Thực trạng sử dụng BCTC cũng như quan điểm của người sử dụng BCTC của các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế chuyển đổi

Thực trạng sử dụng BCTC cũng như quan điểm của người sử dụng BCTC
của các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế chuyển đổi
Minh chứng từ Việt Nam
Đặng Đức Sơn, Neil Marriott và Pru Marriott
Glamorgan Business School, Đại học Glamorgan, Pontypridd, Vương quốc Anh
TÓM TẮT
MỤC ĐÍCH
- Báo cáo kết quả của một nghiên cứu nhằm phân tích quan điểm của người sử dụng BCTC và
thực trạng sử dụng BCTC tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế chuyển đổi tại Việt
Nam.
THIẾT KẾ/ PHƯƠNG PHÁP/ CÁCH TIẾP CẬN
Phỏng vấn bán cấu trúc được thực hiện trên diện rộng những đối tượng sử dụng thông tin tài
chính.
NHỮNG PHÁT HIỆN
Đối tượng sử dụng thông tin tài chính của doanh nghiệp rất hạn chế, chủ yếu là các cơ quan thuế
và tổ chức chính phủ. Chỉ một số ít các công ty được phỏng vấn đồng ý với quan điểm ngân hàng
cũng là đối tượng quan trọng sử dụng BCTC. Người ngoài luôn quan tấm đến độ tin cậy của
thông tin do SMC cung cấp Ngoài các chỉ số chính trong báo cáo tài chính, thông tin dòng tiền
và dự báo dòng tiền được xem là quan trọng, nhưng thường không có hoặc trình bày không rõ
ràng.
NGHIÊN CỨU/ HẠN CHẾ NHỮNG TÁC ĐỘNG
Nghiên cứu tập trung vào một mẫu nhỏ những người sử dụng thông tin tài chính, khả năng
nhân rộng (giá trị ngoại) các kết quả bị hạn chế. Cần phải có những nghiên cứu định lượng
tương tự xác minh các kết quả của nghiên cứu này.
Ý NGHĨA THỰC TIỄN
Chuyên gia kế toán được xem như là mối quan tâm chính trong việc sử dụng thông tin của những
nhà quản trị. Nghiên cứu nhận thấy các nhà điều hành SMCs ít hiểu biết mối quan hệ chi phí-lợi
ích của BCTC. Kiểm toán được coi là không khả thi vì chất lượng thấp và các kiểm toán viên thì
không đủ năng lực để cung cấp cho thị trường những công ty nhỏ.
ĐỘC ĐÁO/ GIÁ TRỊ
1

Nghiên cứu này cung cấp các dữ liệu phong phú về quan điểm của người sử dụng BCTC và thực
trạng sử dụng BCTC tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Lần đầu tiên hình thức nghiên cứu này
được tiến hành tại Việt Nam.
TỪ KHÓA
Báo cáo tài chính, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, Việt Nam
1. Giới thiệu
(Tác giả chân thành cảm ơn những người đã tham gia trả lời trong các buổi phỏng vấn, cũng
như những nhận xét trong buổi trình bày tại the British Accounting Association South West
Accounting Group Conference, Bournemouth University, Bournemouth, September 5, 2005.)
Các công ty có quy mô vừa và nhỏ - bao gồm phần lớn các doanh nghiệp sáp nhập - là nguồn
chính tạo ra của cải và công ăn việc làm trong nền kinh tế chuyển đổi. Chế độ báo cáo tài chính
rõ ràng minh bạch, không chỉ quan trọng đối với công ty lớn đã niêm yết mà nó cũng cần thiết
đối với SMCs nhằm đảm bảo tính cạnh tranh, tiếp cận với các nguồn tài chính và tìm kiếm đối
tác cho sự tăng trưởng và phát triển của họ (UNCTAD, 2002). Bài viết này cố gắng xác định
quan điểm của người sử dụng BCTC và thực trạng sử dụng BCTC tại các doanh nghiệp vừa và
nhỏ trong nền kinh tế chuyển đổi tại Việt Nam. Nghiên cứu xem xét sự khác nhau căn bản của
BCTC ở các công ty vừa và nhỏ trên phạm vi quốc tế (IASB, 2004) và phạm vi quốc gia (ASB,
1999). Nhìn chung, sự khác nhau xuất phát từ sự thiện chí của người dùng và mối tương quan chi
phí – lợi ích của thông tin. Vì thế, chúng ta cần trả lời câu hỏi: những yêu cầu thông tin của
người sử dụng được đáp ứng như thế nào ở phạm vi quốc gia cũng như quốc tế.
Trong nền kinh tế chuyển đồi, thực trạng BCTC quốc gia liên quan đến yếu tố kinh tế xã hội, bao
gồm tốc độ phát triển kinh tế, hệ thống pháp lý, giáo dục và cơ sở hạ tầng, thuộc địa-lịch sử-văn
hoá…(UNCTAD, 2000; Saudagaran and Diga 2003; Kosmala-Maclullich et al, 2004; Sevic ,
2004). Những yếu tố này, tác động mạnh mẽ độ chính xác của BCTC. Vì vậy, cần phải phân tích
Yếu tố tác động đến việc sử dụng thông tin tài chính cũng như tìm hiểu tại sao & bằng cách nào
các SMCs có thể cung cấp thông tin. Không may, rất ít người nhận thức được các vấn đề này. Sai
khi xem xét lại những nghiên cứu có liên quan, chúng ta thấy rằng hầu như các cuộc nghiên cứu
tài chính chỉ tập trung vào những công ty lớn đã niêm yết mà bỏ qua các công ty nhỏ (John and
Healeas,2000; Collis,2003). Các nghiên cứu cũng chỉ diễn ra ở các nước phát triển hơn là các
nước đang phát triển (Hopper và Hoque,2004; Mirshekary và Saudagaran,2005). Hơn nữa, các

