Lịch sử hình thành và phát triển hệ thống thông tin - thư viện đại học Mỹ và định hướng vận dụng một số kinh nghiệm vào thư viện đại học Việt Nam

:






MụC LụC




mở đầu

1

Chơng I: Từ lịch sử giáo dục đại học Mỹ đến sự
ra đời của th viện đại học Mỹ

1.1
Khái quát về nền giáo dục đại học Mỹ
13
1.1.1 Những tiền đề của giáo dục đại học trong tiến trình hình thành quốc
gia, dân tộc Mỹ
13
1.1.2 Sự ra đời và những đặc điểm chủ yếu của các trờng đại học đầu tiên
ở Mỹ
20

1.2
Các th viện đại học đầu tiên ở Mỹ
37
1.2.1 Nguồn gốc của các th viện đầu tiên 37
1.2.2 Phân bố th viện đại học Mỹ theo ngành học giai đoạn trớc 1876. 48
1.2.3 Các kiểu kiến trúc th viện đầu tiên 51
1.2.4 Một số đặc điểm chính của th viện đại học Mỹ giai đoạn trớc năm
1876.
55

Chơng II: CáC GIAI ĐOạN PHáT TRIểN Th viện đại
học Mỹ từ 1876 đến nay

2.1
Th viện đại học Mỹ trong giai đoạn từ 1876 đến 1939.
59
2.1.1 Sự phát triển của giáo dục đại học ở Mỹ trớc những đòi hỏi của công
cuộc công nghiệp hóa và phát triển nớc Mỹ
59
2.1.2 Sự phát triển của hệ thống th viện đại học Mỹ về nguồn lực và quy
mô trong giai đoạn 1876 1939
65
2.1.3 Quản lý và nghiệp vụ th viện giai đoạn 1876 1939 69

2.2
Th viện đại học Mỹ trong giai đoạn từ 1939 đến nay
78
2.2.1 Cơ sở kinh tế - x hội và giáo dục đại học 78
2.2.2 Ngân sách và quy mô của hệ thống th viện đại học Mỹ từ năm 1939
đến nay

82
2.2.3 Cánh mạng công nghệ thông tin và liên thông trong th viện đại học
Mỹ giai đoạn từ năm 1939 đến nay
88
2.2.4 Quản lý th viện và chuẩn th viện từ năm 1939 đến nay 100

2.2.4.1

Tổ chức quản lý và các mô hình th viện
100

2.2.4.2

Chuẩn th viện (Standard) 107

2.2.5 Nhân viên th viện 111

2.2.6 Những bài học kinh nghiệm rút ra từ lịch sử th viện đại học Mỹ 118


Chơng III: Vận dụng một số kinh nghiệm của
th viện đại học Mỹ vào việc phát triển và
hoàn thiện hệ thống th viện đại học Việt Nam

3.1
Vài nét về lịch sử th viện Việt Nam
126

3.1.1 Sự hình thành và phát triển th viện Việt Nam từ đầu đến năm 1945 126

3.1.2 Sự phát triển của th viện Việt Nam từ năm 1945 đến nay 129

3.2
Thực trạng của th viện đại học Việt Nam hiện nay
132

3.2.1 Quy mô của các th viện đại học 132

3.2.1.1

Các th viện thuộc Liên hiệp Th viện Đại học khu vực phía Bắc 133

3.2.1.2

Các th viện thuộc Liên hiệp Th viện Đại học khu vực phía Nam 139

3.2.2 Đặc điểm và các hoạt động chính của một số th viện đại học tiêu
biểu


141


3.3
Phơng hớng đổi mới th viện đại học Việt Nam từ những kinh
nghiệm của th viên đại học Mỹ
146

3.3.1 Những vấn đề ảnh hởng tới th viện từ thực trạng của nền giáo dục
đại học Việt Nam

146

3.3.2 Quá trình đổi mới th viện đại học Việt Nam và các đề xuất hoàn
thiện quá trình này
152

3.3.2.1

Tổ chức lại các th viện đại học 152

3.3.2.2

Thành lập Liên hiệp Th viện Đại học Việt Nam, thực hiện liên
thông th viện và chia sẻ nguồn lực thông tin
155

3.3.2.3

Tăng cờng đầu t của nhà nớc và thực hiện x hội hoá th viện đại học 160

3.3.2.4

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. 163

3.3.2.5

Chuẩn hoá nghiệp vụ, nâng cao chất lơng đội ngũ cán bộ th viện. 168

3.3.2.6

Xây dựng th viện hạt nhân 176


Kết luận

180

CáC Công trình khoa học đ công bố có liên quan đến
đề tài luận án

184


tài liệu tham khảo

187


PHụ LụC

201

TÓM TẮT
Làm rõ quá trình hình thành và phát triển của hệ thống thư viện đại học Mỹ
trước yêu cầu và dưới ảnh hưởng của nền giáo dục đại học trong bối cảnh sự
chuyển biến kinh tế xã hội Mỹ qua từng giai đoạn lịch sử để rút ra những bài học
kinh nghiệm nhằm vận dụng và xây dựng hệ thống thư viện đại học Việt Nam.

