p hoạ t độ ng trí tuệ ,
hnh thnh năng lc gii quyết vấn đề v kh năng t đnh gi kết qu hc tp ca
mnh.

19

1.1.2. Phương hướ ng đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c hó a họ c
1.1.2.1. Khi nim phương phá p dạ y họ c [21]
Phương phá p dạ y họ c là nhữ ng hì nh thứ c và cá ch thứ c hoạ t độ ng củ a giá o viên

v hc sinh trong những điều kin dy hc xc định nhm đt mục đch dy hc.
1.1.2.2. Phương hướ ng đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c hó a họ c [35]
Từ thự c tế củ a ngà nh giá o dụ c, cng vi yêu cầu đo to nguồn nhân lc cho s
pht trin ca đất nưc chng ta đang tiến hnh đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c chú
trng đn vic pht huy tnh tch cc, ch đng ca hc sinh, coi họ c sinh là chủ thể
nhằ m nâng cao chấ t lượ ng , hiệ u quả củ a quá trì nh dạ y họ c . Nguyên tắ c nà y đã
đượ c nghiên cứ u , pht trin mnh m trên thế gii v đưc xc định l mt trong
nhữ ng phương phá p cả i cá ch giá o dụ c phổ thông Việ t Nam . Nhữ ng tư tưở ng, quan
điể m, nhữ ng tiế p cậ n mớ i thể hiệ n nguyên tắ c trên đã đượ c chú ng ta nghiên cứ u , p
dụng trong dy hc cc môn hc v đưc coi l phương php dy hc tch cc.
Nhữ ng quan đim, nhữ ng tiế p cậ n mớ i dù ng lm cơ sở cho vic đi mi phương
php dy hc ha hc:
a. Dy hc ly hc sinh lm trung tâm
Đây là mộ t quan điể m đượ c đá nh giá là tí ch cự c vì hướ ng dạ y họ c chú trọ ng
đến người hc đ tm ra những phương php dy hc c hiu qu . Quan điể m nà y
đã chú trọ ng cá c vấ n đề :
- Về mụ c tiêu dạ y họ c : Chuẩ n bị cho họ c sinh thí ch ứ ng vớ i đờ i số ng , x hi.
Tôn trọ ng nhu cầ u, hứ ng thú , kh năng v li ch ca họ c sinh.
- Về nộ i dung : Ch trng bồi dưng , rn luyn k năng thc hnh , vậ n dụ ng
kiế n thứ c, năng lự c giả i quyế t vấ n đề họ c tậ p và thự c tiễ n , hướ ng và o sự chuẩ n bị
thiế t thự c cho họ c sinh hò a nhậ p vớ i xã hộ i.
- Về phương php : Coi trọ ng rè n luyệ n cho họ c sinh phương phá p tự họ c , tự
khm ph v gii quyết vấn đề , pht huy s tm ti tư duy đc lp sng to ca hc
sinh thông qua cá c hoạ t độ ng họ c tậ p . Trong cá c phương phá p họ c thì cố t lõ i là
phương phá p tự họ c. Hc sinh ch đng tham gia cc hot độ ng họ c tậ p. Gio viên
l ngườ i tổ chứ c, điề u khiể n, độ ng viên, huy độ ng tố i đa vố hiể u biế t , kinh nghiệ m
ca tng hc sinh trong vic tiếp thu kiến thc và xây dự ng bà i họ c.
20

- Về hì nh thứ c tổ chứ c: Không khí lớ p họ c than thiệ n tự chủ , bố trí lớ p họ c linh

