skkn Sử dụng tài liệu văn học dân gian trong dạy học lịch sử Việt Nam ở lớp 10

Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
I-PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Để nâng cao chất lượng giáo dục trong dạy học môn lịch sử, người giáo
viên cần phải tích cực trau dồi chuyên môn và sử dụng nhiều phương pháp dạy
học để tạo hứng thú học tập cho học sinh, cũng như để đạt hiệu quả cao nhất
trong dạy học.
Hơn hai năm dạy học tôi nhận thấy rằng việc sử dụng phương pháp dạy học liên
môn có tác dụng tích cực, đặc biệt là sử dụng kiến thức văn học để bổ trợ cho
dạy học lịch sử.
“Sử dụng tài liệu văn học dân gian trong dạy học lịch sử Việt Nam ở
lớp 10”. Đây là một đề tài tôi đã ấp ủ khá lâu và tôi cũng đã thực hiện một cách
có hiệu quả, cho nên tôi quyết định viết đề tài sáng kiến kinh nghiệm để cho các
đồng nghiệp cùng tham khảo và có thể ứng dụng trong dạy học lịch sử ở nhà
trường phổ thông.
2. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Tên đề tài đã nói lên đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài sáng kiến kinh
nghiệm. Đó là phương pháp sử dụng các tài liệu văn học dân gian để dạy học
lịch sử Việt Nam ở lớp 10. Tài liệu văn học dân gian phục vụ cho dạy học là văn
học dân gian phản ánh lịch sử mang tính chất tư liệu lịch sử, như các câu
chuyện cổ tích, truyền thuyết, truyện cười, các câu ca dao, tục ngữ, vè… do
nhân dân sáng tác trong điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể.
3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Trong việc thực hiện nghiên cứu một vấn đề, một sự vật hiện tượng chúng
ta cần thực hiện nhiều phương pháp, trong đề tài sáng kiến kinh nghiệm này tôi
cũng sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu như: sưu tầm, tổng hợp, thống kê,
phân tích, đánh giá…
Những phương pháp này đã bổ trợ cho tôi hoàn thành đề tài sáng kiến kinh
nghiệm này.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 1
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10

II- PHẦN NỘI DUNG
1. THỰC TRẠNG:
1.1. Thuận lợi
Hiện nay, cùng với sự phát triển chung của xã hội cũng như ngành giáo
dục- người giáo viên có điều kiện tiếp thu nhiều nguồn thông tin- các tư liệu lịch
sử phong phú, đa dạng và các phương tiện bổ trợ cho công tác dạy học.
Trong quá trình dạy học ở nhà trường phổ thông, được sự quan tâm của các
cấp lãnh đạo, đặc biệt là phía nhà trường đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho
người giáo viên truyền đạt kiến thức cho học sinh. Đa số học sinh cũng như phụ
huynh học sinh cũng thấy được tầm quan trọng của việc học tập để phục vụ cho
tương lai, cho nên đa số học sinh cũng có ý thức cao trong việc học tập.
Đối với trường THPT Vĩnh Bình Bắc, cơ sở vật chất cũng khang trang
thoáng mát, Ban giám hiệu cũng có nhiều cố gắng đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi
cho hoạt động dạy và học của thầy và trò…
1.2. Khó khăn
Cùng với những thuận lợi như đã nói ở trên, tuy nhiên trường THPT Vĩnh
Bình Bắc là một trường thuộc vùng sâu, vùng xa của tỉnh Kiên Giang, cho nên
trong quá trình dạy học cũng gặp rất nhiều khó khăn.
Thứ nhất, do trình độ nhận thức, mặt bằng dân trí của nhân dân nói chung và
của học sinh nói riêng còn hạn chế hơn so với các địa phương khác cũng như
điều kiện kinh tế của địa phương còn gặp nhiều khó khăn nên phụ huynh học
sinh chưa thật sự quan tâm đến việc học tập của con em học sinh một cách đúng
mức.
Thứ hai, nhiều học sinh chưa có ý thức tự giác trong học tập, còn ham
chơi đua đòi mà quên đi nhiệm vụ học tập của mình.
Thứ ba, đặc biệt trong nhận thức chung, chúng ta còn xem nhẹ môn học
lịch sử, coi môn lịch sử là môn phụ- không chỉ là là đa số học sinh- cho nên học
sinh chưa thật sự ý thức trong việc học tập môn học này.
Thứ tư, môn lịch sử là môn học có nhiều sự kiện, số liệu khó nhớ, nhiều
khi cảm thấy khô khan gây mất hứng thú học tập cho học sinh.

Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 2
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
Thứ năm, môn học lịch ở nhà trường trung học phổ thông nói chung, cũng
như ở trường THPT Vĩnh Bình Bắc nói riêng thì chưa đáp ứng đầy đủ các
phương tiện bổ trợ cho công tác dạy học, như: tài liệu tham khảo, các đồ dùng
trực quan mô hình, sơ đồ, lược đồ…
Cùng với những khó khăn nêu trên, trong quá trình dạy học bản thân tôi nhiều
lúc cũng gặp rất nhiều khó khăn như:
+ Bối rối với sự khác nhau giữa các nguồn tài liệu trong cùng một vấn đề,
sự kiện, nhân vật lịch sử
+ Có nhiều vấn đề lịch sử tôi cũng chưa nắm rõ, mà chưa có tài liệu để
tham khảo để hiểu những vấn đề này một cách rõ ràng, đầy đủ nhất…
2. BIỆN PHÁP
Với những thuận lợi và khó khăn đó, kết quả học tập của môn lịch sử đạt
chưa cao, cho nên bản thân tôi phải tìm cách đổi mới phương pháp dạy học, tạo
hứng thú học tập cho học sinh- tôi đã sử dụng phương pháp: Sử dụng tài liệu văn
học dân gian trong dạy học lịch sử Việt Nam ở lớp 10. Tuy nhiên, chúng ta cần
hiểu một số vấn đề về lý luận về văn học dân gian và văn học dân gian với lịch
sử dân tộc.
2.1.Lý luận
2.1.1. Khái niệm về văn học dân gian:
Văn học dân gian là những sáng tác truyền miệng tập thể của nhân dân
bằng nghệ thuật ngôn từ, xuất hiện từ thời công xã nguyên thủy, trải qua các thời
kỳ phát triển lâu dài trong các chế độ xã hội có giai cấp và tiếp tục tồn tại trong
thời đại ngày nay.
2.1.2. Mối quan hệ giữa văn học dân gian với tiến trình lịch sử dân tộc:
Ngày xưa người ta quan niệm: “Văn sử triết bất phân”, coi đó là một
ngành khoa học không thể tách rời, văn học dân gian ra đời, tồn tại và phát triển
trong một điều kiện xã hội nhất định, nó phản ánh những hoạt động thực tiễn của
cuộc sống xã hội. Ở văn học dân gian, mối quan hệ đó biểu hiện ra một cách rõ

Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 3
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
ràng, nhiều khi trực tiếp nữa. Điều này có nguồn gốc từ cơ sở và điều kiện tồn
tại của văn học dân gian trong suốt quá trình lịch sử của nó.
Mối quan hệ giữa văn học dân gian với tiến trình lịch sử dân tộc rất chặt
chẽ, bởi vì: “Lịch sử Việt Nam có vận động, văn hóa, văn học cũng vận động thì
bản thân văn học dân gian cũng vận động và tham gia vào sự vận động chung
ấy”
Từ mối quan hệ giao thoa đó, ta thấy rằng nội dung của văn học dân gian
phản ánh ghi nhận lịch sử, trong văn có sử.
Nói chung, điều kiện lịch sử xã hội là thực tiễn để ra đời những tác phẩm
văn học dân gian và văn học dân gian phản ánh ghi nhận tiến trình lịch sử dân
tộc.
2.2. Sự cần thiết của việc sử dụng tài liệu văn học dân gian trong dạy
học lịch sử Việt Nam ở lớp 10
Từ lý luận đó – mối quan hệ giữa văn học dân gian với lịch sử, cũng như
kinh nghiệm dạy học hơn hai năm qua tôi nhận thấy rằng việc sử dụng tài liệu
văn học dân gian trong dạy học lịch sử là rất cần thiết, có vai trò rất lớn trong
dạy học lịch sử.
Đó là một phương pháp không thể thiếu trong dạy học lịch sử Việt Nam ở
lớp 10. Văn học dân gian là những tài liệu có giá trị, phản ánh nội dung nhiều sự
kiện lịch sử quan trọng trong lịch sử dân tộc. Nếu bỏ qua những yếu tố thần bí
hoang đường, chúng ta có thể tìm thấy những yếu tố hiện thực của lịch sử trong
văn học dân gian.
Những câu chuyện cổ tích, thần thoại, truyền thuyết, sấm truyền, ca dao,
tục ngữ, vè… là những tài liệu sống động để tạo biểu tượng về một sự kiện, thời
đại lịch sử .
Các loại hình văn học dân gian góp phần minh họa những sự kiện lịch sử,
làm cho bài giảng thêm sinh động, hấp dẫn, tạo không khí thoải mái trong lớp
học, gây chú ý cho học sinh. Từ đó xây dựng được một biểu tượng lịch sử sinh

