Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng sức mạnh hoặc đe dọa dùng sức mạnh

Trường hợp 5:
Ngày 5/1/2009, hai quốc gia Lemo và Fema tiếp hành tập trận
chung gần biên giới của quốc gia Vanda. Ngay lập tức, Vanda đã
lên tiếng phản đối với lí do, cuộc tập trận chung của Lemo và
Fema nhằm phô trương lực lượng, đe dọa nền hòa bình và ổn
định của Vanda, đồng thời tuyên bố vanda sẽ có những biện pháp
thích hợp để đối phó với hành động của Lemo và Fema không loại
trừ cả việc sử dụng vũ lực với Lemon, quốc gia láng giềng lâu nay
vốn bất đồng với Vanda trong vấn đề lãnh thổ. Hai ngày sau ngày
tuyên bố của Vanda, Lemon đã sử dụng tàu chiến tiến sát vào
vùng biển thuộc lãnh thổ của Vanda phá hủy gần như hoàn toàn
một căn cứ quân sự của quốc gia này. Đáp trả hành vi tấn công
của Lemon, Vanda cùng Gena, một đồng minh quân sự của
Vanda, đã sử dụng máy bay chiến đấu, ném bom vào hai khu
trung tâm thương mại lớn nhất tại thủ đô của Lemon, làm sập
toàn bộ tòa nhà của hai trung tâm thương mại và khiến rất nhiều
người bị chết và bị thương. Hãy cho biết các tuyên bố và hành vi
của Lemon và Vanda có phù hợp với pháp luật quốc tế hay
không? Vì sao?
1
Trong thời đại các quan hệ quốc tế diễn ra đan xen phức tạp, các
xung đột, mâu thuẫn, tranh chấp đã và đang xảy ra ở nhiều khu vực
trên thế giới. Nên mặc dù Luật quốc tế hiện đại cấm sử dụng vũ lực giải
quyết các tranh chấp giữa các quốc gia song trong lịch sử và hiện tại
hiện tượng này tiếp diễn không ngừng. Tiêu biểu là cuộc chiến tranh
giữa Lemon và Vanda. Những tuyên bố và hành vi của Lemon và
Vanda là hoàn toàn không phù hợp với pháp luật quốc tế, vi phạm các
nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế.
Cơ sở pháp lý: Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng biện pháp
hòa bình, không sử dụng sức mạnh hoặc đe dọa dùng sức mạnh (Khoản
3 Điều 2 Hiến chương LHQ) quy định: “ Tất cả các nước thành viên

LHQ giải quyết tranh chấp quốc tế của họ bằng biện pháp hòa bình sao
cho không tổn hại hòa bình, an ninh thế giới và công lý.”Các quốc gia giải
quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế thông qua một số biện pháp đàm
phán, điều tra, trung gian, hòa giải, trọng tài Tòa án và những phương
pháp hòa bình khác mà các bên lựa chọn.
* Các văn kiện pháp lý quốc tế cũng ghi nhận nguyên tắc này đó
là: - Tuyên bố của đại hội đồng liên hợp quốc
năm 1970 về các nguyên tắc cơ bản của LQT;
- Tuyên bố của đại hội đồng liên hợp quốc năm 1974 về định
nghĩa xâm lược;
- Định ước Henxinki năm 1975 về an ninh và hợp tác của các
nước châu Âu;
- Tuyên bố của liên hợp quốc năm 1987 về "nâng cao hiệu quả của
nguyên tắc khước từ đe dọa bằng vũ lực hoặc sử dụng vũ lực trong
quan hệ quốc tế".
2
* Định ước Henxinki năm 1975 quy định các quốc gia tham gia sẽ
"khước từ mọi biện pháp mang tính cưỡng bức đối với quốc gia, thành
viên khác, khước từ tiến hành hành vi cưỡng bức về kinh tế". Như vậy,
khái niệm "vũ lực" theo luật quốc tế hiện đại không chỉ bó hẹp trong
khuôn khổ là sử dụng hoặc đe dọa sử dụng lực lượng vũ trang để chống
lại chủ quyền, độc lập của quốc gia khác mà còn mở rộng việc nghiêm
cấm sử dụng các sức mạnh hay đe dọa dùng sức mạnh phi vũ trang
trong quan hệ quốc tế. Nội dung của nguyên tắc này như sau: “Cấm
xâm chiếm lãnh thổ quốc gia khác trái với các quy phạm của luật quốc
tế;
- Cấm các hành vi trấn áp bằng vũ lực;
- Không được cho quốc gia khác sử dụng lãnh thổ nước mình để
tiến hành xâm lược chống quốc gia thứ ba”;…
Tất cả là cơ sở pháp luật quốc tế nêu trên làm nền tảng cho việc giải quyết