Lời cá
Lời cáLời cá
Lời cám ơn
m ơnm ơn
m ơn



Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới tập thể các
giáo s, các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo Khoa Lịch sử, Trờng Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội và Trờng
Cao học Simmons (Hoa Kỳ) đã tận tình truyền đạt kiến thức, chỉ bảo tôi
trên con đờng học tập và nghiên cứu khoa học.
Tôi cũng xin gửi lời cám ơn sâu sắc tới PGS Nguyễn Văn Hồng và
PGS, TS Phan Văn hai thầy hớng dẫn Luận án của tôi - đã dành
nhiều tâm huyết và trí tuệ mẫn tiệp của mình, giúp định hớng khoa học
và luôn động viên khích lệ tôi hoàn thành Luận án một cách tốt nhất.
Xin cám ơn các bạn bè, đồng nghiệp trong và ngoài nớc đã thờng
xuyên cổ vũ, động viên tôi, đã giúp tìm kiếm, chuẩn bị và cung cấp cho tôi
nhiều tài liệu, thông tin quan trọng cũng nh đóng góp cho Luận án của
tôi nhiều ý kiến quí báu.
Cuối cùng, tôi xin đặc biệt cám ơn những ngời thân trong gia đình
đã quan tâm gánh vác, chia sẻ trách nhiệm và tạo những điều kiện tốt
nhất để tôi có thể yên tâm, vững lòng hoàn thành Luận án này.



Tác giả L
Tác giả LTác giả L

Tác giả Luận án
uận ánuận án
uận án











Nguyễn Huy Chơng
Nguyễn Huy ChơngNguyễn Huy Chơng
Nguyễn Huy Chơng







LờI CAM ĐOAN



Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu nêu trong luận án là trung thực và chính xác. Các kết quả nghiên cứu

nêu trong luận án cha từng đợc ai công bố trong bất kì công trình nào
khác.

Tác giả luận án





Nguyễn Huy Chơng















MụC LụC

mở đầu

1

Chơng I: Từ lịch sử giáo dục đại học Mỹ đến sự
ra đời của th viện đại học Mỹ

1.1
Khái quát về nền giáo dục đại học Mỹ
13
1.1.1 Những tiền đề của giáo dục đại học trong tiến trình hình thành quốc
gia, dân tộc Mỹ
13
1.1.2 Sự ra đời và những đặc điểm chủ yếu của các trờng đại học đầu tiên
ở Mỹ
20
1.2
Các th viện đại học đầu tiên ở Mỹ
37
1.2.1 Nguồn gốc của các th viện đầu tiên 37
1.2.2 Phân bố th viện đại học Mỹ theo ngành học giai đoạn trớc 1876. 48
1.2.3 Các kiểu kiến trúc th viện đầu tiên 51
1.2.4 Một số đặc điểm chính của th viện đại học Mỹ giai đoạn trớc năm
1876.
55

Chơng II: CáC GIAI ĐOạN PHáT TRIểN Th viện đại
học Mỹ từ 1876 đến nay

2.1

Th viện đại học Mỹ trong giai đoạn từ 1876 đến 1939.
59
2.1.1 Sự phát triển của giáo dục đại học ở Mỹ trớc những đòi hỏi của công
cuộc công nghiệp hóa và phát triển nớc Mỹ
59
2.1.2 Sự phát triển của hệ thống th viện đại học Mỹ về nguồn lực và quy
mô trong giai đoạn 1876 1939
65
2.1.3 Quản lý và nghiệp vụ th viện giai đoạn 1876 1939 69

2.2
Th viện đại học Mỹ trong giai đoạn từ 1939 đến nay
78
2.2.1 Cơ sở kinh tế - x hội và giáo dục đại học 78
2.2.2 Ngân sách và quy mô của hệ thống th viện đại học Mỹ từ năm 1939
đến nay
82
2.2.3 Cánh mạng công nghệ thông tin và liên thông trong th viện đại học
Mỹ giai đoạn từ năm 1939 đến nay
88
2.2.4 Quản lý th viện và chuẩn th viện từ năm 1939 đến nay 100

2.2.4.1

Tổ chức quản lý và các mô hình th viện
100

2.2.4.2

Chuẩn th viện (Standard) 107

2.2.5 Nhân viên th viện 111

2.2.6 Những bài học kinh nghiệm rút ra từ lịch sử th viện đại học Mỹ 118


Chơng III: Vận dụng một số kinh nghiệm của
th viện đại học Mỹ vào việc phát triển và
hoàn thiện hệ thống th viện đại học Việt Nam

3.1
Vài nét về lịch sử th viện Việt Nam
126

3.1.1 Sự hình thành và phát triển th viện Việt Nam từ đầu đến năm 1945 126

3.1.2 Sự phát triển của th viện Việt Nam từ năm 1945 đến nay 129

3.2
Thực trạng của th viện đại học Việt Nam hiện nay
132

3.2.1 Quy mô của các th viện đại học 132

3.2.1.1

Các th viện thuộc Liên hiệp Th viện Đại học khu vực phía Bắc 133

3.2.1.2

Các th viện thuộc Liên hiệp Th viện Đại học khu vực phía Nam 139

3.2.2 Đặc điểm và các hoạt động chính của một số th viện đại học tiêu
biểu


141


3.3
Phơng hớng đổi mới th viện đại học Việt Nam từ những kinh
nghiệm của th viên đại học Mỹ
146

3.3.1 Những vấn đề ảnh hởng tới th viện từ thực trạng của nền giáo dục
đại học Việt Nam
146

3.3.2 Quá trình đổi mới th viện đại học Việt Nam và các đề xuất hoàn
thiện quá trình này
152

3.3.2.1

Tổ chức lại các th viện đại học 152

3.3.2.2

Thành lập Liên hiệp Th viện Đại học Việt Nam, thực hiện liên
thông th viện và chia sẻ nguồn lực thông tin