cuộc nghiên cứu trước đây, đi theo cách phỏng vấn từng người cụ thể chứ không phỏng vấn
nhóm (phỏng vấn nhóm phù hợp hơn trong trường hợp muốn tìm hiểu mục đích chung của
2
BCTC truyền thống (ASSC,1975)). Thông qua áp dụng phương pháp phỏng vấn nhóm và phát
triển mô hình đo lường quan điểm của người sử dụng BCTC và thực trạng sử dụng BCTC tại
các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế đang phát triển, bài nghiên cứu này phần nào
đóng góp thông tin hữu ích cho những nghiên cứu sau này.
Bài nghiên cứu hoàn toàn dựa trên phương pháp nghiên cứu định tính. Ở Việt Nam, tiến hành 19
cuộc phỏng vấn án cấu trúc nhắm vào các đối tượng là những người sử dụng thông tin tài chính
của SMCs. Một phương pháp phân tích định lượng được sử dụng để phân tích các dữ liệu định
tính và để giải thích kết quả nghiên cứu.
Phần còn lại của bài viết này tập trung vào các vấn đề sau. Thứ nhất, quan điểm của người sử
dụng báo cáo tài chính đã được xem như là khung lý thuyết cho nghiên cứu. Thứ hai, môi
trường tài chính và kinh tế gần đây của Việt Nam được thảo luận tập trung vào sự khác nhau về
bối cảnh giữa nền kinh tế VN với các nước phát triển. Thứ ba, phương pháp nghiên cứu và thu
thập dữ liệu đã được vạch ra, các phát hiện và gợi ý cho những nghiên cứu trong tương lai đã
được thảo luận.
2. Người sử dụng và sử dụng báo cáo tài chính của các công ty vừa và nhỏ
Cơ sở cho việc xác định người sử dụng và việc sử dụng thông tin tài chính của doanh
nghiệp được dựa trên lý thuyết “quyết định hữu ích” (Staubus, 1961, 1977). Thuyết này nhằm
giải thích kế toán là một quá trình cung câp những thông tin cần thiết cho các nhà sản xuất để họ
đưa ra những quyết định thích hợp (Gray et al., 1996). Sự phát triển của thuyết hữu ích được xây
dựng nền móng đầu tiên vào giữa thế kỷ 20 khi mà báo cáo tài chính vào thời điểm này bị chỉ
trích là gần như không có giá trị sử dụng cho người sử dụng trong việc đưa ra các quyết định
kinh tế (Edwards, 1989). Do đó, tính hữu ích của thông tin tài chính được đánh giá bằng cách nó
giúp cho người sử dụng đưa ra những quyết định hợp lý và quan điểm của người sử dụng về mục
đích của báo cáo tài chính cũng dễ dàng chọn phương pháp kế toán phù hợp. Mặc dù có một số
lời chỉ trích (Puxty và Laughlin, 1983, 1990) nhưng chính điều này đã tạo cơ sở cho việc công bố
thông tin, đồng thời với ý nghĩa lý luận và thực tiễn nố cũng đóng vai trò quan trọng trong lịch
sử kế toán tài chính và những tiêu chuẩn đang được thiết lập ở các nước phát triển ( Staubus,

2000; Sharma and Iselin, 2003).
Thuyết hữu ích được công bố rộng rãi lần đầu tiên thông qua báo cáo Trueblood (AICPA, 1973)
ở Mỹ với quan điểm là mục đích của báo cáo tài chính là cung cấp thông tin làm cơ sở cho các
quyết định kinh tế. Báo cáo chỉ ra một cách rõ ràng sự chuyển đổi từ chức năng quản lý đến quan
điểm quyết định hữu ích.
3
Tại Anh, báo cáo Doanh nghiệp (ASSC, 1975) đã thể hiện một sự cố gắng từ rất sớm để thảo
luận về quan điểm quyết định hữu ích của báo cáo tài chính. Báo cáo xác định có 7 nhóm người
sử dụng báo cáo tài chính của doanh nghiệp, đó là nhà đàu tư, các chủ nợ vay, nhân viên, các
chuyên gia phân tích cố vấn, đối tác kinh doanh, chính phủ và công chúng. Báo cáo đã ảnh
hưởng đến nhiều nghiên cứu sau này trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, báo cáo đã bị chỉ trích vì nó
được xem như là chỉ dành riêng cho các công ty lớn, và việc sử dụng của mỗi nhóm người thì
không thảo luận rõ ràng.
Từ những năm 80, sự quan tâm đã ngày càng tăng lên đối với nhu cầu của người sử dụng và việc
sử dụng thông tin tài chính của các công ty nhỏ (Stanga and Tiller, 1983; Page, 1984; Berry et
al., 1987; Keasey and Watson, 1988; Marriott and Marriott, 2000; Collis and Jarvis, 2002), và
hầu hết những nghiên cứu này được áp dụng ở những nước phát triển. Chìa khóa chính yếu cho
những nghiên cứu này chính là cơ cấu tổ chức và quyền sở hữu của SMCs và môi trường mà nó
đang hoạt động. Không giống như các công ty lớn, các công ty nhỏ có mục tiêu, động cơ và hành
động hơi khác nhau (Storey, 1994; Jarvis và cộng sự, 2000), đồng thời việc phân chia quyền sở
hữu và quản lý thì không đồng loạt giống nhau (Carsberg et al., 1985; Marriott and Marriott,
2000). Kết quả là việc nắm quyền và trao quyền giữa cổ đông nội bộ và nhà quản lý kg được
xem xét 1 cách thoả đáng …… Những lập luận này dẫn đến một vấn đề cơ bản được xem như là
có liên quan đến báo cáo tài chính của các công ty nhỏ “ nên báo cáo những gì, cho ai, và tại
sao” (Perks, 1993; cited in John and Healeas, 2000, p. 17).
Chúng ta nhận thấy 1 điều thú vị rằng vì chính phủ không có yêu cầu bắt buộc công khai thông
tin tài chính công ty vừa và nhỏ, số lượng người sử dụng báo cáo tài chính này còn rất ít
(Chittenden et al, 1990). Tuy nhiên, đáng ngạc nhiên là đối tượng chính sử dụng BCTC và mục
đích sử dụng của họ khá đa dạng. Vấn đề có khả năng gây bất đồng là SMCs nên cung cấp
những thông tin gì cho người dùng của họ. Một số nghiên cứu (Trang, 1984; Barker và Noonan,

1996; Collis và Jarvis, 2000) cho rằng mục đích kế toán là phục vụ công tác quản lý của Giám
đốc công ty. Ông Page (1984) xem xét việc sử dụng các báo cáo của các công ty nhỏ và độc lập
và kết luận rằng cơ quan thuế cũng là một người sử dụng chính thông tin của các công ty nhỏ.
Tuy nhiên, ông cũng lập luận rằng: "Các nhân viên có mối quan hệ cá nhân với người chủ sở hữu
và vai trò chuyên viên cố vấn nhóm là rất hạn chế, không có thị trường chung cho các công ty cổ
phần hoá "(trang 272). Mặc dù nghiên cứu xác định giám đốc/chủ sở hữu và cơ quan thuế, như là
người dùng chính của các báo cáo tài chính của các công ty nhỏ, thiết lập tiêu chuẩn kế toán là
cần thiết, chẳng hạn như các IASB, tập trung vào mục đích chung của báo cáo tài chính, và loại
trừ nhu cầu cụ thể của người chủ sở hữu & Cục thuế. Thông thường, chúng ta dựa vào yêu cầu
4
của những người sử dụng BCTC doanh nghiệp lớn để thiết lập quy chuẩn kế toán, nhưng khi áp
dụng lại cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tình hình khá lộn xộn
Một số nghiên cứu cho rằng (Carsberg et al, 1985; Deakins & Hussain, 1994) báo cáo tài chính
là nguồn thông tin nội bộ then chốt của các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đồng thời, BCTC đóng vai
trò quan trọng trong quyết định cho vay của ngân hàng. Jarvis(1996) cho rằng nhà đầu cơ, chủ
đầu tư và nhân viên là đối tượng thường xuyên sử dụng BCTC. Tuy nhiên, ông ta cũng đề nghị
giao tế thương mại chẳng hạn như người cho vay cũng là đối tượng sử dụng BCTC của công ty.
Những phát hiện trên chứng minh rằng ở một phạm vi nhất định, những câu hỏi cơ bản về người
dùng và việc sử dụng BCTC công ty nhỏ không có được đáp án
Mặc dù thái độ người dùng BCTC đã được khảo sát tại các nước phát triển, nhưng hầu như chưa
có cuộc nghiên cứu nào ở nền kinh tế chuyển đổi. Cùng với sự phát triển của những tiêu chuẩn
báo cào tài chính riêng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Anh (ASB, 1997) và trên thế giới
(IASB, 2004), vấn đề này cần được đưa ra thào thuận tại VN. Thực thi BCTC trong nền kinh tế
chuyển đổi có những điểm khác biệt so với các nước phát triển (Bailey, 1995; Scheela &
Nguyen, 2004). Nghiên cứu góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế các nước và bổ sung những
thiếu sót của các nghiên cứu trước đây
3. Môi trường kinh tế và báo cáo tài chính của Việt Nam
Việt Nam là một quốc gia vừa nằm ở khu vực Đông Nam châu Á với dân số hơn 80 triệu.
Quốc gia này đã chớp lấy nền kinh tế thành công từ sự cải cách nền kinh tế thị trường trong
những năm gần đây. Cải cách, được gọi là Đổi Mới (cuộc cách mạng) nhấn mạnh chuyển đổi dần

