Lý luận hình thái kinh tế xã hội và quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa ở Việt nam

Tiểu luận Triết học
Lời nói đầu
Lý luận hình thái kinh tế - xã hội là một trong những nội dung quan
trọng của chủ nghĩa duy vật lịch sử. Lý luận đó vạch rõ kết cấu cơ bản và
phổ biến của mọi xã hội, quy luật vận động và phát triển tất yếu của xã hội
từ hình thái này qua hình thái khác, từ thấp lên cao.
Việc nhận thức đúng, bảo vệ và vận dụng sáng tạo lý luận hình thái
kinh tế - xã hội của Mác đang trở thành một nhiệm vụ chính trị cấp bách,
bởi lẽ từ khi chủ nghĩa xã hội rơi vào khủng hoảng thì học thuyết này là một
trọng điểm lý luận bị công kích từ nhiều phía. Mặt khác, trong việc vận
dụng lý luận hình thái kinh tế - xã hội để tiếp tục sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa ở Việt nam cũng đang làm nảy sinh nhiều vấn đề mới, đòi
hỏi chúng ta phải biết vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin nói chung và
lý luận hình thái kinh tế - xã hội nói riêng vào thực tiễn Việt Nam để tiếp
tục thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc.
Xuất phát từ ý nghĩa quan trọng của lý luận cũng nh thực tiễn, tôi đã
chọn đề tài: "Lý luận hình thái kinh tế - xã hội và quá trình công
nghiệp hóa và hiện đại hóa ở Việt nam", bài tiểu luận có cấu trúc gồm 3
phần:
Phần I : Lời nói đầu
Phần II: Nội dung lí luận hình thái kinh tế - xã hội
I. Lý luận hình thái kinh tế - xã hội
II. Quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá của Việt Nam
Phần III: Kết luận
Do phạm vi nghiên cứu của đề tài rộng, hạn chế về mặt thời gian và
kiến thức, nên mặc dù đã có rất nhiều cố gắng, song bài viết không thể
tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong nhận đợc ý kiến đóng góp của
các thầy cô giáo, em xin trân trọng cảm ơn.
Nội dung của lý luận hình thái kinh tế - xã hội
I. Lý luận hình thái kinh tế - xã hội.
1. Khái niệm

Hình thái kinh tế-xã hội là một phạm trù chỉ xã hội ở từng nấc thang
lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trng cho xã hội đó, phù
hợp với một trình độ nhất định của lực lợng sản xuất và với một kiến trúc
thợng tầng tơng ứng đợc xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy.
1
Tiểu luận Triết học
Phạm trù hình thái kinh tế-xã hội áp dụng cho mọi xã hội. Ngoài
những yếu tố cơ bản nói trên, mỗi hình thái xã hội còn có những quan hệ
khác nh quan hệ dân tộc, quan hệ gia đình và những quan hệ khác. Những
yếu tố cơ bản hợp thành một hình thái kinh tế-xã hội hình thành những mối
quan hệ có tính quy luật nh: mối quan hệ biện chứng giữa lực lợng sản xuất
và quan hệ sản xuất, giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thợng tầng. Chính sự
liên hệ và tác động lẫn nhau giữa các yếu tố đó là động lực bên trong của sự
phát triển xã hội, thúc đẩy tiến bộ lịch sử.
Mỗi hình thái kinh tế - xã hội dựa trên một trình độ kinh tế, kỹ thuật
nhất định. Xã hội chuyển từ hình thái kinh tế - xã hội này sang hình thái
kinh tế-xã hội khác tức là chuyển từ nền văn minh này sang nền văn minh
khác.
2. Sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là quá trình lịch sử
tự nhiên.
Xã hội phát triển trải qua nhiều giai đoạn kế tiếp nhau, ứng với mỗi
giai đoạn của sự phát triển là một hình thái kinh tế-xã hội nhất định. Các
hình thái kinh tế-xã hội vận động, phát triển và thay thế nhau đều do tác
động của các quy luật khách quan, trong đó quy luật quan hệ sản xuất phù
hợp với trình độ và tính chất của lực lợng sản xuất là một trong những quy
luật quan trọng nhất. Đó là quá trình phát triển tự nhiên của lịch sử.
Loài ngời đã trải qua năm hình thái kinh tế-xã hội theo trật tự từ thấp
đến cao. Đó là một quá trình lịch sử tự nhiên, thể hiện tính liên tục của lịch
sử. Tuy nhiên không phải vì vậy mà cho rằng sự phát triển và thay thế các
hình thái kinh tế-xã hội ở mọi nơi đều giống nhau. Một số nớc không qua