động – không chỉ có vậy, việc sử dụng các tài liệu văn học dân gian còn tạo
được sự gần gũi với bối cảnh lịch sử, phản ánh những sự kiện lịch sử cụ thể .
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 4
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
Sử dụng văn học dân gian người giáo viên có thể tiến hành có kết quả
việc giáo dục tư tưởng, đạo đức nói chung, giáo dục truyền thống ý thức dân tộc
nói riêng cho học sinh, đặc biệt là đạt hiệu quả trong học tập. Văn học dân gian
phản ánh lịch sử một cách sinh động, học sinh sẽ hiểu rõ hơn về sự kiện, nhân
vật lịch sử…
2.3. Một số lưu ý khi sử dụng tài liệu văn học dân gian trong dạy học
lịch sử
Sử dụng tài liệu văn học dân gian trong dạy học lịch sử Việt Nam có ý
nghĩa rất lớn. Tuy nhiên việc sử dụng nó phải rất cẩn thận, nếu không sẽ phản
tác dụng.
Thứ nhất, ta phải sưu tầm lựa chọn tư liệu văn học dân gian phản ánh ghi
nhận lịch sử.
Thứ hai, lựa chọn văn học dân gian tiêu biểu, phù hợp cho mỗi giai đoạn
thời kỳ, sự kiện, nhân vật lịch sử, chính xác, tránh trường hợp dẫn chứng sai
lệch hoặc không hợp lý thì sẽ gây tai hại cho nhận thức của học sinh .
Thứ ba, khi sử dụng văn học dân gian chúng ta phải phân tích một cách rõ
ràng, lược bỏ các yếu tố thần thánh, hoang đường …để thấy được lịch sử ở trong
đó …Thí dụ, khi đưa truyện “Thánh Gióng” để dẫn chứng cho cuộc đấu tranh
chống giặc xâm lược của nhân dân ta thời đại Hùng Vương, chúng ta phải loại
bỏ những yếu tố hoang đường, phân tích cho học sinh hiểu theo hướng là hình
tượng Thánh Gióng là tượng trưng cho tập thể - quân đội ( binh lính) chống giặc
xâm lược – là sức mạnh của cả dân tộc và qua câu chuyện đó, ta cũng thấy được
sự phát triển về mọi mặt của đất nước ở thời kì này, như ngành nông nghiệp
hoặc đồ sắt đã xuất hiện và phát triển đến trình độ cao.
Thứ tư, văn học dân gian phản ánh lịch sử theo chủ quan của nhân dân, có
thể do tình cảm, lòng kính phục của một bộ phận quần chúng nhân dân rồi đánh

