SKKN MỘT SỐ SAI LẦM THƯỜNG GẶP Ở HỌC SINH VÀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC KHI DẠY TIN HỌC 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT YÊN ĐỊNH 2

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ SAI LẦM THƯỜNG GẶP Ở HỌC SINH
VÀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC KHI DẠY TIN HỌC 11

Người thực hiện: Lê Văn Thịnh
Đơn vị: Tổ Tin học
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc mơn: Tin học

THANH HĨA, NĂM 2013


MỤC LỤC
A-Đ T VẤ Đ
Ặ
N Ề..........................................................................................................2
I. LỜ NÓI Đ U......................................................................................................2
I
Ầ
II. THỰ TRẠ CỦ VẤ Đ ............................................................................3
C
NG A N Ề
III. MU ĐCH NGHIÊN CƯ .............................................................................4
C I
U
IV. NHIÊ VUCỦ Đ TAI..................................................................................4
M

A Ề
V. Đ I TƯ NG VA PHẠ VI NGHIÊN CƯ ......................................................4
Ô Ơ
M
U
VI. PHƯ NG PHAP NGHIÊN CƯ .....................................................................4
Ơ
U
B-GIẢ QUYẾ VẤ Đ
I
T N Ề............................................................................................6
I. CƠSƠLI LUÂ .................................................................................................6
N
II. CƠSƠTH Ự TIÊ ...........................................................................................6
C
N
III. BIÊ PHAP GIẢ QUYẾ VẤ Đ
N
I
T N Ề..................................................................7
1. Khai bao thiêu biên.....................................................................................7
2. Đăt tên không đung.....................................................................................7
3. Đăt tên biên trung nhau...............................................................................8
4. Biên đêm, biên chi sô la biên kiêu sô thưc.................................................8
5. Tran sô do không xac đinh đươc miên gia tri cua biên..............................9
6. Gan kêt qua phep chia cho biên kiêu sô nguyên........................................9
7. Thiêu dâu ngoăc tron trong biêu thưc lôgic..............................................10
8. Thiêu dâu châm phây hoăc đăt dâu châm phây sai vi tri........................11
9. Nhâm lân giưa phep gan va phep toan quan hê băng..............................11
10. Vong lăp vô han......................................................................................12

11. Chay chương trinh ma không quan tâm đên kêt qua............................12
12. Chia cho sô 0............................................................................................13
13. Viêt sai cac tư khoa.................................................................................13
IV. KIÊ NGHIÊ ............................................................................................14
M
M
1. Kêt qua nghiên cưu....................................................................................14
2. Hiêu qua mơi.............................................................................................14
C-KẾ LUÂ VA Đ XUẤ .....................................................................................16
T
N
Ề
T
I. BAI HỌ KINH NGHIÊM...............................................................................16
C
II. PHẠ VI AP DU Đ TAI............................................................................16
M
NG Ề
III. KIẾ NGHỊ, Đ XUẤ ..................................................................................17
N
Ề
T
A-ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LỜI NĨI ĐẦU
Tin học là một bộ mơn khoa học mới, địi hỏi người học phải có kiến thức
cơ bản về các bộ mơn khoa học khác như: tốn, lý, hố, anh văn,… Tin học sử
dụng kiến thức của các bộ mơn khoa học đó làm cơng cụ để nghiên cứu. Muốn
giải quyết được các bài tập tin học không chỉ cần có những kiến thức về các
mơn học đó mà cịn phải có kiến thức cơ bản về tin học.
Phương pháp giải một bài toán tin học là một hệ thống các bước có tính ổn

định nhằm giúp người học có thể tìm ra thuật giải, biểu diễn được dữ liệu và từ
đó tổ chức dữ liệu, viết được chương trình.
Mơn tin học lớp 11 là một nội dung mới lạ đối với đa số học sinh, có nhiều
khái niệm, thuật ngữ, cấu trúc câu lệnh mà học sinh mới được tiếp xúc lần đầu.
2


