skkn cách đặt đề toán cho học sinh tiểu học trường tiểu học ngĩa châu

Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Sáng kiến kinh nghiệm
Cách đặt đề toán cho học sinh tiểu học

A. đặt vấn đề

Nh chúng ta đà biết mục tiêu của việc dạy học môn Toán ở Tiểu học
là góp phần hình thành các kỹ năng thực hành tính toán, đo lờng, giải
các bài toán có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống. Bớc đầu góp
phần phát triển t duy, khả năng suy luận hợp lý, diễn đạt đúng, cách
phát hiện và cách giải quyết những vấn đề đơn giản, gần gủi trong cuộc
sống, kích thích trí tởng tợng hứng thú học tập Toán: Góp phần hình
thành khả năng tiếp thu bài học có khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng
tạo.
Để giúp học sinh đạt đựơc những mục tiêu trên là ngời giáo viên
chúng ta cũng cần có ý thức tìm tòi học hỏi, linh hoạt sáng tạo. Có nh
thế khi dạy học các môn học nói chung và môn Toán nói riêng ta sẽ
cảm thấy tự tin hơn, vững vàng hơn và chủ động hơn.

ng Trn Hải

Trêng TiÓu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

A.

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Nhận thức cũ, giải pháp cũ

I/ Nhận thức cũ:
Nhìn chung giáo viên chúng ta khi dạy các môn học nói chung và
môn Toán riêng đều cho rằng: Sách giáo khoa là pháp lệnh. Vì vậy khi
dạy giáo viên đều trung thành, chung thuỷ với sách giáo khoa và tài
liêu hớng dẫn kể cả về dữ liệu, số liệu và ngôn ngữ của bài Toán.
Bên cạnh đó suy nghĩ của một số giáo viên còn hơi lệch lạc: Việc
sáng tác đề Toán là công việc quá khó khăn, phức tạp việc này chỉ dành
cho các nhà Toán học, nhà khoa học, nhà viết sách.... Còn mình chỉ là
một giáo viên bình thờng, làm sao có thể làm đợc. Còn nếu có đặt một
đề Toán thì cũng cha đảm bảo yêu cầu về kiến thức, số liệu ý nghĩa
cũng nh ngôn ngữ của một bài toán.

II/ Giải pháp cũ
Hầu hết giáo viên trong những giờ dạy chính khoá, nếu giải quyết
các bài tập ở sách giáo khoa và vở bài tập thì coi nh học snh đà lĩnh hội
và đạt kết quả tốt so với yêu cầu của bài học. Thậm chí có một số ít
giáo viên trong nhng giờ dạy tăng buổi lại lấy nhng bài toán đà làm
trong sách gáo khoa, yêu cầu các em làm lại. Điều đó dẫn đến làm cho
học sinh dễ nhàm chán, không gây hứng thú học tập cho học sinh. Mặt
khác điều đó sẽ làm cho học sinh ít phát triển t duy độc lập sáng tạo,
không tập duyệt sử dụng Toán học vào việc giải quyết vấn đề thờng gặp
trong thực tiển đời sống, cha tạo điều kiện gắn bó Toán học với thực
tiển theo khả năng của mình mà học sinh sÏ lÜnh héi kiÕn thøc theo
khu«n mÉu.

Đặng Trần Hải

Trêng TiĨu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

B. Nhận thức mới giải pháp mới
I/ Nhận thức mới.
Các bài Toán trong sách giáo khoa và các bài Toán ở vở bài tập toán
tiểu học nói chung đà đợc chọn lọc, sắp xếp một cách có hệ thống, phù
hợp với tâm lý lứa tuổi, với năng lực và kiến thức của học sinh đà phản
ánh đợc thực tiễn đời sống, lao động, sinh hoạt và học tập của các em.
Tuy vậy khi dạy giáo viên cần phải nghiên cứu rõ vị trí, tác dụng của
từng bài toán, trong từng bài học, từng trờng, từng lớp, từng địa phơng
để vận dụng cho hợp lý.
Trong quá trình giảng dạy ngời giáo viên cần phải soạn thêm nhiều
bài Toán mới để nâng cao chất lợng của từng bài dạy làm cho nội dung
các bài toán trở nên phong phú hơn.
Sau đây tôi xin mạnh dạn trình bày một vài kinh nghiệm nhỏ về
Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học mà tôi đà sử dụng trong mấy
năm gần đây mà tôi thấy có hiệu quả.