dần từ một nền kinh tế kế hoạch tập trung sang nền kinh tế thị trường với chuyển dịch cơ cấu
kinh tế để đến trước sự tư hữu hóa (Montes, 2001). Trong quá trình chuyển đổi, khu vực tư nhân
được hỗ trợ như là một thành phần quan trọng của nền kinh tế (Webster, 1999) và SMCs, được
định nghĩa như các công ty độc lập với ít hơn 300 nhân viên hoặc vốn đăng ký dưới 10 tỷ đồng
(tương đương với 350,000£) (VieGov, 2001), được coi là một trong các nghị quyết quan trọng để
tạo ra công ăn việc làm và tăng trưởng kinh tế (UNIDO, 2000) và để bảo vệ độc lập kinh tế
(UNDP, 2002). Dữ liệu từ Tổng cục Thống kê gần đây cho thấy SMCs với ít hơn 300 nhân viên
chiếm hơn 95 phần trăm của tất cả các công ty và đã phát triển trong con số 30% mỗi năm trong
mười năm qua (Tổng cục Thống kê, 2004). Mặc dù với tầm quan trọng kinh tế của họ, SMCs
phải đối mặt với những thách thức đáng kể chẳng hạn như hạn chế kỹ năng kinh doanh và cơ sở
hạ tầng không đầy đủ và thể chế kém phát triển (Webster, Năm 1999; Scheela và Nguyễn, 2004).
Quan trọng hơn, SMCs thiếu một chế độ báo cáo minh bạch, là điều cần thiết để giúp họ tiếp cận
các nguồn tài chính cho sự tăng trưởng và phát triển của họ (ADB, 2001).
5
Cũng như ở các nước đang chuyển đổi khác như Trung Quốc hay các nước Đông Âu, kế
toán và hệ thống tài chính Việt Nam đã trải qua những thay đổi cấp tiến từ xã hội chủ nghĩa, chế
độ kế toán cho một mô hình định hướng thị trường. Tuy nhiên, những thay đổi này tụt hậu xa
đằng sau sự phát triển của hoạt động kinh tế. Năm 1995, sau sáu năm Đổi Mới, hệ thống kế toán
doanh nghiệp (Bộ Tài chính, năm 1995) và hệ thống kế toán cho doanh nghiệp nhỏ hơn (Bộ Tài
chính, năm 1996) đã được giới thiệu như là bước đầu tiên để nhận ra khu vực tư nhân như là một
đối tượng của giao dịch kinh tế. Không giống như Mỹ hay vương quốc Anh nói chung Các
nguyên tắc kế toán được chấp nhận (GAAP), cả hai hệ thống kế toán Việt Nam giống như một
hướng dẫn sử dụng sổ sách kế toán chứ không phải là một bộ sưu tập các khái niệm và các
nguyên tắc và báo cáo tài chính của SMCs 221 được điều khiển bởi thuế và doanh nghiệp nhà
nước hơn là các lực lượng thị trường tự do (Yang và Nguyen, 2003). Các hệ thống không phải là
tiêu chuẩn, nhưng bao gồm các hệ thống phụ của báo cáo tài chính, sổ cái tài khoản, tài liệu kế
toán và quy định kế toán chi tiết. Trọng tâm chính của báo cáo là hướng vào các doanh nghiệp
nhà nước (ADB, 2001), cơ quan thuế và các cơ quan chính phủ khác là những người sử dụng
chính báo cáo tài chính.
Mặc dù tầm quan trọng của SMCs trong phát triển kinh tế quốc gia là hoàn toàn được

công nhận, nhưng thực hành báo cáo tài chính của họ đã bị bỏ qua. SMCs là cần thiết được chia
sẻ cùng một chế độ báo cáo với các công ty lớn. Hơn nữa, Chuẩn mực kế toán Việt Nam, mà chủ
yếu là thực hiện theo quy định với Chuẩn mực kế toán quốc tế, gần đây đã được ban hành và
được dự định sẽ được sử dụng trong tất cả các doanh nghiệp, kích thích sự gia tăng khối lượng
và độ phức tạp của quy định kế toán áp đặt trên SMCs. Có thể lập luận rằng các hoạt động kế
toán, đặc biệt là trong SMCs, quan tâm nhiều hơn với việc tuân thủ pháp luật hơn hợp lý kinh tế.
Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý và quy định ở Việt Nam, cũng như ở các quốc gia đang chuyển
đổi khác, giới hạn trong phạm vi và được thể hiện trong các điều khoản chung và lỏng lẻo (Abu-
Nassar và Rutherford, 1996). Vì vậy, SMCs đã trở nên nổi tiếng cho việc nghèo hoặc thậm chí
không có sổ sách kế toán (UNCTAD, 2000). Do đó, người sử dụng thông tin tài chính của họ
không thể đánh giá rủi ro và lợi nhuận trong tương lai và điều này có thể tạo ra vấn đề tài trợ
(Lloyd-Lý do et al, 2000), cạnh tranh khó khăn và tỷ lệ thất bại cao (UNCTAD, 2002).
Có thể kết luận rằng giả định cơ bản về tính hữu ích của thông tin kế toán đã được thử
thách trong bối cảnh nền kinh tế chuyển đổi. Điều này đòi hỏi bằng chứng thực nghiệm về nhận
thức và sử dụng thông tin tài chính của người dùng mà SMCs nghiên cứu cố gắng để giải quyết.
4. Phương pháp
6
Nghiên cứu này thông qua một phương pháp nghiên cứu định tính thuần túy. Lý do cho
sự lựa chọn phương pháp định tính là tiếp cận xuất phát từ bản chất và bối cảnh của nghiên cứu.
Nghiên cứu định tính được sử dụng khi các nhà nghiên cứu tìm hiểu bối cảnh của vấn đề nghiên
cứu về các khía cạnh trong điều kiện như thế nào và lý do tại sao nó xảy ra (Cassell và Symon,
1994) và khi hiện tượng nghiên cứu là rõ nét hơn là dự tính trước (Creswell, 2003). Những đặc
điểm được trình bày trong nghiên cứu này: nó là một nghiên cứu thăm dò cung cấp một điều tra
sâu sắc, chi tiết để cung cấp bằng chứng về nhận thức và cách sử dụng của người sử dụng thông
tin và nó cũng cố gắng để xác định cũng như khái niệm về mối quan hệ giữa các chủ đề đang nổi
lên căn cứ vào các dữ liệu. Các lý do khác cho sự lựa chọn phương pháp này là dữ liệu về kinh tế
không đáng tin cậy và những vấn đề trong các cuộc điều tra về quản lý tại các nước có nền kinh
tế chuyển đổi (Hopper và Hoque, 2004) nơi mà phương pháp định lượng thay thế thì không thực
hiện được. Thiết kế nghiên cứu định tính trong các hình thức yêu cầu quy nạp tự nhiên và là một
phần của quá trình khái niệm, cụ thể là khung khái niệm (Llewelyn, 2003) hoặc lý thuyết nền

