Nghiên cứu các phương pháp tách, làm giàu và xác định lượng vết một số hoá chất bảo vệ thực vật tồn dư trong môi trường nước và đất

MJJC
LUC
trang
Mo-
dàu. 1
1.
Ô nhiém
moi tru(5Tig
do
sii
dung hda
chat
bào vê thuc
vât
1
2.
Su câp thiét cùa van dé phân
tich
du
lutyng va
nghién
cifu
ton
luong
cùa HCBVTV trong
moi
truông.
2
ChuoTig
I. Tong quan câc van dé nghién
ciiu.

3
I. Tong quan vè hda chat bào vê thuc vât (HCBVTV). 3
1.1.
Su phât triên cùa viêc su dung HCBVTV. 3
1.2.
Nhûng
nghién
ciiu
vè su phân
hùy,
ton
luu
cùa
HCBVTV trong
moi
trut^g.
4
1.2.
Tông quan vé câc phuong phâp phân
tich lupng
vet
HCBVTV trong
moi
truông.
10
1.2.1.
Chuân bi mau. 11
1.2.2.
Chiét suât. 12
1.2.2.1.

Mau dat
,
tram
tich.
12
1.2.2.2.
Mau
nud'c.
15
1.2.3.
Câc
phuong
phâp xâc dinh. 19
1.2.3.1.
Sâc kf
Ic^
mông (TLC). 20
1.2.3.2.
Phuong phâp sâc
k^
khi
(GC). 21
1.2.3.3.
Phuong phâp sac
k^
long
hiêu suât cao (HPLC). 24
Dat van dé cùa
luân
an.

29
I.
Doi
tuçmg mue
dich,
tinh
câp thiét cùa luân
an.
29
II.
Diém
md^i va
giâ tri thuc tien cùa luân
an.
29
Chuong IL Nghién
ciiu
câc phuong phâp tâch
va làm
giàu
lugng
vêt mot so HCBVTV trong
nuée,
33
II.l
Toi uu hda câc quâ
trînh
trînh
chiét long-long
dé phân

tich lupng
vet câc HCBVTV trong
nuc^c.
33
IL
1.1. Dat vân dé. 33
IL 1.2. Phân thuc
nghiêm.
35
II.
1.2.1. Hda chat dung
eu.
35
n.
1.2.2.
Tien
hành thuc nghiêm. 35
II.1.3.
Két quà
va
thào luân. 40
IL
1.4. Két luân. 41
IL2.
Phuong phâp chiét pha rân dé phân
tich luong
vet HCBVTV trong
nud^c.
44
11.2.1.

Hda chat, dung
eu.
44
11.2.2.
Tien hành thuc nghiêm. 44
n.2.2.1.
Chuân bi dung dich
chuàn.
44
II.2.2.2.
Xây dung
duông
chuân. 45
n.2.2.3.
Tien
hành chiét. 46
II.2.2.4.
Khào sât câc yéu to ành huông. 47
IL2.2.5.
Két quà
dieu
tra khào sât mot so mau
nud-c
bè mat
ô*
câc dia phuong. 50
IL2.2.6.
Két luân. 51
11.3.
Phuong phâp

tien
cpt. 54
11.4.
So sânh
giiîa
câc phuong phâp chiet
long-
long
(CLL)
chiét pha rân (CPR)
va tien
cpt (TC). 54
Chuong III. Xâc dinh ton lupng cùa
Metyl
Parathion
trong dat canh tâc
nuc^c
ta. 58
III.l Gic^i
thiêu thuoc
trû
sâu Metyl Parathion. 58
111.2.
Xây dung phuong phâp phân
tich
Metyl Parathion
bâng sâc
k^
long
hiêu

suât
cao pha dào. 59
m.2.1.
Khào sât pho iù ngoai. 59
IIL2.2.1.
Hda chat dung
eu.
60
III.2.2.2.
Chuân bi dung dich chuân. 60
IIL2.2.3.
Xây dung duông chuân. 61
111.2.2.4.
Phân
tich
mau
va
dânh giâ sai so. 61
111.3.
Xây dung phuong phâp phân
tich
du
luçmg
Metyl Parathion trong dat. 65
III.3.1.
Phuong phâp sac
ky long
hiêu suât cao. 65
m.3.1.1.
Hda chat dung

eu,
mây mdc. 65
m.3.1.2.
Xû
ly
mau. 66
in.3.L3.
Chiét suât. 66
IIL3.L4. Làm sach. 67
111.3.1.5.
Phân
tich.
68
m.3.1.6.
Két quà
va
thào luân. 69
IIL3.1.7.
Két luân. 72
III.3.2.
Phuong phâp
tràc
quang. 73
III.3.2.1.
Hda
chat,
dung
eu
. 73
in.3.2.2.

Chuàn bi bàn mông. 74
IIL3.3.3.
Chuân bi duông chuân. 74
111.3.3.4.
Chiét suât
va
làm sach. 74
111.3.3.5.
Tâch
p-Nitrophenol
va
Methyl
Paradiion.
76
in.3.3.6.
Phân
Uch.
77
ni.3.3.7.
Két luân 79
111.4.
Xâc dinh hê sô phân bo
Octanol-Nut^c (logP)
cùa
Metyl Parathion. 79
111.5.
Nghién
cifu
su hâp phu Metyl Parathion trong dat
canh tâc

nui^c
ta. 80
111.5.1.
Hda chat, dung
eu,
mây m(5c
thi
nghiêm. 81
111.5.2.
Mau dat nghién
ciiu.
82
in.5.3.
Tien
hành
thi
nghiêm nghién
cifu
hap phu
va tinh
toân. 82
in.5.3.
Két quà
va
thào luân. 85
111.5.3.1.
Su hâp phu Metyl Parathion trong dat.
85
111.5.3.2.
Ành huông cùa do

ciing
cùa
nuc^c.
88
IIL6.
Nshién cifu
su di chuvên
Metvl
Parathion trong dat. 89
IIL6.1.
Nghién
ciiu
su di chuven cùa Metvl Parathion bâng
bàn mông. 89
111.6.1.1.
Phuong phâp nghién
cifu.
89
111.6.1.2.
Két quà
va
thào luân. 90
III.6.2.
Nghién cifu
su di chuvên cùa Metvl Parathion
trong côt dàt. 91
111.6.2.1.
Phuong phâp
nghién
ciiu.