155

3.3.2.3

Tăng cờng đầu t của nhà nớc và thực hiện x hội hoá th viện đại học 160

3.3.2.4

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. 163

3.3.2.5

Chuẩn hoá nghiệp vụ, nâng cao chất lơng đội ngũ cán bộ th viện. 168

3.3.2.6

Xây dựng th viện hạt nhân 176


Kết luận

180

CáC Công trình khoa học đ công bố có liên quan đến
đề tài luận án

184


tài liệu tham khảo

187


PHụ LụC

201


1

M
I. Lý do chọn đề tài.
X hội Việt Nam đang trên con đờng phát triển và hội nhập với đời sống
quốc tế. Một trong những đặc điểm của x hội hiện đại là vai trò của thông tin
trong mọi mặt của đời sống ngày càng gia tăng. Thông tin trở thành nguồn tài
nguyên quan trọng nhất đối với đời sống x hội, đặc biệt là đối với nền sản xuất
vật chất của mỗi quốc gia, dân tộc. Liên quan đến vấn đề thông tin nói chung và
giáo dục nói riêng, công tác th viện là một trong những khâu không thể thiếu
của bất kỳ quốc gia nào. Nền giáo dục đại học lại càng cần phải có một hệ thống
th viện đại học phát triển hoàn thiện, phục vụ cho sự nghiệp giáo dục đào tạo
đang ngày càng đổi mới ở trên thế giới. Trong tất cả những nớc phát triển, Mỹ
là một quốc gia phát triển hàng đầu. Đây là quốc gia có nền kinh tế lớn nhất toàn
cầu, đồng thời cũng là quốc gia có nền đại học đợc công nhận là một trong
những nền giáo dục đại học tiên tiến nhất trên thế giới. Trong nền giáo dục đại
học đó, vai trò của công tác thông tin th viện ngày càng trở nên quan trọng,
ngày càng trở thành bộ phận hữu cơ không thể thiếu, góp phần có tính chất căn
bản vào sự thành công trong việc đào tạo những chuyên gia phù hợp với nhu cầu
phát triển tăng tốc của x hội.
Mặc dù là nớc đang phát triển, nhng chúng ta cũng không thể chậm

chân trong việc xây dựng một nền giáo dục đại học tiên tiến . Công cuộc cải cách
giáo dục cơ bản và toàn diện là điều không thể không thực hiện và ngày càng cấp
thiết. Một trong những nét đặc thù của công cuộc cải cách đó, chính là việc biến
quá trình đào tạo của mỗi trờng đại học thành quá trình tự đào tạo của mỗi
ngời sinh viên trong thời gian học cũng nh sau khi ra trờng. Hiện nay chúng
ta vẫn còn đang ở trong giai đoạn chậm phát triển của nền giáo dục đại học. Quy
trình giáo dục, công nghệ giáo dục và rất nhiều yếu tố cấu thành nền giáo dục

2

của chúng ta vẫn còn đang rất yếu, nhiều khâu vẫn còn lạc hậu tới hàng vài thập
kỷ. Khi nền giáo dục đại học đợc cải cách một cách căn bản và sâu rộng, thì vai
trò của th viện sẽ ngày càng quan trọng. Bởi vì ngời sinh viên học trong nhà
trờng không còn thụ động tiếp thu kiến thức mà thầy giáo truyền đạt ở trên lớp,
học thuộc lòng rồi trả lại trong bài kiểm tra chính những điều ngời thầy dạy cho
mình. Ngời sinh viên phải tự mình đi lại con đờng hình thành tri thức mà
những thế hệ trớc đ trải qua, đồng thời họ còn phải tích cực tìm kiếm những
con đờng đi độc lập khác, mang đậm dấu ấn cá nhân và những phát kiến cá
nhân, nhằm rèn luyện t duy sáng tạo, phong cách nghiên cứu, phong cách làm
việc. Tất cả những điều đó đều là những đòi hỏi của cuộc sống thực tiễn không
ngừng biến đổi trong x hội hiện đại hôm nay. Bởi vậy, việc nghiên cứu quá trình
hình thành và phát triển của th viện đại học Mỹ để từ đó rút ra những kinh
nghiệm, đặc biệt là những kinh nghiệm có thể vận dụng đợc vào quá trình hiện
đại hóa th viện đại học Việt Nam là một điều cần thiết. Chúng tôi có may mắn
đợc tiếp xúc khá nhiều với những kinh nghiệm phát triển và hoàn thiện hệ thống
th viện đại học của Mỹ. Thông qua các mối liên hệ công tác và các quan hệ cá
nhân, tác giả của luận án thờng xuyên nhận đợc những tài liệu mới nhất về tình
hình hoạt động và sự phát triển th viện đại học Mỹ. Bản thân tác giả cũng là
ngời đợc đào tạo thạc sĩ ở Mỹ về chuyên ngành th viện. Vì vậy, chúng tôi
chọn đề tài Lịch sử hình thành và phát triển hệ thống thông tin th viện đại học

Mỹ, định hớng vận dụng một số kinh nghiệm vào th viện đại học Việt Nam
làm đề tài luận án tiến sĩ của mình.
II. Mục đích, đối tợng và phạm vi nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm làm rõ quá trình hình thành và phát
triển của hệ thống th viện đại học Mỹ trớc yêu cầu và dới ảnh hởng của nền
giáo dục đại học trong bối cảnh sự chuyển biến của nền kinh tế x hội Mỹ qua
từng giai đoạn lịch sử để rút ra những bài học kinh nghiệm nhằm vận dụng vào