hình thái này hay hình thái khác, đó là do sự vận động của xã hội diễn ra
không đồng đều giữa các quốc gia, các vùng. Trong lịch sử thờng xuất hiện
những trung tâm phát triển cao hơn về sản xuất vật chất kỹ thuật, hay về
văn hóa, chính trị sự giao lu, xâm nhập, tác động qua lại với trung tâm đó
làm xuất hiện khả năng một số nớc đi sau có thể rút ngắn tiến trình lịch sử,
không lặp lại tuần tự các quá trình phát triển của lịch sử nhân loại. Lênin
từng nhấn mạnh: Tính quy luật chung của sự phát triển trong lịch sử toàn
thế giới đã không loại trừ mà trái lại, còn bao hàm một số giai đoạn phát
triển mang những đặc điểm hoặc về hình thức hoặc về trình tự của sự phát
triển đó.
2
Tiểu luận Triết học
Nh vậy sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình
lịch sử tự nhiên. Đây chính là cơ sở lý luận chung để nhận thức con đờng
phát triển ở nớc ta hiện nay.
II. Quá trình công nghiệp hoá- hiện đại hoá ở Việt Nam
Đảng ta chỉ rõ: Nớc ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ t
bản, từ một xã hội vốn là thuộc địa, nửa phong kiến, lực lợng sản xuất rất
thấp. Đặc điểm này, xét về tính chất và trình độ, biểu hiện ở hai đặc trng
cơ bản: một là, trình độ của lực lợng sản xuất thấp quy định tính tất yếu
kinh tế - xã hội của ta cha đầy đủ, cha chín muồi trong sự phát triển tự
nhiên nội tại của nó; hai là, tồn tại nhiều tàn d quan hệ xã hội, ý thức t tởng,
tâm lý do chế độ thực dân, phong kiến cũ để lại. Đó là những khó khăn, trở
ngại trong bớc chuyển tiếp lịch sử từ một xã hội kém phát triển sang một xã
hội hiện đại phù hợp với những chuẩn mực và giá trị của nền văn minh nhân
loại.
Điều cần chú ý là, Việt nam có thể bỏ qua chế độ t bản, quá độ lên chủ
nghĩa xã hội nhng không thể bỏ qua việc chuẩn bị những tiền đề cần thiết,
nhất là những tiền đề về kinh tế cho sự quá độ ấy. Nói cách khác, có thể bỏ
qua chế độ t bản chủ nghĩa nhng phải tiến hành sao cho sự bỏ qua này

không hề vi phạm tiến trình lịch sử tự nhiên của sự phát triển. Do đó cần có
sự phát triển nhất định nhân tố t bản chủ nghĩa trong thời kỳ quá độ.
Nhận thức đợc điều đó để chúng ta cùng thống nhất với nhau rằng ở
Việt Nam quá độ tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội thì tất yếu cần phải xây
dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội thông qua quá trình công
nghiệp hóa-hiện đại hoá đất nớc.
Có thể hiểu một cách ngắn gọn công nghiệp hóa là quá trình biến một
nớc có nền kinh tế lạc hậu thành một nớc công nghiệp hiện đại. Còn, cơ sở
vật chất - kỹ thuật của một phơng thức sản xuất là hệ thống các yếu tố vật
chất của lực lợng sản xuất xã hội, phù hợp với trình độ kỹ thuật (công
nghệ) tơng ứng mà lực lợng lao động xã hội sử dụng để sản xuất ra của cải
vật chất đáp ứng nhu cầu xã hội. Nh vậy, giữa công nghiệp hóa và việc xây
dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội có quan hệ mật thiết với
nhau nhng lại không phải là một: công nghiệp hóa là con đờng để xây dựng
cơ sở vật chất - kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội nhng công nghiệp hóa chỉ
mang tính giai đoạn, khi mà nền công nghiệp hiện đại cha đợc xác lập, còn
3
Tiểu luận Triết học
việc xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội vẫn đợc tiếp
tục mãi mãi.
Công nghiệp hóa có bốn tác dụng to lớn đó là:
Một là, phát triển lực lợng sản xuất, tăng năng suất lao động, thúc đẩy
tăng trởng và phát triển kinh tế, khắc phục nguy cơ tụt hậu ngày càng xa
hơn về kinh tế giữa nớc ta với các nớc trong khu vực và trên thế giới, góp
phần ổn định và nâng cao đời sống của nhân dân.
Hai là, củng cố và tăng cờng vai trò kinh tế của nhà nớc; nâng cao năng
lực tích luỹ, tạo công ăn việc làm, khuyến khích sự phát triển tự do và toàn
diện của mỗi cá nhân.
Ba là, tạo điều kiện vật chất cho việc tăng cờng củng cố an ninh quốc
phòng.

Bốn là, tạo điều kiện vật chất cho việc xây dựng nền kinh tế độc lập tự
chủ, đủ sức tham gia một cách có hiệu quả vào sự phân công và hợp tác
quốc tế.
Do vị trí, tầm quan trọng và các tác dụng nói trên của công nghiệp hóa và
hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân, nên qua tất cả các kỳ đại hội Đảng ta
luôn xác định: Công nghiệp hóa là nhiệm vụ trung tâm trong suốt thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nớc ta
Dựa trên cơ sở đúc kết kinh nghiệm, cả những kinh nghiệm thành
công, kinh nghiệm thất bại của cả trong nớc và trên thế giới, Đại hội Đảng
VII đã đa ra quan niệm mới về công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nớc ta nh
sau: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển đổi căn bản toàn
diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế - xã hội
từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức
lao động cùng với công nghệ, phơng tiện và phơng pháp tiên tiến hiện đại,
dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ, tạo
ra năng suất lao động xã hội cao.
i hi VIII ca ng (thỏng 7-1996) kim im vic thc hin ngh
quyt i hi VII, tng kt 10 nm i mi v ra mc tiờu, phng
hng, gii phỏp thc hin CNH, HH t nc. i hi nhn nh, cụng
cuc i mi 10 nm qua ó thu c nhng thnh tu to ln, ''nc ta ó
ra khi cuc khng hong kinh t - xó hi nghiờm trng v kộo di hn 15
4
Tiểu luận Triết học
nm''. Kinh t tng trng nhanh, nhp tng GDP bỡnh quõn hng nm
thi k 1991-1995 t 8,2%. Lng thc khụng nhng n m cũn xut
khu mi nm khong 2 triu tn go. Nhiu cụng trỡnh thuc kt cu h
tng v c s cụng nghip trng yu c xõy dng. Nn kinh t hng húa
nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng cú s qun lý ca Nh
nc theo nh hng XHCN tip tc c xõy dng mt cỏch ng b v
cú hiu qu hn. n nh chớnh tr - xó hi tip tc c gi vng. Xut