II/ Giải pháp mới.
Để đặt đợc một bài Toán đảm bảo các yêu câu về số liệu, chặt chẻ về
dự kiện và dễ dàng áp dụng cho học sinh chúng ta có thể làm theo các
phơng pháp sau:
1/ Phơng pháp thay đổi các số liệu.
Đây là phơng pháp dễ thực hiện nhất mà bất kể giáo viên nào cũng

thực hiện đợc.

ng Trn Hi

Trờng Tiểu Học Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Cách đặt nh sau: từ một bài Toán cho sẵn ta có thể chỉ việc thay đổi
các số liệu thì sẽ đợc nhiêu bài toán mới để cho học sinh luyện tập
nhằm cũng cố khắc sâu kiến thức.
Ví dụ: bài toán cho sẵn:
Tính diện tích hình thang biết đáy bé 20cm, đáy lớn 27cm, chiều
cao 24 cm.
Từ bài toán này ta có thể dặt ra nhiều bài toán mới.
Chẳng hạn tính diện tích hình thang biết đáy bé 6cm , đáy lớn 9cm,
chiều cao 7cm .
Hoặc có thể đổi thành: tính diện tích hình thang biết đáy bé 8,5 cm,
đáy lớn 10cm chiều cao 9,2cm.
2/ Phơng pháp thay đổi các đối tợng trong bài toán.
Cách tiễn hành: Dựa vào bài toán cho sẵn ta chỉ việc thay đổi từ đối
tợng này sang đối tợng khác, dữ nguyên số liệu ta sẽ đợc nhiều bài toán
mới.
Ví dụ: Mẹ mua 40kg gạo, trong đó số gạo nếp bằng

3
5

số gạo tẻ. hỏi

mẹ mua bao nhiêu kg gạo nếp? bao nhiêu kg gạo tẻ?.
Ta có thể đổi thành bài toán mới.
Chẳng hạn: Hai lớp 5A và 5B thu hoạch đợc tất cả 40 kg giÊy vơn,
trong ®ã sè giÊy vơn cđa líp 5A bằng

3
5

số giấy vụn củalớp 5B. Hỏi

mỗi lớp thu nhặt đợc bao nhiªu kg giÊy vơn.

Đặng Trần Hải

Trêng TiĨu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Hoặc: Hai bì ngô có tổng khối lợng là 40kg. Trong đó khối lợng
của bì thứ nhất bằng

3
5

của khối lợng bì thứ 2. Tính khối lợng ngô của

mỗi bì?.
3/ Phơng pháp thay đổi các quan hệ trong một đề Toán.
Cách tiến hành: Ta xét các quan hệ của bài Toán, rồi thay đổi một
trong các quan hệ của bài Toán đó ta sẽ đợc một bài Toán mới.
Ví dụ: Ta xét bài Toán dân gian quen thuộc.
Vừa ggà vừa chó
bó lại cho tròn
ba sáu con
một trăm chân chẳn
Trong bài Toán này có các quan hệ nh sau:
- Tổng số gà và số chó là 36

(1).

- Tổng số chân gà và số chân chó là 100

(2).

- Số chân gà gấp đôi số gà

(3).

- Số chân chó gấp bốn số chó

(4).

Ta có thể thay đổi các quan hệ toán học trên sẽ có rất nhiều bài Toán
mới.

