nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp tiêu úng, thoát lũ sông phan cà lồ

B GIỄO DC V̀ ̀O TO
B T̀I NGUYểN V̀ MỌI TRNG
VIN KHOA HCăKHệăTNG THYăVNăVÀăBINăI KHÍ HU




HOÀNG TH NGUYT MINH




NGHIÊN CUăCăS KHOA HCăVÀă XUT
GII PHÁP TIÊU ÚNG, THOỄTăLăSỌNGăPHANăậ CÀ L




LUNăỄNăTINăSăAăLụ






Hµ néi - 2014
B GIỄO DC V̀ ̀O TO
B T̀I NGUYểN V̀ MỌI TRNG
VIN KHOA HCăKHệăTNG THYăVNăVÀăBINăI KHÍ HU

HOÀNG TH NGUYT MINH



NGHIÊN CUăCăS KHOA HCăVÀă XUT
GII PHÁP TIÊU ÚNG, THOỄTăLăSỌNGăPHANăậ CÀ L


ChuyênăngƠnh:ăThyăvnăhc
Mưăs: 62440224


LUNăỄNăTINăSăAăLụ


NGIăHNGăDNăKHOAăHC

1. PGS. TS. Lã Thanh Hà
2. PGS. TS. Hoàng Minh Tuyn


Hµ néi - 2014
i


LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan đơy lƠ công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt
qu trình bày trong lun án là trung thc vƠ cha tng đc ai công b trong bt k

công trình nào khác.
Tác gi lun án


Hoàng Th Nguyt Minh
ii


LIăCMăNă

Lun án đc hoàn thành ti Vin Khoa hc Khí tng Thy vn và Bin đi
khí hu di s hng dn khoa hc ca PGS.TS. Lã Thanh Hà và PGS.TS. Hoàng
Minh Tuyn. Tác gi xin bày t lòng bit n sơu sc ti hai Thy đư tn tình giúp đ
vƠ hng dn tng bc trong nghiên cu và hoàn thin lun án.
Tác gi lun án xin cm n Vin Khoa hc Khí tng Thy vn vƠ Bin đi
khí hu vƠ các đn v trc thuc Vin đc bit là Phòng Khoa hc Ơo to và Hp
tác quc t, Trung tâm nghiên cu Thu vn vƠ TƠi nguyên nc đư tn tình giúp
đ, to mi điu kin thun li nht cho tác gi hc tp và nghiên cu hoàn thành
lun án.
Nhân dp này, tác gi cng xin đc bày t li cm n sơu sc ti các nhà
khoa hc, các thy giáo, Ban giám hiu Trng i hc TƠi Nguyên vƠ Môi trng,
bn bè vƠ đng nghip đư tn tình giúp đ, ch bo vƠ đng viên tác gi trong sut
quá trình hc tp, nghiên cu thc hin lun án.
Cui cùng, tác gi xin bày t lòng bit n đn b m vƠ ngi thân trong gia
đình, đc bit là chng vƠ con đư đng viên, khích l, to điu kin trong sut quá
trình hc tp đ tác gi hoàn thành lun án này.

Tác gi lun án

Hoàng Th Nguyt Minh
iii


MCăLC
Trang
Li cam đoan i
Li cm n ii
Mc lc iii
Danh mc các t và ký hiu vit tt vi
Danh mc các bng vii
Danh mc các hình x
M U 1
CHNG I: TNG QUAN V NGHIÊN CU TIểU ÚNG, THOỄT L
TRÊN TH GII V̀ TRONG NC 7
1.1 Tình hình nghiên cu tiêu, thoát l trên th gii 7
1.1.1 Tình hình l lt trên th gii 7
1.1.2 Phòng chng l lt trên th gii 11
1.1.3 Mt s nghiên cu ngp lt trên th gii 16
1.1.4 Mt s kt lun chung v tình hình nghiên cu l lt trên th gii 17
1.2 Tình hình nghiên cu tiêu úng thoát l  Vit Nam 18
1.2.1 L lt và ngp úng  Vit Nam 18
1.2.2 Thit hi do l lt gây ra  Vit nam 20
1.2.3 Phòng chng l lt và ngp úng 21
1.2.4 ánh giá v tình hình tiêu úng thoát l  Vit Nam 22
1.3 Nghiên cu ngp úng vƠ thoát l trên lu vc sông Phan-Cà L 25
1.3.1 Tình hình ngp úng trên lu vc sông Phan- Cà L 25
1.3.2 Các nghiên cu liên quan trên lu vc sông Phan- Cà L 28
1.4 Hng nghiên cu ca lun án 32
1.5 Kt lun chng I 33

CHNG II: C IM CA SÔNG PHAN ậ CÀ L TRONG BÀI
TOỄN TIểU ÚNG THOỄT L 34
2.1 Gii thiu v lu vc sông Phan - Cà L 34
2.1.1 n v hành chính và dân s 34
2.1.2 c đim đa hình 35
2.1.3 c đim khí hu 35
iv


2.1.4 c đim sông ngòi 36
2.1.5 Tình hình thu thp s liu khí tng thu vn 39
2.2 Hin trng công trình tiêu thoát nc 41
2.2.1 H thng đê điu 41
2.2.2 Các công trình tiêu thoát nc 41
2.2.3 Hin trng tiêu thoát nc 44
2.3 Phân tích nguyên nhân úng, ngp trên lu vc sông 45
2.3.1 a hình thp trng dng da báo 45
2.3.2 H thng sông có lòng dn hp, nhiu cu cng vƠ đ un khúc ln 45
2.3.3 Lu vc nm trong khu vc ma ln  sn phía Tây ca dãy núi
Tam o 46
2.3.4 nh hng nc vt ca sông Cu 49
2.3.5 H thng tiêu thoát nc cha đáp ng đc yêu cu 53
2.3.6 Nhn xét, đánh giá chung 53
2.4 Phng pháp gii quyt bài toán ngp úng 55
2.4.1 Nguyên tc chung 55
2.4.2 La chn và gii thiu tóm tt mô hình tính toán 56
2.4.3 La chn s đ tính toán thu vn, thu lc cho lu vc sông Phan ậ
Cà L 58
2.4.4 Tính toán thu vn cho bƠi toán ngp lt 2008 59
2.4.5 Tính toán thu lc cho bƠi toán ngp lt 2008 63