giá một sự kiện hiện tượng, một nhân vật lịch sử một cách thiên lệch làm học
sinh hiểu sai lịch sử, hiểu thiên lệch quá về một sự kiện, nhân vật hay cả một
triều đại lịch sử…Thí dụ, đối với triều đình phong kiến nhà Nguyễn, nhân dân ta
thường tố cáo cái tội ác và ươn hèn của Triều Nguyễn mà quên đi những đóng
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 5
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
góp to lớn của triều đại này, cho sự phát triển của dân tộc như khai phá mở rộng
đất nước vào phía nam, hình thành lãnh thổ quốc gia Việt Nam rộng lớn như
ngày nay, từ Ải Tam Quan đến mũi Cà Mau thống nhất …
Thứ năm, khi sử dụng văn học dân gian chúng ta không được tuyệt đối
hóa mà phải có sự hài hòa, đưa nó vào một tình huống để thức tỉnh sự hứng thú
cho học sinh.
Thứ sáu, mặc dù văn học dân gian là tài liệu lịch sử quan trọng nhưng
trong quá trình dạy học chúng ta cũng không nên lạm dụng quá mức, không nên
đưa văn học dân gian vao bài giảng quá nhiều sẽ dẫn đến “cháy” giáo án mà
chưa truyền đạt hết nội dung kiến thức cơ bản của bài…
2.4. Ứng dụng phương pháp dạy học này trong một tiết dạy cụ thể
Để minh họa cho đề tài sáng kiến kinh nghiệm, tôi trình bày một giáo án
dạy học liên môn trong đó sử dụng tài liệu văn học dân gian trong dạy học lịch
sử để qua đó thấy được sự cần thiết cũng như hiệu quả như thế nào.
Tuần 26
Tiết 33
Bài 26: TÌNH HÌNH XÃ HỘI Ở NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX VÀ PHONG
TRÀO ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN
Trước khi tiến hành dạy học bài này thì trước hết giáo viên cần dặn dò
học sinh một số điều như sau:
Thứ nhất, giáo viên yêu cầu học sinh đọc trước bài này ít nhất hai lần
trước khi đến lớp .
Thứ hai, giáo viên yêu cầu học sinh về nhà sưu tầm các tài liệu văn học
dân gian phản ánh ghi nhận lịch sử. Cụ thể là các câu ca dao, tục ngữ, vè… phản

ánh về tình hình xã hội, đời sống nhân dân ta dưới Triều Nguyễn nửa đầu thế kỷ
XIX cũng như những câu ca dao tục ngữ… nói về các cuộc đấu tranh của nhân
dân ta ở thời kỳ này.
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1.Về kiến thức
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 6
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
Đầu thế kỷ XIX , xã hội Việt Nam dần dần trở lại ổn định, nhưng mâu
thuẫn giai cấp vẫn không dịu đi .
Mặc dù nhà Nguyễn có một số cố gắng nhằm giải quyết những khó khăn
của nhân dân nhưng sự phân chia giai cấp ngày càng cách biệt, bộ máy quan lại
sa đọa, mất mùa, đói kém thường xuyên xảy ra.
Cuộc đấu tranh của nhân dân diễn ra liên tục và mở rộng ra hầu hết cả
nước, lôi cuốn cả một bộ phận binh lính, đồng bào các dân tộc ít người.
2.Về kĩ năng
Tiếp tục rèn luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp, ứng dụng phương
pháp học tập liên môn…
3.Về tư tưởng, tình cảm
Bồi dưỡng tình cảm căm ghét giai cấp phong kiến bóc lột, áp bức tàn bạo
nhân dân
Tình cảm thương yêu nhân dân, khâm phục tinh thần đấu tranh dũng cảm
của người lao động bị áp bức.
II. PHƯƠNG TIỆN
1.Giáo viên
Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án, tài liệu tham khảo, các câu ca
dao, tục ngữ, vè.
Bản đồ Việt Nam thời phong kiến ( Triều Nguyễn )
2.Học sinh
Sách giáo khoa
Các câu ca dao tục ngữ

III. TỔ CHỨC DẠY HỌC (5 phút)
1. Ổn định lớp
Kiểm tra sĩ số học sinh, ổn định về mặt tổ chức lớp học
2. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Hãy nêu những ưu điểm và hạn chế trong quá trình xây dựng
đất nước dưới thời Nguyễn ở nửa đầu thế kỷ XIX?
3. Bài mới (38 phút)
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 7
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
Giới thiệu bài :
Đất nước trở lại thống nhất, tạm thời yên bình dưới sự thống trị của một
nhà nước mới. Nhưng những thể chế cũ của chế độ phong kiến vẫn được duy trì,
không tạo điều kiện vượt qua khủng hoảng. Cuộc sống của nhân ngày càng trở
nên khổ cực. Mâu thuẫn giai cấp thống trị và nhân dân trở nên gay gắt, gây nên
hàng trăm cuộc khởi nghĩa chống phong kiến kéo dài cho đến giữa thế kỷ XIX.
THỜI
GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA
THẦY VÀ TRÒ
KIẾN THỨC CƠ
BẢN
BỔ
SUNG
17phút HĐ1: Cả lớp, cá nhân
GV giảng giải: nhà Nguyễn lên ngôi
sau một giai đoạn nội chiến ác liệt,
tình hình chính trị- xã hội phức tạp,
chế độ phong kiến đang trên bước
đường suy tàn. Bản thân nhà Nguyễn
lại đại diện cho tập đoàn phong kiến