tảng (Glaser và Strauss, 1967; Strauss và Corbin, 1998). Nghiên cứu lựa chọn một loạt các người
sử dụng bằng cách sử dụng một mẫu ngẫu nhiên. cuộc phỏng vấn được thực hiện với 19 người
trả lời coi như là người sử dụng báo cáo tài chính tiềm năng được SMCs chuẩn bị, bao gồm cả
người sử dụng theo luật định (cơ quan thuế và số liệu thống kê quan) và người sử dụng không theo
luật định (cố vấn tài chính, quản lý và giám đốc ngân hàng cho vay và Giám đốc tài chính / kế toán
trưởng). Tất cả người tham gia trả lời đều ở tại Hà Nội, thủ đô của Việt Nam. Bảng I cho thấy sự
phân chia của người trả lời.
Mẫu của người sử dụng thông tin được dựa trên Trang Vàng Hà Nội 2004 được xuất bản
bởi Công ty Cổ phần Truyền thông Việt Nam. Một trong những lợi thế của việc này là mỗi công
ty / tổ chức đã có một hồ sơ hoàn chỉnh bao gồm tên, địa chỉ, số điện thoại và một số chi tiết của
các nhà quản lý. Một ưu điểm khác là danh sách này được coi là nguồn dữ liệu được cập nhất
mới nhất có sẵn.
Một cuộc tìm kiếm ban đầu trên các trụ sở ngân hàng của chính phủ, và chuyên mục tư
vấn sản xuất một danh sách của 22 ngân hàng thương mại (số lượng các ngân hàng sau đó giảm
đến tám bằng cách chọn tất cả các tên thứ ba trong danh sách), 11 văn phòng chính phủ (bao
gồm cả thuế và phòng thống kê) và 3 tư vấn tài chính. Cuộc nghiên cứu sau đó dựa trên địa chỉ
thư liên lạc. Bản sao của một bức thư giới thiệu giải thích mục đích, nội dung và phương pháp
phỏng vấn đã được gửi tới các nhà quản lý của tất cả các phòng ban, tổ chức. Các số liên lạc
trong chín thỏa thuận tham gia nghiên cứu và cuối cùng tám cuộc phỏng vấn được hoàn thành.
Cuộc tìm kiếm thứ hai theo loại hình công ty tư nhân trong HanoiYellowPage tạo ra một
danh sách 366 công ty tư nhân. Danh sách này là cơ sở dữ liệu mới nhất có thể truy cập các công
7
ty tư nhân kể từ khi một khung mẫu thay thế toàn diện của SMEs không tồn tại. Một nhược điểm
lớn của danh sách là nó không cho biết qui mô kinh doanh. Tuy nhiên, như trên 95% các doanh
nghiệp ngoài nhà nước vừa và nhỏ (Tổng cục Thống kê, 2004), danh sách này được xem là đủ
cho nhu cầu của các cuộc nghiên cứu. Một mẫu ngẫu nhiên số người được hỏi sau đó được lựa
chọn bằng cách chọn tất cả các yếu tố thứ năm. Quá trình dẫn đến một mẫu nhỏ của 74 công ty
được coi là khả thi để phỏng vấn. Các công ty này sau đó đã được liên lạc qua điện thoại để sắp
xếp các cuộc phỏng vấn. Phần lớn các địa chỉ liên lạc ban đầu đã không thành công vì một số lý
do: công ty đã rời khỏi thị trường, người được phỏng vấn đã quá bận rộn hoặc không quan tâm

đến nghiên cứu. Một số người trả lời phỏng vấn tiềm năng bước đầu được cung cấp các cuộc
hẹn, nhưng sau đó họ thay đổi ý định. Cuối cùng, 11 các cuộc phỏng vấn với chủ sở hữu / giám
đốc và kế toán trưởng công ty đã được tiến hành. Trang tin của người trả lời được cung cấp trong
Phụ lục (Bảng AI).
Mặc dù tỷ lệ trả lời các cuộc phỏng vấn thấp (36% trong mẫu người sử dụng và 15%
trong mẫu của SMCs), đây là dự kiến. Ví dụ, Templeman và Wootton (1987) có tỷ lệ trả lời là
12%, Marriott và Marriott (2000) báo cáo tỷ lệ phản ứng là 6,7% và Fillis et al. (2004) cũng
được quản lý của họ cuộc phỏng vấn với một tỷ lệ đáp ứng 15%. Một lý do cho tỷ lệ đáp ứng
thấp là loại nghiên cứu này là không bình thường tại Việt Nam: tất cả những người trả lời nói
rằng đó là lần đầu tiên, họ đã tham gia vào nghiên cứu loại này. Cũng có một mức độ nghi ngờ
và một số người trả lời yêu cầu chi tiết quan trọng về nhà nghiên cứu trước khi họ đồng ý để
được phỏng vấn.
Người dùng Mã sử dụng Số liên lạc Số trả lời Tỷ lệ phần trăm trả lời
Quản lý tín dụng Ngân Hàng BL 8 2 25,00
Tư vấn tài chính FA 3 1 33.33
Cán bộ thuế TA 7 2 28.57
Nhân viên Thống kê SO 4 3 75.00
Kế toán trưởng CA 15 4 26,66
Chủ sở hữu / Giám đốc OM 59 7 11,86
Tổng số 96 19 19,79
Bảng I. Đơn giá của mẫu của người sử dụng
Trong khi 19 câu trả lời có thể xuất hiện được khá hạn chế, điều này có thể được coi là đủ
cho một nghiên cứu định tính. Hiện tượng học, "lý thuyết lấy mẫu" là một thuật ngữ được sử
dụng để cho biết nơi mà kích thước của mẫu được xác định như lý thuyết nổi lên (Glaser và
8
Strauss, 1967). Ngoài ra, như đã có một mức độ nhất quán trong các câu trả lời của người trả lời, kích
thước mẫu, do đó, có thể được coi là đầy đủ cho các Mục đích của điều tra này.
Hai câu hỏi được thiết kế để phù hợp với bối cảnh của các cuộc phỏng vấn. Một phương
pháp tiếp cận bán cấu trúc cho phép sự linh hoạt trong thiết kế và thực hiện các cuộc phỏng vấn,
kết quả trong một dữ liệu phong phú để phân tích tiếp theo (Horton et al, 2004). Câu hỏi bán cấu