2.4.6 Kt qu bài toán ngp úng hin trng nm 2008 68
2.5 Kt lun chng 2 70
CHNG III: XỄC LP C S KHOA HC VÀ THC TIN CHO VIC
 XUT GII PHỄP TIểU ÚNG, THOỄT L LU VC SÔNG
PHAN ậ CÀ L 71
3.1 C s đ xut gii pháp tiêu úng, thoát l trên lu vc sông Phan ậ Cà L 71
3.1.1 Nguyên tc chung 71
3.1.2 S đ tip cn gii quyt bài toán 72
3.2 Phơn vùng tiêu thoát l cho lu vc sông Phan- Cà L 74
3.2.1 Nguyên tc phân vùng tiêu 74
3.2.2 Phơn vùng tiêu lu vc sông Phan ậ Cà L 76
3.3 Các phng án tiêu thoát nc 80
v


3.4 Tính toán thu lc tiêu thoát nc 83
3.4.1 Phng án hin trng (PAHT) 83
3.4.2 Phng án 1 - Ct dòng sông Cà L đon h lu 90
3.4.3 Phng án 2 ậ Ci to lòng dn mt s đon sông vùng trung lu 98
3.4.4 Phng án 3 ậ Bm tiêu ti Nguyt c 105
3.4.5 Phng án 4 ậB sung bm tiêu ti Ng Kiên 112
3.4.6 Nhn xét kt qu các phng án 119
3.5 Kt lun chng 3 120
CHNG IV:  XUT GII PHỄP TIểU ÚNG, THOỄT L LU VC
SÔNG PHAN ậ CÀ L 122
4.1 C s vƠ s đ đ xut gii pháp 122
4.1.1 C s đ xut gii pháp 122
4.1.2 La chn gii pháp tiêu thoát 123
4.1.3 S đ đ xut gii pháp 124
4.2 Gii pháp tiêu thoát nc cho toàn b h thng vƠ tng vùng 125

4.2.1 Gii pháp chung 125
4.2.2 Gii pháp cho toƠn b h thng 126
4.2.3 Các bin pháp công trình c th cho tng vùng tiêu thoát 128
4.2.4 Các gii pháp phi công trình 130
4.3  xut nguyên tc vn hành h thng 132
4.3.1 Khung k hoch tiêu úng, thoát l trên lu vc sông Phan ậ Cà L 132
4.3.2  xut các đim kim soát l trên lu vc sông Phan- Cà L 133
4.4  xut c ch phi hp vn hành h thng tiêu thoát 139
4.4.1 Thi đim cnh báo 141
4.4.2 Thi đim bt đu tin hƠnh bm (vn hành h thng công trình) 141
4.4.3 Gii hn bm ti các v trí bo đm kinh t k thut 146
4.4.4 C ch phi hp đng b toàn h thng tiêu thoát 146
4.5 Kt lun chng 4 146
KT LUN VÀ KIN NGH 148
Các công trình đư công b có liên quan đn lun án 151
Tài liu tham kho 152
Ph lc 160

vi


DANHăMCăCỄCăTăVÀăKụăHIUăVITăTT

BNNPTNT
B Nông nghip vƠ Phát trin nông thôn
BTNMT
B TƠi nguyên vƠ Môi trng
CP
Chính ph
GIS

H thng thông tin đa lỦ
KHCN
Khoa hc công ngh
KS
Kim soát
KTTV
Khí tng Thy vn
LVS
Lu vc sông
NCKH
Nghiên cu khoa hc
NXB
NhƠ xut bn
PA
Phng án
PAHT
Phng án hin trng
QCVN
Quy chun Vit Nam
Q
Quyt đnh
QHSD
Quy hoch s dng đt
QHTL
Quy hoch thy li
QPTL
Quy phm Thy li
TH
Trng hp
TP

ThƠnh ph
TX
Th xư
UBND
y ban nhơn dơn

vii


DANHăMCăCỄCăBNG

STT
Tên bng
Trang
1.1 ánh giá v thiên tai th gii 12
1.2 Các bin pháp phi công trình và công trình 12
1.3 Din tích ngp úng đng bng sông Hng t 1980 - 2005 18
1.4 S ngi cht do thiên tai gây ra  Vit Nam t 1998 ậ 2008 21
1.5 Tng hp tình hình ngp úng đt canh tác nông nghip trên lu vc
sông Phan - Cà L 25
1.6 Mc nc ln nht trên sông Phan trong mt s nm 1971,1978,
1980, 2008 26
1.7 Mc nc ln nht trong sông trong trn l lch s X/2008 28
2.1 Thng kê các đn v hành chính trong lu vc 35
2.2 Phân phi ma tháng trung bình nhiu nm ti trm Vnh Yên 36
2.3 c trng hình thái lu vc ca mt s sông 38
2.4 Thng kê các h cha t nhiên và nhân to thuc vùng nghiên cu 39
2.5 Thng kê s liu khí tng thu vn trên lu vc sông Phan - Cà L 40
2.6 Các trm bm tiêu nc 41
2.7 Hin trng các tuyn đê sông CƠ L 42

2.8 Lng ma trung bình tháng vƠ nm (1960 - 2011) ti mt s trm đo
ma trong lu vc 47
2.9 Lu lng l ln nht xy ra trên lu vc (trn l VII/1971) 48
2.10 Dòng chy nm ng vi mt s tn sut quy đnh 49
2.11 So sánh chênh cao mc nc gia 3 trm Lng Phúc ậ Mnh Tân ậ
Phúc Lc Phng 51
2.12 Trích xut kt qu v trí xy ra nc vt nm 2006 52
2.13 Trích xut kt qu v trí xy ra nc vt nm 2008 52
2.14 Thng kê tình hình thu thp s liu khí tng thu vn 60
2.15 Phân chia các tiu lu vc thuc lu vc sông Phan ậ Cà L 60
2.16 Các b thông s hiu chnh mô hình MIKE - NAM 62
2.17 Kt qu đánh giá hiu chnh b thông s 62
2.18 Kt qu đánh giá b thông s đi biu tng trn l 62
2.19 Kt qu kim đnh thông s mô hình NAM ti trm Phú Cng 63
viii


2.20 Thng kê tài liu mt ct trên các sông trong lu vc 63
2.21 Thng kê các ch tiêu đánh giá mô hình trm Lng Phúc nm 2006 65
2.22 Thng kê các ch tiêu đánh giá mô hình trm Mnh Tơn nm 2006 65
2.23 Thng kê các ch tiêu đánh giá mô hình trm Lng Phúc nm 2008 66
2.24 Thng kê các ch tiêu đánh giá mô hình trm Mnh Tơn nm 2008 67
2.25 Tng din tích ngp phân theo các cp đ sâu ngp trn l cui tháng
X/2008 70
3.1 V trí và quy mô các khu công nghip trong vùng d án đn 2020
phân theo các vùng tiêu 79
3.2 Các phng án tính toán 81
3.3 Kt qu tính toán thu lc trênh thng Sông Phan ậ Cà L, PAHT 83
3.4 Kt qu tính toán din tích ngp ln nht và yêu cu dung tích cn tiêu 85
3.5 Kt qu tính toán din tích duy trì đ sâu ngp theo thi gian ậ