Chính vì vậy mà học sinh dễ mắc lỡi sai khi lập trình. Ngun nhân dẫn đến
những lỡi sai là rất nhiều, nhưng có thể kể tới một số nguyên nhân chính sau
đây:
+ Thời gian dành cho bộ mơn tin học ít;
+ Ít có động cơ trong học tập mơn tin học;
+ Ngơn ngữ lập trình có nhiều khái niệm, cú pháp yêu cầu phải nhớ chính
xác;
+ Thời gian thực hành còn hạn chế;
Nhằm đáp ứng yêu cầu học tập của học sinh bước đầu làm quen với công
việc lập trình, với những trăn trở của bản thân trong nghề dạy học tơi đã nhìn
thấy những sai lầm thường gặp ở học sinh khi học môn tin học lớp 11 và tìm ra
một số biện pháp khắc phục các sai lầm đó để giúp nâng cao hiệu quả việc dạyhọc môn tin học 11.
Xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp trong trường THPT Yên Định 2 đã
giúp đỡ, đóng góp ý kiến và động viên tơi để tơi có thể hồn thành nội dung đề
tài này.
Tơi hy vọng sớm nhận được những ý kiến, những lời nhận xét chân thành
từ đồng nghiệp, hội đồng khoa học nhà trường và hội đồng khoa học ngành về
nội dung cũng như chất lượng và hình thức trình bày của đề tài để đề tài này của
tơi ngày một hồn thiện hơn.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
Qua thực tế giảng dạy tin học ở trường THPT Yên Định 2, tôi thấy nhiều
học sinh lớp 11 mắc phải những sai lầm giống nhau khi học mơn tin học 11.
Dẫn đến nhiều em khó khăn trong việc tổ chức dữ liệu và viết chương trình.

Hậu quả là, có khơng ít học sinh cịn tìm cách học thuộc lịng các chương trình
mẫu của giáo viên và trong sách mà chưa có khả năng tự mình viết được
chương trình hồn chỉnh cho máy tính giải bài tốn. Ngun nhân chính dẫn đến
điều đó chủ yếu là do các em chưa nắm vững về cú pháp của ngôn ngữ lập trình
Pascal.
Từ quá trình giảng dạy ở trường THPT Yên Định 2 và qua nghiên cứu một

3


số tài liệu tham khảo, tơi xin trình bày một kinh nghiệm khi giảng dạy tin học
11 ở trường THPT với đề tài “MỘT SỐ SAI LẦM THƯỜNG GẶP Ở HỌC
SINH VÀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC KHI DẠY TIN HỌC 11” làm sáng kiến
kinh nghiệm của mình với mong muốn được đóng góp một phần cơng sức nhỏ
bé của bản thân giúp cho học sinh học tốt hơn môn tin học 11.
III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
- Chỉ ra các sai lầm thường gặp ở học sinh khi học môn tin học 11;
- Tìm hiểu các nguyên nhân để tìm ra các biện pháp khắc phục;
- Nhằm nâng cao chất lượng dạy học mơn tin học 11;
- Giúp bản thân hồn thiện hơn kinh nghiệm dạy học.
IV. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
- Chỉ ra các sai lầm mà học sinh thường mắc phải khi học môn tin học 11;
- Đưa ra các biện pháp khắc phục các sai lầm trên;
- Hoàn thiện kinh nghiệm của bản thân khi dạy môn tin học 11.
V. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Ngôn ngữ lập trình Pascal;
- Chương trình mơn tin học 11;
- Học sinh khối 11 năm học 2010-2011 và khối 11 năm học 2011-2012 tại
trường THPT Yên Định 2.
VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

- Từ thực tiễn giảng dạy ở trường THPT Yên Định 2;
- Tham khảo các tài liệu sách giáo khoa, sách giáo viên tin học 11, các bài
viết và các tư liệu trên mạng Internet, đặc biệt là bài viết và các tài liệu về đổi
mới phương pháp dạy học bộ môn tin học;
- Tham khảo các ý kiến của đồng nghiệp;
- Lấy các ý kiến từ phía học sinh;
- Kết hợp vận dụng sáng kiến vào giảng dạy trên lớp;

4


- Đánh giá, rút kinh nghiệm sau mỗi giờ dạy có vận dụng sáng kiến để có
những điều chỉnh hợp lí.