91
111.6.2.2.
Két quà
va
thào luân. 92
IIL7.
Nghién cifu
su phân hùv Metvl Parathion trong dât.
Xâc djnh
thùi
gian bân phân hùv
Ti/?.
93
III.8.
Xâc dinh
thôi
gian bân phân hùv quang hda. 94
IIL9.
Két
luân.
97
Chuong IV. Két luân. 100
Phu
lue
104
Tài
lieu diam
khào. 106
Md
DAU

1.
O nhiém
moi trading
do
sii
dung hda chat bào vê thuc vât.
Hda
chat
bào vê thuc vât (HCBVTV)
duo-c
su dung rông rai
cr nuée
vào dàu
nhiïng
nàm 1960 dé tiéu diet sâu bp, bào vê mùa màng
va
da
mang lai hiêu quà kinh té to
1(^,
gdp phàn tàng nàng suât, sàn
luqmg
nông
nghiêp. So luong, chùng
loai
HCBVTV
ngày
càng da dang, phong phù. Da
cd hon 100 loai thuoc
duo-c
dâng

k^
su dung &
nuée
ta [3].
Bên
c^nh
mat
tich eue
cùa thuoo BVTV là tiêu diet sâu bp, baô vê sàn
xuat , viêc
lam
dung thuoc BVTV
se
gày ra nhieu hau quà nghiêm trong
nhu phâ
vo*
quàn thé sinh thâi trén
dông
ruông (thiên dich), tiêu diet tôm
câ,
xua duoi chim
ch<5c ,
thuoc BVTV côn ton du trong câc sàn phâm
nông
nghiêp,
roi xuong
nuée
be mat, ngam vào dât, di chuyén vào nuée
ngam,
phât tân theo gid gây ra ô nhiém

moi
truông, nhiém doc quàn thé
thùy sinh,
tich iQy
dàn vào con nguôi do
sa
dung phài câc thuc pham bi ô
nhiém. Con du(ing di chuyên cùa HCBVTV trong
moi tru<^g
rat da
dang vk
phifc
tap, duqre mô
ta
nhu
so*
dô 1 [78].
2.
Su câp thiét cùa vân dé phân
tich
du
luong va nghién cifu
ton
luorng
cùa HCBVTV trong moi
truÔTig.
HCBVTV
•<& dup'c sii
dung hon 30 nàm trong nông nghiêp
nuc^c

ta .
Ngoki ra trong y té
cQng
cd
su
dung
de ivù
muoi, rêp, ve bét, v.v.
Nu(^
ta
da c6 dpi ngû cân bp khoa hpc nông nghiêp khâ dông dào
de
khào nghiêm,
nghién
crfu sii
dung cho câc cây trong khâc nhau. Tuy nhiên vân dé phân
tich
du luong, nghién
cifu
câc quâ trînh
bien
dôi hda hpc vk trang thâi ton
luu cùa HCBVTV trong thuc vât vk moi truông
chi md^i dug-c
quan tâm.
Vi vây trong bàn luân
an
nky chùng
toi
nhàm giài quyet hai van de dd.

Vàa
de
thi/
nhât
Nghién
ciiu
câc phuong phâp tâch, 1km giàu
va
xâc
dinh lupng vét mot so HCBVTV ton du trong moi truông gdp phàn tao
cho
nuc^c
ta khà nàng
dû de
phât hiên du luong cùa chùng trong nông sàn
thuc phàm dac biêt là sàn phâm xuât khàu, trong dât,
nudc,
tràm
tich,
giùp cho công tâc quàn
\^ va
kiêm soât
moi
truông hiên nay.
Van de
tbiï
bar. Xâc dinh ton lupng, khà nâng di chuyên, ngam sâu
cùa HCBVTV trong
moi
truông dât,

nud^c à
nuée ta.
Tû
dd gdp phàn cài
tien
câch
thiic sii
dung
va
bien phâp
phông
chéng ô nhiém thich hop.
SONC
VAT
«HONG
I,
_ '
xuoMc SOMG rJuaci ,
,
1 su»
Hinh
1. Sa do di chuyên cùa HCBVTV trong moi truông
CHUONG I
TÔNG QUAN CAC VÂN DE NGHIÊN
CÛU
I.l. Tong quan ve hda
chat
bào vê thuc vât.
I.1.2.SU phât trièn cùa viêc
sii

dung HCBVTV trong nông nghiêp.
HCBVTV là
nhtîng
hop
chat
dôc hda hpc dup'c dùng de phông
va
tn>
sinh vât gày hai cây trong
va
nông sàn. HCBVTV gôm nhièu nhdm
khâc nhau. Néu phân loai theo tâc dung cd thé phàn thành câc nhdm nhu
sau :
thuéc tn>
sâu, thuoc
tn>
bênh, thuoc
Xrù
c6, thuoc
tn>
nhên, thuoc
tn>
chupt, thuoc
tn>
ve bét côn trùng , thuoc
dieu
hôa sinh truông, thuoc
I^TH
rung
là

cây Theo câu tao cd thé phân thành câc nhdm
chinh
nhu :
nhdm
clo hOu
ca, nhdm
lân htïu
ca, nhdm
carbamate,
nhdm pyrethoids
So
luçmg,
chùng loai HCBVTV
sur
dung trong nông nghiêp nuée ta ngày
mot
gia tàng.
Xu hudng
chinh
cùa thé
gid^i
hiên nay là
sii
dung câc loai thuoc cd
tâc dung manh nhung dôc
If moi
truông thap
(tinh
chpn
Ipc,