Phng án hin trng 86
3.6 Kt qu tính toán thu lc các trng hp ậ PA1 92
3.7 ánh giá tác đng các trng hp ct dòng đn chiu dài sông và din
tích nh hng ca l 93
3.8 Kt qu tính toán din tích duy trì đ sâu ngp theo thi gian, PA1-TH4 95
3.9 Kt qu tính toán din tích ngp ln nht và hiu qu tiêu thoát,PA1-TH4 96
3.10 Kt qu tính toán thu lc h thng Sông Phan ậ Cà L, Phng án 2 99
3.11 Din tích ngp ng vi đ sâu và thi gian ngp ậ PA2 102
3.12 Kt qu tính toán din tích ngp ln nht và hiu qu tiêu thoát - PA2 103
3.13 Kt qu tính toán thu lc h thng Sông Phan ậ Cà L, Phng án 3 107
3.14 Kt qu tính toán din tích duy trì đ sâu ngp theo thi gian ậ PA3. 109
3.15 Kt qu tính toán din tích ngp ln nht và hiu qu tiêu thoát ậ PA3 110
3.16 Kt qu tính toán thu lc h thng Sông Phan ậ Cà L, Phng án 4 113
3.17 Kt qu tính toán din tích duy trì đ sâu ngp theo thi gian ậ PA4 116
3.18 Kt qu tính toán din tích ngp ln nht và yêu cu lng nc cn
tiêu theo PA4 117
3.19 So sánh kt qu tính các phng án tiêu thoát trên lu vc 119
4.1 Ch tiêu tiêu thoát nc cho tng vùng (theo loi hình tiêu) 123
4.2 Ch tiêu tiêu thoát nc cho tng vùng (theo đi tng tiêu) 123
4.3 Tng hp các gii pháp công trình đ xut 129
4.4 Tng hp quy mô công trình thit k 130
ix


4.5 Các đim kim soát vƠ theo dõi trên lu vc sông Phan ậ Cà L 134
4.6 Lu lng ln nht (Qmax) ti các đim kim soát 135
4.7 So sánh mc tng gim lu lng ln nht gia các phng án tính
vi phng án hin trng P = 10 % ti v trí các đim kim soát 135
4.8 Thng kê mc nc ln nht ti các đim kim soát ậ Phng án 4 138
x

DANHăMCăCỄCăHỊNH

STT
Tên hình
Trang
1.1 S đ tip cn vƠ phng pháp nghiên cu ca lun án 4
1.1 Thng kê tng hp nhng phng án qun lỦ l trên phm vi mt lu
vc, Ngân hàng th gii, 2012 17
1.2 Din bin v thit hi do thiên tai gây ra  Vit Nam (1998-2008) 21
1.3 nh vin thám ngp úng XI/2008 tnh Vnh Phúc 27
1.4 Cu Kh Do trong trn l lch s tháng XI nm 2008 27
1.5 Cu Tranh C trong trn l lch s tháng XI nm 2008 27
1.6 Toàn cnh ngp lt trong trn l lch s tháng XI - 2008 ti Hng Canh 27
1.7 Toàn cnh ngp lt trong trn l lch s tháng XI- 2008 ven Quc l 2 27
1.8 S đ gii quyt bài toán 32
2. 1 Bn đ v trí đa lỦ lu vc sông Phan- Cà L 34
2. 2 Bn đ mng li sông sui lu vc sông Phan - Cà L 37
2. 3 Bn đ mng li trm khí tng, thu vn lu vc sông Phan - Cà L 40
2. 4 Biu đ so sánh mc nc ln nht gia Lng Phúc ậ Mnh Tân ậ
Phúc Lc Phng 50
2. 5 Hin tng nc vt xy xa trong các tháng VII, VIII (2006-2011) 51
2. 6 S đ khi các bc thc hin bƠi toán ngp lt cho lu vc sông
Phan ậ Cà L 59
2. 7 S đ phơn chia lu vc b phn tính toán trong mô NAM 61
2. 8 Các biên trong mô thu lc mng li sông Phan ậ Cà L. 64
2. 9 Quá trình mc nc thc đo vƠ tính toán nm 2006 trm Lng Phúc 65
2. 10 Quá trình mc nc thc đo vƠ tính toán nm 2006 trm Mnh Tân 65
2. 11 Quá trình thc đo vƠ tính toán nm 2008 ti trm Lng Phúc 66

2. 12 Quá trình thc đo vƠ tính toán nm 2008 ti trm Mnh Tân 67
2. 13 Din tích duy trì ngp trn l cui tháng X/2008 68
2. 14 Bn đ ngp lt lu vc sông Phan ậ Cà L trn l cui X/2008 69
2. 15 Bn đ thi gian duy trì ngp lu vc sông Phan ậ Cà L X/2008 69
3.1 S đ tng th thit lp bƠi toán tiêu thoát nc 73
xi


3.2 S đ gii pháp k thut tiêu úng thoát l sông Phan ậ CƠ L 73
3.3 Bn đ ranh gii các vùng tiêu lu vc sông Phan ậ Cà L 77
3.4 Bn đ các khu công nghip trên lu vc sông Phan- Cà L 78
3.5 ng quá trình ma 3 ngƠy max trm Vnh Yên (7-9/X/1978) 80
3.6 ng quá trình ma 3 ngƠy max trm Tam o (7-9/X/1978) 80
3.7 S đ các phng án tính toán tiêu thoát 82
3.8 ng quá trình mc nc ti các v trí trên lu vc sông Phan-Cà
L - PAHT 84
3.9 Din tích duy trì ngp theo thi gian ậ PAHT 87
3.10 Phân b din tích vƠ đ sâu ngp lt ln nht ti các vùng - PAHT 87
3.11 Bn đ ngp lt lu vc Sông Phan ậ Cà L, PAHT 88
3.12 Bn đ thi gian duy trì ngp lu vc Sông Phan ậ Cà L, PAHT 88
3.13 Các trng hp ct dòng đc tính toán 91
3.14 S đ tng quan các trng hp tính toán ct dòng 91
3.15 Din tích duy trì ngp theo thi gian ti các vùng, PA1-TH4 96
3.16 Phân b din tích vƠ đ sâu ngp lt ln nht ti các vùng,PA1-TH4 96
3.17 Bn đ ngp lt lu vc Sông Phan ậ Cà L, PA1- TH4 97
3.18 Thi gian duy trì ngp theo đ sâu ti các vùngPA1- TH4 97
3.19 ng quá trình mc nc ti các v trí trên lu vc Phan-Cà L, PA2 100
3.20 Din tích duy trì ngp theo thi gian ti các vùng - PA2 103
3.21 Phân b din tích vƠ đ sâu ngp lt ln nht ti các vùng - PA2 103
3.22 Bn đ ngp lt trong lu vc Sông Phan ậ Cà L, PA2 104