hot ph hp vi hot đng hc tp, đặ c điể m củ a từ ng tiế t họ c.
- Về kiể m tra đá nh giá : Gio viên đnh gi kh ch quan, hc sinh tham gia vo
qu trnh nhn xt đá nh giá kế t quả họ c tậ p ca mnh (tự đá nh giá ), đá nh giá nhậ n
xt ln nhau. Nộ i dung kiể m tra chú ý đế n cá c mứ c độ : biế t, hiể u, vậ n dụ ng.
- Kế t quả đạ t đượ c: Tri thứ c thu đượ c vữ ng chắ c bằ ng con đườ ng tự tì m tò i, hc
sinh đượ c phá t triể n cao hơn về nhậ n thứ c , tnh cm, hnh vi , tự tin trong cuộ c
song.
Dy hc lấy hc sinh lm trung tâm đt vị tr ca người hc va l ch th , vừ a
l mục đch cui cng ca qu trnh dy hc , pht huy ti đa tiềm năng ca tng
ngườ i họ c. Do vậ y vai trò tí ch cự c , ch đng, độ c lậ p sá ng tạ o củ a ngườ i họ c đượ c
pht huy. Ngườ i giá o viên đó ng vai trò là ngườ i tổ chứ c, hướ ng dẫ n độ ng viên cá c
hot đng đc lp ca hc sinh , đá nh thứ c cá c tiề m năng củ a mỗ i họ c sinh giú p họ
chuẩ n bị tham gia và o cuộ c số ng.
Như vậ y bả n chấ t củ a “dạ y họ c lấ y họ c sinh là m trung tâm” là đặ t ngườ i họ c
vo vị trí trung tâm củ a quá trì nh dạ y họ c, ch trng đến những phm chất, năng lự c
riêng củ a mỗ i ngườ i, h va l ch th va l mục đch cuố i cù ng củ a quá trì nh dạ y
hc, phấ n đấ u cá thể hó a quá trì nh dạ y họ c để ch o tiề m năng củ a mỗ i cá nhân đượ c
pht huy ti đa. Tư tưở ng củ a quan điể m nà y đã đượ c thể hiệ n qua cá c đị nh hướ ng
ch đo hot đng dy hc ở nưc ta vi cc phong tro : “Tấ t cả vì hc sinh thân
yêu”, “Thầ y chủ đạ o, tr ch độ ng”, “Biế n quá trì nh đà o to thnh qu trnh t đo
to”, “Họ c sinh là chủ thể sá ng tạ o trong họ c tậ p”.
b. Đi mi phương php dy hc theo hưng hot đng ha ngưi hc
Đị nh hướ ng hoạ t độ ng hó a ngườ i họ c đã chú trng đến vic gii quyết vấn đề
dy hc thông qua hot đng t gic tch cc v sng to ca người hc , hnh thnh
công nghệ kiể m tra đá nh giá , sử dụ ng phương tiệ n kỹ thuậ t , đặ c biệ t là công nghệ
thông tin trong quá trnh dy hc.
Theo đị nh hướ ng hoạ t độ ng hó a ngườ i họ c cá c nhà nghiên cứ u đã đề xuấ t:
- Hc sinh phi đưc hot đng nhiều hơn v trở thnh ch th hot đng đặ c
biệ t là hoạ t độ ng tư duy.
21

- Cc phương php dy hc ha h c phi th hin phương php nhn thc khoa
hc ha hc như : thự c nghiệ m hó a họ c , phân tí ch lý thuyế t , dự đoá n lý thuyế t , mô
hnh ha … v vn dụng khai thc nt đc th ca môn ha hc đ to ra cc hnh
thứ c hoạ t độ ng đa dạ ng phong phú củ a họ c sinh trong giờ họ c.
- Ch trng dy hc sinh phương php t hc, phương phá p tự nghiên cứ u trong
qu trnh hc tp.
Nt đc trưng cơ bn ca định hưng hot đng ha người hc l s hc tp t 
gic v sng to ca hc sinh . Để họ c sinh họ c tậ p tí ch cự c, tự giá c cầ n là m cho họ c
sinh biế t biế n nhu cầ u củ a xã hộ i thà nh như cầ u nộ i tạ i củ a bả n thân mnh. Để có tư
duy sá ng tạ o thi phả i tậ p luyệ n hoạ t độ ng sá ng tạ o thông qua họ c tậ p. Như vậ y ngay
trong bà i họ c đầ u tiên củ a môn họ c phả i đặ t họ c sinh và o vị trí củ a ngườ i nghiên
cứ u, ngườ i khá m phá , chiế m lĩ nh tri thứ c mớ i và coi việ c xây dự ng phong cá ch “hc
tậ p sá ng tạ o” là cố t li ca vic đi mi phương php dy hc.
Biệ n phá p hoạ t độ ng hó a ngườ i họ c á p dụ ng trong dạ y họ c hó a họ c là :
- Khai thá c né t đặ c thù môn hó a họ c tạ o ra cá c hì nh thứ c hoạ t độ ng đa dạ ng ,
phong phú củ a họ c sinh trong giờ họ c như:
+ Tăng cườ ng sử dụ ng thí nghiệ m hó a họ c, cc phương tin trục quan (mô hì nh,
tranh vẽ …), phương tiệ n kỹ thuậ t trong dạ y họ c hó a họ c (my chiếu, my tnh, cc
phầ n mề m dạ y họ c…).
+ Trong giờ họ c cầ n sử dụ ng p hố i hợ p nhiề u hì nh thứ c hoạ t độ ng phong phú
ca hc sinh như: th nghim, dự đoá n lý thuyế t, mô hì nh hó a, gii thch, tho lun
nhm… gip hc sinh đưc hot đng tch cc ch đng.
- Tăng thờ i gian hoạ t độ ng củ a họ c si nh trong giờ họ c. Hot đng ca gio viên
ch trng đến vic thiết kế , hướ ng dẫ n diề u khiể n cá c hoạ t độ ng và tư duy hay hoạ t
độ ng nhó m. Gio viên cần đng viên hc sinh hot đng nhiều hơn trong giờ hc ,
gim ti đa cc hot đng nhn thc thụ đng.
- Tăng mứ c độ hoạ t độ ng trí lự c chủ độ ng củ a họ c sinh thông qua việ c lự a chọ n
nộ i dung và hì nh thứ c sử dụ ng cá c câu hỏ i , bi tp c s suy lun , vậ n dụ ng kiế n
thứ c mộ t cá ch sá ng tạ o.