5


B-GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Đảng và Nhà nước ta đã nhận thấy được tầm quan trọng của ngành Tin học
và đã đưa môn học này vào nhà trường phổ thông như những môn khoa học
khác bắt đầu từ năm học 2006-2007.
Chỉ thị số 55/2008/CT- BGTĐT ngày 30/9/2008 của Bộ trưởng Bộ GDĐT
về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành
giáo dục giai đoạn 2008-2012.
Quyết định 1215/QĐ-BGDĐT năm 2013 về Chương trình hành động của
ngành Giáo dục thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2011-2020,
Kết luận 51-KL/TW và Chỉ thị 02/CT-TTg về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.
Trong bối cảnh toàn ngành Giáo dục và Đào tạo đang nỗ lực đổi mới

phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh
trong hoạt động học tập. Điều 24.2 của Luật giáo dục đã nêu rõ: “Phương pháp
giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương
pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Như vậy, chúng ta
có thể thấy định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được khẳng định,
khơng cịn là vấn đề tranh luận. Cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học ở
trường phổ thông là giúp học sinh hướng tới việc học tập chủ động, chống lại
thói quen học tập thụ động.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
Qua thực tế giảng dạy ở trường THPT Yên Định 2, tôi nhận thấy khi học
đến chương trình tin học lớp 11 đa số học sinh đều nhận xét bộ mơn này khó
học;
Các học sinh thường gặp khá nhiều lỗi khi viết một chương trình bằng ngơn
ngữ lập trình Pascal;
Tuy nhiên cũng có một lượng khơng nhỏ học sinh rất u thích mơn tin học

6


và thích tìm hiểu một số bài tốn, dạng tốn ngoài phạm vi sách giáo khoa.
III. BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Khai báo thiếu biến.
* Sai lầm thường gặp:
Mọi đối tượng trong chương trình Pascal đều phải có tên. Ngồi tên dành
riêng và tên ch̉n thì các đối tượng khác phải được khai báo trước khi sử dụng
ở phần khai báo của chương trình.
Khi viết chương trình nhiều khi học sinh chưa thể xác định được hết các
biến cần sử dụng trong chương trình nên thường khai báo thiếu biến.

* Biện pháp khắc phục:
Sau khi viết xong mỗi chương trình, yêu cầu học sinh đọc lại chương trình
để kiểm tra lại việc khai báo và sử dụng các biến.
Trong giờ thực hành có thể sử dụng chương trình dịch của Pascal để kiểm
tra việc khai báo biến cho chương trình. Nếu nhấn F9 mà có thơng báo compile
failed với lỡi Error: Indentifier not found “a” thì có nghĩa là có biến “a” đang
được sử dụng mà chưa khai báo.
Học sinh cần bổ sung vào phần khai báo những biến trong chương trình sử
dụng mà chưa có trong phần khai báo.
2. Đặt tên không đúng.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngôn ngữ lập trình Turbo Pascal, tên là một dãy liên tiếp khơng q
127 kí tự bao gồm chữ số, chữ cái hoặc dấu gạch dưới và bắt đầu bằng chữ cái
hoặc dấu gạch dưới. (Trong Free Pascal thì tên có thể có tới 255 kí tự).
Học sinh thường mắc sai lầm đặt tên không đúng theo quy tắc của ngôn
ngữ lập trình Pascal. Các em thường đặt tên có dấu cách hay có thêm các kí tự
khác, ngồi các kí tự được phép đặt tên trong ngơn ngữ lập trình Pascal.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh thì giáo viên cần kiểm tra lại thường
xuyên và nhắc nhở các em mỗi khi các em mắc phải sai lầm này.
7