3.23 Bn đ thi gian duy trì l lu vc Sông Phan ậ Cà L, PA2 104
3.24 ng quá trình mc nc ti các v trí trên lu vc Phan-Cà L, PA3 108
3.25 Din tích duy trì ngp theo thi gian ti các vùng ậ PA3 110
3.26 Phân b din tích vƠ đ sâu ngp lt ln nht ti các vùng - PA 3 110
3.27 Bn đ ngp lt lu vc Sông Phan ậ Cà L, PA3 111
3.28 Bn đ thi gian duy trì ngp lu vc Sông Phan ậ Cà L, PA3 111
3.29 S đ v trí hai trm bm vƠ các cng điu tit trong phng án 4 112
3.30 Din bin mc nc ti các đim kim soát ậ Phng án 4 115
3.31 Din tích duy trì ngp theo thi gian ti các vùng ậ PA4 117
3.32 Phân b din tích vƠ đ sâu ngp lt ln nht ti các vùng - PA4 117
xii


3.33 Bn đ thi gian duy trì ngp lu vc Sông Phan ậ Cà L, PA4 118
3.34 Bn đ ngp lt lu vc Sông Phan ậ Cà L, PA4 118
3.35 So sánh đng mc nc ln nht ti mt s v trí trên h thng sông
Phan ậ Cà L gia hin trng vƠ các phng án tính toán 119
3.36 So sánh giá tr lu lng ln nht ti mt s v trí trên h thng sông
Phan ậ Cà L gia hin trng vƠ các phng án tính toán 120
3.37 Mc đ tiêu thoát đc ca mi phng án tiêu thoát so vi phng
án nn ti mi vùng so vi hin trng 120
4.1 S đ đ xut gii pháp tiêu úng thoát l sông Phan ậ CƠ L 125
4.2 S đ tng th b trí gii pháp công trình 126
4.3 V trí các đim kim soát trên lu vc sông Phan ậ Cà L 134
4.4 Hình thc và thông tin thông báo ti mi đim kim soát 135
4.5 Din bin mc nc ti các đim kim soát trong trn l 1978 136
4.6 Biu đ theo dõi din bin mc nc ti các đim kim soát trong trn
l 1978 137
4.7 Din bin mc nc ti các đim kim soát ậ Phng án 4 137
4.8 Din bin lu lng ti các đim kim soátậ Phng án 4 138

4.9 Biu đ mc nc ln nht ti các đim kim soát ậ Phng án 4 138
4.10 Biu đ ch tiêu vn hƠnh tiêu thoát nc trên lu vc sông Phan ậ Cà L 139
4.11 S đ khi vn hƠnh tiêu thoát úng ngp 140
4.12 S đ vn hƠnh tiêu úng thoát l lu vc sông Phan ậ Cà L 143
4.13 Din bin mc nc ti các đim kim soát 1 144
4.14 Din bin mc nc ti các đim kim soát 2 144
4.15 Din bin mc nc ti các đim kim soát 3 144
4.16 Din bin mc nc ti các đim kim soát 4 145
4.17 Din bin mc nc ti các đim kim soát 51 145
4.18 Din bin mc nc ti các đim kim soát 52 145


1


MăU
1.ăt vnăđ
Sông Phan ậ Cà L là mt con sông nhánh ca sông Cu, chy qua đa bàn
tnh Vnh Phúc vƠ Thành ph Hà Ni đc ít ngi bit đn, nhng trong tơm trí ca
các nhà Thy vn, Thy li thì nó là con sông rt đc thù trong h thng sông ngòi
Vit Nam vì: 1) Nó mang nhng du n lch s ca con sông phân chm l đu tiên
ca nc ta; 2) Là mt con sông có đ un khúc ln nht; 3) Tuy là con sông không
ln nhng chy qua 3 dng đa hình min núi, trung du vƠ đng bng; 4) Lu vc
sông có tc đ đô th hóa mnh m ca nc ta; 5) Là khu vc ti, tiêu rt phc tp.
Nh lch s đư ghi nhn, vào nhng nm đu ca th k 20 (nm 1918-1919)
đ bo v Thành ph Hà Ni khi nhng trn l ln trên h thng sông Hng, sông
Phan ậ Cà L đc dùng lƠm ni phơn chm l. Ngi Pháp đư xơy dng h thng
cng vi 18 ca  khu vc Trung Hà, huyn Vnh Tng, tnh Vnh Phúc đ phơn l
vào khu vc huyn Vnh Tng, Yên Lc nhm tiêu thoát l sông Hng sang sông
Cu, nh trn l VIII/1918. Nhng hiu qu phân chm l không cao mƠ còn gơy

ngp lt nên sau này ca phơn l đư đc bt kín, vì vy sông Cà L không còn ni
vi sông Hng. Sông Phan - Cà L tr thƠnh lu vc sông có dng khép kín vi ca
ra duy nht đ vƠo sông Cu.
Nhng nm gn đơy, thiên tai bưo l xy ra vi tn s vƠ cng đ ngày càng
tng dn đn tình hình ngp úng trên toƠn lu vc sông Phan - Cà L nói chung và
trên khu vc này nói riêng ngày càng phc tp và trm trng.  gii quyt vn đ
đó, chính quyn đa phng vƠ Trung ng đư tìm nhiu gii pháp gii quyt. Do có
nhng đnh hng phát trin khác nhau, dn đn cách tip cn gii quyt vn đ úng
lt trên tng đa phng lƠ Vnh Phúc và Hà Ni có s khác nhau. Lu vc sông
Phan - Cà L nm trong vùng kinh t trng đim Bc B, ni có tc đ phát trin
kinh t và tc đ đô th hoá mnh m. Vùng thng ngun thuc tnh Vnh Phúc là
ca ngõ phía Bc, đng lc thúc đy kinh t vùng phía Bc, vùng h ngun thuc
Th đô HƠ Ni là trung tâm hành chính, chính tr ca c nc. Do vy, đ đm bo
s phát trin kinh t - xã hi theo đnh hng bn vng trên lu vc, vn đ gii
quyt bƠi toán tiêu úng, thoát l tng th trên lu vc sông càng tr nên cp bách
hn bao gi ht.
Trc bi cnh đó, đ tài lun án ắNghiênăcuăcăs khoa hcăvƠăđ xut
2