Như vậ y tư tưở ng chủ đạ o củ a đị nh hướ ng đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c theo
hướ ng hoạ t độ ng hó a ngườ i họ c là họ c sinh đượ c phá t huy tí nh tí ch cự c nhậ n thứ c
22

hc tp đến mc đ ti đa thông qua cc hot đng ch đng , độ c lậ p, sng to
trong giờ họ c.
1.1.2.3. Đị nh hướ ng đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c [8]
Cố t lõ i củ a đổ i mớ i PPDH là hướ ng tớ i hoạ t độ ng họ c tậ p tí ch cự c , chng li
thi quen hc tp thụ đng. Đi mi ni dung v hnh thc hot độ ng củ a giá o viên
v hc sinh, đổ i mớ i hì nh thứ c tổ chứ c dạ y họ c , đổ i mớ i hì nh thứ c tương tá c xã hộ i
trong dạ y họ c vớ i đị nh hướ ng:
- Chuyể n từ mô hì nh dạ y họ c truyề n thụ mộ t chiề u sang mô hì nh dạ y họ c hợ p
tc hai chiều.
- Chuyể n từ xu hướ ng dạ y họ c “lấ y GV là m trung tâm” sang quan điể m dạ y họ c
“lấ y HS là m trung tâm”, “hoạ t độ ng hó a ngườ i họ c”.
- Dy cch hc, bồ i dưỡ ng năng lự c tự họ c và tự đá nh giá .
- Sử dụ ng cá c PPDHTC.
- Kế t hợ p giữ a việ c tiế p thu và sử dụ ng có chọ n lọ c cá c phương phá p dạ y họ c
hiệ n đạ i vớ i việ c khai thá c nhữ ng yế u tố tí ch cự c củ a cá c phương phá p dạ y họ c
truyề n thố ng.
- Tăng cườ ng sử dụ ng cá c phương tiệ n , thiế t bị dạ y họ c, lưu  đế ng dụng ca
công nghệ thông tin.
1.1.3. Phương phá p dạ y họ c tí ch cự c [35]
1.1.3.1. Khi nim phương php dy hc tch cc
Phương phá p dạ y họ c tí ch cự c (PPDHTC) l khi nim ni ti những phương
php dy hc theo hưng pht huy tnh tch cc , ch đng sng t o ca người hc .
V vy PPDHTC thự c chấ t là cá c phương phá p dạ y họ c hướ ng tớ i việ c giú p họ c
sinh họ c tậ p chủ độ ng , tch cc , sng to chng li thi quen hc tp thụ đng .
PPDHTC ch trng đến hot đng hc v vai tr ca người hc trong qu trnh dy
hc theo quan đim , tiế p cậ n mớ i về hoạ t độ ng dạ y họ c như : “Lấ y ngườ i họ c là m

trung tâm”, “Hoạ t độ ng hó a ngườ i họ c”,…
1.1.3.2. Đc trưng cơ bn ca phương php dy hc tch cc
PPDHTC c những dấu hiu đc trưng cơ bn sau:
- Dy hc c ch trng đn vic t chc, ch đo đ ngưi hc tr thnh ch th
hot đng, tự khá m phá nhữ ng kiế n thứ c mà mì nh chưa biế t. Trong giờ họ c họ c sinh
23

