skkn skkn giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy văn THPT nhơn trạch

SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG QUA TIẾT ĐỌC VĂN
I.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Kỹ năng sống là yếu tố cần thiết trong mọi thời đại đặc biệt là
trong thời kì hội nhập. Xuất phát từ nhu cầu đó Bộ Giáo dục và
Đào tạo lồng ghép kỹ năng sống vào trong chương trình học
của học sinh.
Kỹ năng sống là một trong ba cái đích (kiến thức, kỹ năng, thái
độ) mà mỗi môn học cần đạt được đặc biệt là môn Ngữ văn ở
trường THPT “Quan điểm giáo dục phát triển toàn diện được
trình bày trong nhiều văn bản chỉ đạo của Đảng và nhà nước.
Trong lĩnh vực giáo dục, điều này khẳng định trong luật giáo
dục năm 2005: Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt
Nam phát triển toàn diện. Chiến lược phát triển giáo dục Việt
Nam giai đoạn 2009-2020 (Dự thảo làn thứ 14) nêu rõ: Giáo
dục và đào tạo có sứ mạng đào tạo con người Việt Nam phát
triển toàn diện góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến của đất
nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, đồng thời tạo lập nền tảng
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
và động lực công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Giáo dục
và Đào tạo phải góp phần tạo nên một thế hệ người lao động có
tri thức, có đạo đức, có bản lĩnh trung thực, có tư duy phê
phán, sáng tạo, có kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết vấn đề và
kỹ năng nghề nghiệp để làm việc hiệu quả ở môi trưởng toàn
cầu hóa, vừa hợp tác vừa cạnh tranh. Có thể khẳng định, mục
tiêu giáo dục toàn diện không thể đạt được nếu không giáo dục
kỹ năng sống.
Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh được xác định là một

trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “Xây
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên Tổ văn trường THPT Nhơn
Trạch chúng tôi đã lên kế hoạch tích hợp kỹ năng sống vào
từng tiết học đặc biệt là tiết đọc văn. Bước đầu thu được hiệu
quả tương đối khả quan.
II.THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI
PHÁP CỦA ĐỀ TÀI
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
1.Thuận lợi
Từ nhiều năm nay, vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục, đổi
mới phương pháp giảng dạy đã được ngành Giáo dục nói riêng
và cả xã hội quan tâm.
Việc dạy văn ở trường THPT Nhơn Trạch luôn được sự quan
tâm của Ban Giám Hiệu nhà trường. Nhơn Trạch là một vùng
thôn quê nên đa số học sinh ngoan, chất phác.
2. Khó khăn
Kỹ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực,
nhưng đa số học sinh ở vùng thôn quê Nhơn Trạch khả năng
thích ứng còn chậm.
Nhiều năm gần đây trường THPT Nhơn Trạch không tổ chức
thi tuyển 10 nên môn Văn ở một số trường cấp II còn dạy theo
lối thuộc vẹt, nặng về lí thuyết, tạo một lổ hổng lớn về thực
hành. Nên bước vào trường THPT Nhơn Trạch GV bộ môn
Văn chúng tôi phải tạo lập lại từ đầu: khả năng chiếm lĩnh kiến
thức, dùng từ, đặt câu, viết đoạn văn, cách trình bày. Vì vậy
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn

Trạch
việc tích hợp cũng như lồng ghép kỹ năng sống vào giờ học
gặp một số han chế nhất định.
III. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
Phần 1: Cơ sở lí luận
Thuật ngữ kỹ năng sống (KNS) bắt đầu xuất hiện trong các nhà
trường phổ thông Việt Nam từ những năm 1995 – 1996, thông
qua dự án “giáo dục kỹ năng sống để bảo vệ sức khỏe và
phòng chống HIV/AIDS cho thanh thiếu niên trong và ngoài
nhà trường” do UNICEF phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo
phối hợp cùng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam thực hiện. Giáo
dụcphổ thông nước ta trong những năm vừa qua đã được đổi
mới cà về nội dung và phương pháp gắn với 4 trụ cột của giáo
dục thế kỉ XXI “Học để biết, học để làm, học để chung sống,
học để tự khẳng định mình”, đây thực chất là một cách tiếp cận
NKS. “Học để biết”(Learning to know) gồm các kỹ năng tư
duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải
quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả…; “Học để làm”(learing
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
to be) gồm các kỹ năng cá nhân như: ứng phó với những căng
thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin…; “Học để
chung sống”(learning to live together) gồm các kĩ năng xã hội
như: giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc
theo nhóm, thể hiện sự cảm thông…; “Học để làm”(Learning
to do) gồm các kỹ năng thực hiện công việc và các nhiệm vụ
như: kỹ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm…Ý thức
được tầm quan trọng của KNS trong thời đại hội nhập, kết hợp
với cơ sở lí luận trên đưa ra một số KNS được tích hợp giáo

dục trong tiết đọc văn.
Phần II: Nội dung, biện pháp thực hiện, giải pháp thay thế.
1. Nội dung.
Trong giáo dục chính quy của nước ta trong những năm vừa
qua, KNS thường được phân loại theo các mối quan hệ, bao
gồm các nhóm sau:
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Nhóm các kỹ năng nhận biết và sống với chính mình bao
gồm các KNS cụ thể như: tự nhận thức, xác định giá trị, ứng
phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, tự trọng, tự tin…
Nhóm các kỹ năng tự nhận biết và sống với người khác
bao gồm các KNS cụ thể như: giao tiếp có hiệu quả, giải quyết
mâu thuẩn, thương lượng, từ chối, bày tỏ sự cảm thông, hợp
tác…
Nhóm các kỹ năng ra quyết định một cách hiệu quả, bao
gồm các kỹ năng cụ thể như:tìm kiếm và xử lí thông tin, tư duy
phê phán và tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề…
Có thể nói KNS chính là những nhịp cầu giúp con người biến
kiến thức thành thái độ, hành vi, và thói quen tích cực, lành
mạnh. Người có KNS phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những
khó khăn thử thách; biết ứng xử giải quyết vấn đề một cách
tích cực phù hợp, họ thường thành công hơn trong cuộc sống,
luôn luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống cuộc sống của chính
mình.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Giáo dục KNS càng trở nên cấp thiết đối với học sinh

THPTbởi vì: Các em chính là những chủ nhân tương lai của
đất nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất
nước. Nếu không có KNS các em không thể thực hiện tốt được
trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, xã hội.
Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị
nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi khám phá
song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh
nghiệm sống, sức đề kháng chưa cao nên dễ bị lôi cuốn kích
động.
Việc giáo dục tích hợp KNS vào tiết dạy văn là một nhu cầu
bức thiết:
Thứ nhất, trang bị cho học sinh một số KNS để bước vào
đời.
Thứ hai, tiết học có lồng ghép giáo dục KNS bao giờ
cũng thân thiện, tích cực.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Tạo điều kiện cho học sinh thực hành và phát huy tối đa
năng lực của bản thân.
2. Biện pháp thực hiện, các giải pháp thay thế.
Chất lượng giáo dục phụ thuộc vào phương pháp giảng dạy,
quy trình học tập cũng như môi trường đào tạo. Vì vậy, giáo
dục KNS phải đáp ứng nhu cầu của người học, nội dung
giáo dục phải thiết thực hiệu quả. Có nhiều biện pháp lồng
ghép giáo dục KNS trong tiết đọc văn. Sau đây tôi xin giới
thiệu 3 giải pháp thay thế :
a ) Kỹ năng ứng phó với những căng thẳng.
Trong cuộc sống hàng ngày, con người thường gặp
những tình huống gây căng thẳng cho bản thân. Tuy nhiên

