bài số 4 về chủ nghĩa xã hội hiện thực và triển vọng của nó

Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
LỜI MỞ ĐẦU
Trong thế kỷ XX đã diễn ra hai sự kiện lịch sử trái chiều làm rung chuyển bản
đồ địa chính trị thế giới. Thắng lợi Cách mạng tháng Mười Nga và sự sụp đổ của
chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô. Sự tan rã của hệ thống xã hội
chủ nghĩa thế giới đã đẩy phong trào cộng sản và công nhân quốc tế lâm vào cuộc
khủng hoảng trầm trọng, các nước xã hội chủ nghĩa còn lại lâm vào tình thế rất
khó khăn. Đối mặt với thách thức sống còn, các nước này tiếp tục hoặc bắt đầu
với quá trình cải cách, mở cửa, đổi mới, theo thời gian, bước đầu đã thu được
những kết quả tốt đẹp, ổn định chế độ chính trị- xã hội, phát triển kinh tế, văn
hoá, khoa học tạo nên sự không ngờ trước dự báo về “sự cáo chung” của chủ
nghĩa xã hội của các thế lực thù địch.
Tìm hiểu về chủ nghĩa xã hội hiện thực là một quá trình đòi hỏi phải có một
tiến trình lịch sử lâu dài. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu vấn đề này qua bài tiểu luận
“ về chủ nghĩa xã hội hiện thực và triển vọng của nó”.
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
NỘI DUNG
I. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC
1. Cách mạng Tháng Mười Nga và mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực
đầu tiên trên thế giới
a. Cách mạng Tháng Mười Nga (1917)
Ngày 7 tháng 11 năm 1917 dưới sự lãnh đạo của Đảng bônsêvích Nga, đứng
đầu là V.I.Lênin đã lãnh đạo quần chúng nhân dân khởi nghĩa thắng lợi, giành
chính quyền xây dựng nhà nước xô viết đầu tiên trên thế giới.
Cách mạng Tháng Mười Nga là thắng lợi vĩ đại nhất của giai cấp công nhân
và nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức, đánh đổ giai cấp tư sản và địa chủ
phong kiến, lập nên chính quyền của những người lao động, xây dựng xã hội mới
không có người bóc lột người. Sau cuộc cách mạng Tháng Mười thì chủ nghĩa xã
hội từ lý luận đã trở thành thực tiễn, lịch sử phát triển của xã hội loài người xuất

hiện hình thái kinh tế - xã hội mới đối lập với hình thái kinh tế tư bản chủ nghĩa.
Chiều hướng phát triển chủ yếu, trục chuyển động xuyên suốt của lịch sử từ
sau Cách mạng Tháng Mười Nga là đấu tranh xoá bỏ trật tự tư bản chủ nghĩa và
xây dựng chủ nghĩa xã hội. Từ sau Cách mạng Tháng Mười Nga, các nước xã hội
chủ nghĩa, phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế trở thành lực lượng nòng
cốt, đi đầu trong cuộc đấu tranh vì hoà bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên phạm
vi thế giới.
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
b. Mô hình chủ nghĩa xã hội đầu tiên trên thế giới
Ngày 25 tháng 10 năm 1917 (theo lịch Julius), tức ngày 7 tháng 11 theo lịch
Gregory, Lenin và các đảng viên Bolshevik lãnh đạo các Xô viết làm Cách mạng
tháng Mười lập chính quyền Xô viết của công, nông, binh. Chính quyền lập tức ban
hành sắc lệnh về hòa bình, sắc lệnh về ruộng đất và ra khỏi chiến tranh với các điều
kiện rất ngặt nghèo của phía Đức.
Ngay sau Cách mạng tháng Mười, nước Nga rơi vào thời kỳ nội chiến cực kỳ đẫm
máu (1918-1922). Phía cách mạng là công nhân, binh sỹ cách mạng và một bộ phận
nông dân, bên kia là các lực lượng phản cách mạng gồm bảo hoàng, thành phần trí
thức, trung lưu thành thị, sỹ quan, một bộ phận nông dân, người Cô Dắc Phe phản
cách mạng còn nhận được sự giúp đỡ của các quốc gia châu Âu. Đặc trưng của cuộc
nội chiến là tính ác liệt không khoan nhượng. Đến cuối năm 1920 về cơ bản các lực
lượng phản cách mạng đã thất bại, chính quyền Xô viết được thành lập trên toàn lãnh
thổ còn lại của Đế quốc Nga.
Ngay sau nội chiến kết thúc, nền kinh tế Liên Xô đứng trước nguy cơ phá sản:
ở nông thôn, nạn đói hoành hành, cướp bóc thổ phỉ nổi lên khắp nơi, hàng đoàn
dân chết đói chạy vào thành phố ăn xin; còn ở thành phố, công nghiệp đình đốn,
thất nghiệp cực điểm, tiền không còn giá trị, nguyên liệu, tài chính cạn kiệt – và
tình hình xã hội lúc đó cực kỳ căng thẳng. Đứng trước tình hình đó, V.I.Lênin
cho tiến hành chính sách kinh tế mới, hay NEP, để thay thế cho chính sách cộng