Đặc biệt, trong giờ thực hành, giáo viên có thể chủ động viết một chương
trình có khai báo một tên không đúng quy tắc đặt tên của ngôn ngữ lập trình
Pascal rồi dịch chương trình để chỉ ra lỡi như: Error: Fatal: Syntax error, “;”
expected but “ordinal const” found.
3. Đặt tên biến trùng nhau.
* Sai lầm thường gặp:
Trong một chương viết bằng ngơng ngữ lập trình Pascal, mỡi đối tượng có

một tên và khơng phân biệt chữ hoa và chữ thường.
Học sinh thường mắc sai lầm khi đặt tên các biến trùng nhau. Đặc biệt với
những chương trình có sử dụng nhiều biến tham gia, học sinh thường đặt một
biến có tên chữ thường, một biến có tên chữ hoa mà không nhớ rằng trong
Pascal không phân biệt chữ hoa và chữ thường (ví dụ: var a, A:integer;)
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh thì giáo viên cần kiểm tra lại thường
xuyên và nhắc nhở các em mỗi khi các em mắc phải sai lầm này. Đặc biệt, trong
giờ thực hành, giáo viên có thể chủ động viết một chương trình có khai báo một
biến tên “a” và một biến tên “A” rồi dịch chương trình để chỉ ra lỡi Error:
Duplicate indentifier “a”.
4. Biến đếm, biến chỉ số là biến kiểu số thực.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngơn ngữ lập trình Pascal, biến đếm, biến chỉ số trong mảng thường
là biến kiểu số nguyên.
Học sinh thường nắm cú pháp của câu lệnh trong Pascal không vững, dẫn
đến việc các em chỉ nhớ cú pháp câu lệnh mà không nhớ được ý nghĩa của các
thành phần trong câu lệnh. Hậu quả là các em sử dụng cả biến kiểu số thực làm
biến đếm hay biến chỉ số của mảng.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh, giáo viên yêu cầu học sinh không chỉ
nhớ được cú pháp câu lệnh mà phải nắm vững ý nghĩa của từng thành phần
trong câu lệnh trong ngơn ngữ lập trình Pascal.
8


Ngồi ra, trong giờ thực hành, giáo viên có thể chủ động viết một chương
trình có khai báo biến đếm và biến chỉ số của mảng là biến kiểu số thực rồi dịch
chương trình để chỉ ra lỡi Error: Ordinal expression expected và lỗi Error:
Incompatible types: got “Real” exptected “LongInt”.

5. Tràn số do không xác định được miền giá trị của biến.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngơn ngữ lập trình Pascal, mỡi kiểu dữ liệu có một miền giá trị xác
định. Vì vậy, khi khai báo biến phải xác định được miền giá trị của nó trong
chương trình.
Học sinh thường chỉ nhớ kiểu dữ liệu mà không nhớ được miền giá trị của
các kiểu dữ liệu trong Pascal. Đặc biệt là với kiểu số nguyên, học sinh thường
khai báo kiểu integer mà không xác định miền giá trị của biến có thể nhận khi
thực hiện chương trình. Hậu quả là chương trình vẫn dịch và chạy bình thường
với bộ dữ liệu nhỏ đưa vào, nhưng khi thực hiện chương trình với những bộ dữ
liệu lớn thì chương trình báo lỡi tràn số.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục được sai lầm này ở học sinh, giáo viên yêu cầu học sinh
không chỉ nhớ kiểu dữ liệu mà phải nhớ cả miền giá trị của từng kiểu dữ liệu
trong Pascal.
Ngoài ra, với mỡi chương trình, giáo viên u cầu học sinh xác định giá trị
mà biến có thể nhận khi thực hiện chương trình. Đặc biệt là với những bài tập
cho trước miền giá trị của dữ liệu vào thì giáo viên nên yêu cầu học sinh xác
định miền giá trị của dữ liệu ra.
6. Gán kết quả phép chia cho biến kiểu số nguyên.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngôn ngữ lập trình Pascal, kết quả thực hiện của phép chia ln là số
thực. Vì vậy, ta khơng thể gán kết quả của phép chia cho biến kiểu số nguyên.
Học sinh thường nhớ được cú pháp của phép chia trong Pascal mà không để
ý rằng kết quả của phép chia rất có thể là một số thực. Hậu quả là các em
thường mắc lỗi gán giá trị cho biến kiểu số nguyên bằng giá trị của phép chia.

