ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
1
PHÂN TÍCH S TNG TÁC CA CÔNG TRÌNH NGM
ÀO THEO PHNG PHÁP ÀO HM MI CA ÁO (NATM) TRI QUA QUÁ
TRÌNH GIA TI CA NG T VI CÁC LOI T Á
Tác gi:
Zaneta G. Adme
Home Institution—Florida State University
Home Advisor—Makola M. Abdullah, Ph.D
REU Institution—University of Tokyo
REU Advisor—Yozo Fujino, Ph. D.
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
2
Phân tích s tng tác ca công trình ngm đào bng phng pháp NATM
trong quá trình gia ti ca đng đt vi các loi đt đá khác nhau
Tóm tt
Các công trình ngm đóng mt vai trò rt ln trong vic phát trin các vùng đô th. Trong
hu ht các vùng din tích ca các đô th, tht là khó khn đ xây dng các công trình gn sát
ngay các công trình đã đc cu trúc t trc. Rt nhiu các đô th li nm gn nhng ni có nh
hng ca nc vì th nên đt đá trong vùng thng yu. Mt s vùng li còn chu nhiu s nh
hng ca đng đt. Dn đn s cn thit cho vic trin khai phng pháp k thut đ xây dng
công trình ngm.
Phng pháp đào hm mi ca Áo
ngày mt tr lên ph bin mt cách rng
rãi và đã đc chp nhn bi rt nhiu
quc gia và nó đã tr thành mt chun
mc trong vic thit k và thi công công
trình ngm. NATM là mt phng pháp
kt hp s dng s chng gi ca đt đá
xung quanh và v chng công trình ngm
đ thành mt cu trúc chng gi. Vi s
phát trin m rng ca phng pháp này,
thì vic kho sát đ đánh giá điu kin phù
hp ca đt đá vi công trình ngm là mt
vic rt cn thit. Trong vic này thì đt đá
ca các thành ph s đc phân tích và
đánh giá xem kh nng thích ng ca các
loi đt đá vi các công trình ngm dùng
phng pháp NATM s dng các mô hình
hai chiu vi gi thit đt trong các điu
kin có đng đt.
Li gii thiu
Có nhiu lí do vì sao s dng các công trình ngm. Các công trình ngm có th kt ni
các vùng đt vi nhau đ tránh các điu kin đa cht nguy him, có th to các đng vòng đ
tránh các công trình đã xây dng n đnh, ngoài ra còn đóng góp rt ln làm gim các mi lo
ngi v vn đ môi trng. ó là các lí do chính đáng cho vic s dng các công trình ngm.
Nhng hu ht các đng hm đang đc s dng hin nay làm đ tng lu lng giao thông.
Mi nm phn trm dân s th gii sng trong đô th, by mi phn trm dân s sng trong
nhng vùng b nh hng ca đng đt (Merritt, J. L., Monsees, J. E., Hendron, A. J., 1985).
Vào giai đon đu, các công trình ngm đc thit k mà không tính toán đn nh hng ca
đng đt. Nhng gn đây, đã có rt nhiu s quan tâm đn tác hi ca đa chn đn các cu trúc
ca các công trình ngm (Merritt, J. L., Monsees, J. E., Hendron, A. J., 1985).
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
3
Ngi ta phân ra hai loi chính v nh
hng ca đng đt đn các công trình ngm:
s chn đng ca đt đt đá và s phá hu nn
móng. Khi đa chn xy ra, sóng đc truyn qua các lp v ca trái đt. Và kt qu là là s
chuyn đng ca nn móng đc hiu là các cn đa chn. Có hai loi đa cht c bn. Các sóng
ln đc truyn đi ni trong các lp ca v trái đt. Các sóng này có th là c sóng dc P và
sóng S ct ngang. Các sóng này truyn đi trc tip trong đt đá. Mt ca sóng truyn đi dc theo
b mt ca trái đt trong cùa mt loi vt cht và có th truyn trong nc. Các sóng này có th
là sóng Rayleigh hay sóng Love
(Merritt, J. L., Monsees, J. E., Hendron, A. J., 1985).Bt k mt
cu trúc ca công trình ngm nào cng b bin dng cng nh là đt đá b bin dng gây ra bi
các sóng đc truyn đi này. S phá
hy đt đá bao gm rt nhiu dng
khác nhau. Nó có th là các phay vò
nhàu đc hình thành, các vùng b
hóa lng và các s nâng h kin to.
Và mi ri ro này đu có nhng nh
hng không tt đn cu trúc các
công trình ngm (Merritt, J. L.,
Monsees, J. E., Hendron, A. J.,
1985).
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
4
Nhiu phng pháp thit k và thi công công trình ngm thông thng đã đc s dng.