sản thời chiến đã được áp dụng trong nội chiến. NEP là chính sách dùng cơ chế
kinh tế thị trường để kích thích sản xuất, kêu gọi đầu tư tư bản dưới sự định hướng
kiểm soát của nhà nước. Đối với nông nghiệp, thay vì trưng thu mọi nông sản của
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
nông dân như trong thời chiến, NEP dùng cơ chế thuế để điều tiết, nông dân sau
khi làm nghĩa vụ thuế có thể mua bán nông sản trên thị trường tự do. Tại thành
phố chính sách mới khuyến khích đầu tư của tư bản trong nước và nước ngoài,
nhà nước chỉ kiểm soát những ngành quan trọng sống còn với quốc gia. NEP của
Lenin đã nhanh chóng cho kết quả rất tốt: nạn đói nhanh chóng bị đẩy lùi, công
nghiệp, thương mại được phục hồi, tình hình nông thôn và thành thị được ổn
định, xã hội có tích luỹ và đời sống người dân tốt lên nhanh chóng.
Sau khi V.I.Lênin qua đời, đường lối và những chính sách của Người đã
không được quá triệt và thực hiện một cách đầy đủ. Trong những năm 30 và nữa
đầu những năm 40 của thế kỷ XX Liên Xô lại trở thành trung tâm chống phá của
các nước đế quốc, không chỉ vậy, Hồng quân Liên Xô cũng chính là lực lượng
chủ yếu nhất trong Thế chiến II. Trước những bối cảnh ngặt nghèo như vậy
nhưng Liên Xô vẫn đạt được những thành công rực rỡ trên tất cả các mặt của đời
sống xã hội. Trong vòng hơn 20 năm (1924 – 1941) Liên Xô đã tiến hành thành
công sự nghiệp công nghiệp hoá để đưa đất nước từ một nước đứng ở vị trí thứ 6
về kinh tế (trước Cách mạng Tháng Mười), vươn lên trở thành một siêu cường
quốc cả về kinh tế lẫn quân sự, trở thành đối trọng với Mỹ trên nhiều lĩnh vực.
2. Sự ra đời của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa và những thành tựu
của nó
a. Sự ra đời và phát triển của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa
Ngày 30 tháng 12 năm 1922 những vùng lãnh thổ còn lại của Đế quốc Nga (trừ
Ba Lan, Phần Lan và vùng Baltic giành được độc lập) tuyên bố thành lập một
quốc gia mới là Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (bao gồm Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina,

GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Belorussia, Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết
Liên bang Ngoại Kavkaz (từ 1936 ở Ngoại Kavkaz đã thành lập các nước cộng
hoà liên bang riêng rẽ), Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaidjan, Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Xô viết Armenia và Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Gruzia; năm
1925 – Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Uzbekistan, Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Xô viết Turkmenia; năm 1929 – Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Tadjikistan;
năm 1936 – Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan, Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Xô viết Kirgizia; năm 1940 – Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia,
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Latvia, Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva
và Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Estonia. Trong thời kỳ 1940 – 1954 tồn tại
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Karelo – Phần Lan, về sau là Cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Xô viết Tự trị Karelia trong Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên
bang Nga).
Sau chiến tranh thế giới lần thứ II, chủ nghĩa xã hội trên đã trở thành hệ thống
thế giới. Cũng sau Thế chiến II, trật tự hai cực thế giới Yalta được thiết lập, với
hai hệ thống thế giới là chủ nghĩa xã hội (đứng đầu là Liên Xô) và chủ nghĩa tư
bản (đứng đầu là Mỹ).
b. Những thành tựu của chủ nghĩa xã hội hiện thực
Cho dù lịch sử có biến động như thế nào, dù có ai cố tình xuyên tạc lịch sử
cũng không thể phủ nhận được sự thật là Liên Xô và các nước Đông Âu đã có
một thời kỳ phát triển rực rỡ và đạt được rất nhiều thành tựu to lớn đóng góp
chung vào sự phát triển của nhân loại trong thế kỷ XX.
Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười, đặc biệt trong những năm 50 đến
những năm 70 của thế kỷ XX, Liên bang Xô viết đã có những bước phát triển
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM

mạnh mẽ và đạt được những thành tựu kỳ diệu, từ một nước nông nghiệp lạc
hậu so với các nước Tây Âu tiên tiến (trước năm 1917), Liên Xô đã trở thành
một trong những cường quốc hùng mạnh trên hành tinh, trở thành đối trọng với
Mỹ trên mọi lĩnh vực. Trong chiến tranh thế giới thứ II, Hồng quân và nhân dân
Liên Xô cùng nhân loại yêu chuộng hoà bình, tiến bộ trên thế giới đánh bại
hoàn toàn chủ nghĩa phát xít, cứu loài người thoát khỏi thảm hoạ diệt chủng.
Trong hơn 90 năm xây dựng và phát triển, Liên Xô và Đông Âu cũng như các
nước xã hội chủ nghĩa còn lại đã đạt được nhiều thành tựu trên tất cả các mặt của
đời sống xã hội. Trong suốt nhiều thập kỷ của thế kỷ XX, với sự giúp đỡ trực
tiếp cũng như gián tiếp của Liên Xô, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc
của các dân tộc bị áp bức trên thế giới đã liên tiếp giành được những thắng lợi
quan trọng, đặc biệt vào cuối những 40 đầu những năm 50 của thế kỷ XX, hàng
trăm quốc gia, dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đã giành được độc lập. Cách
mạng Tháng Mười không chỉ góp phần cổ vũ phong trào đấu tranh giải phóng
các dân tộc bị áp bức, bóc lột trên thế giới, mà nó còn góp phần quan trọng vào
việc đập tan hệ thống gông xiềng của chủ nghĩa thực dân cũ và mới trên phạm
vi toàn cầu.
Liên Xô và Đông Âu sụp đỗ, chủ nghĩa xã hội lâm vào cuộc khủng hoảng
trầm trọng, cách mạng mất đi một chỗ dựa, một thế đứng vững chắc cho hòa
bình, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Thế nhưng, gần hai thập kỷ đã trôi
qua, dù không còn Liên Xô và Đông Âu thì Việt Nam, Trung Quốc và các nước
xã hội chủ nghĩa còn lại vẫn tiếp tục phát triển, thế và lực ngày càng mạnh lên,
uy tín ngày càng tăng trên trường quốc tế. Và đặc biệt, trong những năm gần
đây, làn sóng “thiên tả” ở nhiều nước Mỹ Latinh đã và đang trổi dậy. Từ
Venezuela tới Chile, từ Argentina tới Bolivia, từ Brazil tới Nicaragua, và mới
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
đây là Ecuador, đại diện cách tả đã giành được thắng lợi trong các cuộc bỏ
phiếu bầu lãnh đạo đất nước.