3

xây dựng hệ thống th viện đại học Việt Nam. Từ trên nền công cuộc đổi mới
giáo dục đại học Mỹ và rộng hơn từ những đòi hỏi cấp bách của nhu cầu phát
triển kinh tế x hội của nớc Mỹ, luận án đ phân tích, lý giải nguyên nhân ra
đời, quá trình phát triển, những bớc ngoặt mang tính lịch sử và các cuộc cách
mạng của hệ thống th viện đại học Mỹ trên các bình diện: tổ chức quản lý,
chuyên môn nghiệp vụ, tài chính, cơ sở vật chất, cán bộ
Với một mức độ khái quát hơn, th viện đại học Việt Nam đợc xem xét
trên một số khía cạnh nh một sự đối chứng, so sánh với những phơng pháp và
con đờng đi của th viện đại học Mỹ làm cơ sở để nghiên cứu, đề xuất những
giải pháp hợp lý, khoa học cho quá trình đổi mới, hoàn thiện mình.
Phạm vi nghiên cứu về thời gian là toàn bộ quá trình hình thành và phát
triển của hệ thống th viện đại học Mỹ từ manh nha của những th viện đại học
đầu tiên trong thời kỳ thuộc địa của Hoàng gia Anh, qua các thời kỳ đấu tranh
giành độc lập, nội chiến, cho tới thời hiện đại.
Về phạm vi nội dung, luận án không chỉ nghiên cứu tập trung về các giai
đoạn và những yếu tố liên quan trực tiếp đến quá trình hình thành và phát triển
của th viện đại học Mỹ mà còn nghiên cứu về những đặc điểm hình thành dân
tộc, những tính cách cơ bản, đặc trng của dân tộc Mỹ và văn hoá Mỹ, những sự
kiện lịch sử lớn, tầm nhìn chiến lợc của các nhà lnh đạo nớc Mỹnh những
cơ sở quan trọng và quyết định cho những giai đoạn phát triển đột biến, những

thành tựu lớn lao của hệ thống th viện đại học Mỹ.
III. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.
Những thông tin về lịch sử hình thành và phát triển của hệ thống th viện
đại học Mỹ ở Việt Nam rất tản mạn. Chỉ có một số bài viết về mảng này đợc
đăng trên các tạp chí khoa học nh Tạp chí Thông tin th viện, Tập san th viện
- Th mục, Tạp chí Tin học - Điện tử, Tạp chí Tin học và đời sống Các bài

4

đăng trên các tạp chí này đề cập đến tình hình hệ thống th viện đại học ở Mỹ
một cách khá manh mún, chủ yếu về các hoạt động và phơng pháp công tác
mang tính nghiệp vụ thông tin-th viện đơn thuần nh :sử dụng bảng phân loại
Dewey, bảng phân loại th viện Quốc hội Mỹ, biên mục theo ISBD (International
Standard Bibliographic Description), theo khổ mẫu MARC (Machine Readable
Cataloging); Cách tạo lập chỉ số Catter và xây dựng kho mở; Các khổ mẫu biên
mục mới (MARC-XML Dubline Core). . . Ngay tại ở Mỹ, ở Pháp, các bài nghiên
cứu đăng trên các tạp chí chuyên ngành thông tin th viện nh College and
Research Libraries New, Journal of Comunication, Reference and Adult Services
Division, Leaders in American Academic Librariaship, Bibliothèque de
France chỉ đề cập đến th viện đại học Mỹ ở những nét khái quát, hoặc tập
trung vào một vài khía cạnh riêng biệt mang tính chất những ý kiến cá nhân. Nội
dung cũng chỉ đi sâu vào những vấn đề chuyên môn thông tin - th viện tại
những thời điểm cụ thể. Sách chuyên khảo đ xuất bản về vấn đề này cũng ít đa
ra những phơng pháp định hớng, so sánh, ứng dụng. Riêng ở Việt Nam, cha
có một công trình nghiên cứu nào về lịch sử hệ thống thông tin th viện đại học
Mỹ đợc công bố. Trong thời gian từ năm 1993 cho đến năm 2003, các nhóm
sinh viên Việt Nam theo học chơng trình Master về Thông tin th viện tại
Boston cũng đ có một số khảo cứu về một số th viện đại học Mỹ, nh th viện
của các trờng đại học: Boston University, Boston College, Harvard University,
Massachusetts Institute of Technology, Simmons College Graduate School of

Library and Information Science Tuy nhiên những bài viết này mới dừng lại ở
Báo cáo thực tập, chỉ trình bày lại những tìm hiểu bớc đầu về thực trạng hoạt
động trên một số mặt, cha nêu đợc những đánh giá, phân tích hoặc khái quát
vấn đề và xác định đợc khả năng vận dụng vào Việt Nam.

5

ở Mỹ có một số nhà khoa học đ nghiên cứu một cách công phu và
nghiêm túc về một số vấn đề có tính chất lịch sử hình thành phát triển và những
khía cạnh hoạt động của hệ thống th viện đại học Mỹ. Trong số những tác giả và
những công trình nghiên cứu về vấn đề trên, đáng kể nhất là những cuốn: The
Academic Library (Th viện đại học) của John Budd; The University Library in
the United States: its Origins and Development (Th viện đại học Mỹ: nguồn
gốc và phát triển) của Arthur Hamlin; Khái quát về lịch sử nớc Mỹ của Howard
Cincotta.
Cuốn The Academic Library: its context, its purpose and its operation
của John Budd xuất bản năm 1998 là một công trình khảo cứu tổng thể mọi lĩnh
vực quan trọng của th viện đại học Mỹ. Tác giả đ phân tích kỹ từ những vấn đề
cơ sở nh khái niệm th viện, so sánh sự giống nhau và khác nhau giữa th viện
đại học với các loại hình th viện khác, văn hoá, cấu trúc tổ chức cũng nh đối
tợng sử dụng loại th viện này Tiếp đó, tác giả trình bày một cách vắn tắt lịch
sử giáo dục đại học và th viện đại học Mỹ, từ nguồn gốc, qua các thời kỳ thuộc
địa, sau khi giành độc lập, nội chiến, cho đến trớc và sau chiến tranh thế giới
thứ 2.
Toàn bộ nội dung và những vấn đề liên quan trực tiếp đến quá trình hình
thành và hoạt động của th viện đại học Mỹ đợc giới thiệu trong 10 chơng theo
cỏc lnh vc tổ chức và quản lý th viện đại học, bộ su tập, kinh phí, thông tin
điện tử, nhà nớc, cộng đồng, cán bộ th viện là những thông tin cập nhật và rất
quý báu cho việc nghiên cứu, tìm hiểu về th viện đại học Mỹ.
Cuốn The University Library in the United State: Its Origins and

