Cho thuê tài sản và hoạt động cho thuê tài sản ở Việt Nam.doc

LỜI MỞ ĐẦU
Hình thức tài trợ thông qua cho thuê tài sản đã có lòch sử khá lâu
đời và diễn ra trong hầu hết mọi lónh vực hoạt động kinh doanh, thuộc
nhiều khu vực trên thế giới. Tuy nhiên từ kinh xuất hiện phương thức
thuê tài chính thì loại hình tài trợ này đã có những bước phát triển vượt
bậc cả về quy mô và phạm vi đòa lý. Ngày nay, nó đã trở thành một hình
thức tài trợ vốn cho kinh doanh khá phổ biến từ Châu Mỹ, qua Châu u,
Châu Á cho đến tận miền cực Nam Châu Phi hay Châu Đại Dương.
Cùng với sự phát triển về mặt đòa lý, sự phát triển về quy mô tài trợ
cũng diễn ra rất nhanh chóng và ngành cho thuê đã chiếm một phần rất
quan trọng trong thò trường máy móc, thiết bò và trường vốn của nền
kinh tế thế giới.
Một trở ngại cho các doanh nghiệp Việt Nam khi muốn trang bò
các thiết bò công nghệ thông tin hiện đại để phát triển sản xuất kinh
doanh là vấn đề vốn đầu tư. Giải quyết vấn đề này đòi hỏi phải có một
phương thức huy động vốn đầu tư mới có hiệu quả. Đó chính là hoạt
đông Cho Thuê Tài Chính. Đề tài “ Cho thuê tài sản và hoạt động cho
thuê tài sản ở Việt Nam” được nêu ra để góp phần vào việc giải quyết
vấn đề nêu trên.
Kết cấu của đề tài gồm 2 phần chính :
Chương I: Những lý luận cơ bản về cho thuê tài chính.
Chương II: Thực trạng hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam hiƯn
nay.
1
CHƯƠNG I : NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN
VỀ CHO THUÊ TÀI s¶n
I - LÞch sư h×nh thµnh vµ ph¸t triĨn cđa ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n :
Cho thuª tµi s¶n (CTTS) lµ mét c«ng cơ tµi chÝnh ®· ®ỵc s¸ng t¹o ra tõ
rÊt sím trong lÞch sư v¨n minh nh©n lo¹i. Theo c¸c th tÞch cỉ, c¸c giao dÞch
thuª tµi s¶n ®· xt hiƯn tõ n¨m 2.800 tríc C«ng Nguyªn. C¸c thÇy tu gi÷ vai
trß ngêi cho thuª, ngêi thuª lµ nh÷ng n«ng d©n tù do. Tµi s¶n ®ỵc ®em ra

giao dÞch bao gåm nhiỊu lo¹i tµi s¶n rÊt ®a d¹ng : C«ng cơ s¶n xt n«ng
nghiƯp, sóc vËt kÐo, nhµ cưa, ®Êt rng...
Trong c¸c nỊn v¨n minh cỉ ®¹i nh Hy L¹p - La M· hay Ai CËp còng
®· xt hiƯn c¸c h×nh thøc thuª ®Ĩ tµi trỵ cho viƯc sư dơng ®Êt ®ai, gia sóc,
c«ng cơ s¶n xt...
Tuy nhiªn, c¸c giao dÞch thuª tµi s¶n thêi cỉ thc h×nh thøc thuª mua
kiĨu trun thèng . Ph¬ng thøc giao dÞch cđa h×nh thøc nµy t¬ng tù nh ph¬ng
thøc thuª vËn hµnh ngµy nay vµ trong st lÞch sư hµng ngµn n¨m tån t¹i cđa
nã, ®· kh«ng cã sù thay ®ỉi lín vỊ tÝnh chÊt giao dÞch.
§Çu thÕ kû 19, ho¹t ®éng thuª mua ®· cã sù gia t¨ng ®¸ng kĨ vỊ sè l-
ỵng vµ chđng lo¹i thiÕt bÞ tµi s¶n cho thuª. §Õn ®Çu thËp niªn 50 cđa thÕ kû
nµy, giao dÞch thuª mua ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triĨn nh¶y vät, nhÊt lµ t¹i Hoa
Kú.