II. SỰ KHỦNG HOẢNG, SỤP ĐỔ CỦA MÔ HÌNH CHỦ NGHĨA XÃ
HỘI XÔVIẾT VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ
1. Sự khủng hoảng và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xôviết
Liên Xô, Đông Âu lúc đột biến như một trận “động đất chính trị”, là sự kiện
quan trọng trấn động lòng người trong lịch sử thế kỷ XX. Sự kiện này bắt đầu từ
sự chuyển biến đột ngột của các nước Đông Âu năm 1989 đến khi Liên Xô giải
thể cuối năm 1991 cơ bản kết thúc.
Năm 1989 được dư luận quốc tế gọi là “năm Đông Âu”. Năm đó trong tình
hình chính trị của nhiều nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu liên tiếp xảy ra những
biến đổi gay gắt chưa từng có. Mức độ gay gắt, tốc độ nhanh chóng, bình diện
rộng lớn của nó hoàn toàn vượt ra ngoài dự đoán của mọi người.
Bắt đầu từ Ba Lan, từ tình hình kinh tế trì trệ, đất nước rơi vào khủng hoảng
chính trị trầm trọng, uy tín và địa vị của Đảng Công nhân thống nhất Ba Lan
xuống rất nhanh. Ngày 27/01/1990, Đảng này triệu tập Đại hội lần thứ XI ở
Vácsava và thông qua Nghi quyết giải thể Đảng.
Tiếp đến là đột biến ở Cộng hoà Dân chủ Đức, Đảng xã hội chủ nghĩa thống
nhất Đức mặc dù đã nhiều lần thay tên đổi họ nhưng vẫn nhanh chóng đánh mất
quyền lãnh đạo đất nước. “Liên minh nước Đức” thắng lợi trong cuộc bầu cử và
đã nhanh chóng tiến hành thống nhất nước Đức. Ngày 03 tháng 10 năm 1990
Cộng hoà dân chủ Đức chính thức ra nhập Liên bang Đức.
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
Đột biến Hunggari bắt nguồn trực tiếp từ trong nội bộ của Đảng Công nhân xã
hội chủ nghĩa Hunggari. Ngày 07/10/1989, Đảng Công nhân xã hội chủ nghĩa
Hunggari tiến hành Đại hội lần thứ XIV, đổi tên đảng. Ngày 18/10/1989, Quốc
Hunggari thông qua Hiến pháp đổi tên nước, xoá bỏ các điều khoản trong Hiến
pháp có liên quan đến chủ nghĩa xã hội và vai trò lãnh đạo của đảng mácxít –
lêninnít.
Cùng với đột biến của các nước nêu trên thì troòng năm 1989 và 1990, ở

Đông Âu còn chứng kiến hàng loạt đột biến của các nước như Tiệp Khắc,
Bungari, Rumani, Nam Tư, Anbani. Các Đảng Cộng sản cầm quyền ở những
nước này cũng lần lượt bị đổi tên hoặc giải thể, đánh dấu sự tan rã của chủ nghĩa
xã hội ở những nước này.
Sau khi nhiều nước Đông Âu đột biến, cuối năm 1991, Liên Xô giải thể. Sau
khi Gorbachov lên cầm quyền tháng 3/1985, đẩy nhanh chiến lược phát triển và
cải cách kinh tê, tình hình chính trị Liên Xô tương đối ổn định. Sau Đại hội lần
thứ XIX Đảng Cộng sản Liên Xô (6/1988) quyết định chuyển sang cải cách thể
chế chính trị, nhất là sau khi xác định mục tiêu “chủ nghĩa xã hội nhân đạo dân
chủ” thì Liên Xô từ chính trị, kinh tế đến xã hội, từ Trung ương đến cơ sở đều rơi
vào hỗn loạn và khủng hoảng toàn diện.
Sự kiện ngày 19 tháng 8 của năm 1991, tình hình Liên Xô chuyển biến nhanh
chóng, bắt đầu quá trình độ biến đảng và nhà nước sụp đổ, tan rã trong cả nước.
Ngày 22/8 Yltsin tuyên bố tổ chức Đảng Cộng sản trong quân đội là bất hợp
pháp. Ngày hôm sau, ký sắc lệnh ngừng hoạt động của Đảng Cộng sản Liên Xô,
cùng ngày Gorbachov tuyên bố từ chức Tổng Bí thư BCH TW Đảng Cộng sản
Liên Xô, BCH TW Đảng Cộng sản Liên Xô tự giải tán. Ngày 25/12 Gorbachov
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
tuyên bố từ chức Tổng thống Liên Xô, Quốc kỳ Liên Xô trên nóc điện Kremli bị
hạ xuống.
2. Nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa
xã hội Xô viết
a. Nguyên nhân sâu xa là những sai lầm thuộc về mô hình phát triển của
chủ nghĩa xã hội Xôviết
Sau khi V.I.Lênin qua đời, ở Liên Xô, chính sách kinh tế mới không được tiếp
tục thực hiện mà chuyển sang kế hoạch hoá tập trung cao độ. Thời gian đầu, kế
hoạch hoá tập trung đã phát huy mạnh mẽ tác dụng, song đã biến dạng thành kế
hoạch hoá tập trung, quan liêu, bao cấp. Sau chiến tranh thế giới thứ II, Liên Xô