Development của Arthur Hamlin tập trung nghiên cứu hai mảng chính của lịch
sử th viện đại học Mỹ là biên niên và các khía cạnh hoạt động chính của th
viện đại học. Phần biên niên đợc chia thành 5 thời kỳ: thời kỳ thuộc địa, thời kỳ

6

hình thành phát triển (1790-1876), thời kỳ trỗi dậy của th viện nghiên cứu
(1876-1920), thời kỳ giữa hai cuộc chiến tranh (1920-1946) và thời kỳ phát triển
từ sau chiến tranh thế giới thứ hai.
Trong phần hai Các khía cạnh chính của th viện, tác giả đ giới thiệu và
phân tích các nội dung thiết yếu nhất của việc phát triển bộ su tập, hỗ trợ tài
chính, sự hợp tác, vai trò của nhà nớc và ngời lnh đạo, hệ thống biên mục và
cuộc cách mạng công nghệ.
Khi phân tích các mặt tổ chức, hoạt động cũng nh những yếu tố tác động
trực tiếp và chi phối quá trình hình thành và phát triển của th viện đại học Mỹ,
các tác giả đ đa ra nhiều luận cứ khoa hc, xác đáng. Các đánh giá nhận định
khá sâu sắc trên cơ sở một nguồn dữ liệu phong phú. Có thể nói, hai cuốn sách
này đ cung cấp nhiều thông tin và kiến thức quan trọng cho việc nghiên cứu, tìm
hiểu về th viện đại học Mỹ.
Tuy nhiên với giác độ của những học giả t sn, một số phân tích nhận
định còn thể hiện những hạn chế, mà những hạn chế này xuất phát từ nguồn gốc,
tức là từ quan điểm nghiên cứu, từ lập trờng giai cấp dẫn đến khuynh hớng xa
rời những cơ sở x hội của sự phát triển đại học và th viện đại học Mỹ.
IV. Nguồn t liệu và phơng pháp nghiên cứu.
Để thực hiện luận án này, tác giả đ dựa vào những nguồn t liệu của Mỹ
đ đợc công bố trong các thời gian khác nhau, đặc biệt là những thời gian sau
thập kỷ 1950. Qua các tài liệu này, những vấn đề cơ bản của lịch sử thông tin th
viện của Mỹ đ đợc trình bày khá tờng tận, mặc dù còn thiếu tính hệ thống.
Ngoài ra, tác giả còn đợc tiếp xúc với những tài liệu sách báo tại các trung tâm
th viện lớn ở trong nớc. Đồng thời nh đ nói ở trên, thông qua các mối quan

hệ cá nhân và các mối quan hệ công tác, tác giả của luận án luôn đợc tiếp nhận

7

những tài liệu mới nhất về tình hình phát triển của hệ thống th viện đại học Mỹ.
Đó là những nguồn tài liệu chính mà tác giả khai thác để hoàn thành luận án.
Về mặt phơng pháp, đề tài này là một đề tài thuộc lĩnh vực khoa học lịch
sử, với đối tợng nghiên cứu là hệ thống thông tin th viện của Mỹ đợc nhìn
trong quá trình hình thành phát triển từ đầu cho đến nay. Đó là một lĩnh vực
nghiên cứu rất rộng lớn. Những nghiên cứu của đề tài phải đặc biệt dựa vào
những phơng pháp của khoa học lịch sử, trên cơ sở thế giới quan duy vật biện
chứng.
Những phơng pháp đợc tác giả sử dụng để nghiên cứu và hoàn thành
luận án này là:
- Phơng pháp lôgic và lịch sử.
- Phơng pháp so sánh.
- Phơng pháp định tính, định lợng.
- Phơng pháp tổng hợp, phân tích, thống kê.
- Phơng pháp khảo sát thực tế.
Trong tất cả các phơng pháp trên, phơng pháp lôgic và lịch sử là phơng
pháp chủ yếu để phân kỳ lịch sử th viện đại học Mỹ, tác giả đ bám sát vào quá
trình hình thành dân tộc và quốc gia Mỹ với các đặc trng cơ bản về chính trị,
kinh tế, văn hóa, x hội. Có thể nhận thấy sự đúng đắn, khoa học, hợp lý

về phân
kỳ lịch sử th viện đại học Mỹ trong luận án nếu so sánh, đối chiếu với các số
liệu về sự phát triển của th viện đại học Mỹ, qua các tài liệu thống kê, tra cứu đ
công bố. Dựa trên quá trình phát triển của lịch sử nớc Mỹ nói chung và lịch sử
nền giáo dục đại học Mỹ nói riêng, tác giả đ cố gắng theo dõi quá trình hình
thành phát triển, và những điều kiện khách quan xuất phát từ thực tiễn của nền