TÝn dơng thuª mua còng ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triĨn m¹nh mÏ ë Ch©u
A vµ nhiỊu khu vùc kh¸c kĨ tõ ®Çu thËp niªn 70.
Nguyªn nh©n chÝnh thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng thuª mua cã nh÷ng bíc
ph¸t triĨn m¹nh mÏ, nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ do nã lµ mét h×nh
thøc tµi trỵ cã tÝnh an toµn cao, tiƯn lỵi vµ hiƯu qu¶ ®èi víi c¸c bªn tham gia.
2
II - Kh¸i niƯm vỊ cho thuª tµi s¶n :
Cho thuê là gì ?
Cho thuê là việc chủ sở hữu một tài sản giao nó cho một người khác
sử dụng trong một thời gian các đònh, còn người sử dụng phải trả một
khoản tiền nhất đònh cho chủ sở hữu. Hết thời hạn, chủ sở hữu thu hồi
hoặc bán phần giá trò còn lại của tài sản đó.
Chủ tài sản được gọi là người cho thuê
Người sử dụng tài sản là người thuê
Khoản tiền phải trả được gọi là tiền thuê.
Tháa thn thuª tµi s¶n :
Lµ tháa thn mµ theo ®ã, ngêi cho thuª chun qun sư dơng tµi s¶n

sang ngêi thuª trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, ®ỵc tháa thn tríc ®Ĩ nhËn ®-
ỵc nh÷ng kho¶n tiỊn thuª.
Tháa thn thuª tµi chÝnh hc thuª mua thn :
Lµ mét tháa thn cã nh÷ng ®Ỉc ®iĨm nh sau :
- Thêi gian cho thuª : trung hc dµi h¹n, chiÕm phÇn lín ®êi sèng h÷u
Ých cđa tµi s¶n vµ kh«ng thĨ hđy ngang theo ý mn cđa mét bªn.
- PhÇn lín c¸c chi phÝ b¶o tr×, b¶o hiĨm, rđi ro, th vµ c¸c lỵi Ých ph¸t
sinh trong qu¸ tr×nh sư dơng tµi s¶n ®ỵc chun tõ ngêi cho thuª sang ngêi
thuª.
- Tỉng sè tiỊn mµ ngêi thuª tr¶ cho ngêi cho thuª trong st thêi gian
thuª thêng ®đ ®Ĩ bï ®¾p toµn bé gi¸ gèc cđa tµi s¶n céng víi phÇn lỵi nhn
hỵp lý.
- §ång thêi, tháa thn thuª mua cßn cho phÐp ngêi thuª cã qun lùa
chän mua hc tiÕp tơc gia h¹n thuª tµi s¶n sau khi hỵp ®ång thuª mua ®¸o
h¹n.
3
Thỏa thuận thuê vận hành :
Thuê vận hành là một thỏa thuận thuê :
- Có thời hạn ngắn hơn nhiều so với đời sống hữu ích của tài sản.
- Tổng số tiền mà ngời thuê phải trả cho ngời cho thuê nhỏ hơn nhiều
so với giá gốc của tài sản.
- Ngời thuê có quyền hủy ngang sau khi báo trớc với ngời cho thuê
trong khoảng thời gian đã thỏa thuận (thờng là rất ngắn).
- Ngời cho thuê phải chịu toàn bộ mọi chi phí vận hành, bảo hiểm và
mọi rủi ro, thiệt hại không phải do ngời thuê gây ra.
- Khi thỏa thuận đáo hạn, quyền định đoạt tài sản thuộc về ngời cho
thuê.
Trong một giao dịch thuê vận hành, ngời thuê trả tiền thuê tơng ứng với
phần khấu hao tài sản trong suốt thời gian sử dụng và sau khi kết thúc hợp
đồng, ngời cho thuê tiếp tục tìm ngời thuê để thu hồi phần giá trị còn lại của

thiết bị. Hiếm khi ngời cho thuê thu hồi đủ vốn đầu t cho tài sản trong một
giao dịch thuê vận hành.
III - Các loại hình cho thuê tài sản chủ yếu :
1 - Thuê vận hành :
Thuê vận hành có hai đặc trng chính :
- Thời hạn thuê rất ngắn so với toàn bộ đời sống hữu ích của tài sản,
điều kiện để chấm dứt hợp đồng chỉ cần báo trớc trong 1 thời gian ngắn.