Và mt phng pháp chung nht trong đó là la chn tùy theo điu kin đa cht, kích thc
công trình ngm và các nhân t khác (Kirzhner, F. and Rosenhouse, G., 2000). Và có vài phng
pháp đã đc thit k và đa vào thc t. Phng pháp đào hm mi ca Áo là mt phng pháp
trong s đó, sau khi công trình ngm đc khai đào, bê tông phun đc phun lên b mt ca
công trình ngm bao ph ly b mt đt đá và tr thành thành phn ca cu trúc chng gi
(Yang, M. W. W., 2002). Phi ht sc cn thn trong quá trình khai đào và áp dng trc tip
phng tin chng gi đ ngn nga kh nng ri ca kt cu chng gi này. Các công trình
ngm này phi đc phun ph bao quanh tit din đ tránh áp lc tp trung vào mt khu vc ni
mà các kt chng c khí t ra bt li (Yamaji, H). Các đng hm này cng đc tn dng các
v chng mng đ làm gim cho nh nht mô men un. S quan trc đ đi phó kp thi trong
sut quá trình xây dng là mt yu t rt quan trng trong NATM. iu này có ngha là quy
trình và yêu cu chng gi phi tùy bin hp lí (Yang, M. W. W., 2002). Rt nhiu quc gia đã
chp nhn phng pháp này nh là mt phng pháp chính ca xây dng công trình ngm.
Phng pháp nghiên cu
Mc tiêu ca công trình là đánh giá và phân loi đt đá, khi đc s dng chung vi
đng hm đc thi công theo NATM. Vic này đc thc hin tt khi ch th b kích thích bi
các chn đng ca đng đt. By thành ph trên th gii đã đc la chn và đt đá đó đc
đánh giá là ch yu nm trong vùng b dch đng cao nht. Và đó đu đã tng tri qua quá trình
b đng đt.
đa ra kt qu hp lí và đm bo s hoàn tt ca công trình, phng pháp gii quyt
đã đc thit lp. Bc th nht là nhn dng vn đ t nhiên và đánh giá tác đng có th xy
đn. Bc tip theo trong quy trình là đnh ngha các thông s đu vào và đnh ngha mô hình
da trên c s đu vào. Bc cui cùng là tìm ra gii pháp ca mu và xem xét kt qu ca công
trình.
Ba bc c bn c th là:
1. Nhn dng vn đ t nhiên
- Mô t cu trúc t nhiên
- Nhn dng ngun kích thích đng lc
- ánh giá kh nng có th xy ra
2. nh ngha mô hình
- Xác đnh thông s đu vào
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
5
- Tìm mô hình mô phng vn đ t nhiên s dng các thông s đu vào
3. Tìm gii pháp ca mô hình s
- Gii quyt vn đ đ thu đc câu tr li
- Xem xét li các kt qu
Các thành ph đc la chn cho công trình này là:
• Agadir, Ma rc;
• Avezzano, Italy;
• Chimbote, Pê ru;
• Los Angeles, California, Hoa K;
• Mexico City, Mê Hi Cô;
• Tangshan, Trung Quc;
• Tokyo, Nht Bn.
BN PHÂN B NG T TH GII (1999-2003)
Có bn tiêu chun c bn đc la chn đ s dng trong la chn các thành ph trong
công trình. Tiêu chun th nht là lch s đng đt ca thành ph. ây là vic rt cn thit đ s
dng các thành ph thng b nh hng ca đng đt ln. Tiêu chun tip theo là s dân trong
thành ph. Xác đnh đc thông s này là cn thit đ xác đnh tip tiêu chun th ba: kh nng
công trình ngm có th đc s dng. Tiêu chun cui cùng đc dùng đ la chn các thành
ph là s khác nhau ca các loi đt đá đc tìm thy trong vùng. Mt điu cng rt cn thit đ
la chn các thành ph là đt đá phi có đa dng tng phn nhau đ trong quá trình phân tích
tìm đc kt qu trong min rng.
Hin có 15 loi đt đá khác nhau hin có trên th gii (theo quan đim ca Yamaji, H).
iu này có th đc hiu rng rt là cn thit đ ly các loi đt đá này thí nghim đ tìm ra
kiu thi công công trình ngm mt cách thích hp vi mi loi đt đá đc lit kê. Mi thành
ph s dng trong thí nghim đã đc phân loi đt đá. Loi đt đá đó đc phân loi kt hp
theo mi yêu cu c th. Loi đt đá và thành phn đt đá (k c các thành phn khác bao gm
trong đt đá đó) ca mi thành ph đc lit kê trong bng sau:
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
6
BN PHÂN B T Á TRÊN TH GII
a đim Loi đt đá Thành phn đt đá có cha
Agadir, Ma rc Alfisols Sét có đ do thp
Avezzano, Italy Ultisols Bùn có đ do thp
Chimbote, Pê ru Entisols Hn hp cát si
Los Angeles, California, Hoa K Mollisols Hp cht hu c
Mexico City, Me hi cô Andisols Bùn có đ do trung bình
Tangshan, Trung Quc Inceptisols Si cát
Tokyo, Nht Bn Oxisols t sét có đ do cao
Tính cht ca các loi đt đá đc lit kê nh sau. Các tính cht này đc lit kê là cn
thit cho vic tính toán cho mi thành ph.