trúc được sử dụng trong những cuộc phỏng vấn cá nhân một đối một. Các câu hỏi bắt đầu với
câu hỏi chung liên quan đến các vấn đề liên quan đến những người tham gia. Mục đích của
những câu hỏi này là cho phép người tham gia tự do trả lời câu hỏi, nâng cao ý tưởng của mình
và giảm nguy cơ phản ứng thiên vị (Dicken, 1987 được trích dẫn trong Marriott và Marriott năm
1999; Bedard và Gendron, 2004). Theo dõi câu hỏi sau đó được sử dụng để hướng dẫn những
người tham gia thông qua các chủ đề có liên quan chủ yếu phát sinh từ các tài liệu. Những chủ đề
được liệt kê dưới đây:
- Định nghĩa SMC;
- Tổng nhu cầu thông tin;
- Mục đích của việc sử dụng thông tin;
- Kinh nghiệm trong việc đối phó với các báo cáo tài chính;
- Thời gian đọc báo cáo tài chính;
- Nhận thức về sự liên quan của các phần khác nhau của các báo cáo tài chính;
- Tiếp cận thông tin;
- Tần số sử dụng;
- Mức độ hiểu biết về thông tin;
- Nhận thức về chất lượng thông tin (độ tin cậy, tính phù hợp, kịp thời, so sánh);
- Các nguồn thông tin khác;
- Cân nhắc chi phí - lợi ích và nhận thức về vai trò của các chuẩn mực kiểm toán và kế toán.
Các câu hỏi đã được gửi đến các viện nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán và có được tính
hợp lệ đối mặt với những câu hỏi liên quan. Một định dạng báo cáo tài chính (Bộ Tài chính, năm
1996) cũng được sử dụng cho ý kiến cụ thể của người trả lời. Mỗi phỏng vấn chỉ mất từ 40 phút
đến 2 giờ. Tất cả các cuộc phỏng vấn được hoàn thành trong hai khoảng thời gian từ tháng 1-2 và
từ tháng 5-6 năm 2005.
Tất cả các cuộc phỏng vấn được ghi âm với sự cho phép của người trả lời để tạo điều
kiện phân tích sau đó và Nvivo (Phiên bản 2.0) được sử dụng để hỗ trợ phân tích định tính quá
trình. Nó được công nhận rằng ý nghĩa của thông tin nhúng trong từ phiên âm là quan trọng hơn
là những lời đọc (Miles và Huberman, 1994). Vì vậy, quá trình mã hóa được thực hiện như một quá
trình "Tìm kiếm Thông tin" chứ không phải là một sự cố phân nhỏ đoạn văn.
Quá trình mã hóa không chỉ để tóm tắt các phân đoạn dữ liệu, cũng là một cách nhóm

những tóm tắt vào một số lượng nhỏ hơn của các bộ, chủ đề hoặc cấu trúc.
9
Tính năng này cũng rất hữu ích trong việc xác định mối quan hệ của các chủ đề phát sinh
từ các cuộc phỏng vấn. Quá trình mã hóa giúp xây dựng các mô hình mã hóa, còn được gọi là mã
hóa khung (Strauss, 1987; Berg, 2004) và phục vụ như một công cụ để xác định và phân tích các
chủ đề mới phát sinh từ các cuộc phỏng vấn. Những khung hình đã được sử dụng tương tác với
tất cả các trường hợp (văn bản phỏng vấn) để sản xuất một mô hình mẫu của nhu cầu và sử dụng
thông tin của người sử dụng. Hình 1 cho thấy mô hình này.
5. Kết quả và thảo luận
Một quy mô tần số đã được phát triển để tóm tắt các câu trả lời các cuộc phỏng vấn tiến
hành. Bảng II cho thấy chi tiết về quy mô này. Quy mô được tính bằng cách đếm số ý kiến tương
tự về cùng một vấn đề được đề cập trong các cuộc phỏng vấn. Những vấn đề chính được thảo
luận trong các phần sau đây cung cấp một cái nhìn sâu sắc hơn vào quan điểm của người trả lời.
5.1. Định nghĩa của SMCs
Ấn tượng đầu tiên từ những cuộc phỏng vấn đó là mặc dù tất cả các câu trả lời đều nhận
thức được tầm quan trọng trong kinh tế của SMCs nhưng những kiến thức chung về pháp luật
hiện hành đối với SMCs thì bị giới hạn. Tất cả những người trả lời đều nói rằng họ không biết
cách mà chính phủ định nghĩa thế nào là SMC. Hầu hết những người trả lời (14 trong tổng số 19
người) cho rằng việc định nghĩa SMC phụ thuộc vào sự hiểu biết riêng của chính người được hỏi
và phụ thuộc vào những yêu cầu, đòi hỏi từ những công việc mà họ đang làm:
Nó được phổ biến ở Việt Nam là doanh nghiệp nhà nước được coi là [một] SMC. . . tôi nghĩ
rằng các tiêu chuẩn có liên quan nhất là doanh thu và lợi nhuận gộp hàng năm. (SO (1)).
Tôi không rõ ràng về những tiêu chí, như tôi nghĩ rằng các tiêu chí bao gồm số lượng
nhân viên và tổng vốn đầu tư. Tuy nhiên, đây chỉ là ý kiến của tôi. (BL (2)).
Ngoài ra còn có một vấn đề làm thế nào một SMC phải được xác định. Khi người trả lời
là thông tin về các ngưỡng chính thức của SMC được xác định bởi chính phủ (VieGov, 2001), họ
nói rằng định nghĩa là không đầy đủ và các tiêu chuẩn khác cần được xem xét. Trong khi không
có sự đồng thuận mạnh mẽ, sau đây là một ví dụ về các tiêu chí mà có thể được sử dụng:
Tôi nghĩ rằng chúng ta nên xem xét các yếu tố ngành công nghiệp như hoặc chúng ta
nên có một số bổ sung các tiêu chí như thu nhập bình quân của người lao động, đóng góp ngân

sách nhà nước, (BL (2)).
10
Hình 1.Mô hình của mô hình nhận thức và sử dụng thông tin của người sử dụng
Số lượng người sử dụng
Yes No N/A
1.Định nghĩa của SMC Thiếu thông tin về định nghĩa 19 0 0
Cung cấp nhận thức cá nhân về khái niệm SMC 14 3 2
2.Những người sử dụng và nhu cầu của họ cho các cơ quan 19 0 0
Chính phủ thông tin người sử dụng chính của người sử dụng thông tin
khác (các nhà đầu tư, ngân hàng và tổ chức tín dụng, các cổ đông
khác)
6 13 0
Bảng cân đối kế toán tổng số và doanh thu hàng năm là quan trọng 14 4 1
Thông tin về dòng tiền là quan trọng 16 2 1
Các thông tin khác 14 3 2
Sử dụng phương pháp thay thế các thông tin liên lạc 8 11 0
3.Người dùng truy cập và sử dụng nộp thông tin theo luật định là
phương pháp chính của bộ sưu tập thông tin
19 0 0
Một định dạng thay thế các báo cáo được sử dụng rộng rãi 5 14 0
Tiếp xúc trực tiếp với các công ty được sử dụng rộng rãi 8 11 0
Sử dụng thiết bị để truy cập thông tin tài chính 3 16 0
Tác dụng chính của báo cáo tài chính là tuân thủ chính phủ (thuế,
thống kê thu thập, mục đích quản trị khác)
17 2 0
Chuyên môn kế toán là một hạn chế sử dụng thông tin 7 11 1
4.Chất lượng Thông tin về độ tin cậy của thông tin là thấp 13 2 0
Nhận thức của Giám đốc ảnh hưởng đến chất lượng thông tin 8 3 1
Khả năng kế toán là quan trọng đối với chất lượng thông tin 13 2 0
Các chi phí lớn hơn những lợi ích của hoạt động kế toán 4 3 12