có những tình huống gây căng thẳng cho người này nhưng
lại không gây căng thẳng cho người khác và ngược lại. Khi
bị căng thẳng mỗi ngưới có tâm trạng, cảm xúc và hành
động khác nhau. Cũng có khi là những cảm xúc tích cực
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
nhưng thường là cảm xúc- suy nghĩ theo hướng tiêu cực gây
ảnh hưởng không tốt đến thể chất tinh thần của con người.
Kỹ năng ứng phó căng thẳng là khả năng con ngươi bình
tĩnh, tự tin sẵn sàng ứng phó với những căng thẳng như là
một phần tất yếu của cuộc sống. Khi gặp những căng thẳng
người có KNS sẽ xác định được nguyên nhân,hậu quả, cũng
như biết cách suy nghĩ và ứng phó một cách tích cực.
Ví dụ khi dạy tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của nhà
văn Nguyễn Minh Châu. GV đặt câu hỏi bằng cách đưa ra
một đoạn văn: “… Lão dàn ông lập tức trở nên hùng hổ, mặt
đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính
ngụy ngày xưa, có vẻ như những điều phải nói với nhau họ
đã nói hết, chẳng noi chẳng rằng lão trút cơn giận như lửa
cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng, quất tới tấp vào lưng
người đàn bà. Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng
nghiến ken két, rên rỉ đau đớn:”Mày chết đi cho ông nhờ.
Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ”.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Người đàn bà với vẻ cam chịu đầy nhẫn nhục, không hề
chống trả cũng không tìm cách chạy trốn…”
Đó là những nghịch cảnh éo le của cuộc sống khi đọc đoạn

văn trên tôi nhận thấy sự bất bình căng thẳng hiện lên trong
đôi mắt các em học sinh. Tôi giúp các em giải quyết căng
thẳng và bức xúc bằng một câu hỏi gợi mở: ?Nguyên nhân
vì sao mà người phụ nữ ấy lại không kêu la, không chống
trả, không tìm cách chạy trốn. Khi các em tìm được câu trả
lời: Vì đức hy sinh của người mẹ, vì tình thương con, vì
cuộc sống khó khăn bế tắc mà người phụ nữ phải cam chịu.
Không khí lớp dường như đã dịu trở lại trong đôi mắt các
em không còn sự căng thẳng bức xúc. Tôi lại nhận ra tgong
các đôi mắt ấy sự cảm thông xen lẫn niềm xót xa thương
cảm cho người phụ nữ nghèo. Từ đó tôi liên tưởng lồng
ghép KNS: trong cuộc sống các em sẽ gặp không ít những
khó khăn bế tắc và sự căng thẳng. Lúc đó đòi hỏi các em
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
cần sự tỉnh táo để xác định nguyên nhân, ứng phó với căng
thẳng sao cho ít gây tổn thương nhất.
Kỹ năng ứng phó với căng thẳng rất quan trọng, giúp con
người:
Biết suy nghĩ và ứng phó một cách tích cực khi gặp căng
thẳng.
Duy trì được trạng thái cân bằng, không làm tổn hại đến
sức khỏe thể chất tinh thần của bản thân.
Xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp, không làm ảnh
hưởng đến người xung quanh.
Ứng phó với căng thẳng có được nhờ sự kết hợp các kĩ năng
khác như:
Kỹ năng tự nhận thức.
Kỹ năng xử lí cảm xúc.