thống trị cũ, vì vậy đã chủ trương duy
trì tình trạng kinh tế xã hội cũ, tăng
cường tính chuyên chế nhằm bảo vệ
quyền thống trị của mình.
GV :
? Tình xã hội Việt Nam dưới Triều
Nguyễn như thế nào ? Trong xã hội có
những giai cấp nào ?
HS:
- Giai cấp thống trị, giai cấp bị trị .
GV :
? Giai cấp thống trị, giai cấp bị trị họ
là những ai.
HS: ->
1)TÌNH HÌNH XÃ
HỘI VÀ ĐỜI SỐNG
NHÂN DÂN:
* Xã hội:
- Sự phân chia giai cấp
trong xã hội ngày càng
cách biệt:
+ Giai cấp thống trị
bao gồm: vua quan, địa
chủ, cường hào.
+ Giai cấp bị trị : nhân
dân lao động ( đa số là
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 8
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
GV:
? Ở thời kỳ này giai cấp thống trị như

thế nào ? Họ có quan tâm đến đời
sống nhân dân hay không.
HS:
- Đại đa số bộ phận quan lại địa chủ
không quan tâm đến đời sống nhân
dân mà chỉ lo ăn chơi bóc lột nhân
dân
GV : Dẫn chứng , phân tích
“Con vua thì lại làm vua
Con nhà kẻ khó, bắt cua tối ngày”
“Con ơi, mẹ bảo con này,
Cướp đêm là giặc, cướp ngày là
quan ! ’’ Hay là :
“Muốn nói gian làm quan mà nói”
hay “quan tha, nha bắt ”

GV:
? Trong hoàn cảnh vua quan như vậy,
đời sống của nhân dân ta dưới Triều
Nguyễn ra sao.
HS: ->
GV: Dẫn chứng, phân tích:
“Vạn niên là vạn niên nào
Thành xây xương lính, hào đào máu
dân”
“Cơm thì chẳng có
Rau cháo cũng không
nông dân).
- Tệ nạn tham quan ô
lại phổ biến; ở nông

thôn địa chủ cường
hào ức hiếp nhân dân.
* Đời sống nhân dân :
-Ở thời Nguyễn, đời
sống của nhân dân cực
khổ hơn so với các
triều đại trước, do:
+ Sưu cao, thuế nặng.
+ Chế độ lao dịch nặng
nề .
+ Thiên tai, mất mùa
thường xuyên
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 9
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
14phút
Đất trắng xóa ngoài đồng
Nhà giàu niêm kín cổng
Còn một bộ xương sống
Vơ vất đi ăn mày
Ngồi xó chợ lùm cây
Quạ kêu vang bốn phía
Xác đầy nghĩa địa
Thây thối bên cầu
Trời ảm đạm u sầu
Cảnh hoang tàn đói rét ”
GV: Qua đó xây dựng hình ảnh, biểu
tượng nông dân Việt Nam dưới Triều
Nguyễn
? Em nghĩ như thế nào về cuôc sống
của nhân dân ta dưới thời Nguyễn.So

sánh với thời kỳ trước.
GV: Kết luận =>
HĐ2: Cả lớp, cá nhân:
GV: Đặt vấn đề :
Ở những thời kỳ trước chúng ta đã
từng được chứng kiến những cuộc nổi
dậy của nhân dân chống lại triều đình
phong kiến, còn ở dưới thời Nguyễn
phong trào đấu tranh của nhân dân
diễn ra như thế nào?
=> Mâu thuẫn xã hội
gay gắt bùng nổ thành
các cuộc đấu tranh .
2. PHONG TRÀO
ĐẤU TRANH CỦA
NHÂN DÂN VÀ
BINH LÍNH :
-Nửa đầu thế kỷ XIX,
các cuộc khởi nghĩa
của nông dân nổ ra
rầm rộ ở khắp nơi, cả
nước có khoảng 400
cuộc khởi nghĩa.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 10
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
7 phút
? Dưới thời Nguyễn có những cuộc
đấu tranh tiêu biểu nào, của ai .
HS: ->
GV: Tường thuật diễn biễn chính