Loi đt đá
Trng
lng th
tích (kg/m
3
)
Mô đun
đàn hi
(Pa)
H s Poát
xông
Góc ni ma
sát (đ)
Lc dính
kt (Pa)
Si kt
ng nht 1600 4.00E+07 0,25 34 0
Cát ht mn cha nc 2100 4.00E+07 0,25 35 0
Cát đt huyn/bùn kt
hay sét kt
2100 4.00E+07 0,25 35 1000
Hn hp si kt và cát
kt
2000 1.50E+07 0.25 38 3000
Cát kt
ng nht, mn 1600 1.50E+07 0.25 32 0
ng nht, ht thô 1600 2.50E+07 0.25 34 0
ng nht, c ht đu 1800 2.0E+07 0,25 33 0
Bùn kt
do nh 1750 4.0E+06 0,25 28 2000
do trung bình đn
cao
1700 3.00E+06 0,25 25 3000
Sét kt
do nh 1900 2.00E+06 0,28 24 6000
do trung bình 1800 1.00E+06 0,25 20 8000
do cao 1650 6.00E+05 0,25 17 10000
t ph hu c 1550 5.00E+05 0,25 20 7000
á
Gra nít 2700 7.40E+10 0,25 51 5.51E+07
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
7
Cu trúc vt lý s dng cho mô phng này là mt công trình ngm đào qua hai lp đt đá.
Lp đá
Lp đt
p
h
Din tính toán ca các lp đt đá theo chiu rng là 130 mét và 130 chiu cao. Lp di
đáy là đá gra-nít bt đu xut hin đ sâu 106 mét. Tính cht ca lp này đc gi nguyên cho
mi ln th nghim. Lp cao nht là lp đt ph có chiu dày 24 mét và tính cht ca nó thay đi
theo mi th nghim ti các thành ph khác nhau. Công trình ngm, vi tit din tròn đn vi
đng kính 22 mét và nm đ sâu 67 mét bên di mt đt.
Vi công trình này, phng pháp đc s dng đ phân tích là phng pháp phn t hu
hn. Phng pháp phn t hu hn đc s dng cho mô hình và gii quyt các vn đ k thut
hai hay ba chiu phc tp. Phng pháp phn t hu hn bin đi d liu đu ra thành dng hình
nh trình bày trên màn hình và nhng chng trình có th đem li các d liu t các đim khác
nhau trong cu trúc. Chng trình Phân tích Phn t hu hn hình (VisualFEA) phi hp phn
mm x lý phn t hu hn hiu qu vi giao din đ ha thân thin vi ngi dùng làm gim
bt thi gian son chng trình.
đm bo đ chính xác ca mô hình, có mt vài thông s phi đc nhp vào chng
trình VisualFEA. u tiên, mt mô hình ng sut b mt hai chiu đc s dng. Nó đc s
dng đ mô hình hóa cu trúc ba chiu và chúng là đng nht trên sut chiu dài, chng hn nh:
dm và tr. D liu đc ly t mt đim gia ca b mt đá và đt ph trc tip bên trên đim
cao nht ca công trình ngm.
im cn quan tâm
Cu trúc mô hình VisualFEA
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
8
Gii hn thng đng c đnh đc đa vào đ gii hn đ dch đng ti nút ca mô hình.
Mt b hãm (damper) đc đnh v ti đáy ca đng biên đ gi đáy biên khi s dch đng
không kim soát đc. Vi mô hình Rayleigh này đ hãm 0,05 đc s dng đ mô hình đ hãm
t nhiên tiêu biu cho các loi đt đá.
Ngun ca đng lc kích thích s dng trong công trình này đc gia tng theo trn đng
đt Kô Bê – Nht Bn nm 1995.
Gia tc
Thi
g
ian
Gia tng thông s đu vào (1995 Kobe, Japan)
Các thông s đu vào đc s dng vì đng đt đã tác dng vào Kô Bê – Nht Bn đã
phá hy ln nht ti c s h tng trong lch s. Thông s đng lc đu vào t trn đng đt
đc đt ti đáy vùng biên.
