Tiểu Luận Đặc điểm quan hệ giữa các nước lớn trong hệ thống đa cực thời kỳ 1918 – 1939 (hệ thống Versailles-Wa

a
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO
TẠO
BỘ NGOẠI
GIAO
HỌC VIỆN NGOẠI GIAO
KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC
TIỂU LUẬN
MÔN HỌC: LỊCH SỬ QUAN HỆ QUỐC TẾ
Đề tài: Đặc điểm quan hệ giữa các nước lớn trong hệ thống đa cực
thời kỳ 1918 – 1939 (hệ thống Versailles-Washington).

Người thực hiện: Lê Đức
Trung
Lớp/Khoá: Cao học XII
(2011-2013)
1
Chuyên ngành: Quan hệ
Quốc tế
Giảng viên: TS. Đỗ Sơn Hải
Hà Nội, tháng 02 năm 2012
2
NỘI DUNG
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc đã mở ra một thời kỳ
mới trong quan hệ quốc tế. Kết cục của chiến tranh đã tác động
mạnh mẽ đến tình hình thế giới. Chiến trường chính của cuộc
chiến tranh diễn ra ở châu Âu, vì thế các cường quốc châu Âu
đều bị suy yếu. Hai nước tư bản lâu đời Anh và Pháp tuy chiến
thắng nhưng nền kinh tế bị kiệt quệ sau chiến tranh và trở thành
con nợ của Mĩ. Italia, một đồng minh ốm yếu trong chiến tranh,
bị xâu xé bởi cuộc đấu tranh gay gắt trong nước và khủng hoảng

kinh tế. Ba đế quốc rộng lớn ở châu Âu là Nga, Đức, Áo - Hung
lần lượt sụp đổ. Đế quốc Đức và Áo - Hung bại trận, bị tàn phá
nặng nề và những cuộc cách mạng bùng nổ đã đẩy các nước này
vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng. Trong khi đó các
cường quốc ở ngoài châu Âu như Mỹ và Nhật không bị tàn phá
bởi chiến tranh đã vươn lên nhanh chóng, vượt qua nhiều nước
tư bản ở châu Âu. Tương quan lực lượng giữa các cường quốc
thay đổi rõ rệt, ngày càng bất lợi cho các nước tư bản châu Âu
vốn chiếm vị trí trung tâm trong thế giới tư bản chủ nghĩa trước
3
đây. Đồng thời thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga năm
1917 cũng tạo ra một chuyển biến căn bản của tình hình thế
giới. Chủ nghĩa tư bản không còn tồn tại như một hệ thống duy
nhất thống trị thế giới nữa. Sự tồn tại của Nhà nước xã hội chủ
nghĩa đầu tiên trên thế giới đã trở thành một thách thức to lớn
đối với thế giới tư bản chủ nghĩa.
Trong bối cảnh đó, để giải quyết những vấn đề do chiến
tranh đặt ra, các hội nghị hoà bình được triệu tập. Hệ thống hoà
ước Versailles và sau đó là Hệ thống hiệp ước Washington đã
được ký kết nhằm tổ chức lại thế giới sau chiến tranh, phù hợp
với tương quan lực lượng mới. Quan hệ giữa các nước lớn trong
giai đoạn này nổi lên một số đặc điểm chính sau đây:
- Về tổng thể, quan hệ của cả hệ thống nói chung và quan
hệ giữa các nước lớn nói riêng trong giai đoạn này thể hiện rõ
tính lỏng lẻo. Đặc điểm này có căn nguyên từ sự sắp xếp bất
hợp lý và sự hạn chế về tính pháp lý của các hiệp ước, các tổ
chức và chủ thể trong quan hệ quốc tế. Một số nhân tố quan
trọng như Nga, Đức không được các nước lớn khác tôn trọng
4
đúng mức trong quan hệ quốc tế. Các luật chơi được đặt ra

nhưng không được tuân thủ nghiêm ngặt, không có độ bền
vững, chỉ tồn tại được một thời gian ngắn và sau đó dần mất đi
giá trị.
- Giữa các nước lớn còn tồn tại quá nhiều mâu thuẫn, đặc
biệt có những mâu thuẫn mới nổi lên trong quan hệ quốc tế mà
các nước lớn không thể giải quyết được. Các nước cường quốc
thắng trận đều có những mưu đồ tham vọng riêng trong việc
phân chia quyền lợi và thiết lập trật tự thế giới sau chiến tranh.
Pháp mong muốn làm suy kiệt hoàn toàn nước Đức cả về quân
sự và kinh tế nhằm đảm bảo an ninh và địa vị bá chủ của Pháp ở
lục địa châu Âu. Nhưng Anh và Mĩ lại chủ trương phải duy trì
một nước Đức tương đối mạnh để đối phó với phong trào cách
mạng đang lên cao ở các nước châu Âu và âm mưu bá chủ châu
Âu của Pháp. Có thể nói xu thế chủ đạo trong giai đoạn này là
các nước lớn ra sức đấu tranh bành chướng nhưng luôn có sự
cân bằng quyền lực.
5
- Mối quan hệ giữa các nước lớn giai đoạn này chủ yếu
dựa trên mối quan tâm riêng của mỗi nước, thiếu tính toàn diện
cả về chủ thể tham gia và nội dung. Các nước lớn giữ vai trò
chủ đạo trong hệ thống quan hệ quốc tế giai đoạn này ít có lợi
ích chung. Hệ thống quốc tế lúc này nổi lên nhiều trung tâm
quyền lực nhưng các trung tâm này ít chịu ràng buộc lẫn nhau,
chủ yếu theo hình thức phân vùng ảnh hưởng theo các khu vực
địa lý. Vấn đề của nước nào, khu vực nào do chính nước ấy, khu
vực ấy tự giải quyết.
- Lợi ích trực tiếp của các nước lớn trong quan hệ quốc tế
giai đoạn này là lãnh thổ, thuộc địa, bồi thường chiến tranh và
chiếm đóng. Các lợi ích về an ninh và mở rộng ảnh hưởng chính
trị chưa được đề cao như trong hệ thống đa cực sau này. Hầu hết