dp dôc thâp,
phân hùy nhanh) dé không gày hai cho nguôi, gia
sue,
không dé lai du
luong. Câc thé hê thuoc
mc^i
thay thé dàn cho câc thé hê
cQ,
thay thé viêc
su
dimg
thuoc hda hpc bâng câc ché phàm sinh hpc, bâng câc bien phâp
phông
trû
tông hop
(IPM).
Dé han ché tâc hai cùa HCBVTV càn phài biét su dung thuoc
mot
câch khoa hpc ( theo nguyên tâc 4 dùng : dùng thuoc, dùng
lue,
dùng nong
dp
va lieu
luong, dùng phuong phâp [7]), càn phài hiêu biét
trpng
thâi ton
luu, con duông chuyên hda cùa HCBVTV trong
dieu
kiên
moi

truông
sinh thâi
nuc^c
ta cting nhu khà nâng phât hiên du lupng cùa chùng
de
trânh gày nhiém dôc cho con nguôi.
1.1.2.
Nhiïng nghién crfu
vè su phân hùy,
ton
luu cùa HCBVTV
trong moi
truÔTig.
Theo
[118]
khi nghién
ciiu
su phàn hùy
va
ton luu cùa HCBVTV trong
moi tru(>ng
càn tâp trung vào nhtîng vân dé sau :
- Xâc dinh if le phàn hùy cùa thuoc
ô
trong dât
-
Nghién
crfu
ca ché phân hùy cùa chùng nhu :
+ Su phàn hùy quang hda trong dât,

nu(^c.
+
Su phân hùy vi sinh
va
ành
hucing
cùa câc vi sinh vât dât.
+ Dpng hpc phàn hùy trong nuée.
+
Th(>i
gian kéo dài hoat
tinh.
- Nghién
ciiu
khà nâng di chuyén
va
ngam sâu cùa chùng trong dât.
- Anh
huàmg
cùa su
rda
trôi do nuée.
- Su
lien
ket cùa thuoc
à
trong dat, nghîa là lugng ton du không bi
tâch ra.
-
Mifc

dp
tich iQy
HCBVTV
va
câc sàn phâm chuyên hda cùa chùng
(metabolites) trong
moi
truông, trong dpng vât
va
quàn thé thùy sinh.
»
Trong dd :
- Su luu
giiî
thuoc
ô
trong dât là yéu to quan trpng dé dânh giâ tièm
nâng gây ô nhiém
moi
truông
va
cho cây trong vu sau.
- Nghién
cifu
con duông phân hùy cùa HCBVTV vk phuong phâp phât
hiên chùng
ctlng
nhu câc sàn phâm chuyén hda.
- Khi su dung
nuée

dé
tuc^i
cây, càn thiét phài cd so
lieu
du lugng
HCBVTV trong
nut^c.
Càn phài
tien
hành nghién
ciiu
su hâp thu thuoc
trong câ, gia
sue,
vât nuôi, quàn thé thùy sinh song trong
moi tru(>ng
nuée
cd du lugng HCBVTV.
Su phàn hùy
va chuyén
hda HCBVTV trong dât là rât
phiic
tap
va
rât
khâc nhau, phu thuoc vào thành phàn câu
tu(?ng
dât, tâp quân canh tâc , so
lugng chùng loai vi sinh dât, nén moi két quà nghién
ciiu

thuông chi dai
diên cho mot vùng, mot dia phuong [43].
'.
>
Tf
le phân hùy HCBVTV dup'c dânh giâ qua dai lugng thôi gian bân
phàn hùy
Ty2 (half-Ufe)
nghîa là thôi gian càn thiét dé lugng thuoc da xû
Il
côn lai mot
nda
trong
moi
truông. Giâ tri
thô-i
gian bân phân hùy phu
thuoc vào bàn chat hda hpc cùa thuoc, cuông dp ânh
sang,
nhiêt dp, dp
âm,
tinh
chat
vât
If
cùa dât,
nucJ^c,
tap doàn vi sinh vât
Thi^-i
gian bân

phân hùy
Ty2 ^^a
50 loai thuoc BVTV
cËi
duqre Farm Chemicals
Handbook tâp hop
iû
câc tài lieu
va
câc công
trinh
nghién
cifu
cùa thé
git^i
[43]. Nose [86] vk Mackay [71] da xây dung câc mô hînh toân hpc dé
tinh toân
thc^i
gian bân phân hùy
Ti/2
cùa HCBVTV trong dât. Ù nuée
ta,
thô'i
gian bân hùy cùa Fenvalerate vk
2,4-D
trong dât canh tâc da duac
công bo
[9,13].
Kaufman [60], Miyamoto vk Mikami [74,75,76,77,78] da
tien

hknh
nghién ciiu
su phân hùy quang hda cùa Sumithion, Fevalerate
va
câc
pyrethroids, xâc
lâp
ca ché
va
con
duc^g
chuyên hda cùa câc loai thuoc
này trong moi
tru(^g.
Su phân hùy hda hpc HCBVTV trong dât phu thuoc vào pH dât, dp âm,
nhiêt dp, hàm lugng phân
bon
N,P,K [37,90,97].
Bên canh su phân hùy hda hpc, su phân hùy do vi sinh vât ddng vai trô
chinh
trong su phân hùy thuôc à trong dât, nén duac nhièu nhà khoa hpc
quan tâm [19,19,99,116,117].
Ành huông cùa vi sinh vât tong so dén su phân hùy
Disulfoton,
Phorate, Monocrotophos, Dicrotophos, Cytrolan, Carbofuran da
dug-c
Pandey
va
Sahu khào sât [89,95]. Sau 60 ngày, trong dât tiêt trùng, câc
loai thuoc này bi phân hùy 30-35%, côn trong dât tu nhiên (không bi tiêt

trùng)
ié\
80-85% bi phân hùy . Su phàn hùy hoâ hpc cùa 2,4-D sau 8
tuàn chi chiém 10-15% côn hon 50% là do vi sinh vât phân hùy [13].
De
làm
sang
tô vai trô cùa vi sinh vât , nhieu tâc già da tien hành phân lâp
va
nhan thây mot so giong vi sinh vât cd khà nàng phân hùy thuoc BVTV
nhu Bacillus sp.
va
Pseudomonas sp.
[101],
Arthrobacter sp. [29,82],
Pseudomonas diminuta [98], Bacillus subtilis, Flavobacterium sp. [63],
Pseudomonas
Stutzeri
[36].
Arthrobacter sp. vk Pseudomonas sp. là
nhiîng
giong vi sinh vât chinh
gây ra su phân hùy 2,4-D
dàn
dên su hînh thành câc catechol [29,41].
Theo Li Tse Ou [66], Bacillus sp. ddng vai trô chinh trong su phân
hùy Metyl Parathion thành p- Nitrophenol
(PNP),
côn Pseudomonas sp.
tiép