GV: Dẫn chứng, phân tích :
“Trên trời có ông sao Tua,
Ở làng Minh Giám có vua Ba Vành ”
Hay là:
“Đời vua Minh Mạng lên ngôi
Giữa năm Ất Dậu sao đuôi ngang
trời.
Bỗng đùng đùng bể khơi vang
động
Giặc Ba Vành ngang dọc một
phương ”
GV:
? So với các triều đại trước, các cuộc
đấu tranh của nông dưới thời Nguyễn
có những đặc điểm gì khác.
HS : ->
GV: Nhận xét, kết luận:
-Tiêu biểu :
+ Khởi nghĩa Phan Bá
Vành bùng nổ năm
1821 ở Sơn Nam hạ
(Thái Bình) mở rộng ra
ở Hải Dương, An
Quảng đến năm 1827
bị đàn áp.
+ Khởi nghĩa Cao Bá
Quát bùng nổ năm
1853 ở Ứng Hòa–Hà
Tây, mở rộng ra Hà
Nội, Hưng Yên đến

năm 1854 bị đàn áp.
+ Cuộc khởi nghĩa của
binh lính do Lê Văn
Khôi chỉ huy bùng nổ
năm 1833 ở Phiên An
(Gia Định) đến năm
1835 bị dập tắt.
* Đặc điểm :
- Phong trào đấu tranh
của nhân dân nổ ra
ngay từ đầu khi nhà
Nguyễn vừa lên cầm
quyền.
- Phong trào nổ ra liên
tục, số lượng lớn.
- Có các cuộc khởi
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 11
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
HĐ3 : Cả lớp ,cá nhân:
GV giảng giải: do tác động của phong
trào nông dân và do tình hình chung
của xã hội các dân tộc ít người dã nổi
dậy đấu tranh .
? Ở thời kỳ này có những cuộc đấu
tranh tiêu biểu nào của các dân tộc ít
người, ở đâu.
HS: ->

GV: Giảng giải, phân tích:
GV: Kết luận:

nghĩa quy mô lớn, kéo
dài như: Phan Bá Vành
và Lê Văn Khôi.
3)ĐẤU TRANH CỦA
CÁC DÂN TỘC ÍT
NGƯỜI :
- Nửa đầu thế kỷ XIX,
các dân tộc ít người
nhiều lần nổi dậy
chống chính quyền .
+ Ở phía Bắc: khởi
nghĩa Nông Văn Vân
( người Tày ) từ năm
1833 – 1835 .
+ Ở phía Nam : khởi
nghĩa của người
Khmer ở miền Tây
Nam Bộ.
=> Giữa thế kỷ XIX,
phong trào đấu tranh
tạm lắng xuống khi
thực dân Pháp chuẩn bị
xâm lược nước ta .
4. Củng cố (1phút)
Nhấn mạnh tình hình xã hội Việt Nam dưới thời Nguyễn và đời sống của
nhân dân ở thời kỳ này khó khăn, cực khổ như thế nào ?
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 12
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
Trong hoàn cảnh đó mâu thuẫn xã hội sâu sắc dẫn đến nhiều cuộc đấu
tranh chống lại chính quyền phong kiến .