5.Vai trò của kiểm toán kiểm toán là một chỉ số quan trọng của chất
lượng thông tin
19 0 0
11
Chất lượng kiểm toán ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng thông tin 14 5 9
Lệ phí kiểm toán là việc xem xét chính để sử dụng dịch vụ kiểm toán 2 17 0
Kế toán có thể cung cấp dịch vụ kiểm toán 1 14 0
Ghi chú: Tổng số lượng người dùng - 19, Tổng số lượng người sử
dụng độc quyền của Giám đốc (19 - 7 = 12), tổng số lượng người sử
dụng độc quyền của kế toán (19 - 4 = 15)
Bảng II.Tần số quy mô của mô hình nhận thức và sử dụng thông tin tài chính của người sử
dụng
Các SMCs trong nghiên cứu này xuất hiện không biết gì về tình trạng pháp lý của riêng
mình. Điều này sẽ có hậu quả cho chính phủ trong nỗ lực của họ để giới thiệu và áp dụng quy
định tài chính liên quan đến SMCs. Trong khi việc thiếu nhận thức về tình trạng pháp lý SMC
không phải là được đề cập trong lý thuyết, điều này có thể là một tính năng của SMCs trong nền
kinh tế chuyển tiếp khác.
5.2. Người sử dụng báo cáo tài chính và nhu cầu thông tin của họ
Ở các nước phát triển, những người sử dụng BCTC cho rằng thông tin trong BCTC
không bao quát bằng những thông tin trong các nghiên cứu hàn lâm. Đồng quan điểm với tạp chí
Page 1984 và Chittenden et al 1990, nghiên cứu thấy rằng cục Thuế và tổ chức chính phủ là
những đối tượng thường xuyên sử dụng BCTC
Tôi nộp báo cáo đến cục Thuế và cơ quan đăng ký kinh doanh. Tôi biết đây là nghĩa vụ
phải nộp cho cơ quan chính quyền nhưng tôi đã không làm trong những năm qua.
Chỉ khoảng 30-40% doanh nghiệp ngoài quốc doanh nộp báo cáo tài chính đến cơ quan
quản lý như công ty chúng tôi chẳng hạn Và tôi có hỏi một số doanh nghiệp họ nói rằng họ
không biết về nó hoặc nhà nước không yêu cầu.
Cũng như Carsberg và Deakins and Hussain tranh luận, các ngân hàng cũng là người sử
dụng các thông tin tài chính. Tuy nhiên, qua một cuộc nghiên cứu cho thấy rằng đa số doanh
nghiệp không sử dụng dịch vụ ngân hàng. Chỉ 4 trong 11 SMCs báo cáo rằng ngân hàng là người

sử dụng chính các báo cáo tài chính. Phạm vi kinh doanh nhỏ và thủ tục cho vay phức tạp là
nguyên nhân chính khiến các SMCs ít khi nghĩ đến việc sử dụng ngân hàng như 1 nguồn tài
chính. Mối quan hệ giữa chủ doanh nghiệp và ngân hàng không được thân thiết vì thiếu sự trao
đổi qua lại. Việc này đã củng cố kết quả nghiên cứu trước đó ở các nước phát triển (Keasey and
Watcon 1993 Jarvs et al., 1996). Tuy nhiên cũng có báo cáo nói rằng phương thức liên lạc là
nhân tố chính cải thiện mối quan hệ. Việc sử dụng thông tin thay thế cũng chỉ ra sự bất hợp lý cả
về số lượng và chất lượng thông tin của những báo cáo tài chính hiện nay chúng ta luôn sử dụng
12
các quan hệ trực tiếp với SMCs như là nguồn thông tin chính yếu Chúng ta cũng có một định
dạng báo cáo khác biệt
Họ thường xuyên đến công ty tôi và thậm chí làm việc cả với nhân viên kế toán
Ở một vài trường hợp, sự thất bại trong giao tiếp thông tin giữa ngân hàngvà SMCs
không phải nguyên nhân duy nhất dẫn đến thất bại của các SMC. Hai nhân viên tín dụng tranh
luận rằng việc thiếu kinh nghiệm trong vấn đề làm việc với khách hàng cả nhân cũng tác động
mạnh tới mối quan hệ ngân hàng và doanh nghiệp vừa và nhỏ
…Không phải mãi cho đến thời gian gần đây, chúng tôi mới mở rộng thị trường đến khu vực
tư nhân…
Vai trò của các nhà tư vấn phân tích tài chính rất quan trọng trong việc giúpđỡ các SMCs
hiểu rõ hơn về thông tin tài chính. Tuy nhiên ở thời điểm hiện tạikhông có một doanh nghiệp nào
sử dụng dịch vụ tư vấn bởi vì họ là doanh nghiệp nhỏ mà vấn đề chi phí thì lớn.
Thông tin được cung cấp bởi SMC dường như chưa thỏa mãn được yêu cầu của người sử dụng.
Tất cả người sử dụng cho rằng báo cáo tài chính là công cụ thông tin chính giữa SMCs và khách
hàng. Ngoài những nhân tố kinh tế chính trong báo cáo tài chính như doanh thu, chi phí, lợi
nhuận, công nợ phải thu, phải trả khách hàng, người sử dụng cũng yêu cầu thông tin về triển
vọng của doanh nghiệp trong tương lai
Vấn đề chính là tính hiệu quả kinh tế và tính khả thi của các dự án mà doanh nghiệp vay nợ
Tôi nghĩ rằng thông tin dòng tiền rất quan trọng trong việc quản lý một doanh nghiệp.
Tuy nhiên hầu như các thông ty không hiểu bản chất và lợi ích của việc báo cáo dòng tiền
16 trong tổng số 19 người dùng BCTC cho rằng thông tin liên quan đến việc dự báo và dòng tiền
đều quan trọng. Tuy nhiên thông tin này bị giới hạn sử dụng bởi nó không có sẵn hoặc các nhà