phỏt t kt qu 10 nm i mi, t nhng tin ó c to ra, i hi
nhn nh rng, nc ta ó chuyn sang thi k phỏt trin mi - thi k y
mnh CNH, HH t nc. i hi xỏc nh mc tiờu ca CNH, HH l:
''xõy dng nc ta thnh mt nc cụng nghip cú c s vt cht - k thut
hin i, c cu kinh t hp lý, quan h sn xut tin b, phự hp vi trỡnh
phỏt trin ca lc lng sn xut, i sng vt cht v tinh thn cao,
quc phũng, an ninh vng chc, dõn giu, nc mnh, xó hi cụng bng,
vn minh, xõy dng thnh cụng ch ngha xó hi.
Từ nay đến năm 2020, ra sức phấn đấu đa nớc ta cơ bản trở thành một
nớc công nghiệp.
Sau i hi VIII, cụng cuc i mi din ra trong bi cnh: bờn cnh
mt s thun li, nc ta phi ng u vi nhiu khú khn, c bit l
phi i phú vi thiờn tai ln liờn tip xy ra v tỏc ng xu ca cuc
khng hong ti chớnh - tin t khu vc ụng Nam v mt s nc trờn
th gii. Tỡnh hỡnh chớnh tr quc t cng cú nhng din bin mi phc tp.
Mc dự vy, quỏ trỡnh i mi theo hng y mnh CNH, HH ó t
c nhng thnh tu quan trng. Tỡnh trng tng trng kinh t b chng
li v gim sỳt vo cui thp niờn 90, n nm 2000 ó c chn li. Nhỡn
chung, kinh t vn tng trng khỏ, vn húa, xó hi cú nhng tin b, i
sng nhõn dõn tip tc c ci thin. Tỡnh hỡnh chớnh tr - xó hi c bn
n nh, quc phũng v an ninh c tng cng. Cụng tỏc xõy dng,
5
Tiểu luận Triết học
chnh n ng c chỳ trng. H thng chớnh tr c cng c. Quan h
i ngoi c m rng, hi nhp kinh t quc t c tin hnh ch ng
v t nhiu kt qu tt.
i hi IX (thỏng 4-200l) khụng ch tng kt 5 nm thc hin Ngh
quyt i hi VIII, m cũn i sõu tng kt l5 nm i mi, 10 nm thc
hin Chin lc phỏt trin kinh t - xó hi, rỳt ra nhng bi hc kinh
nghim sõu sc, t ú phỏt trin v hon thin ng li v nh ra ng

li phỏt trin t nc trong hai thp niờn u th k XXI.
Hin nay, nhõn dõn ta ang n lc phn u y mnh quỏ trỡnh i
mi nhm thc hin mc tiờu ca Chin lc phỏt trin kinh t - xó hi 10
nm 2001-2010 m i hi IX ra l: a nc ta ra khi tỡnh trng
kộm phỏt trin, nõng cao rừ rt i sng vt cht v tinh thn ca nhõn dõn,
to nn tng n nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cụng
nghip theo hng hin i. Ngun lc con ngi, nng lc khoa hc v
cụng ngh, kt cu h tng, tim lc kinh t, quc phũng, an ninh c tng
cng, th ch kinh t th trng nh hng xó hi ch ngha c hỡnh
thnh v c bn; v th ca nc ta trờn trng quc t c nõng cao''.
Trong giai đoạn này, nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nớc
ta đợc sắp xếp theo trình tự nh sau: xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý và đẩy
mạnh cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại đi đôi với tiếp nhận
chuyển giao công nghệ mới từ nớc ngoài.
Các biện pháp để tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt nam:
* Tạo vốn tích luỹ : Vốn từ trong nớc: Huy động mọi nguồn lực trong các
thành phần kinh tế và dân, tạo điều kiện để phát huy nội lực của nền kinh
tế. Vốn từ nớc ngoài, tranh thủ trợ giúp của các nớc, các tổ chức trên thế
giới đồng thời tạo ra môi trờng thuận lợi cả về mặt pháp lý và kinh thế
nhằm thu hút vốn dầu t nớc ngoài.
* Đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, công nhân lành nghề và
cán bộ quản lý sản xuất kinh doanh. Đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên
môn vững vàng là yếu tố quan trọng đó góp vào thành công của sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc. Do vậy, công tác đào tạo cần hết sức
6
Tiểu luận Triết học
chú trọng cả về mặt số lợng và chất lợng, tránh chạy theo số lợng mà bỏ
quên chất lợng.
* Phát triển kết cấu hạ tầng: đờng xá, cầu cống, thông tin liên lạc, giao
thông vận tải