9

* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh, giáo viên yêu cầu học sinh xác định
giá trị của phép chia, đồng thời yêu cầu các em nhớ phép chia lấy phần nguyên
trong Pascal.
Trong các chương trình học sinh viết, mỡi khi học sinh gán kết quả phép
chia cho biến kiểu số nguyên thì giáo viên cần chỉ rõ cho học sinh thấy được giá
trị của phép chia ln có thể là một số thực. Và nếu có là số ngun thì trong
Pascal cũng khơng được phép gán kết quả phép toán chia cho biến kiểu số
nguyên mà phải sử dụng phép chia lấy phần nguyên “div”.
Trong giờ thực hành, giáo viên có thể viết chương trình có sử dụng phép
gán kết quả phép chia cho biến kiểu số nguyên rồi dịch chương trình để chỉ ra
lỗi Error: Incompatible types: got “Extended” expected “SmallInt”.
7. Thiếu dấu ngoặc tròn trong biểu thức lôgic.
* Sai lầm thường gặp:
Biểu thức lôgic là biến lôgic hoặc hằng lôgic hay các biểu thức quan hệ liên
kết với nhau bởi phép toán lôgic.
Học sinh thường mắc sai lầm khi viết biểu thức lơgic có các biểu thức quan
hệ liên kết với nhau bởi phép tốn lơgic nhưng khơng sử dụng dấu ngoặc tròn
cho các biểu thức quan hệ.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh, giáo viên nên nhấn mạnh việc sử
dụng dấu ngoặc tròn cho các biểu thức quan hệ trong biểu thức lôgic.
Đồng thời, giáo viên giới thiệu thêm cho học sinh biết độ ưu tiên của các
phép tốn lơgic cao hơn so với các phép tốn quan hệ (phép tốn lơgic được
thực hiện trước phép tốn quan hệ).
Ngồi ra, trong giờ thực hành, giáo viên có thể chủ động viết chương trình
có sử dụng biểu thức lơgic mà khơng sử dụng dấu ngoặc trịn cho biểu thức
quan hệ rồi dịch chương trình để chỉ ra cho học sinh thấy lỗi Error:
Incompatible types: got “Boolean” expected “LongWord”.

10


8. Thiếu dấu chấm phẩy hoặc đặt dấu chấm phẩy sai vị trí.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngôn ngữ lập trình Pascal, kết thúc mỡi câu lệnh đều có dấu chấm
phẩy, câu lệnh liền trước từ khóa else khơng có dấu chấm phẩy và sau từ khóa
end cuối cùng là dấu chấm.
Học sinh thường mắc sai lầm khi viết kết thúc câu lệnh mà khơng có dấu
chấm phẩy hoặc sử dụng dấu chấm phẩy trước từ khóa else.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh, giáo viên nên kiểm tra và uốn nắn học
sinh mỗi khi các em mắc sai lầm này.
Trong giờ thực hành giáo viên có thể viết chương trình có lỡi thiếu dấu
chấm phẩy hay sai lỗi dấu chấm phẩy trước từ khóa else rồi dịch chương trình
để chi ra lỡi Fatal Syntax error, “;” expected hay Fatal Syntax error, “;”
expected but else found.
9. Nhầm lẫn giữa phép gán và phép toán quan hệ bằng.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngôn ngữ lập trình Pascal, phép gán có cú pháp “:=” dùng để gán giá
trị cho biến bên trái bằng giá trị của biểu thức bên phải.
Học sinh thường nhầm lẫn giữa phép gán với biểu thức quan hệ bằng bởi vì
các em quen với việc tính tốn trong các mơn học khác. Ví dụ: trong mơn tốn
các em thường có biểu thức ∆ = b 2 − 4ac khi các em giải phương trình bậc hai.
Và khi viết chương trình trong Pascal các em thường viết delta=b*b-4*a*c;
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh, giáo viên cần nói rõ ý nghĩa phép gán
trong Pascal là dùng để thay đổi giá trị của biến và nó là một câu lệnh. Cịn dấu
“=” trong Pascal là phép tốn quan hệ bằng.
Trong giờ thực hành, giáo viên có thể viết một chương trình mà thay phép

gán “:=” bởi phép tốn quan hệ bằng “=” rồi dịch chương trình để chỉ ra lỗi
Error Illegal Expression.