Chẳng hạn:
a)

Nếu thay đổi quan hệ tổng bởi quan hệ hiệu ở (1) và giữ

nguyên quan hệ (2) ta có đề toán nh sau: Hiệu số gà và số chó là 36
con tổng chân gà và chân chó là 100. Tính số gà và số chã.

Đặng Trần Hải

Trêng TiÓu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Tuy nhiên khi giải bài toán này ta sẽ đợc số chó là 28/6 con, không
phải là số tự nhiên nên chúng ta có thể thay đổi một chút về số liệu cho
phù hợp. khi đó ta sẽ có bài toán:
Số gà nhiều hơn số chó là 36 con, tổng chân gà và chân chó là 102.
Tính số gà và số chó
b)

Nếu thay đổi quan hệ tổng bởi quan hệ hiệu ở (2) và

giữ nguyên quan hệ (1) ta có đề toán nh sau: Tổng số gà và số chó là
36 con hiệu chân gà và chân chó là 100. Tính số gà và số chó.
Tuy nhiên khi giải bài toán này ta sẽ đợc số gà là

44
16

con, không phải

là số tự nhiên nên chúng ta có thể thay ®ỉi mét chót vỊ sè liƯu cho phï
hỵp. Khi ®ã ta sẽ có bài toán: Tổng số gà và số chó là 36 con hiệu chân
gà và chân chó là 102. Tính số gà và số chó?.
4/ phơng pháp đặt một đề Toán nâng cao kiến thức và bồi dỡng học
sinh giỏi.
Cách tiến hành từ một bài toán đơn giản ta có thể dặt đề toán nhằm
mở rộng và nâng cao kiến thức cho học sinh bằng cách thêm dữ kiện và
số liệu làm cho bài toán trở nên khó hơn và phức tạp hơn.Yêu cầu học
sinh phải chịu khó suy nghĩ tìm tòi, linh hoạt đễ giải đợc bài Toán đó.
Ví dụ: Từ một bài toán đơn giản mỗi em học sinh trong lớp 5A đều
học tiếng Anh hoặc tiếng Pháp. Trong đó có 27 em học tiếng Anh,
21em học tiếng Pháp. Có 15 em học cả hai thứ tiếng Anh Và Pháp. Hỏi
lớp 5A có bao nhiêu học sinh.
Ta có thể đặt thành bài Toán nh sau:

ng Trn Hải

Trêng TiÓu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh TiĨu häc

Trong mét c¬ quan cã mét sè ngêi trong đó mỗi ngời đếu học ít nhất

một trong ba thứ tiếng Anh, Pháp, Nga. Trong đó có 26 ngời học tiÕng
Anh, 26 ngêi häc tiÕng Ph¸p, 18 ngêi häc tiÕng Nga. Có 10 ngời học cả
hai thứ tiếng Anh Và Ph¸p, 4 ngêi häc tiÕng Ph¸p, Nga, 8ngêi häc tiÕng
Anh và Nga, 3ngời học tiếng Nga, Anh và Pháp. Hỏi cơ quan đó có bao
nhiêu ngời?.

* Một số yêu cầu khi đọc
1/ Nội dung của bài Toán phải đáp ứng đợc mục đích yêu cầu của
bài dạy.
Các bài toán có tác dụng cũng cố kiến thức học sinh đà học hoặc rèn
luyện kỷ năng áp dụng 1 quy tắc, một kiến thức mới học, hoặc để xây
dựng một khái niệm mới.
các bài toán đó phải phục vụ cho mục đích yêu cầu của bài dạy.

Ví dụ: Khi dạy các bài toán về đo đại lợng học sinh cần năm vững
về bảng đơn vị đo. Do đó muốn đặt thêm các đề toán thì chúng ta phải
đi sâu vào yêu cầu phải làm sao phải có nhiều dạng toán để học sinh
năm đợc mối quan hệ giữa các đơn vị đo.
Ta có thể dặt các dạng đề Toán nh sau:

a)

Điền số thích hợp vào chổ trống
3456m = ............dm........m.
0,705m= ............km.

b)

Điền số thích hợp vào chổ trống.

ng Trn Hi

Trờng Tiểu Học Minh c B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

300cm
>
<
=

?