Kỹ năng giao tiếp.
Kỹ năng tư duy sáng tạo.
Kỹ năng tìm kiếm sự giúp đỡ.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Kỹ năng giải quyết vấn đề…
b ) Kỹ năng tự nhận thức
Kỹ năng tự nhận thức là từ sự nhìn nhận, tự đánh giá về bản
thân trong các mối quan hệ về xã hội. Biết nhìn nhận đánh giá
đúng về bản thân.
Tự nhận thức là một KNS rất cơ bản của con người, là nền
tảng để con người giao tiếp, ứng xử phù hợp có hiệu quả. Có
những lúc chúng ta đánh giá sai về mình nên chần chừ không
quyết đoán. Sẽ đánh mất cơ hội. Ngoài ra có hiểu đúng về
mình, con người mới có thể có những quyết định, những sự lựa
chọn đúng đắn, phù hợp với khả năng của bản thân, với điều
kiện thực tế và yêu cầu xã hội. Để nhận thức đúng về bản thân
cần được phải trải nghiệm qua thực tế, đặc biệt là qua giao tiếp
với người khác, qua tác phẩm văn học.
Ví dụ: Khi đọc tác phẩm “ Truyện An Dương Vương và
Mỵ Châu-Trọng Thủy”.Học sinh tự nhận thức bài học về tinh
thần cảnh giác được gửi gắm qua truyền thuyết.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Qua tác phẩm “Tấm Cám”: tự nhận thức, xác định giá trị
của cái tốt, cái thiện và có ý thức đấu tranh bảo vệ cái tốt, cái
thiện và có ý thức đấu tranh bảo vệ cái tốt, cái thiện, chống lại
cái ác , cái xấu của cuộc sống.

Với tác phẩm “ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”: Khi đọc
xong học sinh sẽ tự nhận thức được tình yêu quê hương đất
nước và sự xả thân vì nghĩa lớn qua tác phẩm.
“ Vội vàng”, học sinh tự nhận thức về mục đích, giá trị
cuộc sống đối với mỗi cá nhân.
Tác phẩm “Vợ nhặt”: tự nhận thức về tấm lòng đồng
cảm, trân trọng trước số phận con người của nhà văn, qua đó
xác định giá trị trong cuộc sống mà mỗi con người cần hướng
tới.
Khi đọc tác phẩm “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”: học
sinh tự nhận thức về giá trị chân chính của cuộc sống con
người được thể hiện qua vở kịch.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Tự nhận thức là KNS cần có của mỗi thanh niên- học sinh
trong thời kỳ hội nhập. Qua tác phẩm văn học KNS sẽ đến gần
hơn với học sinh.
c )Kỹ năng tư duy sáng tạo.
Tư duy sáng tạo là khả năng nhìn nhận và giải quyết vấn
đề theo một cách mới, với ý tưởng mới, theo phương thức mới,
cách sắp xếp và tổ chức mới. Là khả năng khám phá và kết nối
mối quan hệ giữa các khái niệm, ý tưởng – quan điểm, sự
việc,độc lập trong suy nghĩ.
Kỹ năng tư duy sáng tạo giúp con người tư duy năng
động với những sáng kiến, biết cách phán đoán và thích nghi,
có tầm nhìn và khả năng suy nghĩ rộng hơn những người khác.
Tư duy sáng tạo là một KNS quan trọng. Với học sinh tư
duy sáng tạo được khẳng định qua học tâp. Với đặc thù bộ môn
Ngữ văn tư duy sáng tạo được xem xét ở nhiều góc độ ví dụ

như:
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Bài thơ “Nhàn” tư duy sáng tạo được thể hiện qua việc hoạt
động nhóm ở cuối giờ:
Các em có thể phát biểu về lối sống đẹp qua bài thơ
“Nhàn”?
Bàn về lối sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài
thơ?
Đưa ra cách sống phù hợp đối với mỗi người trong
cuộc sống hiện nay?
Tư duy sáng tạo giúp rất nhiều cho bản thân trong việc giải
quyết vấn đề một cách thuận lợi.
IV. KẾT QUẢ
Khi lồng ghép KNS trong tiết đọc văn, bản thân tôi và đồng
nghiệp cũng đã thu được kết quả tương đối khả quan: Lớp học
trong những tiết đọc văn không còn khô khan nặng nề về lí
thuyết mà học sinh có cảm giác như bản thân đang được chứng
kiến trải nghiệm về cuộc sống. Lớp học trở nên thân thiện –
học sinh trở nên tích cực hơn.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
KẾT QUẢ THU ĐƯỢC SAU NHỮNG TIẾT ĐỌC VĂN CÓ
LỒNG GHÉP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG.
Lớp 12C1
ST
T
Phương diện