giiăphápătiêuăúng,ăthoátălăsôngăPhană- Cà L” đc la chn nhm đa đn cách
tip cn gii quyt vn đ tiêu úng, thoát l mt cách tng th có c s khoa hc và
thc tin góp phn gii quyt vn đ trên mt cách toàn din vƠ lơu dƠi trên lu vc
sông Phan- Cà L.
2. Tính khoa hc và thc tin ca lun án
Tính khoa hc: Nhng kt qu ca lun án góp phn làm sáng t nguyên
nhân gây ra ngp lt trong lu vc sông Phan - Cà L bao gm s hình thành, din
bin quá trình ma - dòng chy và ngp úng  lu vc sông Phan - Cà L vi tác
đng mnh m ca các hot đng kinh t - xã hi. Trên c s đó, đ xut các gii
pháp tiêu thoát ngp lt mt cách toàn din theo hng không phá v h cân bng

thu đng lc ca dòng sông nhm phc v phát trin bn vng kinh t - xã hi trong
lu vc sông Phan - Cà L.
 thc hin đc nhim v trên, lun án s dng cách tip cn h thng và
tng hp trên c s ng dng các thành tu v khoa hc, công ngh trong vic gii
quyt vn đ tiêu úng, thoát l mt cách hiu qu cho lu vc sông Phan ậ Cà L.
Kt qu nghiên cu ca lun án s b sung và hoàn thin thêm các kt qu nghiên
cu, xu hng tip cn ca bƠi toán tiêu úng, thoát l trên lu vc sông  Vit Nam.
Tính thc tin: Hin nay trên lu vc sông Hng - Thái Bình nói chung và
sông Phan ậ Cà L nói riêng đư có các vn bn v quy hoch phòng chng l sau đơy:
Quyt đnh s 92/2007/Q-TTg, ngƠy 21 tháng 6 nm 2007 ca Th tng
Chính ph v phê duyt “Quy hoch phòng, chng l h thng sông Hng, sông Thái
Bình”;
Quyt đnh s 172/2007/Q-TTg, ngƠy 16 tháng 11 nm 2007 ca Th tng
Chính ph v phê duyt “ Chin lc quc gia phòng, chng và gim nh thiên tai
đn nm 2020”;
Vn bn s 3963/BNN- ngƠy 3/12/2009 ca B Nông nghip và Phát trin
Nông thôn v vic tho thun quy hoch phòng chng l chi tit các tuyn sông có đê
trên đa bàn Thành ph Hà Ni đn nm 2020.
Trên c s các quy hoch có tính pháp lý trên, lun án nghiên cu, phân tích,
đánh giá vƠ lƠm rõ nguyên nhơn ch yu và nhng tác đng nh hng đn tình trng
ngp úng trên lu vc sông Phan - Cà L đ đ xut c s khoa hc và thc tin gii
quyt vn đ ngp úng phù hp vi quy hoch phòng chng l cho lu vc sông Phan
3


- Cà L.
Kt qu ca lun án s tr giúp các đa phng trong quy hoch phòng chng
l, b trí s dng đt hp lỦ (đc bit là thu li, nông nghip, đô th, công nghip,
giao thông) phc v phát trin kinh t - xã hi và bo v môi trng theo đnh hng
phát trin bn vng trong lu vc sông.

3. Mc tiêu nghiên cu ca lun án
T Ủ ngha khoa hc và thc tin nêu trên, mc tiêu ca lun án là:
- Xác lp đc c s khoa hc và thc tin nhm làm rõ tính đc thù ca lu
vc sông Phan - Cà L đ phân tích nguyên nhân hình thành và din bin ngp úng;
-  xut đc gii pháp tiêu úng thoát l sông Phan - Cà L phc v phát
trin kinh t - xã hi và bo v môi trng theo hng phát trin bn vng lu vc
sông.
4.ăiătng và phm vi nghiên cu ca lun án
i tng nghiên cu ca lun án lƠ tiêu úng thoát l trên lu vc sông Phan -
Cà L ng vi các điu kin c th theo các phng án khác nhau. Phm vi nghiên
cu v không gian là toàn b lu vc sông Phan - Cà L vi tng din tích lu vc là
1.229 km
2
, bao gm 733 km
2
chim 60% din tích t nhiên tnh Vnh Phúc vƠ 496
km
2
thuc ThƠnh ph Hà Ni.
5. Cách tip cnăvƠăphngăphápănghiênăcu
a) Cách tip cn
- Cách tip cn h thng và tng hp
Cách tip cn nƠy xem lu vc sông Phan - Cà L là mt h thng lu vc
thng nht, trong đó các phn t cu thành h thng: iu kin đa hình, đa cht, khí
hu, nc, đt, con ngi, phng thc khai thác , là các thành phn ca h tng
tác có quan h ràng buc, tác đng ln nhau.  đt đc mc tiêu ca lun án đòi
hi phi xem xét tng hp và h thng đ đa ra các phơn tích có liên quan đn vn
đ vì sao xy ra hin tng ngp úng và các bin pháp ng phó hin nay đ hn ch
ngp úng. Trên c s đánh giá, phơn tích đ đ xut các gii pháp hp lý, nhm gim
thiu trong mi ràng buc ca các nhân t to ra hin tng ngp úng.

-Cách tip cn theo phân tích “Nhân - Qu”
Hng tip cn này xem xét, gii quyt vn đ có tính h thng theo trình t
đ gii quyt mt cách logic trên nguyên tc: 1) Làm rõ hin trng vn đ (nêu thc
4


trng ngp úng); 2) Phân tích nguyên nhân ch yu gây ngp úng; 3) Tn ti trong
gii quyt (phân tích cách gii quyt hin có vƠ phơn tích vì sao cha tho mãn); 4)
 xut gii pháp; 5) Kt qu (phân tích la chn gii pháp).
- Cách tip cn k tha trên quan đim lch s
Các công trình nghiên cu (hin đư vƠ đang thc hin  nhiu Ngành, Vin
nghiên cu, c quan  Trung ng vƠ đa phng) bao gm phng pháp lun,
phng pháp tính toán, công ngh, ngun s liu và kt qu. Lun án dành mt dung
lng ln tp trung phân tích chn lc và ci tin, hoàn thin nhng vn đ đ to
nn và chn đim xut phát nhm thc hin nhng phng pháp, công ngh mi.
b)ăPhngăphápănghiênăcu
S đ khi v cách tip cn vƠ phng pháp nghiên cu ca lun án đc
trình bày trong di đơy:

Hình 1.1 S đ tip cn vƠ phng pháp nghiên cu ca lun án
Hin trng ngp úng
Phơnătíchăđánhăgiáănguyênănhơn
Xây dngăphngăán
Phơnătíchăthyăvn,ăthyălcăvƠă
đánh giá và la chn gii pháp
 xut gii pháp
Phi công
trình
Công trình
Giám sát

công trình
Vn hành
công trình
iu tra
kho sát
Phân tích
thng kê
chuyên gia
Xây dng
tiêu chí phân
tích la chn
Mô hình hóa
GIS
5