3dm.

0,5dm

50cm.

0,001dm 3

1
999

dm 3

Hoặc có thể ra dới dạng toán có lời văn:

Ví dụ: Một tha ruộng có diện tích là 0,25a. Trung bình mỗi a thu
hoạch 60kg. Hỏi thữa ruộng đó thu hoạch đợc bao nhiêu tạ thóc? bao
nhiêu tấn thóc?.
2/ Bài toán phải phù hợp với kiến thức của học sinh.
Khi đặt đề toán chúng ta cần lu ý là nhng khái niệm nhng phép toán
những quy tắc đợc đề cập đến trong nội dung hoặc cách giải bài toán
phải là những điều mà các em đà học yêu cầu này đòi hỏi chúng ta phải
nắm vững chơng trình giảng dạy. Tranh tình trạng cho các em làm
những bài Toán quá sức.
Ví dụ: Đối với học sinh lớp 4 chúng ta ra đề Toán điền vào chỗ
trống.
125m3 = ........d m3.
Rõ ràng bài toán này quá sức so với học sinh lớp 4. Vì đây lá bài
toán về số đo thể tích lên lớp 5 các em mới đợc học.
3/ Bài toán phải có đầy đủ dự kiện .
Nghĩa là những cái đà cho là vừa đủ để tìm ra đợc đáp số của bài
toán nà nếu bỏ bớt đi một trong những cái đà cho thì sẽ không tìm đợc
đáp số xác định của bài toán . Nói tóm lại sáng tác một bài toán thì dự

ng Trn Hải

Trêng TiÓu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

kiện phải đủ cha không nên thừa hoặc thiếu dự kiện dẫn đến một bài
toán có thể có nhiều đáp số khác nhau.

4/ Câu hỏi của bài toán phải rỏ ràng và đũ ý nghĩa.
Với cùng một dự liệu nh nhau có thể đặt ra những câu hỏi khác
nhau, do đó việc lựa chọn các phép tính đễ giải những bài toán cũng
khác nhau. Vì thế việc hiểu các câu hỏi của bài toán là điều kiện căn
bản để giải toán.
Ví dụ: Bài toán sau câu hỏi không rỏ ràng
nếu chuyển 5 bạn học sinh của lớp 5A sang líp 5B, chun 2 b¹n
häc sinh cđa líp 5B sang lớp 5C thì số học sinh của mỗi lớp là 35
Tính số học sinh của 3 lớp 5A,5B và 5C?.
Đối với câu hỏi của bài toán nh vậy thì sẽ có hai cách hiểu khác
nhau.
Có thể hiểu là Tính số học sinh của mỗi lớp và cũng có thể hiểu là
tính số học sinh cả 3 lớp.
Để cho bài toán trở nên chắt chẻ hơn ta có thể sữa lại câu hỏi của bài
toán nh sau Tính số học sinh của mỗi lớp.
5/ Số hiệu của bài toán phải phù hợp với thực tế.
Việc giải toán nhằm tập duyệt cho các em sữ dụng toán học vào giải
quyết vấn đề thờng gặp trong cuộc sống, trong thực tiển vì vậy khi đặt
một đề toán cầp phải lấy số liệu phù hợp với thực tế để các em thấy đợc
sự gắn bó của toán học với đời sống thực tiển
Ví dụ: Với bài toán Anh cao 24dm em thấp hơn Anh 4dm. Hái em
cao mÊy dm?”.