11


10. Vòng lặp vô hạn.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngôn ngữ lập trình Pascal, biến đếm trong vịng lặp for được tăng
hoặc giảm một cách tự động hay vòng lặp while-do chỉ kết thúc khi điều kiện
lặp sai.
Học sinh thường mắc sai lầm khi viết các chương trình có sử dụng vịng lặp
lồng nhau mà chưa phân tích rõ việc sử dụng các biến nên có em sử dụng cùng
một biến cho các vịng lặp lồng nhau. Bên cạnh đó, có những học sinh xác định
điều kiện lặp khơng chính xác làm cho điều kiện lặp trong vịng lặp while-do
ln ln đúng. Hậu quả là chương trình lặp vơ hạn mà không cho ra kết quả.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh, giáo viên nên u cầu học sinh phân
tích rõ thuật tốn, các biến được sử dụng trong chương trình cùng ý nghĩa của
nó. Hay việc xác định điều kiện lặp phải được thay đổi đến một lúc nào đó điều
kiện đó phải sai để tránh lặp vô hạn.
Trong giờ thực hành, giáo viên có thể viết một chương trình có vịng lặp vơ
hạn rồi dịch chương trình để chỉ ra cho các em thấy lỗi Error: Illegal
assignment to for-loop variable “a”
11. Chạy chương trình mà không quan tâm đến kết quả.
* Sai lầm thường gặp:
Khi viết xong một chương trình, dịch thành cơng chương trình là có thể
chạy chương trình. Nhưng điều đó chưa khẳng định được là chương trình cho
kết quả đúng.
Nhiều học sinh hiện nay chỉ viết chương trình mang tính đối phó mà khơng

cần quan tâm tới tính đúng đắn của chương trình. Hậu quả là trong các giờ thực
hành, nhiều học sinh viết chương trình đến khi chương trình chạy được là các
em xem như đã hồn thành u cầu của giáo viên mà khơng biết rằng chương
trình các em viết cho kết quả không đúng hay vẫn còn sai với một số bộ test.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục tình trạng này ở học sinh thì mỗi khi giao bài tập cho học
12


sinh, giáo viên nên chuẩn bị trước các bộ test mẫu để yêu cầu học sinh thực hiện
chạy chương trình theo bộ test mẫu và đối chiếu kết quả.
Đặc biệt, trong các giờ thực hành, giáo viên nên yêu cầu học sinh chuẩn bị
chương trình ở nhà và yêu cầu học sinh nhập chương trình rồi thực hiện với các
bộ test mẫu mà giáo viên đã chuẩn bị trước.
12. Chia cho số 0.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngôn ngữ lập trình Pascal, biến có thể nằm trong biểu thức ở mẫu số
của phép chia.
Học sinh thường mắc lỗi chia cho số 0 với các chương trình có sử dụng
phép chia với mẫu số là biểu thức chứa biến. Khi thực hiện chương trình, giá trị
mẫu số có thể bằng số 0. Khi đó, chương trình sẽ mắc lỡi chia cho số 0.
* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục tình trạng này ở học sinh, giáo viên yêu cầu học sinh xác
định giá trị có thể nhận của biến trong biểu thức ở mẫu số của phép chia nếu có.
Nếu biến có thể nhận giá trị làm cho biểu thức ở mẫu số bằng số 0 thì cần phải
loại hoặc xét riêng trường hợp này.
Đặc biệt, trong các giờ thực hành, giáo viên có thể ch̉n bị trước một
chương trình có sử dụng phép chia có biến ở mẫu số rồi dịch chương trình và
thực hiện với bộ dữ liệu vào làm cho mẫu số bằng số 0 để chỉ ra cho học sinh
thấy lỗi chia cho số 0 (Erro: Division by zero).