đượ c tổ chứ c, độ ng viên tham gia và o cá c hoạ t độ ng họ c tậ p qua đó vừ a nắ m đượ c
kiế n thứ c, k năng mi va lm bt đưc phương php nhậ n thứ c, hc tp. Trong
PPDHTC việ c tổ chứ c để họ c sinh họ c đượ c tri thứ c, k năng, phương phá p họ c tậ p
luôn gắ n quyệ n và o nhau theo quá trì nh họ c kiế n thứ c – hot đng đến biết hot
độ ng và muố n hoạ t độ ng , qua đó phá t triể n nhân cá ch ngườ i lao độ ng tự chủ , năng
độ ng và sá ng tạ o . Ngườ i họ c – đố i tượ ng củ a hoạ t độ ng “dạ y” đồ ng thờ i là chủ thể
ca hot đng “hc” – đượ c cuố n hú t và o cá c hoạ t độ ng họ c tậ p do GV tổ chứ c và
ch đo thông qua đ t lc khm ph những điều mnh chưa r.
- Dy hc c ch trng rn luyn k năng , phương phá p và thó i quen tự họ c, từ
đó m to cho hc sinh hng th, lng ham mun, kht khao hc tp, khơi dậ y nghữ ng
tiề m năng vố có trong mỗ i họ c sinh để giú p họ dễ dà ng thí ch ứ ng với cuộ c số ng củ a xã
hộ i phá t triể n. PPDHTC xem việ c rè n luyệ n phương phá p họ c tậ p không chỉ là mộ t
biệ n phá p nâng cao hiệ u quả dạ y họ c mà cò n là mộ t mụ c tiêu dạ y họ c.
- Dy hc ch trng đn vic t chc cc hot đng hc tp ca tng hc sinh ,
hot đng hp tc trong tp th nhm , lớ p họ c thông qua tương tá c giữ a GV vớ i
HS, giữ a HS vớ i HS . Bằ ng sự trao đổ i , tranh luậ n, thể hiệ n quan điể m củ a từ ng cá
nhân, sự đá nh giá nhậ n xé t nhữ ng q uan điể m củ a bạ n mà họ c sinh nắ m đượ c kiế n
thứ c, cch tư duy, sự phố i hợ p hoạ t độ ng trong mộ t tậ p thể .
Lớ p họ c là môi trườ ng giao tiế p thầ y – tr, tr – tr, to nên mi quan h hp
tc giữa cc c th trên con đường chiế m lĩ nh kiế n thứ c, k năng.
Thông qua thả o luậ n , tranh luậ n ý kiế n mỗ i cá nhân đượ c bộ c lộ , khẳ ng đị nh
hay bá c bỏ , qua đó ngườ i họ c nâng mì nh lên mộ t trì nh độ mớ i . Bi hc vn dụng
đượ c vố n hiể u biế t và kinh nghiệ m củ a họ c sinh, lớ p họ c sẽ sinh độ ng và kí ch thí ch

đượ c sự hứ ng thú họ c tậ p nhờ sự độ ng viên khí ch lệ củ a thầ y, ca bn.
Hc hp tc lm tăng hiu qu hc tp nhất l khi xuất hin nhu cầu phi hp
giữ a cá c cá nhân để hon thnh nhim vụ chung.
Trong việ c họ c hợ p tá c tí nh cá ch, năng lự c củ a mỗ i thà nh viên đượ c bộ c lộ , tnh
 li đưc un nn,  thc t chc, tnh bn, tinh thầ n tương trợ đượ c phá t triể n, lớ p
hc s trở nên than thin hơn.
- Dy hc c s phi hp rng ri cc phương tin trc quan nht l cc
phương tiệ n kỹ thuậ t nghe nhì n , my vi tnh , phầ n mề m dạ y họ c… tăng tí nh năng
24