vẫn tiếp tục duy trì mô hình này. Trong mô hình này đã tuyệt đối hoá cơ chế kế
hoạch hoá, tập trung cao, từ bỏ hay gần như từ bỏ một cách chủ quan duy ý chí
nền kinh tế hàng hoá, cơ chế thị trường, thực hiện chế độ bao cấp tràn lan, triệt
tiêu tính chủ động, sáng tạo của người lao động.
Từ giữa những năm 70 của thế kỷ XX, sau cuộc khủng hoảng năng lượng năm
1973, các nước tư bản sau khủng hoảng đã tự điều chỉnh để thích nghi với tình
hình mới. Ngược lại, Liên Xô và các nước Đông Âu vẫn cứ giữ nguyên mô hình
phát triển theo kiểu tuyệt đối hoá cơ chế kế hoạch hoá, chỉ trú trọng đến phát
triển công nghiệp nặng mà không chú ý đến sản xuất các mặt hàng tiêu dùng thiết
yếu, đặc biệt là chưa đầu tư đến đúng mức đến những phát minh của khoa học và
công nghệ mới. Cho nên, Liên Xô đã không theo kịp được với sự phát triển của
thời đại.
Những sai lầm chủ quan nghiêm trọng kéo dài như đã nói trên chính là nguyên
nhân sâu xa làm cho chế độ xã hội chủ nghĩa suy yếu, rơi vào khủng hoảng. Sự
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
tan rã của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô, Đông Âu không phải là thất bại của chế
độ và nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa xã hội, mà chỉ là sự thất bại của một mô
hình thực tiễn nhất định, tức mô hình Liên Xô của chủ nghĩa xã hội.
b. Nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp dẫn đến sự sụp đổ
Một là, trong cải tổ Đảng Cộng sản Liên Xô đã mắc những sai lầm rất nghiêm
trọng về đường lối chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đó là đường lối hữu khuynh, cơ
hội và xét lại, thể hiện trước hết ở những người lãnh đạo cao nhất.
Hai là, chủ nghĩa đế quốc đã can thiệp toàn diện, vừa tinh vi, vừa trắng trợn,
thực hiện được “diễn biễn hòa bình” trong nội bộ Liên Xô và các nước Đông Âu.
Bài học căn bản của sự sụp đổ ở Liên Xô và Đông Âu là xa rời và vứt bỏ chủ
nghĩa mác, kể cả bóp méo nghiêm trọng chủ nghĩa xã hội, nhưng chế độ cơ bản
của Liên Xô vẫn là chủ nghĩa xã hội, khi cải cách và sửa chữa sai lầm của nó
không thể hắt cả chậu nước bẩn lẫn đứa trẻ, triệt để học theo phương Tây. Về thể

chế kinh tế, Liên Xô và các nước Đông Âu tiến hành một số cải cách dở dang,
nửa vời nhưng mãi vẫn không đột phá được cái khung cũ, nói chung vẫn không
thể vượt qua được mô hình truyền thống của chủ nghĩa xã hội, ngược lại còn giáo
điều đối với chủ nghĩa mác.
III. TRIỂN VỌNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
1. Chủ nghĩa tư bản không phải là tương lai của xã hội loài người
Chủ nghĩa tư bản tuy chưa chấm dứt thời đại của mình, nhưng không phải là
“đang độ thanh xuân” như một số học giả phương Tây vẫn thường khẳng định
sau khi Liên Xô và Đông Âu xụp đổ. Ngược lại, chủ nghĩa tư bản đã ở giai đoạn
cuối trong sự phát triển của nó. Điều này thể hiện rõ trong những mâu thuẫn vốn
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
có của chủ nghĩa tư bản vẫn không hề mất đi, nhưng lại biểu hiện dưới những
hình thái mới. Đó là:
Thứ nhất, về mâu thuẫn giữa tư sản và vô sản, sự biến đổi của nền sản xuất tư
bản dẫn đến những biến đổi về cơ cấu giai cấp xã hội và xoa dịu mâu thuẫn giai
cấp công nhân với tư bản trong các nước tư bản phát triển, nhưng lại mở rộng
mâu thuẫn giữa lao động và tư bản mang tính toàn cầu.
Thứ hai, mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và chủ nghĩa đế quốc trước
đây nay biểu hiện thành một cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia, chống sự
“xâm lược” về kinh tế và văn hoá của chủ nghĩa đế quốc.
Thứ ba, cùng với mâu thuẫn tư bản với tư bản không những vẫn tiếp tục tồn
tại, mà còn thêm sâu sắc do chính sách bá quyền hiếu chiến của Mỹ, toàn cầu hoá
làm nảy sinh mâu thuẫn mới giữa “vùng trung tâm” và “vùng ngoại vi” của chủ
nghĩa tư bản, tức là giữa “chủ nghĩa tư bản phát triển” và “chủ nghĩa tư bản
không phát triển”.
Sự đan xen ba mâu thuẫn trên biểu hiện tập trung ở “mâu thuẫn giữa các nước
nghèo với nước giàu” và được gọi là “mâu thuẫn Bắc – Nam”.
Mâu thuẫn cơ bản, vốn có của chủ nghĩa tư bản – mâu thuẫn giữa tính chất xã