Kt qu
Vi mc đích so sánh, d liu đc ghi chép t si đng nht và bùn đ do trung bình
đn cao đc thc hin.
Si đng nht
Sét do trung
bình đn cao
dch chuyn = 0,5753cm
dch chuyn = 0,2838cm
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
9
Mc dù các di màu dng nh là tng t trong s dch chuyn ca chúng, s khác
nhau ca chúng đc xp sp ln lt theo t l ca mi loi đt đá. T l ca si đng nht bin
đi t 0-2,1406 cm và t l ca đ do ca bùn t trung bình đn cao ch dao đng trong khon
0-1,1526 cm.
Kt qu th nghim ti mi thành ph đc lit kê nh bên di. Theo bng di,
Tangshan – Trung Quc có đ dch đng cc đi nh nht ti đim cn quan tâm. dch
đng cc đi này ch là 0,02057 cm. a đim đo đc đ dch đng cc đi cao nht là thành
ph Tokyo – Nht Bn đó là 1,419 cm.
a đim Loi đt đá dch đng (cm)
Agadir, Ma rc t sét đ do thp 0.4304
Avezzano, Italy Bùn đ do thp 0.2129
Chimbote, Pê ru Hn hp cát-si 0.05604
Los Angeles, California, M t hu c 0.1704
Mexico City, Hê hi cô Bùn đ do trung bình 0.2839
Tangshan, Trung Quc Cát si – bùn/nc 0.02057
Tokyo, Japan t sét đ do cao 1,419
Kt lun và hng phát trin
Công trình này đã tìm ra các loi đt đá bao gm t 10÷15 % loi ht mn là kh thi di
tác đng kích thích ca đa chn hn các loi đt đá mà phn trm ht mn nh hn 10%. t đá
vi lng ln nht các ht mn (>50%) không thích hp so vi các loi đt đá khác.
Công trình đã m ra mt hng phát trin trong tng lai. Ly mt ví d, mt mô hình ba
chiu có th đc s dng. Phi kt hp nhiu nhiu lp đt đá khác cng có th đc s dng
và mc nc ngm có th đc gii thiu đ mô phng kh nng có th ca s hóa lng. Trong
tng lai, có th tng các lp đ tính toán hn na đ kt qu sát thc t hn. Qua đây cng cho
thy, chng trình phn t hu hn có nhng công c tt đ kho sát các vn đ phc tp và nó
cng là mt công c tt trong đào to.
ANALYSIS OF NATM TUNNEL RESPONSES DUE TO EARTHQUAKE LOADING IN VARIOUS SOILS
TRANSLATED BY PHAM TIEN VU
©10/2005
10
Xin cm n ti:
• MCEER
• FAMU Undergraduate Program
• National Science Fundation
• REUJAT Program
• University of Tokyo
• Tin s khoa hc Makola M. Abdulla
• Terri R. Norton, M.S.C.E
TÀI LIU THAM KHO
Kirzhner, F. and Rosenhouse, G., 2000. Numerical analysis of tunnel dynamic response to earth motions. Tunneling
and Underground Space Technology, Volume 15, Issue 3, 249-258 .
Merritt, J. L., Monsees, J. E., Hendron, A. J., 1985. Seismic design of underground structures: Proc of the 1985
Rapid Excavation and Tunneling Conference, New York. International Journal of Rock Mechanics and Mining
Science & Geomechanics Abstracts, Volume 23, Issue 6, 255-282.
Yang, M. W. W., 2002. Principles of Tunnel Lining Design. AGS/IMM Technical Meeting 2002 on “Underground
Excavation in Urban Environments”.
Yamaji, H. Iwate-Ichinohe Tunnel on the Tohake New Trunk Line. JSCE, Volume 30, Issue 10, 1435-1468 .
Intuition Software, 1999. VisualFEA-Visual Finite Element Analysis. Chonbuk, South Korea: Intuition Software.
www.dot.state.co.us/WolfCreekPass/index.cfm
www.eurotunnel.com/ukcMain/ukcCompany/ukcAboutUs/ukpAboutUsHistory
www.ctrl.co.ukwww.panynj.gov/tbt/ltframe.htm
www.gel.civil.nagasaki-u.ac.jp/text/example/ex27/kan2.html
www.who.int/archives/inf-pr-1997/en/pr97-08.html
www.geolsoc.org.uk/pdfs/earthquakes.pdf
www.fao.org/ag/agl/agll/wrb/mapindex.stmatlas.geo.cornell.edu/education
www.pbs.org/wgbh/buildingbig/tunnel/basics.htmlpghbridges.com/termsTun.htm
www.mrtunnel.com/frame2.htm
www.dot.state.ak.us/creg/whittiertunnel/virtualdrive.htm