độ ng cho ngườ i họ c đá p ứ ng yêu cầ u cá thể hó a hoạ t độ ng họ c t p theo nâng lc v
nhu cầ u củ a mỗ i họ c sinh, gip cc em tiếp cn đưc cc phương tin hin đi trong
x hi pht trin.
- Dy hc c p dng cc phương php kim tra đnh gi đa dng, khch quan,
to điu kin đ hc sinh đượ c tham gia tí ch cự c và o hoạ t độ ng tự đá nh giá và đá nh
gi ln nhau . Nộ i dung, phương phá p, hnh thc kim tra đnh gi phi đa dng ,
phong phú vớ i sự trợ giú p củ a cá c thiế t bị kỹ thuậ t , my tnh v phần mềm ki m tra
đ đm bo tnh khch quan , phn nh trung thc tnh trng kiến thc ca hc sinh
v qu trnh đo to. Sự thay đổ i khâu đá nh giá sẽ có tá c dụ ng mạ nh mẽ là độ ng lự c
đ đi mi phương php dy hc theo hưng dy họ c tí ch cự c (DHTC).
1.1.3.3. Sự đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c theo hướ ng dạ y họ c tí ch cự c
Sự đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c hó a họ c theo hướ ng DHTC đượ c dự a trên cơ
sở quan niệ m về tí ch cự c hó a hoạ t độ ng họ c tậ p củ a họ c s inh và dạ y họ c hướ ng và o
hc sinh. DHTC p dụng trong dy hc ha hc đưc đt ra do yêu cầu đi mi
mục tiêu gio dục , đổ i mớ i nộ i dung môn họ c và đượ c tiế n hà nh đồ ng bộ vớ i đổ i
mớ i kiể m tra – đá nh giá kế t quả họ c tậ p củ a họ c sinh . Như vậ y đổ i mớ i phương
php dy hc c quan h mt thiết vi vic đi mi mục tiêu , nộ i dung dạ y họ c và
cch thc t chc dy hc nhm pht huy ti đa tnh tch cc , ch đng, sng to
ca người hc.
a. Đi mi hot đng dy ca gio viên

Hot đng dy hc ha hc không ch l qu trnh truyền thụ kiến thc , thông
bo thông tin m ch yếu l qu trnh gio viên thiết kế , tổ chứ c, điề u khiể n cá c
hot đng hc tp ca họ c sinh để đạ t đượ c cá c mụ c tiêu cụ thể ở mỗ i bà i họ c.
Như vậ y hoạ t độ ng cụ thể củ a giá o viên sẽ là :
- Thiế t kế giá o á n (kế hoạ ch giờ dạ y ) gồ m cá c hoạ t độ ng củ a họ c sinh theo
nhữ ng mụ c tiêu cụ thể củ a mỗ i bà i hc m hc sinh cần đt đưc.
- Tổ chứ c cá c hoạ t độ ng trên lớ p để họ c sinh hoạ t độ ng theo cá nhân hoặ c theo
nhm như: nêu vấ n đề cầ n tì m hiể u, tổ chứ c hoạ t độ ng tì m tò i, pht hin tri thc v
hnh thnh k năng ha hc, k năng nghiên cu ha hc…
- Đị nh hướ ng điề u chỉ nh cá c hoạ t độ ng củ a họ c sinh: gio viên c nhim vụ lm
chnh xc ha khi nim , kế t luậ n, nhậ n xé t về cá c hiệ n tượ ng , bn chất ca qu
25