1) iu tra kho sát thc đa: Nhm thu thp, cp nht, b sung các s
liu khí tng, thu vn, đa hình, điu kin t nhiên, các hot đng qun lý, khai
thác s dng, phát trin ngun nc, bo v và phòng chng khc phc tác hi do
nc gơy ra trên lu vc sông nghiên cu.
2) Phng pháp phơn tích thng kê: Kim tra đánh giá, tng hp và phân tích
x lý các s liu v ma l, mi quan h gia chúng vi các nhân t nh hng theo
xu th phát trin kinh t xã hi, xu th bin đi khí hu. T đó phơn tích din bin l
lt trên lu vc nhm đ xut đc gii pháp tiêu úng, thoát l hp lý.
3) Phng pháp mô hình toán thu vn thu lc kt hp vi công c GIS: ơy
lƠ phng pháp c bn đ đa ra các đnh lng kt qu bài toán theo không gian,
thi gian ca các đi tng đc xem xét theo mi phng án trong nghiên cu gii
quyt vn đ úng lt trên lu vc sông Phan ậ Cà L.
4) Phng pháp chuyên gia vƠ s tham gia ca cng đng: Tha k có chn

lc các kt qu nghiên cu, điu tra c bn trc đơy có liên quan đn ni dung ca
lun án trên nguyên tc “k tha nhng không trùng lp”. Hc hi kinh nghim
phòng chng l, lt trong các cng đng dơn c trên lu vc, trao đi và tham vn
các chuyên gia, nhng nhà qun lý v nhng ni dung có liên quan đn úng lt trên
lu vc sông Phan ậ Cà L.
5) Phng pháp phơn tích h thng: Nhn din nguyên nhân chính gây ra úng
lt trên lu vc; tng hp, phân tích các bin pháp, gii pháp, c ch chính sách, k
thut theo hng t đu ngun đn ca ra, t sông nhánh đn dòng chính. ng thi
kt hp gia các gii pháp phi công trình và công trình, gia b phn và tng th.
6. Cu trúc lun án
 th hin ni dung và kt qu nghiên cu ca lun án, ngoài phn m đu
và kt lun, các ni dung chính ca lun án đc cu trúc thƠnh 4 chng bao gm:
Chng 1: Tng quan nghiên cu v tiêu úng, thoát l trên th gii vƠ trong
nc
Chng 2: c đim ca sông Phan - CƠ L trong bƠi toán tiêu úng thoát l
Chng 3: Xác lp c s khoa hc vƠ thc tin cho vic tiêu úng, thoát l lu
vc sông Phan ậ CƠ L
Chng 4:  xut gii pháp tiêu úng, thoát l lu vc sông Phan ậ CƠ L
6


Tóm tt ni dung chính ca các chng:
- Chng 1: Tng quan v tình hình vƠ xu hng nghiên cu tiêu úng, thoát l
trên th gii và  Vit Nam, t đó đnh hng la chn cách tip cn gii quyt bài
toán tiêu úng, thoát l trên lu vc sông Phan ậ Cà L.
- Chng 2: LƠm rõ hin trng, tính đc thù ca lu vc sông Phan ậ Cà L,
nguyên nhơn cng nh các vn đ tiêu úng thoát l trên lu vc góp phn đnh hng
bài toán tiêu úng - thoát l trên lu vc nghiên cu. T đó, to c s đu vào cho gii
quyt bài toán tng th v tình hình ngp úng trên lu vc.
- Chng 3: ánh giá đnh lng hiu qu bƠi toán tiêu úng thoát l theo mi

phng án đc đ xut trên c s ng dng b công c mô hình h MIKE (NAM,
HD11, GIS, HD21, FLOOD) kt hp công c GIS.
- Chng 4: T nhng c s khoa hc và thc tin đc xác lp, lun án đ
xut gii pháp tiêu úng thoát l hp lý có tính kh thi cho lu vc sông Phan- Cà L.
Gii pháp tiêu úng thoát l đc đ xut bao gm trình t, ni dung vic phi hp
vn hành gii quyt tiêu úng, thoát l trên lu vc sông Phan ậ Cà L.
7. Nhngăđóngăgópămi ca Lun án
1) LƠm rõ tính đc thù ca lu vc sông Phan - Cà L vƠ tác đng ca con
ngi nh hng đn quá trình hình thành ậ din bin ca ngp úng trên lu vc to
c s khoa hc đ la chn vƠ đ xut gii pháp tiêu úng, thoát l phù hp;
2)  xut đc quy trình vn hƠnh tiêu úng thoát l kh thi vƠ các đim kim
soát nhm vn hành h thng công trình tiêu úng thoát l trên lu vc, t đó lƠm c
s cho công tác quy hoch phòng chng l tng th trên h thng sông Phan - Cà L.
7


CHNGăI:ăTNGăQUANăVăNGHIểNăCUăTIểUăÚNG,ăTHOỄTăLă
TRểNăTHăGIIăVÀăTRONGăNC
1.1. Tình hình nghiên cuătiêu,ăthoátălătrênăthăgii
1.1.1. Tình hình l lt trên th gii
Ngp lt ln xy ra trên sông là thm ho vƠ thng gây ra thit hi nng n
v ngi và tài sn, nh hng nghiêm trng ti đi sng ngi dân và kinh t ti
vùng b ngp. Nhng nm gn đơy, l lt xy ra trên th gii có xu hng ngày càng
tng vi cng đ mnh.Vùng đng bng h lu ca các sông, mt đ dơn c thng
rt cao và là vùng kinh t tp trung, nht là  các nc Châu Á thit hi do ngp lt
thng rt ln. Di đơy xin nêu tình hình ngp lt và thit hi   mt s nc:
1. Ti Trung Quc: Trên sông Hoàng Hà: L nm 1887 lƠm cht 900 ngàn
ngi; thp niên 1990 có 7 trn l ln đư xy ra vƠo các nm 1991, 1993, 1994, 1995,
1996, 1997, 1998 làm cht khong 25 nghìn ngi; riêng nm 1993 đư nh hng
đn 3,6 triu ngi vƠ 18 ngƠn ngi cht. Trên sông Trng Giang, l nm 1931