tue
phân hùy PNP thành p- Aminophenol
va
cuoi cùng là
CO2.
Côn
Louise M. Nelson [69] nhân thây cà Bacillus sp.
va
Arthrobacter dèu cd
khà nàng phân hùy Parathion. Tuy nhiên hoat tmh phân hùy cùa Bacillus
va
câc
loài
Pseudomonas dôi hôi phài cd
moi
truông thuân
Ig-i
nhu dich
nam ,
gluco
hoac su cd mat cùa steptomyces
de
giùp cho su tâng truông ,
côn Athrobacter cd thé
sa
dung ngay cà Parathion hoac sàn phâm phân hùy
nhu p- Nitrophenol làm nguon cacbon dé phât triên. Vi vây trong dat tiêt
trùng khi cây Bacillus, Parathion không bi phân hùy. Trâi lai khi cay
Arthrobacter, Parathion bi phân hùy nhanh chdng. Theo tâc già cd thé su
dung Arthrobacter sp. dé khà dôc tinh khi

moi
truông bi ô nhiém lân
hiîu
ca.
Ành huàmg cùa hàm lugng
nuc^c
trong dât
toi
su phân hùy vi sinh cùa
Metyl Parathion
cQng
da
dug'c
khào sât [65,67,68,96].
Su phàn hùy cùa thuoc BVTV trong
nuc^c
phu thuôc vào pH, dp
cifng,
thành phan, mât dp huyen phù
va
su cd mat cùa tràm
tich
pH cd ành
huông manh
tc^i
su phân hùy cùa câc lân
hUu
ca nhu Sumithion, Metyl
Parathion [49,74].
Su cd mat cùa câc huyén phù la

liing
trong
nuc^c,
chat
dinh duông
va
nhiêt dp da làm tâng toc dp phân hùy
2,4-D
[83,84,104], Altrazine
[107],Topxaphen
[113],
Methoxychlor
[105],
Hexazinone[104].
Su phân hùy quang hda cùa Sumithion [74], Fenvalerate[76], Altrazine
[50,107],
Bromobuside
[110],
Oxadiazon [52] trong moi truông
nud-c
da
dug'c
nghién
cifu.
Jame W. Eichelberger [39] da
tien
hành khào sât dpng hpc thùy phân
cùa 28 loai thuoc
tn^
dich hai trong nuée sông. Tâc già nhân thây

rang
câc
loai thuôc clo
hiîu
ca nhu Dieldrin, DDE, DDT, DDD, Endin,
Heptachlor, BHC sau 8 tuàn theo dôi van không bi phàn hùy. Trong khi dd
câc lân
hiîu
ca
(trù
Azodrin) sau 3 tuàn da bi phân hùy hét. Toc dp phân
hùy cùa câc Carbamate
àr
trong
nuc^
tû
1-2
tuàn.
Nghién ci/u
vè
sir bàp pbu
HCB VTV trong dât.
Nghién
ciiu
hap phu là dé xâc dinh khà nâng di chuyên cùa thuoc
à
trong dât. Su hâp phu là thông so quan trpng dé dânh giâ khà nâng gày
nhiém
moi
truông cùa câc

h(?p chat hUu
ca.
Cd hai phuong phâp chinh trong nghién
ciiu
hâp phu là :
k.
a. Hap phu cân bâng trong dung dich.
Dung dich
nud-c chiia
thuoc
va
dât
dxxote
lac trén mây
làc
cho dén khi
dat
dugc
cân bâng. Ly tâm, xâc dinh nong dp
dimg
dich càn bâng dé
tinh
toân dung lugng hâp phu. Nong dp dung dich ban dàu
CQ
thuông nâm
trong khoàng 0.01-10
^g/ml.
T^
lé thé uch dung dich : dât (v/g) là 10 : 1
[59],

1 : 1 [80] hoac 2 : 1 [55].
b.
Hap phu trong dông chày
lien tue
[55].
Dât
ducKc
nhoi vào cpt thùy tinh
kich
thuôc 40x4,4 (cm). Chuyên dât
da dugc gia nhô qua
sang
2 mm vào cpt, cao 3 cm,
gô
nhe dé sao cho cpt
dât dat dug'c if trpng dông 1,57 g/cm3. Sau khi nhoi cpt
xong,
cpt dug'c
cân
ixuée va
sau khi bao hôa dung dich dé xâc dinh thê
tich
trong. Cho
dung dich nén
CaCl2
0,005 M chày qua cpt dât cho dén khi dat duac dông
chày không doi (2,7
ml/ngày).
Dua dung dich
chiia

HCBVTV cd nông dp
thich
hop chày qua cpt
vd^i
toc dp không dôi (2,7 ml/ngày).
Hiing
dung
dich chày qua côt. Xâc dinh dung lugng hap phu bâng :
- Truc tiep qua viêc xâc dinh hàm lugng thuoc trong cpt dat bâng
phuong phâp chiét tâch thich hgp.
- Giân tiép qua :
^
+ Hàm lugng thuoc trong dung dich chày qua cpt dât.
+
Phuong phâp tré : Hê so trè duac xâc dinh bâng câch chia thê
tich
dung dich càn thiét dé duoi 50% lugng thuoc ra khôi cpt dât chia cho thê
tich trong. Theo Johnson [55] tmh toân theo phuong phâp này sai khâc
không dâng kê so
vd^i
hai phuong phâp trén.
Ti>
nong dp cân bâng xâc dinh hê so hap phu qua câc phuong trinh hâp
phu. Phuong trinh mô
ta
su hâp phu HCBVTV trong dât cd ba dang
chinh nhu sau :
- Dâng nhiêt hap phu tuyen tmh qua hoac không qua goc tpa dp:
qe
=