* Làm tốt công tác điều tra cơ bản, thăm dò địa chất.
* Đổi mới và nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, vai trò của Nhà nớc.
Những quan điểm, phơng pháp luận xuất phát để tiến hành công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nớc ta là:
- Coi trọng vai trò và bản chất nhà nớc, thể hiện đầy đủ quyền lực và
nguyện vọng của nhân dân. Thiết lập nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền
lực nhân dân đợc khẳng định và đợc thực hiện bằng pháp luật mang tính
công khai, bình đẳng, dân chủ và tiến bộ.
- Thực hiện những biến đổi mang tính cách mạng trên cả ba lĩnh vực: lực
lợng sản xuất, quan hệ sản xuất và kiến trúc thợng tầng. Trong đó phải ra
sức phát triển lực lợng sản xuất là nhiệm vụ trung tâm hàng đầu, tạo tiền đề
kinh tế vững chắc cho sự ra đời của phơng thức sản xuất xã hội chủ nghĩa.
Phát triển lực lợng sản xuất trong điều kiện cuộc cách mạng khoa học và
công nghệ đang diễn ra dồn dập, mạnh mẽ, đòi hỏi chúng ta phải có quan
niệm mới về công nghiệp hoá, không phải là u tiên xây dựng cơ sở vật chất
với những ngành công nghiệp truyền thống theo kiểu công nghiệp hoá cổ
điển mà là lựa chọn những ngành công nghệ thích hợp, xây dựng kết cấu hạ
tầng, cơ sở vật chất - kỹ thuật, hệ thống thông tin, tạo niềm tin nhanh chóng
ứng dụng công nghệ mới.
- Phù hợp với sự phát triển của lực lợng sản xuất, thiết lập từng bớc quan
hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa từ thấp đến cao với sự đa dạng về hình thức sở
hữu. Chế độ công hữu phải là kết quả hợp quy luật của quá trình xã hội hóa
thực sự chứ không thể tạo ra bằng biện pháp hành chính, cỡng ép. Chuyển
từ quan hệ hiện vật sang quan hệ hàng hóa- tiền tệ, trở lại đúng quy luật
phát triển tự nhiên của kinh tế. Thực hiện nhiều hình thức phân phối, lấy
phân phối theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu.
- Tiến hành cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực t tởng và văn
hóa. Phát huy nhân tố con ngời, con ngời vừa là mục tiêu, vừa là động lực
để xây dựng một xã hội văn minh.
7

Tiểu luận Triết học
Kết Luận
Nghiên cứu lý luận về hình thái kinh tế- xã hội giúp ta cơ sở để phân
biệt đợc sự khác nhau giữa thời kỳ kịch sử này với thời kỳ lịch sử khác,
nguyên nhân và cơ sở của sự xuất hiện và biến đổi của các hiện tợng xã hội
trong khuôn khổ những hình thái kinh tế- xã hội nhất định. Học thuyết này
lần đầu tiên trong lịch sử đã vũ trang cho chúng ta phơng pháp khoa học để
nghiên cứu sự phát triển của lịch sử nh là một quá trình lịch sử tự nhiên.
Giá trị không thể bác bỏ của học thuyết hình thái kinh tế-xã hội chẳng
những ở tính khoa học mà còn ở tính cách mạng. Khi phân tích quy luật vận
động của một hình thái kinh tế- xã hội nhất định, học thuyết này chỉ ra
những mâu thuẫn bên trong và chính sự vận động của mâu thuẫn này cuối
cùng dẫn đến sự chuyển hóa từ hình thái kinh tế- xã hội này sang hình thái
kinh tế- xã hội khác.
Hình thái kinh tế - xã hội là cơ sở lý luận để chúng ta nhận thức và lựa
chọn đúng con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam thông qua một
trong những hình thức là tiến hành quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá
đất nớc nhằm xây dựn cơ sở vật chất kỹ thuật cơ bản cho nền kinh tế. Nhận
thức và vận dụng đúng những nguyên tắc này nhằm phát huy quyền làm
chủ của nhân dân, củng cố và hoàn thiện Nhà nớc kiểu mới thích ứng với sự
phát triển đa dạng của các thành phần kinh tế theo định hớng đi lên chủ
nghĩa xã hội.
Mở đầu
Trong xã hội ta hiện nay bên cạnh những truyền thống đạo đức
hết sức tốt đẹp đang đợc phát huy và trở thành sức mạnh to lớn trong
sự nghiệp đổi mới đất nớc thì cũng có những vấn đề đạo đức xã hội
đang đợc đặt ra một cách cấp bách.Đó là cuộc đấu tranh giữa hai lối
sống:lối sống có lý tởng,lành mạnh,trung thực,sống bằng lao
động của chính mình,có ý thức bảo vệ của công,chăm lo lợi ích đất n-
ớc,và lối sống thực dụng,dối trá,ích kỉ,ăn bám,chạy theo đồng tiền

v.v
Vì vậy, một xã hội chủ nghĩa cộng sản đang trên đà hội nhập kinh tế quốc
tế nh Việt Nam,ta lại có những con sâu đang ăn mòn môi trờng văn hoá
mà chúng ta đang cố gắng xây đắp nh vậy thật là một vấn đề vô cùng bức
xúc của ngời dân.Chính vì vậy tội chọn đề tài Thay đổi môi trờng văn hoá
8
Tiểu luận Triết học
của một số thanh niên trẻ trong quá trình đô thị hoá ở Việt Nam,với
mong muốn mỗi chúng ta phải không ngừng bồi dỡng phẩm chất đạo đức
mới,đấu tranh lên án,vạch trần bản chất thối nát của lối sống cũ.

9
Tiểu luận Triết học
Nội dung
Chơng I:Thực trạng về môi trờng văn hoá
của một số thanh niên trẻ của Việt Nam .
1-Định nghĩa văn hoá:
Văn hoá là yếu tố đặc biệt quan trọng của sự liên kết cộng đồng.Văn hoá
dân tộc mang nhiều sắc thái của các địa phơng,các sắc tộc các tập đoàn ng-
ời song nó vẫn là một nền văn hoá thống nhất chứ không bị chia cắt.Tính
thống nhất trong đa dạng là đặc trng của văn hoá dân tộc.Văn hoá của dân
tộc hình thành trong quá trình lâu dài của lịch sử,hơn bất cứ yếu tố nào,tạo
ra sắc thái riêng của từng dân tộc.Mỗi dân tộc có một nền văn hoá độc đáo
của mình.Trong sinh hoạt cộng đồng,các thành viên của dân tộc thuộc
những thành phần xã hội khác nhau tham gia vào sự sáng tạo giá trị văn hoá
chung của dân tộc,đồng thời hấp thụ các giá trị đó.Giai cấp thống trị và giai
cấp bị trị khác nhau về điều kiện sống nên có những quan niệm khác nhau
về giá trị văn hoá và tạo nên những yếu tố văn hoá khác nhau,song các giai
cấp ấy vẫn tham gia vào sinh hoạt văn hoá chung của cộng đồng.Cá nhân
hoặc nhóm ngời nào từ chối những giá trị văn hoá dân tộc,họ tự tách mình