giáo dục đại học Mỹ, tác động đến sự hình thành và phát triển của hệ thống th

8

viện đại học Mỹ. Trong những thời đại khác nhau, nớc Mỹ ở vào những hoàn
cảnh lịch sử khác nhau, với những đặc trng riêng của từng giai đoạn. Nền giáo
dục đại học của Mỹ tất nhiên phải bị quy định bởi những điều kiện của x hội
Mỹ nói chung. Vì vậy, hệ thống th viện đại học của Mỹ cũng biến đổi, nhằm
đáp ứng đợc vai trò của nó ở trong các cơ sở đào tạo đại học của Mỹ, mà vai trò
này thì luôn luôn biến động. Chính vì vậy, lịch sử th viện đại học Mỹ là một lịch
sử rất phong phú. Chỉ có thể sử dụng phơng pháp lịch sử và lôgic là phơng
pháp trung tâm, tác giả mới có thể giải quyết đợc những nhiệm vụ khoa học
đợc đặt ra trong luận án.
V. Đóng góp của luận án.
1. Đóng góp trớc hết của luận án là đ khái quát đợc quá trình hình
thành và phát triển của hệ thống th viện đại học Mỹ trong suốt chiều dài lịch sử
của nó. Toàn bộ những sự kiện chính, những mốc lớn, những giai đoạn phát triển
đặc biệt, những biến đổi mang tính cách mạng của th viện đại học Mỹ đ đợc
phản ánh một cách sinh động, cụ thể qua phần trình bày về tiến trình lịch sử kết
hợp phân tích tập trung theo chủ đề, trên cơ sở các số liệu thống kê khoa học,
chính xác. Quá trình này luôn đợc xem xét trên nền lịch sử hình thành và phát
triển nớc Mỹ cùng những đặc trng cơ bản của văn hoá Mỹ và những đặc điểm
kinh tế x hội Mỹ qua từng thời kỳ. Do đó, ngời đọc có thể nhìn nhận về lịch
sử th viện đại học Mỹ một cách tơng đối thấu đáo và toàn diện. Qua nội dung
luận án và đặc biệt, qua danh mục tài liệu tham khảo, ngời đọc đợc giới thiệu
tiếp cận nguồn tài liệu khá đầy đủ, phong phú về nhiều khía cạnh của th viện đại
học Mỹ. Những tài liệu này phản ánh tơng đối toàn diện th viện đại học Mỹ từ
nhiều góc nhìn khác nhau, không chỉ những vấn đề về lịch sử th viện đại học
Mỹ mà còn về những thời cơ và thách thức của th viện đại học Mỹ trong kỉ
nguyên số hoá toàn cầu đang diễn ra.

9

2. Về mặt thực tiễn, luận án giúp những ngời làm công tác th viện đại
học, trớc hết là những ngời có trách nhiệm tổ chức chỉ đạo và lnh đạo th viện
đại học Việt Nam hiểu rõ hơn những yếu tố quan trọng, quyết định sự thành công
cũng nh vai trò to lớn của th viện trong trờng đại học. Đồng thời có một cái
nhìn mới về những giải pháp, biện pháp và những yếu tố chính góp phần thúc
đẩy, nâng cao chất lợng hoạt động th viện đại học, từ đó có thể điều chỉnh, đổi
mới một cách cơ bản chủ trơng, chính sách, phơng thức tổ chức, quản lý,
phơng pháp chuyên môn nghiệp vụnhằm đẩy mạnh quá trình hiện đại hoá th
viện đại học Việt Nam.
Quá trình trang bị, củng cố, nâng cao năng lực cho cán bộ th viện nhằm
đáp ứng nhu cầu của một nền giáo dục đại học Mỹ ngày càng đổi mới và những
đề xuất vận dụng kinh nghiệm này vào công tác đào tạo và đào tạo lại cán bộ th
viện đại học Việt Nam đợc trình bày trong luận án có thể là những gợi ý tốt cho
các cơ sở đào tạo cán bộ thông tin - th viện Việt Nam. Những kiến thức về
chuẩn hóa nghiệp vụ, về tin học ứng dụng, về tổ chức quản lý th viện hiện đại,
về liên thông, liên kết của th viện đại học Mỹ, về đại thể đều là những nội dung
quan trọng mà ngành đào tạo thông tin - th viện Việt Nam có thể nghiên cứu,
đa vào chơng trình đào tạo của các hệ, từ trung cấp tới đại học và sau đại học.
Tuy nhiên, việc tiếp nhận khối kiến thức mới này đến đâu còn tuỳ thuộc vào tốc
độ đổi mới của giáo dục đại học Việt Nam cũng nh tốc độ phát triển nền kinh tế
x hội Việt Nam.
3. Về mặt lý luận, một trong những điều chúng tôi rất tâm đắc khi nghiên
cứu lịch sử th viện đại học Mỹ là sự biến đổi của vai trò th viện trong trờng
đại học. Chính từ sự phát triển và biến đổi về phơng pháp đào tạo trong trờng
đại học, ngành th viện đại học đ có những biến đổi sâu sắc về chất. Từ một bộ
phận chỉ có chức năng giữ sách, cho mợn sách, th viện nhất định phải trở thành