hội hoá cao của lực lượng sản xuất với tính chất chiếm hữu tư nhân tư bản chủ
nghĩa cảu quan hệ sản xuất tiếp tục tồn tại và phát triển trong những hình thái
mới, không thể giải quyết trong khuôn khổ của chủ nghĩa tư bản. Từ sự phân tích
trên, chúng ta có thể khẳng định rằng, chủ nghĩa tư bản không phải là tương lai
của xã hội loài người.
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
2. Chủ nghĩa xã hội – tương lai của xã hội loài người
Trong những năm đầu thế XXI, thực tế phát triển của thế giới cũng như các
nước xã hội chủ nghĩa còn lại đã cho thấy có nhiều nhân tố đảm bảo cho sự phục
hưng và hướng tới tương lai tười sáng của chủ nghĩa xã hội.
Một là, trong xã hội còn phân chia thành giai cấp còn áp bức giai cấp, áp bức
dân tộc thì khát vọng giải phóng con người khỏi những áp bức đó vẫn còn nóng
bỏng. Thế giới hiện nay vẫn đang diễn ra sự áp bức bất công, bất bình đẳng, phân
hoá giàu nghèo làm tăng thêm mâu thuẫn giai cấp, mâu thuẫn dân tộc, mâu thuẫn
tôn giáo.
Hai là, do những tiến bộ mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, lực lượng sản
xuất không ngừng phát triển xã hội hoá ngày càng cao dẫn đên sự phá vỡ quan hệ
chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, cho ra đời quan hệ sản xuất mới tiến bộ
tương ứng phù hợp.
Ba là, mâu thuẫn gay gắt giữa các nước tư bản phát triển và các nước đang
phát triển biểu hiện trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Mâu thuẫn giữa các
nước tư bản trong hệ thống tư bản chủ nghĩa, mà tiêu biểu là giữa các nước tư
bản lớn: Mỹ - Nhật Bản – Tây Âu. Mâu thuẫn này diễn ra ngày càng gay gắt,
nhất là trên lĩnh vực kinh tế nó sẽ tất yếu dẫn đến sự bùng phát làm thay đổi trật
tự thế giới.
Thứ tư, chủ nghĩa xã hội tự đổi mới để phục hồi và phát triển. Các nước xã
hội chủ nghĩa còn lại đã tổng kết kinh nghiệm của Liên Xô, căn cứ vào tình hình
quốc tế và điều kiện thực tiễn của mỗi nước để từ đó đưa ra những điều chỉnh