- Ngời cho thuê phải chịu mọi chi phí vận hành của tài sản nh chi phí
bảo trì, bảo hiểm, thuế tài sản... cùng mọi rủi ro và sự sụt giảm của giá trị tài
sản.
Mặt khác, ngời cho thuê đợc hởng tiền thuê và sự gia tăng giá trị của tài
sản hay những quyền lợi do quyền sở hữu mang lại nh : những u đãi giảm
4
thuế lợi tức, thuế doanh thu và những khoản khấu trừ do sự sụt giảm giá trị
tài sản mang lại...
Do thuê vận hành là hình thức cho thuê ngắn hạn nên tổng số tiền mà
ngời thuê phải trả cho ngời cho thuê có giá trị thấp hơn nhiều so với toàn bộ
giá trị của tài sản. Khi kết thúc hợp đồng, ngời chủ sở hữu có thể bán tài sản
đó, hoặc gia hạn hợp đồng cho thuê hay tìm một khách hàng thuê mới.
Ngời thuê có quyền sử dụng tài sản trong thời gian đã thỏa thuận và phải
có bổn phận trả tiền thuê. Ngời thuê không phải chịu các chi phí bảo trì, vận
hành hay những rủi ro liên quan đến tài sản nếu không phải do lỗi của họ gây
ra.
Hình thức thuê vận hành có thể coi là một loại hợp đồng để chấp hành,
tài sản không đợc ghi chép vào sổ sách kế toán của ngời thuê mà phần tiền
trả theo thỏa thuận đợc ghi nh mọi khoản chi phí bình thờng khác. Trong hợp
đồng này không dự kiến chuyển giao quyền sở hữu thiết bị khi hết hạn thuê,
cho nên thuê vận hành không phải là một giải pháp tài trợ cho hành động
mua tài sản trong tơng lai.
2 - Thuê tài chính (thuê mua) :

Cho thuê tài chính là một phơng thức tài trợ tín dụng trung hạn hay dài
hạn không thể hủy ngang. Theo phơng thức này, ngời cho thuê thờng mua tài
sản, thiết bị mà ngời thuê cần và đã thơng lợng từ trớc các điều kiện mua tài
sản đó với nhà cung cấp hoặc ngời cho thuê cung cấp tài sản của họ cho ngời
thuê. Tùy theo quy định của từng quốc gia, đợc coi là thuê mua thuần khi
thời hạn thuê mua thờng chiếm phần lớn đời sống hữu ích của tài sản và hiện
giá thuần của toàn bộ các khoản tiền thuê phải đủ để bù đắp những chi phí
mua tài sản tại thời điểm bắt đầu hợp đồng.
Thông thờng, một giao dịch thuê mua thờng đợc chia thành ba phần nh
sau :
a - Thời hạn thuê cơ bản :
5
Là thời hạn mà ngời thuê trả những khoản tiền thuê cho ngời cho thuê
để đợc quyền sử dụng tài sản. Trong suốt giai đoạn này, ngời cho thuê thờng
kỳ vọng thu hồi đủ số tiền đã bỏ ra ban đầu cộng với tiền lãi trên số vốn đã
tài trợ.
Đây là thời hạn mà tất cả các bên không đợc quyền hủy ngang hợp đồng
nếu không có sự chấp thuận của bên kia.
b - Thời hạn gia hạn tùy chọn :
Trong giai đoạn thứ hai này, ngời thuê có thể tiếp tục thuê thiết bị tùy
theo ý muốn của họ. Tiền thuê trong suốt giai đoạn này thờng rất thấp so với
tiền thuê trong thời hạn cơ bản, thờng chiếm tỷ lệ 1 - 2% tổng số vốn đầu t
ban đầu và thờng phải trả trớc vào đầu mỗi kỳ thanh toán.
c - Phần giá trị còn lại :
Theo thông lệ, tại thời điểm kết thúc giao dịch thuê mua, ngời cho thuê
thờng ủy quyền cho ngời thuê làm đại lý bán tài sản. Ngời thuê đợc phép h-
ởng phần tiền bán tài sản lớn hơn so với giá mà ngời cho thuê đa ra, hoặc đợc
khấu trừ vào tiền thuê hay đợc coi nh một khoản hoa hồng bán hàng.