ra khỏi cộng đồng dân tộc.
2-Thực trạng:
Con ngời muốn tồn tại thì phải có ăn,mặc,ở,đi lại.Đó là những nhu cầu
tối thiểu của cuộc sống con ngời.Nh C.Mac đã chỉ rõ,có giải quyết đợc
những nhu cầu đó con ngời mới nghĩ đến chuyen văn thơ,triết học.Đời sống
của con ngời không phải chỉ dừng lại ở những nhu cầu vật chất mà còn
những nhu cầu về văn hoá,tinh thần là những cái đặc trng của con ngời.Tất
cả những nhu cầu vật chất và tinh thần đó đợc đáp ứng hay không lại phụ
thuộc vào chế độ xã hội,vào hình thái kinh tế xã hội mà mình đang
sống.Với Việt Nam ta sau một thời gian mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế,bộ
mặt xã hội đã có không ít sự đổi thay.Cùng với điều này lối sống của thanh
niên đã có những chuyển biến theo hai phía tích cực và tiêu cực.
Bởi vậy mới có chuyện một mặt những ngời lớn tuổi trầm trồ khen ngợi
sự nhanh nhẹn,thông minh,khả năng phán đoán và tinh thần lá lành đùm lá
rách,nắm bắt xã hội hết sức nhạy bén của giới trẻ.Ngày nay quan niệm học
để làm quan đang dần bị thay thế bởi quan niệm học để làm kinh tế,để làm
giàu cho gia đình,cho bản thân.Điều này thể hiện rõ ở một số thế hệ trẻ Việt
Nam,ngày nay giới trẻ làm ra tiền nhiều hơn và biết tiêu tiền một cách
10
Tiểu luận Triết học
thông minh nhất.Họ không còn chuyện gì cũng xoè tay xin tiền viện trợ từ
bố mẹ,thậm chí có những ngời đã làm chủ những công ty lớn làm ăn rất
phát đạt.Bên cạnh đó,tầng lớp trẻ còn biết quan tâm đến những ngời xung
quanh đến những hoàn cảnh khó khăn.Họ cũng tham gia hoạt động từ
thiện,các hoạt động xã hội hoặc các hoạt động mang tính phong trào nh các
nhóm hành động vì thế giới thứ ba.Không những vậy,họ còn giúp cho ngời
xích lại gần ngời hơn,chia sẻ cho nhau.Điển hình là chuyến viếng thăm trẻ
em mồ côi,khuyết tật chùa Kỳ Quang 2(quận Gò Vấp,thành phố Hồ Chí
Minh) vào ngày 27.03.05 với chủ đề Ngày chủ nhật nhân ái,hởng ứng
những đợt kêu gọi đóng góp ủng hộ cho nạn nhân chất độc màu da cam.Và

vào tháng 4.2005 ở quận Thanh Xuân-Hà Nội cũng diễn ra cuộc hiến máu
nhân đạo chữ thập đỏ đã thu hút đợc sự đồng tình ủng hộ của 11 phờng và 5
trờng đại học trên địa bàn quận.Đợc hỏi về phơng châm sống của mình,họ
đều nói họ sống vì lý tởng,vì Việt Nam ngày càng một giàu đẹp.
Nhng một mặt không thể chịu đợc cách ăn mặc,đầu tóc và những sở thích
có vẻ khùng khùng của một bộ phận thanh thiếu niên.Và bài tiểu luận nhỏ
này của tôi,xin đợc nói kỹ hơn về một số thanh niên đang đi ngợc lại với
văn hoá dân tộc.Nền kinh tế mà hiện nay chúng ta đang xây dựng nếu
không giữ vững định hớng xã hội chủ nghĩa nó sẽ tự phát triển theo hớng
kinh tế t bản chủ nghĩa.Biểu hiện của hớng đó vô cùng đa dạng,nhiều hình
nhiều vẻ,song tựu trung là lối sóng thực dụng,không tình nghĩa,tôn thờ
đồng tiền bất chấp đạo lý.Chẳng hạn giải trí trong bốn bức tờng chật hẹp từ
các trò chơi nh karaoke,chơi game rồi đến thuốc lắc,các vụ đua xe điên
cuồng vào lúc nửa đêm.Đang có sự khủng hoảng văn hoá sống trong một bộ
phận giới trẻ đô thị.Tuy cha thực sự là ngời lớn nhng một số thanh thiếu
niên trẻ đã có cách ăn chơi,hởng thụ vô cùng sành điệu.Rợu bia đang là
thú vui của một bộ phận giới trẻ Bên cạnh thứ nớc uống có nồng độ cồn
cao là những nhà nghỉ đợc mọc lên san sát.Những nơi này là điểm dừng
chân của nhiều thanh niên thậm chí là các cô cậu học sinh.Trên đờng
Nguyễn Văn Cừ(Gia Lâm-Hà Nội) có cả trăm địa điểm đợc đầu t khá đẹp
với giá thuê quá bèo.Thợng đế của những cơ sở kinh doanh này không phải
là khách tỉnh xa quá lỡ độ đuờng mà toàn ngời trong phố và một số thanh
niên trẻ .Đặc biệt vào thời gian gần đây,1 tệ nạn mới rộ lên là các quán
lắc,những cậu ấm cô chiêu quá điên loạn trong cơn say thuốc lắc và ma tuý
tổng hợp còn lột bỏ quần áo để tiện giật theo tiếng nhạc.Điều đáng buồn
nhất là khi bố mẹ có tiền thì không sao nhng khi tiền của đã hết,lại bị
những ngời con bất hiếu đuổi ra ngoài sống bơ vơ,không nơi nơng tợng.Tr-
11
Tiểu luận Triết học
ớc xu thế toàn cầu hoá đang diễn ra ngày càng rầm rộ nh hiện nay,không ít