các nước lớn trong Hệ thống Versailles-Washington đều đặc
biệt chú trọng đến việc củng cố và tăng cường sức mạnh quân
sự.
- Quan hệ giữa các nước lớn trong giai đoạn này mang
nặng tính chính trị, đặc điểm này thể hiện rõ nhất khi có nhân tố
6
nước Nga Xô viết xuất hiện. Ngay sau khi nước Nga Xô viết ra
đời, các nước đế quốc đã tập hợp lực lượng, phối hợp hành
động với mưu đồ bóp chết nước Nga Xô viết. Cuối tháng 11 -
1917 đại diện của các nước đế quốc, trong đó bốn nước Mĩ,
Anh, Pháp, Nhật giữ vai trò chủ yếu, đã họp tại Pari để bàn bạc
về biện pháp thực hiện mưu đồ đó. Tháng 12 năm 1917, đại
diện các nước tư bản đã nhóm họp tại Pari thông qua một nghị
quyết không công nhận nước Nga Xô viết, thoả thuận về việc
ủng hộ cho các lực lượng phản cách mạng ở Nga và phân chia
nước Nga thành các khu vực ảnh hưởng của mình. Theo đó,
Anh sẽ nắm quyền kiểm soát vùng Cápcadơ, Acmênia, Grudia
và vùng sông Đông; Pháp chiếm Betxarabia, Crưm và Ucraina;
Mĩ và Nhật nắm khu vực Xibia và Viễn Đông; Rumani (được
Pháp hỗ trợ) đánh chiếm Betxarabia. Đầu năm 1918, quân đội
Anh, Pháp, Mĩ đổ bộ lên hải cảng Muốcmăngxcơ; quân đội
Nhật, rồi sau đó là Mĩ chiếm Vơlađivôxtốc; quân Anh kéo đến
Tuốcmênixtan và Ngoại Cápcadơ Bộ chỉ huy tối cao các nước
Hiệp ước sử dụng 60 ngàn binh lính của Quân đoàn Tiệp Khắc
7
để chống phá nước Nga Xô viết. Tháng 5/1918, Quân đoàn Tiệp
Khắc cùng với các thế lực phản cách mạng nổi loạn, chiếm toàn
bộ vùng Xibia rộng lớn và nhiều thành phố dọc sông Vônga.
Đặc biệt các nước đế quốc còn tăng cường can thiệp và giúp đỡ
các lực lượng phản cách mạng ở Nga…

- Một đặc điểm đáng lưu ý nữa trong quan hệ giữa các
nước lớn giai đoạn này là không hề có một cơ chế nào được
thiết lập nhằm điều chỉnh quan hệ kinh tế, thương mại quốc tế.
Chính sách kinh tế, thương mại của các nước lớn, đặc biệt là
Anh và Pháp thể hiện rõ tính cô lập, khép kín trong phạm vi hệ
thống thuộc địa của mỗi nước.
Tóm lại, hệ thống đa cực Versailles-Washington là do một
số nước thắng trận trong Chiến tranh thế giới lần thứ nhất lập ra.
Hệ thống quốc tế tồn tại nhiều trung tâm quyền lực, phân chia
ảnh hưởng theo khu vực và đấu tranh với nhau trong thế tương
đối cân bằng. Quan hệ giữa các nước lớn giai đoạn này thể hiện
rõ tính phiến diện, lỏng lẻo và đầy mâu thuẫn. Mối liên kết về
kinh tế, thương mại hầu như không có mà chủ yếu mang nặng
8
tính chính trị. Những mâu thuẫn này đã phát triển đến đỉnh điểm
khi xảy ra cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933 làm dẫn đến sự
phá vỡ hàng loạt các cơ chế của hệ thống Versailles-
Washington, tạo tiền đề cho sự ra đời của một trật tự thế giới
mới – hệ thống hai cực Yalta ở giai đoạn sau đó./.
9
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO
TẠO
BỘ NGOẠI
GIAO
HỌC VIỆN NGOẠI GIAO
KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC
TIỂU LUẬN
MÔN HỌC: LỊCH SỬ QUAN HỆ QUỐC TẾ
Đề tài: Đặc điểm quan hệ giữa các nước lớn trong hệ thống đa cực
thời kỳ 1918 – 1939 (hệ thống Versailles-Washington).

Người thực hiện: Lê Đức
Trung
Lớp/Khoá: Cao học XII
10
(2011-2013)
Chuyên ngành: Quan hệ
Quốc tế
Giảng viên: TS. Đỗ Sơn Hải
Hà Nội, tháng 02 năm 2012
11