quản lý giải thích kg rõ ràng, thêm vào đó năng lực dự báo quá tệ. Tất cả 8 người dùng BCTC
không thuộc SMCs nói rằng SMCs không thể cung cấp dự báo dòng tiền rõ ràng
Tôi nghĩ dự báo quá tệ. Hầu hết thông tin mang tính chất đối phó và làm như quảng
cáo vậy
5.3. Khả năng truy cập và sử dụng các thông tin của người dùng
Cách truy cập thông tin báo cáo tài chính của SMCs đa dạng theo thu cầu mỗi người. Tất
cả người dùng đề cập đến việc đệ trình BCTC theo yêu cầu, cụ thể là do luật quy định, đây được
xem như là 1 nguồn thông tin chính. 5 người được phỏng vấn đề cập đến những cách khác nhau
cung cấp thông tin chẳng hạn như: đưa ra các định dạng BCTC khác và trực tiếp liên hệ với
SMC
13
"chúng tôi có định dạng riêng trong báo cáo nội bố bao gồm chỉ tiêu cơ bản như doanh thu
khoản thu khoản nợ, tồn kho, vốn chủ sơ hữu và lợi nhuận biện. Các khách để giảm bớt rủi ro
trong việccho vay là chúng tôi thường xuyên liên hệ trực tiếp với khách hàng"
"chúng tôi gửi một định dạng đến công ty và thu thập phản hồi từ họ. Tôi cũng thăm hòi công
tyđể kiểm tra sổ sách kế toán cũng như các báo cáo "
Tất cả 19 người được phỏng vấn nói rằng báo cáo tài chính cốt yếu dùng cho thuế và các
mục đích quản trị khác của các cơ quan nhà nước. Phỏng vấn với các giám đốc tiết lộthêm về
việc tạo ra các báo cáo tài chính không phải cho mục đích kinh tế mà hầu nhưcho các vấn đề
pháp lý. Điều này làm cho chủ / giám đốc công ty có thái độ tiêu cực đối vớivài trò báo cáo tài
chính mà trước đây Keasey & Short (1990) đã đề cập giống như tâm lý lúc họ buôn bán kinh
doanh ế ầm và như thể là 1 gánh nặng vô hình cho các hoạt động kinh doanh.
"Tôi nộp báo cáo tài chính cho cục thuế. Chúng tôi phải làm vì nó là luật."
Tôi chỉ gửi thông tin bởi đó là yêu cầu"
Khi đối tượng sử dụng BCTC là các chuyên gia kế toán. Theo những người giám đốc
SMC trong cuộc phỏng vấn, đây là đối tượng có ảnh hưởng lớn nhất đối với việc sử dụng thông
tin BCTC của họ.
"Tôi không hiểu hết chúng tôi phải tuyển kế toán để họ lo các vấn đề này.
Lý do đơn giản là tôi không phải dân chuyên kế toán. Thật sự, tôi chỉ quan tâm đến chỉ
tiêu thể hiện tình hình kinh doanh.

Mặc dù điều này trái ngược kết quả nghiên cứu tại các công ty có quy mô lớn do Abu-
Nassar và Rutherford nghiên cứu 1996, nhưng giống với kết quả cuộc điều ra doanh nghiệp vừa
nhỏ ở các nước phát riển của tạp chí Marriott & Marriott công bố năm 2000. Mariott cho rằng
cần thiết kiểm tra đôn đốc năng lực kế toán của các SMC để đáp ứng những yêu cầu quản lý nội
bộ. Tuy nhiên, cần tiến thành thêm nghiên cứu để đo lường mức độ hiểu thông tin tài chính của
giám đốc SMC.
5.4. Ý kiến của người dùng BCTC về chất lượng thông tin
Những người được phỏng vấn, kg làm trong các SMC cho rằng thông tin do SMC cung
cấp không có giá trị. Có 7 ứng viên trả lời rằngkiến thức tài chính "Thậm chí nhiều trong số bọn
họ không biết cách phân bổ doanh thu và chí phí Nếu giám đốc muốn có báo cáo chính xác thì
quy trình kế toán phải đúng chuẩn của các chủ sữa hữu thì quá khác biệt, phụ thuộc quá lớn và
kinh nghiệm và học thức. Họ cho rằng ban giám đốc có cái nhìn không tốt về vai trò kế toán. Do
đó, họ không thể nào cải thiện chất lượng thông tin. Có những dẫn chứng cho thấy rằng, ban
giám đốc tác động làm thay đổi kế toán nội bộ để làm chứng từ giả trốn thuế
14
"Thậm chí nhiều trong số bọn họ không biết cách phân bổ doanh thu và chí phí Nếu giám
đốc muốn có báo cáo chính xác thì quy trình kế toán phải đúng chuẩn
Tôi nghĩ có 2 lý do. Một, khả năng kế toán trong những công ty này kém. Họ không thể đáp
ứng tất cả nội dung BCTC do đó họ chỉ làm những gì họ có thể. Thứ hai, thậm chí kế toán làm
được nhưng họ phải theo sự chỉ dẫn của chủ doanh nghiệp. Tôi nghĩ ít nhất 60-70% thực sự có
lời nhưng họ báo lỗ
Một vài công ty sử dụng các nhân viên thuế và các cán bộ thuế về hưu để lập báo cáo cho
họ. Một mặt, họ có mối quan hệ tốt với chính quyền. Mặt khác, họ tránh các vấn đề trong số
liệu Do đó, sổ sách kế toán và sổ cái không được rõ ràng và thiếu tính hệ thống
Đặc tính thông tin được cung cấp, độ tin cậy và kịp thời được xem như là các yếu tố tạo
nên sự hữu dụng BCTC. Báo cào về thu nhập và doanh thu biên thường kg có độ tin cậy cao.
Ngoại trừ cục thuế và kế toán, tất cả người dùng BCTC phải đưa ra những yêu cầu cụ thể, trong
trường hợp họ muốn có được báo cáo 1 cách thường xuyên việc đơn giản hóa thông tin. Báo cáo
lãi lỗ ít giá trị nhất vì nó đo lường thiếu chính xác nhất. Ngoài trừ nhân viên kế toán và cán bộ
thuế, tất cả người dùng BCTC phải đưa ra những yêu cầu cụ thể, trong trường hợp họ muốn có

được báo cáo 1 cách thường xuyên
…tình trạng phổ biến hiện nay là mỗi công ty đều sử dụng 2 hệ thống báo cáo song song, một
được gửi đến cơ quan chính phủ,, một được sử dụng cho việc quản lý vì nó thể hiện con số trung
thực.
…Doanh thu báo cáo chỉ bằng 30 đến 40% doanh thu thựcvà BCTC gởi trễ 3tháng so với quy
định.
…Các công ty cố gắng lách thuế bằng cách thêm chi phí lương cho những người họ hàng, quen
biết mà thực tế những người này không hề làm việc cho họ. Một cách nữa là để phần doanh thu
dưới dạng công nợ phải trả.
Lý do gửi báo cáo trễ đã được đề cập ở trên. Một nguyên nhân nổi bật khác chính là thời
gian cho phép gửi báo cáo quá dài và quy trình duyệt của cơ quan thuế quá chậm
…Số lượng báo cáo tài chính gửi đến cơ quan thuế quá lớn, nó vượt xa khả năng kiểm soát của
cơ quan thuế
Có 1 điều đáng chú ý là có 8 torng số 11 SMC lấy thông tin từ mạng Internet. Người ta
dự báo rằng ông nghệ thông tin ngày càng phổ cập rộng rãi, cơ hội cải thiện mối quan hệ người
dùng BCTC và các công ty ngày càng nhiề. Tuy nhiên, hầu hết, những người dùng BCTC cho
rằng họ không lấy thông tin từ mạng internet.
5.5. Cân đối chi phí và lợi ích
15
Trái ngược với kết quả nghiên cứu của Drury và Tayles 1995, nhưng lại tương tự với kết
quả nghiên cứu Carsber et al 1985 và Keasey – Short 1990, những người được phỏng vấn trong
bài nghiên cứu cho rằng thiếusự cân đối giữa chi phí và lợi ích của các báo cáo tài chính. Tất
cả giám đốc/chủ đầu tư và kế toán cho rằng họ duy trì hệ thống kế toán bởi vì đó là quy định bắt
buộc của pháp luật. Họ cũng không thấy mối quan hệ giữa chi phí và lợi ích báo cáo tài chính.
…Tôi không bao giờ nghĩ về điều đó (sự cân đối giữa chi phí và lợi ích của các báo cáo tài
chính). Tọi không thấy bất kì sự liên quan nào trong các hoạt động kế toán
Theo tôi rất khó để thấy mối quan hệ giữa lợi ích và chi phí của BCTC. Nói thật, tôi chưa
bao giờ nghĩ về điều đó.
Theo tranh luận của Marriott & Marriott 2000, quan điểm chi phí và lợi ích BCTC tuỳ
thuộc vào trình độ và kĩ năng quản lý của chủ đầu tư/ người quản lý