10
một cơ quan quan trọng, có chức năng riêng biệt, trong khi vẫn gắn bó chặt chẽ
với hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học. Chức năng đó chính là quản lý tri
thức, một công việc có tính chất quyết định trong mọi thành công của giáo dục
đại học cũng nh toàn x hội.
4. Đóng góp cuối cùng không phải trực tiếp cho th viện đại học mà cho
cơ quan quản lý của nó là trờng đại học. Sở dĩ kết luận này đợc rút ra vì khi
nghiên cứu lịch sử th viện đại học Mỹ chúng tôi luôn phải đặt nó trong quá trình
đổi mới của giáo dục đại học Mỹ. Mối quan hệ hữu cơ này khiến cho mọi biến
đổi của giáo dục đại học Mỹ đều tác động và ảnh hởng trực tiếp, toàn diện đến
th viện đại học Mỹ và ngợc lại. ý nghĩa lý luận của đóng góp đó là: Một nền
giáo dục đại học tiên tiến phải luôn luôn là nền giáo dục đại học gắn liền với
những đòi hỏi của thị trờng lao động. Do đó, hoạt động đào tạo đại học phải
luôn gắn với đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, làm cho hoạt động
nghiên cứu khoa học phải trở thành một bộ phận hữu cơ của chính bản thân quá
trình đào tạo.
VI. Nội dung và cấu trúc của luận án.
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận án đợc chia thành ba chơng.
Chơng I. Từ lịch sử giáo dục đại học Mỹ đến sự ra đời của th viện đại học Mỹ
1.1 Khái quát về nền giáo dục đại học Mỹ
1.2 Các th viện đại học đầu tiên ở Mỹ
Chơng II Các giai đoạn phát triển th viện đại học Mỹ từ 1876 đến nay
2.1 Th viện đại học Mỹ trong giai đoạn từ 1876 - 1939
2.2 Th viện đại học Mỹ trong giai oạn từ 1939 đến nay
Chơng III Vận dụng một số kinh nghiệm của th viện đại học Mỹ vào
việc phát triển và hoàn thiện hệ thống th viện đại học Việt Nam

3.1 Vài nét về lịch sử th viện Việt Nam

11

3.2 Thực trạng của th viện đại học Việt Nam hiện nay
3.3 Phơng hớng đổi mới th viện đại học Việt Nam từ những kinh
nghiệm của th viện đại học Mỹ
Việc thiết kế hai chơng đầu của luận án liên quan đến vấn đề phân kỳ lịch
sử Th viện đại học Mỹ. Các giai đoạn của lịch sử này không hoàn toàn trùng với
các giai đoạn của lịch sử nớc Mỹ, cơ bản vì trạng thái của th viện là phản ánh
những đổi thay căn bản trong x hội nhng phải đủ thời gian để tạo ra những đổi
thay thực tế trong lĩnh vực giáo dục đại học, bao gồm cả th viện đại học. Những
đặc trng của giáo dục đại học Mỹ cha có những thay đổi căn bản từ khởi thủy
(1636) cho tới cách mạng công nghiệp và cuộc nội chiến ở Mỹ. Sau các sự kiện
này vài chục năm, những biến đổi về chất của x hội mới đủ sức tác động và gây
ra những biến đổi trong giáo dục đại học và th viện đại học. Thời điểm 1876 hội
tụ nhiều dấu hiệu có tính chất bớc ngoặt: Đó là thời điểm bắt đầu của 1/4 cuối
cùng của thế kỷ XIX với sự xuất hiện của th viện nghiên cứu trong hệ thống th
viện đại học Mỹ, sự chấp nhận rộng ri hệ thống phân loại thập phân có tính chất
cách mạng trong lĩnh vực nghiệp vụ th viện của Dewey, sự ra đời của ALA, và
cũng là thời điểm Wilson, giám đốc Th viện đại học Harvard thực thi những cải
cách căn bản trong lĩnh vực Th viện đại học, làm cho nó trở thành một bộ phận
hữu cơ của quy trình giáo dục đại học kiểu mới dựa trên tính năng động, sáng
tạo, khả năng độc lập và tự nghiên cứu của sinh viên và giáo viên đại học. Cũng
trong thời gian này, sự lớn mạnh của các th viện tổng hợp vừa là nguyên nhân,
vừa là kết quả của bớc phát triển mới trong lịch sử giáo dục đại học Mỹ với
hàng loạt các trờng cao đẳng phát triển và chuyển đổi thành các trờng đại học.
Thời điểm bớc ngoặt thứ hai đợc lựa chọn là năm 1939. Nó là kết quả
tổng hợp những biến đổi của nớc Mỹ với tính chất là nớc công nghiệp hàng
đầu trên thế giới sau 40 đến 50 năm, trong đó có cả những điều kiện rất thuận lợi

12
của Mỹ trong Thế chiến Thứ nhất và trong thời gian giữa hai cuộc đại chiến thế
giới. Cuộc đấu tranh giữa các nớc "đế quốc già" và "đế quốc trẻ" nhằm phân

chia lại thế giới đ đạt đến đỉnh điểm. Các chính phủ Mỹ nối tiếp nhau thực thi
những chiến lợc phát triển nhanh, nhất thiết phải tạo ra những tiềm lực kinh tế
và quân sự to lớn để đối phó với nguy cơ của một cuộc Đại chiến mới. Giáo dục
đại học, trong đó có th viện đợc đầu t gấp rút, và càng đợc đẩy mạnh hơn
trong những thập kỷ tiếp theo do sức ép của cuộc đối đầu hai phe, tiếp đó là vai
trò siêu cờng trong cấu trúc đơn cực, những nguy cơ phi truyền thống mới xuất
hiện Hơn một nửa thế kỷ từ sau 1939 đến nay tạo thành một giai đoạn tăng tốc
và hiện đại hóa của Th viện đại học Mỹ. Đó là một quá trình liên tục trên cơ sở
những thành tựu khoa học và công nghệ mới, liên tục trong cả những ý đồ chiến
lợc của nhà nớc Mỹ nhằm phát triển nớc Mỹ trớc những thách thức lớn lao
trong khung cảnh lịch sử thế giới hiện đại.
Phơng án phân kỳ nh vậy, theo chúng tôi đ góp phần vào quá trình tổ
chức các luận cứ và luận chứng nhằm trình bày các kết quả nghiên cứu thành
công trình khoa học với logic nội tại phù hợp.