trnh ha hc m hc sinh đã tự tì m tò i trong hoạ t độ ng họ c tậ p củ a mì nh v thông
bo them mt s thông tin c liên quan đến bi hc m hc sih không th t tm ti
đượ c qua hoạ t độ ng trên lớ p…
- Thiế t kế và thự c hiệ n việ c sử dụ ng cá c phương tiệ n trự c quan, th nghim ha
hc, hiệ n tượ ng thự c tế như là nguồ n kiế n thứ c để họ c sinh tì m tò i , pht hin những
kiế n thứ c kỹ năng cầ n nghiên cứ u, tiế p thu.
Trong quá trì nh tổ chứ c , điề u khiể n luôn tạ o điề u kiệ n để họ c sinh đượ c bộ c lộ
v vn dụng nhiều hơn những kiến thc đ c ca mnh đ gii quyết cc vấn đề
hc tp v cc vấn đề c liên quan đến ha hc trong đời sng sn xuất.
b. Đi mi hot đng hc tp ca hc sinh
Qu trnh họ c tậ p hó a họ c không phả i là quá trì nh tiế p nhậ n mộ t cá ch thụ độ ng
kiế n thứ c mà chủ yế u là quá trì nh tự họ c , tự nhậ n thứ c, tự khá m phá , tm ti cc tri
thứ c hó a họ c mộ t cá ch chủ độ ng, tch cc. Đó chí nh là qu trnh t pht hin v gii
quyế t cá c vấ n đề hay là quá trì nh tậ p nghiên cứ u khoa họ c dướ i sự điề u khiể n củ a
gio viên. Như vậ y trong giờ họ c, hc sinh đưc tiến hnh cc hot đng như:
- Tự phá t hiệ n vấ n đề hoặ c hiể u đượ c vấ n đề , nhiệ m vụ do giá o viên nêu ra.
- Hot đng c nhân hoc hp tc theo nhm đ tm ti pht hin vấn đề , gii

quyế t cá c vấ n đề đặ t ra. Ty theo ni dung v nhim vụ đt ra m hc sinh cần thc
hiệ n cá c h ot đng như : dự đoá n lý thuyế t , lm th nghim , quan sá t, mô tả hiệ n
tượ ng, gii thch rt ra kết lun hoc phn đon , suy luậ n, đề ra gi thuyết , tr lời
câu hỏ i, tm dữ kin đ khng định hoc bc b l thuyết đề ra. Nế u nhiệ m vụ đò i
hi hot đng nhm , hc sinh cần chun bị  kiến , tham gia thả o luậ n nhó m rú t ra
kế t luậ n và bá o cá o kế t quả hoạ t độ ng củ a cá nhân hoặ c nhó m củ a mì nh…
- Vậ n dụ ng kiế n thứ c , k năng đ c đ gi i thí ch hiệ n tượ ng hó a họ c xả y ra
trong đờ i số ng, sn xuất v gii cc dng bi tp ha hc.
- Tự đá nh giá v đnh gi vic nm kiến thc ca bn than, ca bn, ca nhm.
Như vậ y sự đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c hó a hc l cần phi lm cho hc sinh
đượ c hoạ t độ ng nhiề u hơn, tư duy mộ t cá ch tí ch cự c chủ độ ng hơn trong việ c chiế m
lnh kiến thc v k năng . Hc sinh phi luôn c  thc v biết cch vn dung kiến
thứ c hó a họ c và o thự c tế đờ i số ng . Thông qua cá c hoạ t độ ng điề u khiể n củ a giá o
viên, hc sinh không ch nm đưc cc tri thc , k năng ha hc m cn nm đưc
26

k năng hot đng tm ti , pht hin vấn đề hc tp v k năng hot đng tch c c
đ gii quyết vấn đề mt cch linh hot v sng to.
Cng vi đi mi hot đng dy, hot đng hc th cũng cần c s đi mi hnh
thứ c tổ chứ c dạ y họ c.
c. Đi mi hnh thc t chc dy hc v s dng phương tin dy hc
Theo yêu cầ u đổ i mớ i phương phá p dạ y họ c thì hì nh thứ c tổ chứ c dạ y họ c cũ ng
cầ n thay đổ i cho phù hợ p vớ i cá c phương phá p dạ y họ c đượ c sử dụ ng trong bà i
hc.Hnh thc t chc lp hc phi đa dng phong ph cho phù hợ p vớ i việ c tì m tò i
ca c nhân, hot đng nhm v c lp.Đị a điể m họ c củ a HS không chỉ diễ n ra trên
lớ p mà cò n thự c hiệ n ở phò ng bộ môn , phng hc đa phương tin , ở ngoi trường
hc…HS thu nhn thông tin qua n hiề u kênh khá c nhau như SGK , băng, đĩ a, mng
internet
Khi lự a chọ n cá c thứ c tổ chứ c lớ p họ c giá o viên cầ n chú ý tạ o ra môi trườ ng
hc tp đm bo đưc mi liên h tương tc giữa hot đng ca gio viên , hot