trong chiến lược phát triển. Bởi vậy, họ không những đứng vững mà còn tiếp
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
tục phát triển, vị thế và cai trò của đất nước ngày càng được nâng cao trên
trường quốc tê.
Trung Quốc đã xác lập cơ chế kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa, coi đó là
mục tiêu của cải cách, xây dựng chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Trung Quốc.
Việt Nam, sau hơn hai mươi năm tiến hành đổi mới đã thu được những thành
tựu hết sức to lớn trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, vị thế và vai trò của
Việt Nam không ngừng được nâng cao trên trường quốc tế, đặc biệt là trên lĩnh
vực đối ngoại. Lào thực hiện chính sách đổi mới mở cửa, cải cách cơ chế kế
hoạch hóa cứng nhắc trước đây, bức tranh kinh tế - xã hội đã có những bước
khởi sắc. Cu Ba cũng dần dần mở cửa, trong chính sách kinh tế, và đời sống xã
hội đã có nhiều thay đổi tích cực. Triều Tiên chủ trương lấy “tư tưởng chủ thể”
để xây dựng chủ nghĩa xã hội theo kiểu Triều Tiên. Các chính đảng cánh tả
Châu Âu chủ trương chủ nghĩa xã hội dân chủ, phản đối chế độ độc đảng thiếu
dân chủ của Liên Xô. Họ luôn nêu ra khẩu hiệu về “chủ nghĩa xã hội nhân đạo”,
“dân chủ”, “phù hợp” với đạo đức của loài người, “chủ nghĩa xã hội” theo quan
niệm của họ. Và đặc biệt, trong những năm gần đây, làn sóng “thiên tả” ở nhiều
nước Mỹ Latinh đã và đang trổi dậy. Từ Venezuela tới Chile, từ Argentina tới
Bolivia, từ Brazil tới Nicaragua, và mới đây là Ecuador, đại diện cách tả đã
giành được thắng lợi trong các cuộc bỏ phiếu bầu lãnh đạo đất nước. Đi tiên
phong trong các đảng cánh tả ở Mỹ Latinh là Venezuela. Sau khi tái đắc cử
trong kỳ bầu cử tổng thống vừa qua (năm 2006), Tổng thống Hugo Chavez đã
tuyên bố với công chúng rằng, trong nhiệm kỳ mới của mình và trong những
năm tiếp theo ông sẽ nổ lực thúc đẩy xây dựng một xã hội tiến bộ và phát triển
cho Venezuela đi theo mô hình xã hội chủ nghĩa của riêng mình, bằng việc
tuyên truyền về lý luận “xã hội chủ nghĩa thế kỷ XXI”.
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH

SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
KẾT LUẬN
"Chúng ta đã bắt đầu sự nghiệp của chúng ta hoàn toàn tin tưởng vào cuộc
cách mạng thế giới Chúng ta đã đặt hy vọng vào cuộc cách mạng thế giới.
Chúng ta luôn biết và chúng ta sẽ không bao giờ quên rằng sự nghiệp của chúng
ta là một sự nghiệp quốc tế, và chừng nào trong tất cả các nước, kể cả những
nước giàu nhất và văn minh nhất, cách mạng chưa nổ ra được thì chừng ấy thắng
lợi của chúng ta mới chỉ là thắng lợi một nửa, và có thể còn kém hơn nữa". Đây
là lời nhấn mạnh của V.I.Lênin, Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười sẽ không
thể bền vững "nếu nó không được cuộc cách mạng ở phương Tây ủng hộ. Muốn
đạt tới một thắng lợi bền vững, chúng ta phải đạt được thắng lợi của cuộc cách
mạng vô sản trong tất cả các nước tư bản, hoặc chí ít trong các nước tư bản chủ
yếu".
Do hiểu biết còn hạn hẹp nên bài tiểu luận không thể tránh được những sai
sót, em rất mong được sự góp ý của thầy giáo bộ môn cũng như các bạn trong
lớp. Em xin chân thành cảm ơn thầy Lê Ngọc Tòng đã giúp đỡ em trong quá trình
học tập, và hoàn thành bài tiểu luận này.
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
NHẬN XÉT CỦA GVHD

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác –
lenin
2. Hồ Chí Minh toàn tập
3. Chinhphu.vn
4. tailieu.vn
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ
Trường ĐH Công Nghiêp TP HCM
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
NỘI DUNG
I. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC
1. Cách mạng Tháng Mười Nga và mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực
đầu tiên trên thế giới
2. Sự ra đời của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa và
những thành tựu của nó
II. SỰ KHỦNG HOẢNG, SỤP ĐỔ CỦA MÔ HÌNH CHỦ NGHĨA XÃ
HỘI XÔVIẾT VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ
1. Sự khủng hoảng và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xô viết
2. Nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng và sụp đổ của mô hình
chủ nghĩa xã hội Xô viết 10
III. TRIỂN VỌNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI 11
1. Chủ nghĩa tư bản không phải là tương lai của xã hội loài người 11
2. Chủ nghĩa xã hội – tương lai của xã hội loài người 13
KẾT LUẬN 15
GVHD: Lê Ngọc Tòng Lớp :ĐHKT7ATH
SVTH: Nguyễn Thị Huệ