KQC
hoàc qe
=
KjC +
I .
- Dâng nhiêt hâp phu Frendlich:
qg
=
KfC^^"
.
*-
Khi nghién
cifu
su hâp phu Lin dan
va
Napropamide
ô
khoàng nong dp
thâp
(CQ
= 0,005 - 0,8
mg/1
cho Lindan
va
0,6-6,6 mgA cho Napropamide)
theo cà hai phuong phâp hâp phu cân bàng trong dung dich
va
trong dông
chày
lien

tue. LA Johnson [55] nhân thây hê so hâp phu
tsnh
toân theo
phuong trînh hâp phu dâng nhiêt truyén tinh
va
dâng nhiêt Frendlich sai
khâc không dâng
kè.
à day nong dp 10
'^
mg/1,
R.W.
Watter
[114] tîm
thây su hâp phu Dioxin trong hê
Metanol-Nud^c cùng
theo quy
luât
hâp
phu tuyén tinh.
Trong khi dd, Kajkkannu [59], Moreale [80] dèu tinh toân hê so hâp
phu cho Carbofuran vk 2,4-D theo phuong trinh hap phu Frendlich. Dâng
nhiêt hâp phu
FrendUch
dac trung cho su hâp phu trén câc hat không dông
nhât nhu câc keo dât [8].
Hê so hâp phu
KQM
=
K:f/CoM(%)^100

dac trung cho su hâp phu
câc HCBVTV
lên
câc vât lieu
hUu
ca trong dât.
Theo Ahronson [20] mot HCBVTV cd thé di vko mach
nuc^c
ngàm néu
dp tan trong
nuc^c
cùa nd
Ichi
hon 30
mg/1,
hê so hâp phu
KQM
^^
'^o^
300-500
cm^/g,
thô'i gian bân thùy phân xâp xi 6 thâng, thôi gian phân hùy
trong dât
Idn
hon 2-3 tuàn vk
thô'i
gian phàn hùy quang hda
l(^
han 3
ngày.

1.2.
Tong quan ve câc phuong phâp phân tich
luoTig
vet
HCBVTV trong moi
truârng.
Quy trînh phân tich lugng vêt HCBVTV thông thuông phài qua 5
burfc
nhu sa dô sau dây :
10
Chuân bi mâu
Chiet tâch
Làm giàu
Làm sach
Phân tich.
Trong dd câc khàu chiet tâch, làm giàu, làm sach ddng vai trô quan
trpng nhât [26,93]. Mue tiêu cùa phân Uch lugng vét HCBVTV là phât
triên câc
ky
thuât này dé mau phân
tich
dug'c chiét rùt hét,
dû
hàm lugng
dé do,
dû
sach, không gây càn
trô*
cho phép do, dp lâp lai cao, dong thô'i
phài dat hiêu quà kinh té, nghîa là phài phan dau giàm lugng mau dé giàm

tiêu ton dung moi, rut ngân thôi gian, tu dông hda dé giam
gia
thành phân
tich
md^i
dâp
ifng
dugc yéu
eau
cap bâch cùa công tâc quàn
l;^
va
kiêm
soât
moi
truông hiên nay.
1.2.1.
Chuàn
bi mâu.
11
Hoat chat ton du thuông không phân bo dèu trong mau thuc té .
Mot
lugng nhô mau cd thê không dai diên cho toàn bp
lô.
Vi vây mau hiên
truông phài
lây
mot lugng tuong doi
Idn
dé chuân bi thành mau phân

tich. Két quà cuoi cùng cùa phép phân Uch phu thuôc truc tiép vào Unh dai
diên cùa mau. Mau phân Uch dugc lây tû mâu phông
thi
nghiêm.
Mô hînh lây mau dât duac trînh bky trén hînh 2. 20 thôi dât duông
kinh 5 cm
dug-c
chia
Ikm
3 phân doan, sâu
tù
0-10 cm, 10-20 cm vk 20-30
cm. Moi
lép
lây 2-4 kg. Câc diém lây mâu trong
mot
lô theo hînh
chiî
S
hoac
chû
X [48]. Trpn dèu, chia nhô dé cuoi cùng dugc 500g mau phông
thi nghiêm vk càn
dug-c
bào quàn trong tù
lanh
sâu
(-270C)
truôc
khi

phân tich.
1.2.2.
Chiét suât.
L2.2.1.
Mau dât
,
tràm
U^ch.
Dé phân tich mâu dât, tràm
iieh,
thông thuông lây tû mâu phông thi
nghiêm
20-100g
dé 1km mau phàn Uch. Lugng mau
Ic^
Ikm
tâng
gi(^i
han
phât hiên cùa phuong phâp nhung tiêu ton dung moi chiét tâch.
Hiên nay phuong phâp 1km khô lanh mau
dug-c
âp dung phô
bien
véi
eue
mau dât, tràm Uch dé viêc chiét tâch thuoc BVTV dat hiêu suât cao
hon.
Vd^i
câc mâu sinh hpc, phuong phâp nky côn cho phép phâ hùy câc

màng té bko vk do dd 1km tâng su tiép xùc
giiîa mlu va
dung moi. Cd hai
phuong phâp chiet tâch kinh diên
Ik
chiet Soxhlet vk làc trén mây lac.
Chiét Soxhlet cho phép tâch hàu hét câc hoat
chat
ra khôi mau.
n
Hinh
2. Mô hînh lây mau dât.
Mlu hiên truông
(20 thôi, duông kinh 5 cm, sâu 30 cm)
l^
Chia thknh 3 dp sâu
(0-10,
10-20, 20-30 cm)
^
Trôn dèu
l^
Mau phông
thi
nghiêm
( 500g)
Hiêu quà cùa phuong phâp
\xuée
hét phu thuôc vko viêc
lua
chpn dung

moi
thich hgp cho moi loai HCBVTV.
Câc dung
moi
sau dây thuông dùng dé chiét tâch câc lân
hilu
ca trong
dât : Axeton,
Axeton-nuôc,
Diclorometan-Etyl
axetat [35], Axeton-
Diclorometan [24],
Metanol-nud^c
[74].
Câc thuoc trû cô nhdm axit phenoxyaxetic nhu 2,4-D, MCPA, 2,4,5-
T trong
dât dugc chiét trong
nhûng
dieu kiên khâc nhau. Dây
Ik nhûng
axit
hnu
ca tu do
(pK^
tû 2-4) nên su cd mat cùa
nuôc se
làm yéu
lien
13
két ion, làm tàng khà nàng tâch, vi vây câc dung

moi
phân
eue
nhu
Metanol,
Axeton, Axetonitril thuông hay
dug-c su
dung hoac dug'c ket hgp
véi
câc dung
moi
phân
eue
yéu nhu Diclorometan, Dietyl
ete,
Etyl
axetat
-'
jf
' ^ ^
(*
Dé bè gay câc
lien
ket ion, cd thé thay the câc hat dat da dug'c Uch
diên bâng câc kation
dch
diên duong nhu
K"*",
Na"*",
NH4"*".