độ ng củ a hc sinh và nhằ m đả m bả o cho họ c sinh tiế n hà nh cá c hoạ t độ ng họ c tậ p
c hiu qu, chấ t lượ ng cao.
Cc phương tin dy hc đưc đa dng ha , không chỉ là phấ n , bng, sch
vở …mà cò n là dụ ng cụ thí nghiệ m , mô hì nh, mẫ u vt, my chiếu, bn trong, my
tnh, phầ n mề m dạ y họ c . Phương tiệ n dạ y họ c , th nghim ha hc đưc sử dụng
như là nguồ n kiế n thứ c để HS tì m tò i, pht hin, thu nhậ n kiế n thứ c.
d. Sử dụ ng phố i hợ p, linh hoạ t cá c phương phá p đặ c thù củ a hó a họ c
Vớ i yêu cầ u đổ i mớ i qu trnh dy hc ha hc , GV cầ n chú ý đế n việ c khai
thc cc yếu t tch cc trong tng phương php dy hc đưc sử dụng đ to điều
kiệ n cho HS đượ c hoạ t độ ng nhiề u hơn, tch cc, ch đng hơn trong giờ hc.Sử dụ ng
cc phương php dy hc theo hưng tch cc đng vai tr quan trng , c tnh chất
quyế t đị nh dế n chấ t lượ ng dạ y và họ c ha hc.Trong dạ y họ c hó a họ c có nhiề u phương
php đưc sử dụng theo hưng dy hc tch cc như : sử dụ ng cá c PPDH dạ y họ c
truyề n thố ng theo hướ ng tí ch cự c, sử dụ ng thí nghiệ m, phương tiệ n dạ y họ c, sử dụ ng
bi tp ha hc…,tiế p thu có chọ n lọ c nhữ ng phương phá p dạ y họ c hiệ n đạ i như: dy
hc kiến to, dy hc hp tc theo nhm nh, dy hc tương tc…

27

1.1.3.4. Mộ t số phương phá p dạ y hoc tí ch cự c [8]
- Nhm phương php trc quan : Sử dụ ng thí nghiệ m hay cá c phương tiệ n trự c
quan theo PP nghiên cứ u, đ kim nghim gi thuyết , th nghim đi chng , th
nghiệ m nêu vấ n đề … ,sử dụ ng hì nh vẽ , sơ đồ , biể u bả ng…để tổ chứ c cá c hoạ t độ ng
dy hc.
- Nhm phương php thc hnh : Về mặ t hoạ t độ ng nhậ n thứ c thì cá c PP thc
hnh l “tch cc” hơn cc PP trc quan , cc PP trc quan l “tch cc” hơn cc PP
dng lời.Trong nhó m cá c PP thự c hà nh , HS đượ c trự c tiế p tá c độ ng và o đố i tượ ng
(quan sá t mẫ u chấ t , lắ p dụ ng cụ thí nghiệ m , lm th nghiệ m…) tự lự c khá m phá tri
thứ c mớ i.
- Đà m thoạ i tì m tò i : Trong số cá c PP dù ng lờ i thì đà m thoạ i tì m tò i là mộ t

PPDHTC.Trong đà m thoạ i tì m tò i, GV là ngườ i tổ chứ c sự tì m tò i, cn HS l người
tự lự c phá t hiệ n kiế n thứ c mớ i.
- Dy hc nêu v gii quyết vấn đề : Dy hc nêu v gii quyết vấn đề gip cho
HS không chỉ nắ m đượ c tri thứ c mớ i mà cò n nắ m đượ c cả phương phá p chiế m lĩ nh
tri thứ c đó , pht trin tư duy tch cc , sng to, đượ c chuẩ n bị mộ t năng lự c thí ch
ng vi đời sng x hi: pht hin kịp thời v gii quyết hợ p lí cá c vấ n đề nả y sinh.
- Dy hc tc hp trong nhm nh : Lớ p họ c đượ c chia thà nh từ ng nhó m nhỏ từ
4 đến 6 em. Ty mục đ ch, yêu cầ u củ a vấ n đề họ c tậ p , cc nhm đưc phân chia
ngẫ u nhiên hoặ c có chủ ý , đượ c duy trì ổ n đị nh hoặ c thay đổ i trong từ ng phầ n củ a
tiế t họ c, đượ c giao cù ng mộ t nhiệ m vụ hoặ c cá c nhiệ m vụ khá c nhau bằ ng phiế u
giao việ c.Nhm cử nhm trưởng phân công mỗ i ngưoif mộ t phầ n việ c . Trong
nhm, mỗ i thà nh viên đề u phả i là m việ c tí ch cự c . Cc thnh viên trong nhm gip
đỡ nhau tì m hiể u vấ n đề nêu ra trong không khí thi đua vớ i cá c nhó m khá c.
1.2. Cơ sở lý luậ n về trắ c nghiệ m khá ch quan (TNKQ) [9], [12], [20], [34]
1.2.1. Khi nim trc nghim khch quan [20]
Theo ngha chữ Hn “trc” l đo, “nghim” l suy xt, chng thc. Theo nghĩ a
rộ ng, trắ c nghiệ m là mộ t hoạ t độ ng để đ o lườ ng năng lự c củ a cá c đố i tượ ng nà o đó
nhằ m nhữ ng mụ c đí ch xá c đị nh. Trong giá o dụ c, trắ c nghiệ m đượ c tiế n hà nh thườ ng
xuyên ở cá c kỳ thi , kiể m tra để đá nh giá kế t quả họ c tậ p , ging dy đi vi mt
28