13
chơng I

Từ lịch sử giáo dục đại học Mỹ đến
sự ra đời của th viện đại học Mỹ

1.1 Khái quát về nền giáo dục đại học Mỹ

1.1.1. Những tiền đề của giáo dục đại học trong tiến trình hình
thành quốc gia, dân tộc Mỹ
Sau sự kiện phát hiện ra Châu Mỹ của Cristophe Colombo, lịch sử nhân
loại đợc chứng kiến một dạng thức mới của sự hình thành dân tộc, kiểu hợp
chủng quốc, trong đó lịch sử nớc Mỹ là một ví dụ điển hình. Những c dân đầu
tiên đặt chân lên vùng đất ngày nay là nớc Mỹ là ngời Bồ Đào Nha, Tây Ban
Nha, Anh, kể đến là ngời Pháp, Hà Lan, Thuỵ Điển, Đức, áo, Nga rồi tiếp tục
là hầu nh ngời từ mọi quốc gia trên thế giới.
ở thời kỳ đầu tiên của lịch sử di dân sang Mỹ, ba vùng thuộc địa đợc
hình thành là New England, vùng miền Trung và vùng miền Nam. Đến cuối thế
kỷ XVI, 13 thuộc địa đ đợc hình thành, và qua những kết quả mâu thuẫn, đụng
độ, hoà giải trên cơ sở tơng quan lực lợng của các quốc gia ở Châu Âu, những
thuộc địa này cuối cùng đều nằm dới ảnh hởng của nớc Anh. Tuy nhiên, nớc
Anh cha bao giờ thực sự kiểm soát đợc các thuộc địa này, và các thuộc địa
cũng cha bao giờ nghĩ họ phải phụ thuộc vào Hoàng gia Anh, đặc biệt là những
khi nớc Anh rơi vào khủng hoảng chính trị hay cách mạng. Khi đó nó hầu nh
không can thiệp gì vào các sự kiện chính trị - x hội diễn ra trên lục địa Mỹ, nh
tình hình trong cuộc nội chiến 1642 - 1649 và nền Cộng hoà Thanh giáo. Nớc
Anh chỉ thực sự cố gắng làm sao cho các thuộc địa của mình ở Mỹ không bị lọt
vào tay nớc Pháp hay các nớc khác nh Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha. Sau năm

14
1763, thuộc địa của Anh ở Mỹ tăng lên gấp đôi với thắng lợi của cuộc chiến
tranh 7 năm, nhng nh thế sự kiểm soát của Hoàng gia Anh với các thuộc địa ở
Mỹ chỉ càng thêm lỏng lẻo. Đến đầu thế kỷ thứ XVIII, xét về tất cả các mặt
chính trị và kinh tế, các thuộc địa này đ trở thành lực lợng đối lập với Chính
phủ Anh. Ngay từ những năm 1760, với các đạo luật có ý đồ chi phối, kiểm soát
các thuộc địa ở Mỹ của Chính phủ Anh nh Đạo luật Mật, Đạo luật Đờng, nhất
là Đạo luật Binh bị và Đạo luật Thuế Con tem, ý thức độc lập của c dân ở các
thuộc địa đ trở nên sôi sục, và họ đều vùng dậy chống lại nớc Anh.

Ngày 5 tháng 9 năm 1774, 55 đại diện của các thuộc địa đ gặp nhau ở
Philadelphia. Sự kiện này đợc gọi là Đại hội Lục địa lần thứ nhất. ở đây, ngời
ta đ ra những tuyên bố khẳng định các quyền lập nghiệp, quyền sống, quyền tự
do và tài sản của ngời dân Mỹ. Cũng tại Đại hội này, Hiệp hội Lục địa đ ra đời
với trách nhiệm lnh đạo các thuộc địa xoá bỏ tàn d của chính quyền Hoàng gia,
tổ chức nhân dân tiến hành cuộc chin tranh giành độc lập.
Sau hai cuộc đụng độ vũ trang ở Lexington và Concord vào tháng 4 năm
1775 giữa quân đội Anh và ngời Mỹ, Đại hội lục địa lần thứ hai đ khai mạc tại
Philadelphia ngày 10.5.1775. Đại hội quyết định chiến đấu chống quân Anh, biến
những đội dân quân của các thuộc địa thành lực lợng vũ trang Mỹ thuộc địa và
cử Đại tá George Washington làm Tổng T lệnh. Ngày 23/8/1775, vua Anh
George Đệ tam công bố sắc lệnh chiến tranh với các thuộc địa của mình ở Mỹ.
Ngày 10/5/1776 Hiệp hội thuộc địa ra lời kêu gọi ly khai khỏi nớc Anh.
Thomas Jefferson đợc giao cho công việc soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập.
Năm 1776 đợc coi là thời điểm ra đời của quốc gia mới, Hợp chủng quốc Hoa
Kỳ, mặc dù ngời Mỹ còn phải tiếp tục chiến đấu vì nền độc lập đó tới năm
1778 khi nớc Anh đ buộc phải ký vào Hiệp ớc công nhận nền độc lập này vào
ngày 4/9/1778.