đánh giá
Đối
tượng
đánh giá
Mức độ
Lớp Sĩ
số
Khô
ng
thích
Thíc
h
Rất
thích
Ý kiến
khác
1 Kỹ năng ứng
phó với căng
thẳng
12C
1
35 15 30
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
2 Kỹ năng tự
nhận thức
12C
1
35 20 15

3 Kỹ năng tư duy
sáng tạo
12C
1
35 18 17
Lớp 12C2:
ST
T
Phương diện
đánh giá
Đối
tượng
đánh giá
Mức độ
Lớp Sĩ
số
Khô
ng
thích
Thíc
h
Rất
thích
Ý kiến
khác
1 Kỹ năng ứng
phó với căng
12C
2
36 16 30

Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
thẳng
2 Kỹ năng tự
nhận thức
12C
2
36 18 18
3 Kỹ năng tư duy
sáng tạo
12C
2
36 11 25
Nên có
những
buổi
ngoại
khóa.
Lớp 10A 4:
ST
T
Phương diện
đánh giá
Đối
tượng
đánh giá
Mức độ
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn

Trạch
Lớp Sĩ
số
Khô
ng
thích
Thíc
h
Rất
thích
Ý kiến
khác
1 Kỹ năng ứng
phó với căng
thẳng
10A
4
42 25 17
2 Kỹ năng tự
nhận thức
10A
4
42 27 15
3 Kỹ năng tư duy
sáng tạo
10A
4
42 30 12
V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM.
Tích hợp giáo dục KNS trong tiết học văn giúp học sinh hứng

thú khi tiếp thu bài, đồng thời giúp học sinh có thêm một số
kinh nghiệm để bước vào đời. Và điều quan trọng là học sinh
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
không chỉ hiểu tác phẩm, tích cực trong tiết đọc văn mà còn
vận dụng KNS trong giao tiếp hàng ngày.
VI. ĐỀ XUẤT.
1. Phía nhà trường
- Đưa vào sử dụng có hiệu quả các trang thiết bị hỗ trợ việc
giảng dạy của Giáo viên.
- Xếp thời khóa biểu gọn gàng, hợp lí để GV chủ động trong
công việc và dành nhiều thời gian cho việc soạn giảng.
2. Phụ huynh
- Kết hợp chặt chẽ với nhà trường để giáo dục ý thức học tập
của học sinh.
- Hiểu được tầm quan trọng và giành sự quan tâm đúng mực
cho môn Ngữ Văn.
3. Phía học sinh
Cần có thái độ học tập nghiêm túc. Chủ động học bài cũ, soạn
bài mới, đọc tác phẩm.
VII. KẾT LUẬN.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Tóm lại, việc giáo dục KNS cho học sinh trong nhà trường phổ
thông qua giờ đọc văn là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục phổ thông. Đặc biệt, rèn luyện kĩ năng sống cho
học sinh được xác định là một trong những nội dung cơ bản
của Phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện,

học sinh tích cực”.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giaó dục kĩ năng sống trong môn Ngữ Văn. Nhà xuất bản
giáo dục Việt Nam.
2. Báo khoa học và công nghệ số 1 năm 2012.
3. Báo Giáo dục và Thời đại.
4. Sách giáo khoa Ngữ Văn 10 – 12.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
5. và một số trangweb khác về giáo
dục.
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà
SKKN: Giáo dục kĩ năng sống qua tiết dạy Văn Trường THPT Nhơn
Trạch
Giáo viên: Nguyễn Thị Hà