VÎ
vây
cfe
xuât
hiên câc phuong phâp chiet suât trong m.ôi truông kiem hoac hon hgp
Axeton-Nud^c
trong moi truông kièm [35].
Mot vân dé quan trpng trong vân dé phân uch lugng vét HCBVTV là
làm sao dat hiêu suât thu hoi cao dac biêt là câc mau sinh hpc
phifc
tap do
cd câc hiên tugng hâp phu, tao
Uên
két Dé giài quyét vân dé này,
phuong phâp chiet trang thâi
long siéu tcH
han (supercritical fluid
extraction),
su
dung
CO2 long
làm dung
moi
chiét dang duqre dây manh
nghién
cûu.
Sa do chiét trang thâi
long
siéu
td*i

han dug'c trînh bày trên
hînh 3 [54].
Hinb
5.
Sa do chiét trang thâi
long
siéu toi han
(SFE)
Jt
-^
r-
g^
1.
Nguon C02
long,
2.
Bom,
3. Lô, 4. Van.
5.
Binh chiét, 6. Ông thùy tinh chûa mâu, 7.
Binh
hiing.
14
L2.2.2.
Mâu
nuc^c.
Giôi
han du lugng HCBVTV trong
nud-c
ngàm,

nuôc
bè mât thuông
dugc quy dinh cô' ppb [26,42], vi vây
ky
thuât tâch chiét mau
nuc^c
dang
không ngûng dug'c
nghién
cûu,
cài
tien va
phât triên dé phân Uch dug'c
nông dp này.
a. Chiét
lông-lông.
Chiét lông-lông là phuong phâp kinh diên nhô
su
dung câc dung
moi
không hoac it trôn
lan nuc^c
dé chuyén câc hgp
chat htïu
ca tû pha
nu(^c
sang pha htïu ca. Moi quan hê tuong tâc
gitta
dung
moi va

hoat
chat
dug'c
dânh giâ qua hê so phàn bo D hay chi so p
(p-value).
Chi
so p duac dinh
nghîa là
t^^
so nong dp cùa câu
tii
phân bo
gitïa
hai pha (pha phân eue
va
pha không phân eue) khi thê tich hai pha không bâng nhau. Quâ trinh chiét
dugc coi là dinh lugng néu 99.9% câu tû càn tâch dug'c
.chuyén
vào pha
hiïu
ca [91].
Chiét lông-lông dôi hôi phài
su
dung lugng mlu
Ichi,
tiêu tén dung
moi,
thôi gian. Câc dung
moi
it trôn lan

nuôc
nhu n-Hexan, Benzen,
Clorofom, Diclorometan, Etyl
Axetat thuông
hay
duete
su dung dé chiét.
Phuong phâp chiét lông-lông ndi trên tô ra không phù hgp
vc^i dieu
kiên hiên nay do phài
su
dung lugng dung
moi
\én,
khd
tien
hành hàng
loat.
Theo
I.H.
Suffet [109] , dé dat hiêu suât thu hoi
cô-
90%
t^^
le dung
moi
: mlu phài nàm
à girfi
han 1 : 5. Do dd
nhûng

nàm gàn dây phuong
15
phâp chiét pha rân
(solid-phase
extraction) ra
dô^i,
mô ra triên vpng
moi
trong công tâc phân Uch
moi
truông.
b.
Phuong phâp chiet pha rân.
Nguyên tâc cùa phuong phâp là câc hgp
chat htïu
ca dug'c
gitî
lai khi
cho mau
nuôc
chày qua cpt cd chûa silicagel hoat Unh hoac dup'c bien
tinh bâng câch gàn lên bè mat câc nhdm alkyl,
phenyl,
xyanua Khoi
lugng chat hâp phu khoàng tû 50 mg dén 1000 mg. Sau khi hâp phu, chpn
dung
moi
nia giài thich hgp dé
rûa
giài

eau
tû mong muon ra khôi cpt
va
khôi câc tap
chat
kèm theo. Thê Uch dung
moi
rûa giài bien dôi tû 0,1 den
vài ml tùy thuôc vào bàn
chat
tuong tâc
gitïa
chat hap phu
va
bi hap phu,
vào matrix mlu. Sau moi
làn
nhu vây, cpt dug'c rûa giài
va
làm sach dé
su
dung lai. Phuong phâp chiet pha rân
vu
a là phuong phâp chiet mau
khôi pha nuée vûa làm sach
va
làm giàu.
Vôi
thiét bi hùt chân không cd
thê

tien
hành phàn Uch hàng loat
va
giàm thôi gian phân Uch dâng kê
[112].
Phuong phâp chiét pha ràn,
su
dung ong Supelco dé phàn Uch
Simazine, Atrazine, Propazine
[112],
Sulfometron Metyl, Chlosufuron
[115]
trong câc mâu
nuôc
be mât.
G.A.Junk vk công tâc viên da
tien
hknh so sânh khà nàng tâch chiét cùa
ong
C-18
vk
nhu
a XAD
vdi mot
loat hgp chat
hûu
ca gôm thuoc trû cô
nhu Alachlor,
AlUazine
thuoc trû sâu clo