làm ngp 3 triu ha, nh hng ti 28,5 triu ngi vƠ 145 ngƠn ngi cht; l nm
1998 làm cht 3.000 ngi, 23 nghìn ngi mt tích, 240 triu ngi b l uy hip,
phá hu 5 triu ngôi nhà, thit hi khong 21 t USD. Tính chung, trong 55 nm gn
đơy l lt đư nh hng đn 9,3 triu ha đt canh tác, trung bình mi nm lƠm cht
khong 5.000 ngi [91], [95].
Gii pháp khc phc: Chin lc phòng, chng l ca Trung Quc lƠ “Tng
cng cha l  thng ngun; bo v các vùng nh hng l  trung lu vƠ h lu
các sông ln; phi hp cha l, gim l  trung lu; chun b tt kh nng chng l
trc mùa ma l”.
Gii pháp phi công trình: Chính ph Trung Quc đư thc hin mt lot các
chin lc nhm phc hi nhng vùng b l lt và ci thin vic phòng chng l lt,
bao gm trng rng, cng c các đê chính, tái đnh c cho nhng khu vc d b l lt.
Các gii pháp công trình ch yu tiêu thoát l ca Trung Quc hin nay là:
Cng c h thng đê khong 278.000 km các loi; xây dng h cha thng lu vi
86.000 h cha các loi vi tng dung tích 566 t m
3
đ bo v cho khong 12 triu
ha đt canh tác khi ngp lt; 98 khu vc cha l vi kh nng cha khong 120 t
m
3
nc; khong 2.000 trm bm ln vƠ trung bình đ tiêu úng.
8


2. Ti Bangladesh: Là quc gia thng xuyên đi mt vi l lt do nm 
vùng thp đng bng sông Hng, trong đó phn ln din tích thp hn 10m so vi
mc nc bin. Din tích ngp khong 25-30 % din tích c nc, có khi lên ti 50-
70 % vi các trn l ln,nh trn l 1998 đư làm ngp 2/3 din tích đt nc, 783
ngi cht, thit hi đn 1 t USD. Nm 1970 nc dâng kt hp vi l ln làm cht
và mt tích 300 ngƠn ngi, nm 1991 lƠ 130 ngƠn ngi [37], [92]

Chin lc phòng chng l quc gia chia lƠm ba giai đon: Giai đon 1: 1960-
1978 quy hoch tng th; Giai đon 2: 1978-1996 tp trung xây dng mt s công
trình chng l vƠ tiêu thoát ln, xây dng quy hoch nc quc gia; Giai đon 3: T
nm 1996 đn nay, tp trung vào vic lng ghép kim soát l trong qun lý tng hp
tƠi nguyên nc, các bin pháp phòng chng l cng bt đu tip cn theo quan đim
tng hp.
Các gii pháp công trình trong tiêu thoát l ca Bangladesh là nhm ngn chn
l lt trên sông gm khong 10.000 km đê kè; 3.500 km kênh tiêu vi khong 5.000
công trình tiêu úng; khong 100 trm bm ln; 1.250 công trình ngn ca sông điu
chnh nc [37]. Bangladesh cng đư xơy dng 135 đê bao vi tng din tích 109 ha.
Các bin pháp phi công trình còn bao gm d báo l, đón l vƠ chn l.
3. Ti Hà Lan: Là quc gia nm  khu vc Tây Âu có nhng trn thiên tai
nng n nht: Nm 1134, 1287, 1375, 1404, 1421, 1530, 1570, 1717, 1916, 1953. L
lch s nm 1421 đư lƠm cht 100 ngi, l nm 1930 lƠm cht 400 ngi, l nm
1570 v đê lƠm ngp 2/3 din tích ca HƠ Lan vƠ hn 2.000 ngi cht. Trong L
Giáng sinh nm 1717, trn bão Bin Bc ti t nht trong vòng 400 nm tn công Hà
Lan, c vƠ Scandinavia lƠm 14.000 ngi cht, trong đó Hà Lan có 2.276
ngi. Nm 1916, nhiu tuyn đê  Zuiderzee b v dn đn vic xây dng đp ngn
vƠ con đê Afsluitdijk dài 32 km. Ngày 1/II/1953, bưo l đư nhn chìm phn ln khu
vc phía Tây Nam ca Hà Lan, phá hu hn 45 km đê bin gây ngp lt 3 tnh phía
Nam, git cht 1.835 ngi, làm ngp hn 150 ngƠn ha đt. Hai trn l ln nm 1993,
1995 đư gây thit hi cho đt nc Hà Lan hàng trm triu USD [37], [101], [110].
Lch s thu li Hà Lan là lch s đu tranh vi bin và vi nc trên 2000
nm, khong 27 % din tích c nc thp hn mc nc bin 3 m và 60% dân s
sng  vùng đt này. Ngoài ra, vào mùa lt nu không có h thng đê dc theo sông
và và ph lu thì s có khong 70 % din tích b ngp lt.
9


Sau trn lt lch s nm 1953, U ban Châu th đc thành lp vƠ cho ra đi

“Quy hoch châu th” vi k hoch xây dng các con đê, xơy các đp chn nc bin
dâng, bt hu ht các ca sông  phía Tây Nam.
Nm 1959, Lut Châu th đc ban hành d án châu th kt thúc vƠo nm
1997 sau gn 50 nm thc hin, đc coi là công trình chng lt ln nht th gii vi
15 hng mc công trình chính, bao gm h thng đê sông, đê bin vi chiu dài
16.492 km; h thng cng chn nc dâng do bão, cng tiêu nc và âu thuyn dài
3.200 m; to đc 3 h cha nc ngt rt ln có th đm bo ngun nc ngt n
đnh cho c đt nc trong tng lai.
V chng lt cho sông: Sông Rine khi chy vào lãnh th Hà Lan chia thành
nhiu phân lu. T ngƠn xa, đ ngn chn l lt các sông nƠy dơng cao trong mùa l
(mùa đông) mi bên b sông xây dng hai đê kiên c. ê lin k dòng sông đc gi
lƠ đê mùa hè (mùa có ít ma, lt), có nhim v ngn lt nh trong mùa hè vƠ đê bên
ngoƠi lƠ đê mùa đông (mùa l lt chính) đơy lƠ đê chính cách xa sông, có nhim v
không cho nc trƠn vƠo đng.
Nhng bin pháp kim soát l đc thc hin: Gim bt cng sut l bng
vic nâng cao kh nng thm nc ca đt, tr nc, m rng đng thoát l, trng
rng và khôi phc vùng b l, phát trin các công trình tiêu. ng thi xây dng đê
điu vƠ tng chng l, nâng cp h thng d báo đ báo l sm, đa sông ngòi vƠo
phát trin đô th, bao gm tr nc vƠ thoát nc ti đô th. Quy hoch không gian
trong phòng chng l: Bn đ phân vùng ngp l, quy hoch dơn c, hng dn
phòng chng cho ngi dân.
4. Ti Hoa K: LƠ nc chu nhiu thiên tai, l lt. L nm 1993 lƠ l lch s
vi chu k lp li 500 nm trên sông Mississippi, đư lƠm 47 ngi cht, 45 nghìn
ngôi nhà b tàn phá, khong 74 nghìn ngi phi s tán, thit hi 16 t USD [37],
[107].
Ngp úng thng xuyên xy ra  h lu sông Mississippi do đa hình trng
dòng chy t thng lu trƠn v kt hp vi nh hng ca thu triu.
Quan đim tip cn trong phòng chng l ca Hoa K là gim thiu ti đa các
tn tht vƠ các tác đng xu ca l. Các bin pháp c th gm: Nâng cao nhn thc
ca cng đng; H tr cng đng ch đng trong phòng, chng, gim nh tác hi ca