Đặng Trần Hải

Trêng TiÓu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Với bài toán nh vây thì số liệu quá sai lƯch víi thùc tÕ . V× chiỊu cao
cđa con ngời không thể đến 24dm đợc. Vậy chúng ta phải sữa đổi số
liệu của bài toán để có một bài toán phù hợp với thực tế hơn.
Anh cao 12dm. Em thấp hơn Anh 2dm. Hỏi em cao mấy dm?.
6/ Ngôn ngữ của bài toán phải ngắn gọn, súc tích.
Khi đặt đề toán cần tránh tình trạng dùng từ thiếu chính xác, câu cú
dài dòng dẫn đến học sinh không nhận thức ra yêu cầu chính của bài
toán, khó tậm trung vào trọng tâm để chọn phép tính giải đúng.
B.

Bài học kinh nghiệm.

Trong quá trình giảng dạy môn toán, tôi đà gắng tìm tòi, học hỏi
sách vở, đồng nghiệp nâng cao kiến thức để có sự linh hoạt, tự tinh
trong giờ dạy.
Trong những năm qua các giờ dạy toán. nếu là bài cung cấp khái
niệm, quy tắc, ngoài những ví dụ cho sẵn ở sách giáo khoa tôi còn tự
lấy thêm nhiều ví dụ có liên quan đến yêu cầu kiến thc của bài dạy để
các em tiếp thu bài một cách sâu sắc hơn, tránh đợc tình trạng rập
khuôn trong cách hiểu.
Nếu là giờ luyện tập - ôn tập tôi sẽ sáng tác thêm những bài toán
dựa trên bài toán có sẵn nhằm giúp các em khắc sâu, mở rộng kiến thức
đà học.
Từ việc giáo viên tự sáng tác đề toán sẽ dễ dàng hớng dẫn các em
dặt các đề toán theo Tóm tắt cho sẵn các số liệu hoặc dự kiện các em
sẽ đặt đợc một đề toán dùng theo yêu cầu.
Chính vì vây mà chất lợng của môn toán đợc nâng lên rõ rệt. Thể
hiện ở bảng so s¸nh sau:

Đặng Trần Hải

Trêng TiĨu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

Khá giỏi
12em

Học kỳ I
TB
19em

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Yếu
4em

Khá giỏi
24em

Học kỳ II
TB
10em

Yếu
1em

Nh vậy để nâng cao chất lợng bồi dỡng và giáo dục của từng bài dạy,
làm cho nội dung các bài toán trở nên phong phú hơn thực tiễn giảng
dạy của mình hơn trong từng bài dạy cụ thể chúng ta cần phải nghiên
cứu để chế biến ra nhiều bài toán từ nội dung của bài toán cho sẵn.
Qua thc tế áp dụng tôi rút ra đợc những kinh nghiệm để đặt đợc đề
toán hay nh sau:
- Thứ nhất phải nắm vững nội dung, chơng trình, yêu cầu kiến thức
của từng lớp, từng chơng từng bài.
- Thứ hai phải nắm vững yêu cầu của bài toán: yêu cầu về số liệu, dự
kiến ngôn ngữ, kiến thức nh tôi đà trình bày ở trên.
- Thứ ba là phải biết cách đặt đề toán mới dựa trên các bài toán đà có
sẵn.
Cuối cùng một điều quan trọng hơn cả là khi chúng ta đà đặt đợc đề
toánchúng ta phải kiểm tra lại, kiểm định và giải bài toán khi đó mới ra
đề cho học sinh làm, để tránh sự trục trặc trong quá trình giải.

ng Trần Hải

Trêng TiÓu Häc Minh Đức B


Sáng kiến kinh nghiêm

C.

Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học

Kết luận.

Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ về cách đặt đề toán ở tiểu học

mà tôi đà áp dụng có hiệu quả trong mấy năm gần đây.
Tôi xin mạnh dạn trình bày để các bạn cùng tham khảo.
Rất mong ý kiến đóng góp của hội đồng khoa học và các bạn.
Xin chân thành cảm ơn!

ng Trn Hi

Trờng TiÓu Häc Minh Đức B