hiîu
ca nhu Clordane, Eldrin,
p,p-DDE, Lindan mot so lân htïu ca
va
carbamate, câc hydrocarbon
thom
da vông (PAHs) , câc chat
htïu
ca
thom
da vông (POMs) nhu
16
Dioxin, Phenantren trong
nuôc
[57]. Phuang phâp chiét pha ràn cd
nhugc diém là câc tap chat khd dug'c loai bô hoàn toàn da càn trô phép
phân tich, dac biêt khi
su
dung phép phân tich sâc
kf
khi detector bât diên
tû (ECD) [58]. Mat khâc, khi phân Uch câc thuoc clo
hûu
ca trong
nuôc
sông, Guan H. Tan [47] nhân thây
rang
hiêu suât thu hoi
va
dp

lap
lai cùa
phuang phâp chiét pha ràn thâp hon phuang phâp chiét lông-lông
su
dung
n-Hexan
va
Triclotrifloetane làm dung
moi
chiét.
Cà hai phuong phâp chiét long-long
va
chiét pha ràn dèu phài
tien
hành giân doan. Nghîa là quâ trinh tâch chiét, làm giàu
va
phân Uch tâch
rôi nhau.
De
giài quyét vân dé này phuang phâp
tien
cpt
(pre-column)
ra dôi,
ghép noi quâ trinh tâch chiet,
l^m
sach
va
phân Uch thành mot chu tnnh
lien

tue
(one-line),
va tien tc^i
tu dpng hda quâ trinh phân tich[26,93,103].
c. Phuong phâp
tien
côt.
Ky thuât
tien
côt (pre-column) trong sâc khi long hiêu suât cao là
phuang phâp
tien
tien, su dung câc thù phâp xoay van
de
Uch
iQy
hop chat
càn phân Uch trong ong hâp phu (catridge)
truôc
khi chuyên vào cpt phân
uch. Frei
va
công su da âp dung
va
phât triên dé phân Uch lugng vet
nhièu loai HCBVTV trong
nuc^c
moi
Uuông
[44,46,81].

Nguyên tâc cùa
pbirong
phâp là : Mau dug'c bam tû bom C di vào
ong hap phu,
kich thuc^c
3,0 x 2,1 mm, chûa chat nhoi thich hgp. Tai dây,
câc hoat chat dug'c hâp phu trén
chat
nhoi nên
dug-c giû
lai trong ong. Thê
17
uch mâu bom qua ong tû 5-10 ml tùy thuôc vào nông dp. Ngûng bam
mau, khôi dpng bam B,
su
dung hê dung moi thich hgp, cd dp rûa giài
yéu
de
rûa sach ông hâp phu, loai bô tap
chat.
Xoay van, khai dpng bam
A dùng pha dpng dé chuyén toàn bô hgp
chat Uong
ông sang cpt phân Uch.
Hiên nay hang Shimadzu da cho ra dôi nhtîng thé hê mây sac
ky long
hiêu
suât
cao
ma

toàn bp quâ trinh phân Uch duac tu dpng hda hoàn toàn.
Do mlu duac Uch
iQy
trên ong hâp phu, mac
dû
chi
su
dung detector
tû ngoai (là loai detector rè tien, thông dung, bèn) nhung
giôi
han phât
hiên cùa phuong phâp da tâng lên rât nhièu. Nong dp phât hiên
ô
mûc ppb
vk lugng mau giàm xuong mûc toi da. Bàng câch lâp râp hê thong nhieu
van doi chièu, bo tri nhièu ong hâp
phii va
nhièu cpt tâch, cd thé giài quyét
tét câc mlu moi truông
phûc
tap.
Vi
vây phuong phâp
tien
cpt da chiém
mot vi tri
xûng
dâng trong phân tich lugng vét
[51,103].
d. Ky thuât phàn

ûng
sau côt
(post-column).
Ky thuât phàn ûng sau côt dùng dé phân Uch lupng vét HCBVTV
nhdm carbamate, là
nhûng
hgp
chat
dé phân hùy nhiêt nén khd phân Uch
bàng sâc
ky
khi, hiêu ûng hâp thu tû ngoai thâp nên không thê
su
dung
detertor tû ngoai dé phân
tich ma
phài su dung detector huynh
quang[lll].
Nguyên tâc cùa phuang phâp
ta
: chat càn phân Uch dugc tâch Uong
cpt sac
ky
long, sau khi ra khoi cpt dup'c thùy phân trong
moi
truông
kiem dpng dé hinh thành goc amin. Goc amin phàn ûng
vôi
thuoc
thû

o-
18
phtaladehyd (OPA) hînh thành phûc huynh quang, duac phât hiên bâng
detector
hu^nh
quang. Sa do phàn ûng sau cpt
dug-c
trinh bày trên hinh 4.
Hinh 4
: Sa do phàn ûng sau cpt:
thài OPA
1.
Pha dông, 2. Bom cao âp, 3. Van bam mau, 4. Côt tâch,
5.
Lô nhiêt, 6. Cpt phàn ûng, 7. Bam nhu dpng, 8. Vông phàn
ûng, 9. Detector huynh quang.
Frei [41]
cfe
két hgp ky thuât
tien
cpt
va
phàn ûng sau cpt dé phân tich
Carbaryl trong
nud^c
sông a nông dp 0,2 ppb.
1.2.3.
Câc phuong phâp xâc dinh.
Nhûng nàm gàn dây, ky thuât phân Uch lugng vét HCBVTV dugc phât
triên nhanh chdng, dé dâp ûng kip

thdi
nhu càu kiêm soât ô nhiém
moi
truông, thuc phâm. Ba phuang phâp chinh cd thé xâc dinh dug'c hau hét
19
HCBVTV dang
su
dung hiên nay là sàc
ky
bàn mông, sàc
ky
khi
va
sâc
ky
long
hiêu suât cao. Ngoài ra, mot vài
chat
cd thê phàn tich bàng quang
phô hâp thu phân tû
UV-VIS,
nhung dôi hôi phài qua nhièu khâu làm sach
va
cd
giôi
han phât hiên thâp.
'
1.3.3.1.
Sàc ky
Ic^