ngời tỏ ý lo ngại về vấn đề giữ gìn và phat huy bản sắc văn hoá của từng
khu vực,từng quốc gia.Bởi lẽ toàn cầu hoá có thể làm tăng nhng cũng đồng
thời làm giảm tính đa dạng văn hoá của dân tộc.Nó tăng tính đa dạng khi
các nền văn hoá nớc khác thâm nhập vào trong nớc nhờ quyền lực của
truyền thông,marketing và bằng cả sự nhập c.Mặt khác nó sẽ làm giảm tính
đa dạng nếu là nớc khác chiếm vị trí của văn hoá trong nớc.Các nền văn hoá
khác và các thành viên trong 1 nền văn hoá rất quan tâm tới việc truyền lại
nên văn hoá của mình cho thế hệ tơng lai.Toàn cầu hoá có thể đe doạ sự
chuyển giao này,vì nó tạo điều kiện để các thế hệ trẻ có thể tiếp xúc với các
nền văn hoá khác thông qua sự lan truyền các ý tởng quảng cáo.Có những
mối lo ngại có cơ sở là toàn cầu hoá sẽ làm suy yếu quá trình chuyển giao
văn hoá giữa các thế hệ,do ảnh hởng thay thế văn hoá,ảnh hởng thay thế dễ
xảy ra nhất đối với các nên văn hoá địa phơng là sự chiếm chỗ của văn hoá
phơng Tây Việt Nam cũng đang nằm trong xu thế toàn cầu hoá này .Chính
vì văn hoá phơng Tây đang dần xâm nhập vào đời ,vào nhận thức,vào diện
mạo của ngời dân Việt Nam mà phần lớn vào một số thanh niên trẻ.Họ có
cách ăn mặc thoáng hơn,sành điệu hơn,mát mẻ hơn.Và với dòng nhạc của
các ca sĩ phơng Tây đến Việt Nam cách đây khoảng mời năm.Xu hớng âm
nhạc này đã ảnh hởng khá mạnh mẽ đến phong cách thời trang của giới
trẻ,từ quần áo,đầu tóc đến điện thoại di động.Dòng nhạc hip-hop lan rộng
đến độ bất cứ nơi nào cũng có trang phục hip-hop.Ngoài việc trờng hợp hip-
hop không phù hợp với khí hậu nhiệt đới thì nhiều dân hip-hop ở Sài Gòn
ngầu đến nỗi chơi luôn chiếc quần tụt rằn ri,đáy tới gối,với 5,7 túi
hộp,dây xích Bộ cánh này đã gây phản cảm cho những ngời xung
quanh.Chọn phong cách hip-hop này vì bạn trẻ đã tỏ ra sành điệu một cách
sai lầm khi ăn nói bạt mạng,văng tục chửi thề nh những đứa trẻ đờng phố
chính hiệu. Và bên cạnh cách ăn mặc đó thì có một số thanh niên trẻ lại có
tiêu chíSành điệu không có nghĩa là xài hàng hiệu mà phải là xài tiền một
cách thông minh nhất.Họ ý thức rằng quần áo hay bất cứ thứ gì phục vụ
cho đời sống không nhất thiết phải đắt tièn bởi đắt tiền cha chắc đã là đẹp,là

bền.
Có lẽ với những thực trạng đã nói ở trên thì ta phai kể đến nguyên
nhân của thực trạng đó để tìm ra đợc giải pháp khắc phục điều
này.Câu hỏi mà đợc nhắc đến nhiều nhất trên đài ,báo các thông tin
đại chúng khác làVì sao các bậc phụ huynh lại để con cái mình nh
12
Tiểu luận Triết học
vậy?.Thật sự giờ đây sự tụt dốc văn hoá đến báo động của một số
thanh niên trẻ đã là vấn để nóng của toàn xã hội.Có lẽ câu trả lời cho
câu hỏi đó là:sự thiếu quan tâm của gia đình.Có những bậc cha mẹ do
thiếu thời gian chăm sóc nên bù đắp cho con bằng mọi giá.Điều nay
có thể thấy qua những chiếc điện thoại đời mới,những chiếc xe gắn
máy đắt tiền,những bộ đồ hiệu.Nhng họ đâu biết rắng sự ngờ tởng là
quan tâm đó đang dần giết chết di nhân cách cua con cái họ.Khi đợc
hỏi về nguyên nhân làm cho một số thanh niên h hỏng nh vậy thì có
đến 90% ngời đều nói sự đổ vỡ của gia đình,sự thiếu quan tâm của
cha mẹ,sự chiều chuộng phản khoa học và ngoài ra là những nguyên
nhân phụ thuộc là sự tác động của bạn bè ,của văn hoá phơng Tây.
Với những nguyên nhân,thực trạng đợc nói ở trên có lẽ mỗi ngời
chúng ta đã hiểu đợc đôi chút về tình hình văn hoá của thanh niên trẻ bây
giờ.Có những ngời sống vì lý tởng,thì lại có những ngời đi ngợc lại đạo
lý.Đây chỉ là một phần nhỏ trong tình hình văn hoá Việt Nam ngày nay.