phầ n củ a môn h c, ton b môn hc , đố i vớ i cả mộ t cấ p họ c , hoặ c để tuyể n chọ n
mộ t số ngườ i có năng lự c nhấ t và o họ c mộ t khó a họ c.
1.2.2. Ưu điể m v nhưc đim ca TNKQ [34]
1.2.2.1. Ưu điể m củ a TNKQ
- Do số lượ ng câu hỏ i nhiề u nên ph ương phá p TNKQ có thể kiể m tra nhiề u nộ i
dung kiế n thứ c bao trù m gầ n cả chương, nhờ vậ y buộ c HS phả i họ c kỹ tấ t cả cá c nộ i
dung kiế n thứ c trong chương.
- Phương phá p TNKQ buộ c HS phả i tự giá c , ch đng, tch cc hc tp . Điề u
ny trnh đưc tnh trng hc t, hc lch trong HS.

- Thờ i gian là m bà i từ 1-3 pht 1 câu hỏ i, hn chế đưc tnh trng quay cp v
sử dụ ng tà i liệ u.
- Lm bi TNKQ hc sinh ch yếu sử dụng thời gian đ đc đề, suy nghĩ , không
tố n thờ i gian viế t ra bà i là m như TNTL , c vy bi tp TNKQ c tc dụng rn k
năng nhanh nhẹ n, pht trin tư duy cho HS.
- Do số câu hỏ i nhiề u nên bà i TNKQ thườ ng gồ m nhiề u câu hỏ i có tí nh chuyên
biệ t và có độ tin cậ y cao.
- C th phân tch tnh chất câu hi bng phương php th công hoc nhờ vo
cc phần mềm tin hc , do vậ y có thể sử a chữ a , bổ sung hoặ c loạ i bỏ câu hỏ i để bà i
TNKQ ngà y cà ng có giá trị hơn . Ngoi ra vic phâ n tí ch câu hỏ i cò n giú p GV lự a
chn phương php dy ph hp , hướ ng dẫ n HS có phương phá p họ c tậ p đú ng đắ n ;
tố n í t công sứ c và thờ i gian chấ m bà i ; hon ton khch quan , không có sự chênh
lệ ch giữ a cá c GV chấ m khá c nhau . Mộ t bà i TNKQ có thể dù ng để kiể m tra ở nhiề u
lớ p nhưng phả i đả m bả o không bị lộ đề .
- Kiể m tra bằ ng phương phá p TNKQ có độ may rủ i í t hơn TNTL vì không có
nhữ ng trườ ng hợ p trú ng tủ , từ đó loạ i bỏ dầ n thó i quen đoá n mò , hc lch, hc t,
ch quan, sử dụ ng tà i liệ u…củ a họ c sinh, n đang l mi lo ngi ca nhiều GV hin
nay.
- Điể m củ a bà i kiể m tra TNKQ hầ u như thậ t sự là điể m do họ c sinh tự là m bà i ,
v hc sinh phi lm đưc 2, 3… câu trở lên th mi đưc mt đim trong thanh
điể m 10. Do vậ y xá c suấ t quay có p, đoá n mò để đượ c điể m rấ t thấ p.