l; Qui hoch các khu dơn c, di di khi có l ln; Bo him l lt đc thc hin t
10


nm 1969; xây dng các h thng đo đc, giám sát phc v d báo cnh báo l; xây
dng các công trình h cha  thng ngun; xây dng h thng đê, kè, tng chn
l  nhng ni xung yu.  ngn chn nc l, M thit lp nhiu h thng ngn
chn lt  h lu, đc bit đ bo v New Orleans bng cách xây dng h thng
chuyn nc sông ra bin nhm gim áp lc dòng chy gây ra v đê vƠ cng ngn
tháo nc lt khi nc sông Mississippi dâng cao.
5. Ti Malayxia: L 1971 làm ngp 140km
2
, l đc bit ln XI/1986  sông
Trengganu vƠ Kelantan lƠm 14 ngi cht, thit hi khong 12 triu USD [37].
Malaysia có điu kin t nhiên khá ging Vit Nam. Din tích Malaysia khong
329.750 km
2
; có trên 3000 sông ln nh (Vit Nam có 3272 sông có chiu dƠi trên 10
km). Tuy nhiên, lng ma ca Malaysia khá ln, bình quơn nm 3.000 mm (so vi
Vit Nam khong 2.000 mm) trong khi đó dơn s ch trên 25 triu. Nhng nu nh
63% ngun nc sông ca Vit Nam lƠ t các quc gia láng ging chy vào thì toƠn
b tƠi nguyên nc mt vƠ nc di đt ca Malaysia đu sn sinh trong lưnh th
quc gia.
Nguyên nhân ngp úng  Malaysia là do nhng trn ma ln vt quá kh
nng thoát l. NgoƠi ra, còn do các nguyên nhơn khác nh tc đ phát trin đô th trên
lu vc sông, phát trin xâm ln hành lang bo v sông.
Bin pháp phòng chng l đang đc áp dng gm có: Khoanh vùng nhng
ni d b l, xơy dng h thng d báo phòng chng l; nghiên cu phòng chng l
lt ti các sông chính, nghiên cu k hoch tng th v h thng tiêu thoát nc ti đô
th; áp dng các bin pháp công trình nh xơy đp, đê điu, no vét lòng sông, các

đng thoát nc, h cha, lp đt h thng máy bm đ gim bt ngp lt trong khu
vc thng xuyên b l; quy hoch tng th h thng cng thoát nc (1978); quy
hoch tng th công trình trên sông (Cc thu li và d án phòng chng l lt, 1980).
6. Ti Australia:T nm 1840 đn 2011, Australia đư xy ra 9 trn l ln và
l nm 2011 là mt thm ha cha tng thy trong lch s, làm hn 70 đô th chìm
trong nc l, 200.000 dân b nh hng, hn 80 ngi cht, thit hi 13 t USD
[37], [106].
Các sông nông và chy qua nhng cánh đng bng phng, vì vy khi có l ln,
nc lt tràn sông làm ngp mt vùng rng ln và kh nng tiêu thoát l chm. Bên
cnh đó, các thành ph và th trn chim 80 % din tích cách bin 50 km góp phn
11


lƠm cho l lt càng tr nên trm trng.
Các bin pháp phòng chng l lt: T th k XVIII đư tin hành phân vùng
ngp l cho 5 thƠnh ph, th trn; sau nm 1950 xây dng các công trình nh h
thng đê điu, cng x l đ bo v hai b và lòng sông; nm 1970, các khu đô th
đc xây dng ti nhng vùng ngp l khin công trình mt tác dng, chính quyn đư
có s chuyn đi quan trng t bin pháp công trình sang phi công trình, c th:
Qun lỦ đt đai, giáo dc cng đng, xây dng chính sách hn ch thit hi do l, bo
him l lt, xây dng h thng báo đng l. Trong nhng nm gn đơy, các bin pháp
tiêu thoát l đc xem nh lƠ mt phn quan trng trong qun lý tng hp lu vc.
7. Ti Thái Lan: Nhng trn l ln đư xy ra vào nhng nm 1917, 1942,
1955, 1964, 1972, 1975, 1980, 1983, 1995 và 2011. Trn l xy ra tháng X/1995 trên
lu vc sông Chao Phraya đư làm ngp vùng đt vi din tích hn 60.000 ha, kéo dƠi
30 ngày và thit hi khong 11.858 triu baht.Trn l lch s nm 2011 lƠ "trn l lt
ti t nht tính v lng nc và s ngi dân chu nh hng" t trc đn nay làm
1/3 s tnh và 3/4 din tích đt nc b ngp, hn 500 ngi thit mng, 2 triu ngi
b nh hng, thit hi 5 t USD [37].
Thái Lan là mt nc đang phát trin, đa hình tng đi ging Vit Nam,

nm trong vùng nhit đi nên hƠng nm chu nhiu tác đng bi các thiên tai liên
quan đn nc do nh hng ca gió mùa và lc xoáy. L lt  Thái Lan ch yu do
nc sông tràn b vì lng nc dn v t vùng thng lu, ma ln và thu triu
dâng cao ti ca sông gây ngp lt ti các vùng trng.
Các bin pháp phi công trình: Phân các sông sui ra thƠnh 25 lu vc sông vi
nhng đc đim riêng đ kim soát và có nhng bin pháp c th tiêu thoát l; kim
soát và quy hoch đt đai; quy hoch vic s dng nc ngm đ ngn nga st đt,
qun lỦ thiên tai do l; h thng d báo và cnh báo l.
Các bin pháp công trình: Xây dng hàng lot các h cha ln  thng
ngun, xây dng đp nc ln và va đ tr l vi tng s 21 đp; cng c h thng
đê vi chiu dài 900 km; ci to và nâng cp h thng thoát nc dc theo sông Chao
Phraya; điu chnh dòng l lƠm chuyn hng dòng triu cng ra khi vùng đc
bo v bng cách cho chy đn lu vc khác hay chy ra bin.
1.1.2. Phòng chng l lt trên th gii
Theo đánh giá ca th gii v thit hi do các loi thiên tai gây ra, s ngi