13
Tiểu luận Triết học
Chơng II:Giải pháp cho sự thay đổi môi trờng
văn hoá của một số thanh niên trẻ trong
quá trình đô thị hoá ở Việt Nam.
Theo Hồ Chí Minh thì Văn hoá là 1 kiến trúc thợng tầng,những cơ
sở hạ tầng của xã hội có kiến thiết,Ngời còn nói văn hoá không thể đứng

ngoài mà phải ở trong kinh tế và chính trị.Sự biến đổi về dân số,những cuộc
di dân đều có sự tơng tác giữa văn hoá và xã hội.Mức tăng trởng kinh tế của
xã hội có tơng tác hai chiều giữa kinh tế và văn hoá.Các sáng chế,phát minh
là những sáng tạo văn hoá.Nó ảnh hởng to lớn đến tất cả các lĩnh vực của
đời sống vật chất và đời sống tinh thần của xã hội.Qua nhận định của Hồ
Chí Minh về văn hoá ta thấy rằng để có văn hoá tốt thì mỗi ngời dân Việt
Nam phải có nhận thức đặc biệt là một số thanh niên trẻ.Mà theo lý luận
nhận thức của triết học Mac-Lenin thì nhận thức không phải là hành động
tức thời thụ động mà là quá trình biện chứng.Nhận thức của con ngời cũng
giống nh loài ngời là quá trình đi từ cha biết đến biết,từ biết ít đến biết
nhiều,đi từ hiện tợng đến bản chất,từ bản chất kém sâu sắc đến bản chất sâu
sắc hơn.Đạo đức là một phạm trù của nhận thức và ứng xử có tính xã
hội.Thói quen hay tập tính của một ngời luôn đợc xem xét,đợc xét đoán
bằng những suy nghĩ đánh giá của một số đông,một cộng đồng.Vì vậy khi
nghiên cứu đạo đức không nên dừng ở cách giải thích là thói quen hay tập
tính thuần tuý mà là thói quen tập tính của một cá nhân thông qua cách
đánh giá của cộng đồng.
Qua những gì vừa nói ở trên,ta thấy rằng giải pháp đầu tiên để cải tổ lại nền
văn hoá Việt Nam bây giờ là sự thức tỉnh nhận thức của thanh niên trẻ.Khi
Việt Nam cũng đánh mất bản sắc văn hoá dân tộc của mình,nhận thức về
nguy cơ này là có thật và dễ nhận thấy.Chính vì vậy Việt Nam đã chủ động
có sự đầu t thích đáng cho ngành văn hoá nói chung và điện ảnh nói riêng
nh một biện pháp hữu hiệu để củng cố và khẳng định sự tồn tại bền vững
của nền văn hoá dân tộc.Chẳng hạn nh những bộ phim đợc trình chiếu với
việc phê phán các tệ nạn xã hội .Cùng góp phần tạo dựng lại nền văn hoá
của đất nỡc đẹp hơn,thì cần phải cần đến một bộ phận thanh niên trẻ trong
xã hội.Họ hoà nhập nhng không hoà tantức là họ hoà nhập theo nhịp sống
sôi động của xã hội nhng họ không hoà tan vào những hành động vô bổ mà
phải trả giá bằng nhân phẩm con ngời.Chính những thanh niên đó sẽ là
nguồn động viên,giúp đỡ những con ngời đã vấp ngã trên đờng đời để họ

đứng dậy làm lại cuộc đời,để họ đợc trở thành những công dân có ích cho
14
Tiểu luận Triết học
xã hội.Nhng có lẽ quan trọng nhất vẫn là gia đình.Bởi gia đình là chỗ dựa,là
sự che chở,đùm bọc của những ngời thân trong gia đình.Những bậc làm
cha,làm mẹ hãy mở rộng cánh tay,hãy lắng nghe nỗi lòng của những đứa
con,hãy là bạn của con hãy cùng con tiến bớc trên con đờng con đi.Có một
bài báo đã viếtThế hệ trẻ bây giờ rất khó tiêu hoá những lời giáo
huấn,chúng chỉ dựa vào những tấm gơng trớc mặt.Do đó mỗi thành viên
phải đợc đứng đúng vị trí và thể hiện tốt vai trò,trách nhiệm của mình.Đặc
biệt là các bậc phụ huynh hãy là một ngời bạn của con,biết lắng nghe
con(trích bài Trẻ sành điệu trên dântrí.com),càng nói và nghĩ về câu nói
của Hery WBeecherKhông có tình bạn nào,tình yêu nào bằng cha mẹ th-
ơng con.Thật sự dù ta là ai,sống ở nơi đâu,sống ở bất cứ hoàn cảnh
nào,làm bất cứ việc gì thì gia đình vẫn là điểm dừng chân cuối cùng của
ta,là chỗ dựa tinh thần cho ta.Bên canh gia đình thì nhà trờng và các cơ sở
văn hoá thông tin phải có những hoạt động nhằm khuyên răn cải tạo những
con ngời xấu để họ hớng thiện,cái tốt đẹp,lòng nhân ái của con ngời họ toả
sáng.Chính vì vậy mà trên khắp đờng phố Việt Nam thờng diễn ra những
cuộc đi tuyên truyền cổ động với những khẩu hiệu nhằm ngăn chặn tệ nạn
xã hội hay lời kêu gọi mọi ngời cùng dang rộng cánh tay để cứu vớt những
con ngời tội lỗi bởi tơng lai của những ngời đó còn dài,tơng lai của họ
không thể vùi dập ở độ tuổi còn quá trẻ họ vẫn có thể làm lại cuộc đời.Vào
giữa tháng 3 năm 2004 thế giới công bố vừa phát hiện ra hành tinh thứ
10,hành tinh xa nhất trong hệ Mặt Trời của chúng ta .Hành tinh này đợc đặt
tên là Sedna,tên nữ thần của ngời Esquimau.Nhiệt độ của hành tinh này
không bao giờ quá âm 240 độ C.Một tinh cầu giá lạnh cách xa Trái Đất đến
10 tỷ km vẫn đợc quan tâm tìm ra .Vậy lẽ nào những thân phận cơ
hàn,những con ngời đang đi lạc đờng ở ngay cạnh mình lại không đợc
giúp đỡ.