Các loại chi phí bảo trì, vận hành, phí bảo hiểm, thuế tài sản và mọi rủi
ro thờng do ngời thuê chịu và tổng số tiền mà ngời thuê trả cho ngời cho thuê

trong suốt thời gian thuê thờng đủ để bù đắp lại toàn bộ giá gốc của tài sản.
Trong suốt thời gian diễn ra hoạt động thuê tài sản, quyền sở hữu pháp
lý đối với tài sản thuộc về ngời cho thuê và quyền sử dụng tài sản thuộc về
ngời thuê. Do giữ quyền sở hữu pháp lý đối với tài sản nên mọi u đãi về thuế
khóa và các khoản tiền bồi thờng do cơ quan bảo hiểm trả cho tài sản đều do
ngời cho thuê hởng. Nhng ngời cho thuê thờng chiết khấu phần tiền khuyến
khích về thuế vào khoản tiền thuê mà ngời thuê phải trả theo định kỳ, còn
khoản tiền bồi thờng của công ty bảo hiểm thờng đợc ngời cho thuê chuyển
cho ngời thuê sau khi ngời thuê hoàn thành trọn vẹn mọi nghĩa vụ theo quy
định của hợp đồng.
Trong khoản tiền thuê mà ngời thuê trả ngời cho thuê theo định kỳ bao
gồm tiền vốn gốc, tiền lãi tín dụng, phần lợi nhuận hợp lý, chi phí quản lý đã
6
®ỵc khÊu trõ phÇn khun khÝch vỊ c¸c lo¹i th mµ tµi s¶n ®ỵc hëng. Do ®ã,
vỊ thùc chÊt, thuª mua thn lµ mét h×nh thøc cđa sù vay mỵn nÕu xÐt theo
ph¬ng diƯn ngêi thuª vµ lo¹i h×nh giao dÞch nµy còng chÝnh lµ mét h×nh thøc
tµi trỵ tÝn dơng nÕu xem xÐt tõ phÝa ngêi cho thuª.
Sù kh¸c biƯt so víi mét kho¶n vay nỵ vµ còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng
nguyªn nh©n t¹o ra sù ph¸t triĨn m¹nh mÏ cđa h×nh thøc giao dÞch nµy lµ ng-
êi cho thuª n¾m gi÷ qun së h÷u ph¸p lý vµ cã qun thu håi ngay lËp tøc
nÕu cã nh÷ng ®e däa sù an toµn ®èi víi tµi s¶n. §ång thêi ngêi cho thuª cã
thĨ ®ỵc hëng phÇn lỵi nhn do kho¶n tiỊn tiÕt kiƯm th lỵi tøc do khÊu hao
tµi s¶n cho thuª mang l¹i sau khi ®· chiÕt khÊu cho ngêi thuª theo th st
th lỵi tøc cđa hä.
§èi víi ngêi thuª, ngoµi c¸c lỵi Ých nh gia t¨ng n¨ng lùc s¶n xt trong
®iỊu kiƯn h¹n chÕ vỊ ngn vèn ®Çu t, hä cßn ®ỵc hëng c¸c lỵi thÕ nh tû sè
vèn/nỵ kh«ng thay ®ỉi, ®ỵc hëng dÞch vơ chuyªn m«n cao cđa C«ng ty cho
thuª vµ gi¶i qut ®ỵc nh÷ng vÊn ®Ị c«ng nghƯ. §ång thêi, ngoµi nh÷ng
kho¶n tiỊn chiÕt khÊu do ngêi cho thuª chun cho, ngêi thuª cßn ®ỵc hëng
kho¶n tiỊn ho·n th do tiỊn th lµm gi¶m th lỵi tøc.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTTC :
* Môi trường, chính sách, luật pháp :
Như bất kỳ hoạt động kinh doanh nào khác, CTTC cũng chòu sự tác
động của môi trường pháp lý và các chính sách của Nhà nước. Ở Việt
Nam CTTC là mét hình thức rất mới nên môi trường pháp lý vẫn còn
đang trong giai đoạn thử nghiệm và hoàn thiện. Đến nay mới chỉ chính
thức có các văn bản pháp lý sau dùng cho hoạt động CTTC:
- Quy chế tạm thời và tổ chức và hoạt động của Công ty
CTTC tại Việt Nam ban hành kèm theo nghò đònh số 64/ CP
ngày 9/1/1995 của chính phủ.