các tranh chấp, xung đột quốc gia.
Trên thực tế:
* Về phía Lemon: Quốc gia này cùng với Fema tiếp hành tập trận chung
gần biên giới của quốc gia Vanda. Trong khi pháp luật quốc tế, cấm dùng vũ
lực hoặc đe dọa dùng vũ lực chống lại toàn vẹn lãnh thổ, độc lập chính trị
quốc gia khác nên hành vi tập trận gần biên giới của quốc gia Vanda, trong
khi nước này vốn bất đồng với Vanda trong vấn đề lãnh thổ vi phạm nghiêm
trọng nguyên tắc trên . Hơn nữa, Lemon còn ngang nhiên sử dụng tàu chiến
tiến sát vào vùng biển thuộc lãnh thổ của Vanda phá hủy gần như hoàn toàn
một căn cứ quân sự của quốc gia này. Hành vi đó chẳng khác gì là hành vi
“xâm lược” – hành động quân sự của quân đội( hoặc lực lượng vũ trang) một
nước hay liên minh các nước tấn công, vi phạm sâu sắc nguyên tắc bình
đẳng chủ quyền giữa các quốc gia và nguyên tắc cấm sử dụng vũ lực hoặc đe
dọa dùng vũ lực. Ở đây Lemon đã sử dụng tàu chiến tiến sát vào vùng biển
thuộc lãnh thổ của Vanda phá hủy gần như hoàn toàn một căn cứ quân sự -
3
một vị trí địa lý trọng yếu của nước Vanda. Như vậy đã vi phạm các nguyên
tắc Luật quốc tế, Hiến chương LHQ.
4
* Về phía Vanda, Vanda tuyên bố sẽ có biện pháp thích hợp đối phó…
không loại trừ cả việc dùng vũ lực. Trong khi pháp luật quốc tế
cấm dùng vũ lực. Đặc biệt, đáp trả hành vi tấn công của Lemon,
Vanda cùng Gena, một đồng minh quân sự của Vanda, đã sử
dụng máy bay chiến đấu, ném bom vào hai khu trung tâm thương
mại lớn nhất tại thủ đô của Lemon, làm sập toàn bộ tòa nhà của
hai trung tâm thương mại và khiến rất nhiều người bị chết và bị
thương. Như vậy, Vanda đã dùng sức mạnh vũ trang để trả đũa,
tuy là hành vi tự vệ nhưng đã không tuân thủ nguyên tắc tương
xứng. Điều 51 Hiến chương Liên hợp quốc quy định"Không một
điều khoản nào trong Hiến chương này làm thiệt hại đến quyền tự

vệ cá thể hay tập thể một cách chính đáng, trong trường hợp hội
viên Liên hợp quốc bị xâm lược vũ trang, cho đến khi Hội đồng
bảo an ấn định những biện pháp cần thiết để duy trì hòa bình và
an ninh quốc tế. Những biện pháp do các hội viên thi hành trong
việc thực hiện quyền tự vệ chính đáng ấy phải được báo ngay cho
Hội đồng bảo an biết và không được ảnh hưởng đến quyền hạn và
nhiệm vụ của Hội đồng bảo an, mà theo Hiến chương này Hội
đồng bảo an có thể bất cứ lúc nào áp dụng những hành động xét
thấy cần thiết để duy trì và khôi phục hòa bình và an ninh quốc
tế".Như vậy, khi có sự đe dọa đến chủ quyền của quốc gia, thì
quốc gia đó có quyền dùng vũ lực như một biện pháp phòng vệ
chung. Tuy nhiên, sử dụng lực lượng vũ trang để tự vệ chỉ được
Hiến chương cho phép khi có sự tấn công vũ trang chống lại quốc
gia. Hiến chương cấm một quốc gia sử dụng lực lượng vũ trang
chống lại quốc gia khác khi quốc gia này chỉ sử dụng các biện
pháp kinh tế hoặc chính trị (hành vi tự vệ phải tương xứng với
hình thức tấn công).
5