Đó chỉ là khởi đầu cho một quy trình tiêu cực.Từ ăn diện đến ăn
chơi,từ khói thuốc đến thuốc kích thích,từ bia đến rợu mạnh,từ việc
chọc ghẹo các chị đến việc qua đêm với những cô gái bán dâm để
rồi khi mọi việc vỡ lở,những bậc phụ huynh chỉ biết kêu trời.Thật sự,
sự xuống dốc quá nghiêm trọng của một bộ phận thanh niên đang là
chủ đề nóng trên các thông tin đại chúng.Đã có rất nhiều bài báo
hình,cũng nh báo viết nói về vấn đề này và mong đợc ý kiến phản hồi
của ngời trong cuộc.Cũng không ai dám cam đoan chắc chắn về sự
bền vững vĩnh cửu về nền văn hoá của mình trớc những yếu tố ngoại
15
Tiểu luận Triết học
nhập đang diễn ra hàng ngày,hàng giờ dới nhiều hình thức khác.Bởi
vậy,chẳng có thể có một câu trả lời đơn giản cho mối lo ngại này và
đây rõ ràng là 1 nhân tố ảnh hởng tới việc ra quyết định của nớc về
tiến trình kinh tế hội nhập toàn cầu và Việt Nam là một nớc nh
vậy.Dân tộc ta vốn ghét những gì thái quá và luôn có truyền thống
sống lơng thiện,làm việc thiện.Chúng ta hầu nh cha từng gây ác với
ai,chỉ có những nớc khác ác với ta và buộc ta phải đứng dậy chống ác
để cái thiên ngự trị ở đất nớc ta.Và qua những giải pháp kể đến ở trên
hy vộng một phần nào đó giúp Việt Nam gìn giữ và phát huy bản sắc
dân tộc.


Kết Luận
Toàn cầu hoá nh một xu thế tất yếu.Nhng ta luôn luôn phải tỉnh táo và
sáng suốt để lựa chọn một hớng phát triển hiệu quả nhất cho mình.Văn hoá
có tính bền vững rất cao.Sự chuyển giao văn hoá có thể đứng vững đợc trớc
tính đa dạng,cùng tồn tại với các nền văn học khác trong một xã hội .Đơng
nhiên đây không phải là điêù dễ dàng và có thể làm trong ngày một,ngày
hai.Song nó là điều kiện để một quốc gia tồn tại.Chính vì vậy mà chúng ta

cần phải có những việc làm thiết thực để giúp những ngời vô ích thành có
ích ,giúp đất nớc ngày một phát triển hơn,to đẹp hơn.Tức nhiên ta phải học
hỏi những cái tốt đẹp của nền văn học khác và đẩy lùi những cái xấu trong
sự xâm nhập văn học của các nớc phơng tây vào Việt Nam
Là sinh viên năm thứ nhất nhng tôi cũng hiểu đợc trách nhiệm của
mình với đất nớc , với con ngời Việt Nam Sự thay đổi có nhiều hớng tiêu
cực của một số thanh niên đang là vấn đề bức xúc không chỉ của riêng nhà
nớc mà còn là của ngời dân trong xã hội .Chính vì thế mỗi ngời công dân
Việt Nam hãy góp một phần nhỏ sức lực ,trí tuệ của mình để đa Việt Nam
16
Tiểu luận Triết học
trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế không bị phai mờ bản sắc văn hoá
nh hiện tại.

Lời Cam Đoan
Kính tha Ban giám hiệu trờng ĐH QLKD HN.Đồng kính tha các
thầy cô giáo, thầy giáo giảng dạy môn Triết-Khoa Triết học và khoa học xã
hội. Em tên là Nguyễn Phơng Mai .MSV:04D05253N- lớp 926 là sinh viên
thực hiện tiểu luận này.Em xin cam đoan với các thầy cô rằng:Bài tiểu luận
này do chính bản thân em tìm kiếm tài liệu,suy nghĩ và tự viết ra.Bài tiểu
luận không sao chép một nguồn khác, không sao chép tiểu luận của bạn
khác, không nhờ viết hộ, không thuê viết hộ dới mọi hình thức.
17
Tiểu luận Triết học
Tài liệu tham khảo
1-Dân trí.com.
2-Giáo trình triết học Mác-Lênin (Nxb Giáo dục,Bộ giáo dục và đào tạo).
3-Giáo trình triết học Mác-Lênin(Khoa Triết Học và KHXH,Trờng đại học
Quản Lý và Kinh Doanh Hà Nội)
Mục Lục

Trang
Mở Đầu 1
Nội Dung 2
Chơng I:Thực trạng về môi trờng văn hoá của một số thanh niên trẻ
của Việt Nam
1-Định nghĩa văn hoá 2
2-Thực trạng 2
Chơng II:Giải pháp cho sự thay đổi môi trờng văn hoá của một số
thanh niên trẻ trong quá trình đô thị hoá ở Việt Nam
Kết Luận 10
Lời Cam Đoan 11
Tài Liệu Tham Khảo 12
18
TiÓu luËn TriÕt häc

19