5.6. Vai trò của kiểm toán
Tất cả những người được phỏng vấn đều nhất trí vai trò của kiểm toán để nâng cao chất
lượng BCTC. Tuy nhiên, chỉ 2 trong số 11 SMC sử dụng dịch vụ kiểm toán. Về các khoản chi
phí kiểm toán mà SMC phải chịu, những người được phỏng vấn cho rằng họ quan tậm đến chất
lượng và năng lực kiểm toán hơn là chi phí.
…Đề nghị trong BCTC thường chung chung và không hữu ích lắm. Họ không đưa ra những lời
khuyên cụ thể về các vấn đề liên quan đến tài chính và quản lý
Tôi nghĩ rằng vấn đề không nằm ở chỗ chi phí kiểm toán mà nằm ở chỗ các doanh nghiệp sợ
kiểm toán sẽ làm lộ những vấn đề quản lý cố hữu trong cách hoạt động của công ty. Tất cả công
ty kiểm toán cấn có trách nhiệm với chất lượng kiểm toán.
…Kiểm toán viên không thể giúp tất cả doanh nghiệp đặc biệt là doanh nghiệp quy mô nhỏ $ rất
nhỏ
Kiểm toán viên không có trách nhiệm về những gian lận mà họ kg tìm thấy trong quá trình kiểm
toán
Về vài trò của kế toán khi có kiểm toán bắt buộc theo luật định, 14 trong số 15 người
được phỏng vấn ( kg kể kế toán) cho rằng việc này không khả thi vì đó không phải là yêu cầu
pháp lý bắt buộc. Mặc dù kế toán có thể cung cấp thêm thông tin, nhưng những người được
phỏng vấn cho rằng sự trung thực của kế toán trong việc chuẩn bị và cung cấp thông tin cũng
không đáng tin cho lắm.
…Thậm chí kế toán trưởng cũng kg đáng tin…theo như tôi biết, một số kế toán trưởng lạm dụng
chức quyền, cung cấp thông tin sai sự thật.
16
Yếu tố then chốt ảnh hưởng đến nhu cầu và thuê mướn kiểm toán là mối quan tâm về
chất lượng dịch vụ hơn là chi phí dịch vụ. Vì vậy, chúng ta cần xem xét mối quan hệ giữa kế
toán và công ty như là 1 hình thức cải thiện chất lượng thông tin.
6. Kết luận
Nghiên cứu này đã phân tích quan điểm người đọc và việc sử dụng thông tin của các
SMC trong nền kinh tế chuyển đổi. Bài nghiên cứu dựa vào những lý thuyết kế toán hữu dụng và
tiến hành theo phương pháp phỏng vấn bán cấu trúc với mẫu phỏng vấn đa dạng bao gồm những
người sử dụng thông tin tài chính ở các SMC Việ Nam

Cùng với những nghiên cứu trước đây ở Việt Nam, nghiên cứu nhận thấy rằng cục thuế
và cơ quan nhà nước là đồi tương sử dụng BCTC thường xuyên. Ngân hàng củng là nhóm sử
dụng thông tin tài chính. Tuy nhiên, giới hạn về phạm vi hoạt độn gkinh odanh và quan điểm tiêu
cực về tính phức tạp trong thủ tục vay mượn từ các ngân hàng là lý do làm cho các doanh nghiệp
không muốn cung cấp thông tin tài chính cho các ngân hàng. Những người sử dụng BCTC đều
cho rằng cần phải bổ sung thêm chỉ số đánh giá hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong
BCTC. Thông tin về dòng tiền và dự báo dòng tiền cũng không kém phần quan trọng đối với
nhân viên tín dụng ngân hàng nhưng những thông tin này không có giá trị sử dụng và mang tính
chất quảng cáo nhiều hơn.
Trái ngược với nghiên cứu của Abu-Nassar và Rutherford 1996, nghiên cứu cho thấy
rằng giám đốc SMC xem ý kiến chuyên viên kế toán là rào cản lớn nhất trong việc dùng thông
tin tài chính và quan điểm của họ về chức năng BCTC cũng được bình luận như là yếu tố then
chốt trong việc cải thiện chất lượng thông tin và chu kì cung cấp BCTC cho người sủ dụng.
Giám đốc SMC hầu như không thấy lợi ích từ các BCTC hiện tại vì họ không hiểu thông tin
cũng như chất lượng thông tin được cung cấp trong BCTC kém. Do đó, giám đốc SMC đánh giá
thấp chí phí –lợi ích của BCTC. Trong số những người dùng BCTC, họ thường nghi ngờ độ tin
cậy của những thông tin do SMC cung cấp. Một vài mẫu cung cấp thông tin khác nhau giữa
người dùng và công ty báo cáo được triển khai nhằm cứu vãn tình hình, nhưng nó không thể thay
thế được vì không được công nhận chính thức và không thường xuyên được sử dụng. Nghiên
cứu cũng chỉ ra rằng định nghĩa SMC không được mọi người đón nhận và sự giám sát cũng như
quy định của chính phủ sẽ là động lực chính thúc đẩy các SMC Việt Nam cung cấp đầy đủ thông
tin tài chính doanh nghiệp. Kiểm toán BCTC cũng tồn tại nhiều bất cập bởi vì chất lượng kiểm
toán và tính khả thi thực hiện kiểm toán trong các SMC
Nghiên cứu kết luận rằng những thông tin trong BCTC của SMC không giúp ích nhiều
cho việc ra quyết định less decision usefulness và trong điều kiện VN thì điều này khó mà cải
17
thiện được. Vì vậy, SMC phải năng động hơn để BCTC của họ có thể đáp ứng những thông tin
mà người đọc thực sự mong muốn chứ không chỉ đơn thuần là tuân theo quy định của chính phủ
nếu họ muốn tồn tại và phát triển trong môi trường thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế chuyển
đồi

Vì mẫu nghiên cứu nhỏ và chỉ tiến hành ở khu vực Hà Nội, tính tổng quát hoá của nghiên
cứu cũng bị giới hạn. Những hạn chế này mở ra một nền tảng cho những nghiên cứu mang tính
khái quát cao hơn đặc biệt nghiên cứu định lượng được thực hiện nhằm xác minh những phát
hiện của bài báo cáo này. Nghiên cứu định lượng khó thực hiện, tuy nhiên, phương pháp nghiên
cứu này có thể phát hiện ra thêm những điều mới mà nghiên cứu này chưa làm được bằng cách
phân tích mối quan hệ giữa năng lực SMC để cung cấp thông tin chi thiết hơn, đáp ứng mong
muốn của người đọc.
18