mông (TLC).
Sàc kl
Idp
mông là phuong phâp don giàn, rè
tien,
cd thê
tien
hành
à
mpi phông thi nghiêm, dinh tinh
va
bân dinh lugng dug-c hàu hêt câc loai
HCBVTV. Bàn mông de phân Uch thuoc BVTV làm bâng thùy tinh
phàng,
kich thuôc 20x20, 20x10 cm,
dug-c
rài
Ic^
huyèn phù silicagel, oxit nhôm,
than hoat
U^nh
v.v dày 0,5 mm. Sây khô bàn mông, châm dich chiét lên
bàn mông câch mép
duc^i
1,5 cm.
Dg-i
bay hét dung
moi.
Dat thâng dûng
bàn mông vào

binh
chûa dung
moi,
cd chieu cao
Idp
dung
moi
1cm. Dây
kin binh dé phât triên dung
moi.
Khi dung
moi
lan lên câch mép Uên bàn
mông 2 cm, dua ra ngoài,
chô*
bay hét dung moi.
Phim
lên bàn mông
thuoc thû dé nhân biét
chat
càn phân uch. Dung
moi
chay bàn mông
thuông là dung
moi hiîu
ca hay hon hgp dung moi
hûu
ca. Lua chpn hê
dung
moi

thich hgp dé câc hoat
chat
cd trong mau dug-c tâch ra khôi nhau,
dugc dac trung bàng hê so chay Rf. Giâ tri Rf là ti so chieu cao hoat
chat di chuyên
dug-c
trén bàn mông (Unh tû tâm vét) so
vôi
chièu cao
dung
moi
di chuyén, dac trung cho su tuong tâc gitïa hoat
chât-dung
môi-
chat hap phu. Thông qua giâ tri Rf cd thé dinh tinh
va
diên Uch vêt dé bân
dinh lugng
chat
càn phân Uch. Dé cd thé két luân chmh xâc, càn phài chay
2-3 hê dung
moi
khâc nhau hoac
tien
hành chay sàc
ky
hai chièu.
20
Thuoc thû nhân biét câc HCBVTV nhdm clo hûu ca là dung dich
Nitrat bac pha trong Axeton. Sau dd soi bàn mông

duôi
ânh dèn tû ngoai,
nhân biét câc
chat
qua vét màu nâu den.
Dung dich
p-Nitrobenzylpyridine,
Tetraetylenpentamine, Paladiclorua là
nhtîng thuoc thû thông dung
vôi
lân hûu ca dug-c
phim
lên bàn mông sau
khi oxi hda chùng trong hai Brome.
C6
nliièu
loai thuoc thû cho nhdm carbamate, nhung thuoc thû nhay là
p-Dinitro diazonium fluoborate pha trong Etanol. Sau khi chay bàn mông,
phun lên mot
Irfp
dung dich KOH.
Câc carbamate bi thùy phàn, phàn ûng
véi
p-Dimtro diazonium fluoborate
cho câc hgp
chat
phûc
hu5mh
quang màu hong.
à

nuée ta, phuong phâp sàc ky bàn mông
(te
dug-c âp dung dé phàn
Uch BHC, Metyl Parathion, Dimethoate trong gao, dau tuong, chè
[14,15,16,17,18].
1.2.3.2.
Phuong phâp sâc ky khi (GC).
Ngày nay phuong phâp sàc ky
khi
là mot trong nhtîng phuong phâp su
dung rông rai nhât dé phàn Uch HCBVTV do thôi gian phân tich nhanh,
dô nhay rât cao
va
hiêu quà tâch
tôt.
Quâ trmh tâch
chat
dug'c thuc hiên trong cpt sàc ki. Vât lieu làm côt
sâc ky cd thê bàng kim loai hay thùy tinh. Cpt thùy tinh hay dug'c dùng
trong phân
u'ch
HCBVTV de chong su
an
mon.
21
Cô hai loai côt : côt nhoi
va
côt mao quàn. Côt nhôi dài tû l-4m,
duông
kinh

trong tû 2-4 mm, dug-c nhoi dày bàng
mot
loai chat mang da
phù lên be mat
mot
Ic^
mông pha
long
tuong ûng
vôi
khoi lugng tû
0.1%
dén
25 7o
so
vôi chat
mang.
Cpt mao quàn cd chièu dài tû
10-10(hn,
duông kinh Uong 0,25-0,50
mm,
dup'c
trâng
Idp
mông lên thành cpt gom
chat
mang tâm pha tînh
hoac chi cd
1(^
phim pha tînh. Trên hînh 5 hiêu dièn thiét diên càt ngang

cùa câc loai cpt tâch khâc nhau.
Chat
mang cho sàc ky cpt nhoi thuông là Diatomit. Nung loai dât dd
véi
CaC03
àr 900
*^C,
sau dd xû
ly
bàng nhièu phuong phâp khâc nhau.
Tien
hành rûa bâng axit (véi câc dât cd
tinh
axit) hoac baza (véi câc dât
cd
U^nh
kièm) dé loai câc ion kim loai,
tien
hành
silan
hda dé triêt tiéu câc
nhdm -OH gày hiêu ûng hâp phu trén bè mat.
Chat
silan hda thuông
diing
]k
Dimetyldiclosilan
(DMCS
),
Trimety Iclosilan (TMCS

),
Hexametyldisilazan (HMDS).
Pha tînh ddng vai trô chmh trong viêc tao nên tuong tâc càn thiét dé
câc câu tû tâch ra khôi nhau. Su thay dôi pha tînh hoac câc thông so làm
viêc
se
ành huông dén
lue
tuong tâc gây
lén
su tâch.
Chat long
tâch (pha
tînh ) không duac phàn ûng bât thuân nghich
vdi khi
mang,
chat
mang rân
va
câu tû càn tâch. Pha tînh dug-c
su
dung dé phân Uch thuoc BVTV
thuông là câc dang polyme silicon cd tén
thuông
mai nhu DC-200, OV-
101,
OV-17,
QF-1,
SE-30,
SE-52, SE-54,

DC-11,
SE-60 Khi mang Uong
sàc
ky
khi thuông là
N2, H2,
He. Dé phân
U^ch
lugng vét khi mang dôi
hôi phài rât tinh khiét (99,9%).
22