5.Dặn dò (1phút)
GV: Yêu cầu học sinh trả lời các câu hỏi trong SGK ở trang 132.
Yêu cầu học sinh học bài nắm những kiến thức cơ bản và sưu tầm thêm
các câu ca dao, tục ngữ, vè phản ánh,chế độ phong kiến, cũng như đời sống
nhân dân ta dưới thời Nguyễn, tiết sau nộp lại chấm lấy điểm.
3. KẾT QUẢ:
Qua hơn hai năm dạy học lịch sử ở nhà trường phổ thông, tôi đã thực hiện
nhiều phương pháp dạy học - đặc biệt phương pháp dạy học liên môn trong việc
dạy học lịch sử, phần lịch sử Việt Nam ở lớp 10- tôi thường sử dụng tài liệu văn
học dân gian để bổ trợ cho việc xây dựng biểu tượng, hình ảnh, sự kiện, nhân
vật lịch sử. Phương pháp này đã đạt hiệu quả đáng khích lệ, nhất là tạo hứng thú
học tập cho học sinh, làm cho lớp học thêm sinh động- từ đó nâng cao kết quả
học tâp.
Cùng với sự nâng cao nhận thức, hứng thú học tập, học sinh cũng đã biết
vận dụng kiến thức văn học dân gian trong học tập môn lịch sử- biết sử dụng các
câu ca dao, tục ngữ, vè để minh họa , xây dựng biểu tượng hình ảnh lịch sử
sinh động
BẢNG THỐNG KÊ KẾT QUẢ NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 13
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
*Năm học 2007-2008:
Lớp- sĩ số Giỏi (%) Khá(%) Trung bình(%) Yếu kém(%)
10C - 43 3(7%) 7(16.3%) 26(60.4%) 7(16.3%)
10E - 35 2(6%) 6(17%) 21(60%) 6(17%)
Tổng -78 5(7%) 13(16.7) 47(60%) 13(16.7%)
*Năm học 2008-2009:
Lớp -sĩ số Giỏi(%) Khá(%) Trung bình(%) Yếu kém(%)
10C -35 5(14%) 9 (26%) 20 (57%) 1(3%)
10E -32 2(6%) 7(22%) 19(59%) 4 (13%)
Tổng- 67 7(10%) 16 (24%) 39 (58%) 5(8%)

III. KẾT LUẬN
Có thể nói rằng: Sử dụng tài liệu văn học dân gian trong dạy học lịch sử
Việt Nam ở lớp 10 ( một bài học lịch sử cụ thể ) nói riêng và trong dạy học
lịch sử ở nhà trường phổ thông nói chung, như thể ta soi cái gương “rộng” –
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 14
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
“lớn” có cả về không gian lẫn thời gian mà ở đó phản chiếu, ghi nhận cả quá
trình lịch sử dân tộc với nhiều màu sắc.
Văn học dân gian mang lại, chuyển tải cả quá trình lịch sử - thông qua các
câu chuyện truyền thuyết cho đến chuyện cổ tích, ca dao, tục ngữ là ở đó ta
thấy được một bức tranh sinh hoạt xã hội sinh động cũng như công cuộc đấu
tranh chống ngoại xâm bảo vệ độc lập dân tộc của tổ quốc. Mỗi câu ca dao là
một sự kiện lịch sử, mỗi câu chuyện là một giai đoạn lịch sử
Trong dạy học lịch sử tùy theo bài, tùy theo sự kiện, vấn đề lịch sử mà ta
lồng vào các tài liệu văn học dân gian để xây dựng một biểu tượng lịch sử,
phương pháp đó sẽ đạt được mục đích giáo dục đạo đức, tư tưởng và kiến thức
lịch sử một cách hiệu quả. Kiến thức lịch sử trong các tác phẩm văn học dân
gian rất phong phú, đa dạng nó phản ánh lịch sử một cách toàn diện.
Quả thật, khi dạy học môn lịch sử chúng ta không thể không sử dụng các
tài liệu văn học dân gian để xây dựng một biểu tượng lịch sử. Đó là một phương
pháp đúng đắn, khoa học, hiệu quả bổ trợ cho dạy học lịch sử, tạo không khí lớp
học sôi nổi hứng thú. Văn học dân gian là tấm gương lớn phản chiếu quá trình
lịch sử dân tộc một cách toàn diện và sinh động./.
MỤC LỤC
I-Phần mở đầu Trang 1
1. Lý do chọn đề tài 1
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 15
Trường THPT Vĩnh Bình Bắc Sử dụng tài liệu VHDG trong DHLSVN ở lớp 10
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 1
3. Phương pháp nghiên cứu 1

II- Phần nội dung 2
1. Thực trạng 2
1.1. Thuận lợi 2
1.2. Khó khăn 2
2) Biện pháp 3
2.1. Lý luận 3
2.1.1. Khái niệm về văn học dân gian 3
2.1.2. Mối quan hệ giữa văn học dân gian với tiến trình lịch sử dân tộc 3
2.2. Sự cần thiết của việc sử dung tài liệu 4
2.3. Một số lưu ý khi sử dung tài liệu 5
2.4. Ứng dụng phương pháp này trong một tiết dạy cụ thể 6
3.Kết quả 13
III-Kết luận 15
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Thế Trang 16