7
- Thông tư số 03/TT –NH5 ngày 9/2/1996 của Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam hướng dẫn thực hiện “ Quy chế tạm thời về
tổ chức và hoạt động của Công ty CTTC tại Việt Nam:
- Thông tư số 49/ 1999/TT/BTC ngày 6/5/1999 của Bộ tài
chính về “ Hướng dẫn thực hiện luật thuế giá trò gia tăng đối với
hoạt động cho thuê tài chính”.
* Môi trường kinh tế :
Vì là hoạt động tín dụng trung hạn và dài hạn với mục đích hỗ trợ
vốn cho các doanh nghiệp đầu tư máy móc thiết bò cho sản xuất nên
CTTC chòu tác động rất rõ ràng cuả môi trường kinh tế. Nếu nền kinh tế
đang trong giai đoạn phát triển, nhu cầu đầu tư cho sản xuất lớn thì
CTTC sẽ phát triển mạnh. Ngược lại, nếu nền kinh tế phát triển hoặc
suy thoái thì nhu cầu đầu tư không lớn sẽ hạn chế sự phát triển của
CTTC.
* Lãi suất và chính sách tín dụng của Ngân hàng :
CTTC là một kênh dẫn vốn mới so với hình thức cho vay cổ điển
của Ngân hàng. Nếu lãi suất cho vay của ngân hàng thấp thì sẽ gây khó
khăn cho hoạt động CTTC vì khách hàng sẽ chọn hình thức vay cổ điển.
Ngược lại, lãi suất của ngận hàng cao sẽ làm CTTC có cơ hội phát triển.

Bên cạnh đó, ưu thế của CTTC là việc không đòi hỏi thế chấp hay bảo
lãnh phức tạp như ngân hàng. Nhưng nếu ngân hàng đơn giản hóa các
thủ tục và điều kiện cho vay vốn thì CTTC sẽ gặp khó khăn.
Hơn nữa, việc điều chỉnh lãi xuất ngân hàng cũng gây rủi ro cho
hoạt động CTTC bởi lẽ việc xác đònh giá tiền thuê ban đuầ là dựa trên
8
cơ sở lãi suất. Nếu trong quá trình cho thuê mà ngân hàng điều chỉnh lãi
suất trong khi công ty CTTC không thể điều chỉnh đựợc giá thuê thì
Công ty CTTC sẽ là người chòu rủi ro do việc điều chỉnh lãi suất này.
* Tỷ giá hối đoái :
Ở các nước đang phát triển như Việt Nam, các máy móc thiết bò cho
thuê thường là các thiết bò nhập của nước ngoài nhằm mục đích trang bò
công nghệ mới phát triển sản xuất do trong nước chứ đủ trình độ sản
xuất được. Do phải nhập máy móc thiết bò bằng ngoại tệ mà lại thu tiền
thuê và hoạch toán bằng nội tệ nên khi có biến động về tủ giá hối đoái
sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động CTTC. ( Đến nay ở Việt Nam
vẫn quy đònh tiền thuê phải thu bằng đồng Việt Nam, gây khó khăn cho
các công ty CTTC khi phải nhập máy móc thiết bò từ nước ngoài).
* Yếu tố tâm lý :
CTTC là một hình thức mới, rất phổ biến ở các nước phát triển
nhưng lại rất mới ở các nước đang phát triển, nhất là ở Việt Nam. Để
chấp nhận hành thức CTTC đòi hỏi phải có một trình độ nhận thức cao
về kinh tế, một tâm lý fám tiếp nhận cái mới mà không phải ai cũng có
ngay được. Người Việt Nam, cũng như những nước Châu Á khác, ảnh
hưởng bởi những quan niệm “ ăn chắc, mặc bền “ từ ngày trước để lại
nên không dễ dàng chấp nhận thuê mướn như người Châu u. Tuy
nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, chắc chắn trong tương lai
CTTC sẽ được nhận thức đúng đắn hơn, rộng rãi hơn và se có điệu kiện
phát triển mạnh hơn.
9