13. Viết sai các từ khóa.
* Sai lầm thường gặp:
Trong ngơn ngữ lập trình Pascal, từ khóa là tên dành riêng do ngơn ngữ lập
trình đặt với ý nghĩa riêng xác định.
Học sinh thường mắc lỗi viết sai các từ khóa trong khi viết chương trình do
các từ khóa trong Pascal đều là từ tiếng anh. Bên cạnh đó, nhiều học sinh có
kiến thức tiếng anh hạn chế, một số học sinh học tin học mang tính đối phó. Dẫn
đến việc nhiều học sinh viết sai các từ khóa trong khi viết chương trình bằng
ngơn ngữ lập trình Pascal.
13


* Biện pháp khắc phục:
Để khắc phục sai lầm này ở học sinh, giáo viên yêu cầu học sinh nhớ chính
xác các từ khóa trong chương trình. Ngồi ra, giáo viên nên cài đặt phần mềm
Free Pascal để hỗ trợ hơn cho học sinh trong việc thực hành.
Đặc biệt, trong các giờ thực hành, giáo viên có thể chuẩn bị trước một
chương trình có viết sai từ khóa trong Pascal rồi dịch chương trình để chỉ ra cho
học sinh thấy lỗi Fatal: Syntax error.
IV. KIỂM NGHIỆM
1. Kết quả nghiên cứu.
Sau một thời gian nghiên cứu và vận dụng vào dạy học ở khối lớp 11 trong
năm học 2010-2011 và năm học 2011-2012, với sự góp ý nhiệt thành của bạn bè
và đồng nghiệp, đề tài sáng kiến kinh nghiệm này của tơi đến nay đã hồn thành.
Hầu hết các biện pháp khắc phục trên đã được tôi áp dụng vào các giờ dạy và
kết quả là đã khắc phục được nhiều sai lầm mà các em thường mắc phải khi học
tin học 11.
Chất lượng các giờ học môn tin học của học sinh lớp 11 trong năm học
2010-2011 cho thấy đã sửa được hầu hết các sai lầm mà học sinh thường mắc
phải. Chất lượng các giờ học môn tin học của học sinh khối 11 năm học 20112012 so với các năm học trước cho thấy nhiều em đã tự viết được chương trình

và tự kiểm tra được lỡi của chương trình để chương trình thực hiện đúng với yêu
cầu bài toán. Hơn thế nữa, trong năm học 2011-2012 đã có nhiều học sinh u
thích mơn tin học hơn, có nhiều em đã có thể tự viết chương trình cho máy tính
giải được nhiều bài tốn khó.
Chắc chắn trong khi viết đề tài này, tôi không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Vậy, kính mong các đọc giả, các đồng nghiệp và đồng chí trong hội
đồng khoa học nhà trường, các đồng chí trong hội đồng khoa học cấp trên góp ý
để tơi có thể hồn thiện hơn nữa kinh nghiệm này và để kinh nghiệm này có khả
năng thực tiễn hơn.
2. Hiệu quả mới.
Sau một thời gian tìm hiểu, nghiên cứu và vận dụng sáng kiến vào dạy học
ở khối lớp 11 năm học 2010-2011 và năm học 2011-2012 thì kết quả nhận được
14


là rất khả quan, các giờ dạy có ứng dụng sáng kiến này đã khắc phục được các
sai lầm ở học sinh, nâng cao chất lượng giờ học và được các đồng nghiệp đánh
giá cao về tính hiệu quả và thực tiễn của đề tài.
Kết quả so sánh điểm tổng năm học của các lớp khối 11- ban khoa học tự
nhiên ở trường THPT Yên Định II cụ thể qua 2 năm học 2009-2010 (chưa vận
dụng sáng kiến) và năm học 2011-2012 (đã vận dụng sáng kiến) cho thấy:
Sĩ
số
C1 53
C2 52
C3 52

Lớp

Sĩ

Chưa vận dụng sáng kiến
Lớp
Giỏi Khá T.bình Yếu
sớ
20
28
4
1
B1 47
7
29
13
3
B2 46
3
33
16
0
B3 48

Đã vận dụng sáng kiến
Giỏi Khá T.bình Yếu
27
15
5
0
14
23
9
0

11
25
12
0

15


C-KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
I. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Thuật toán là chìa khóa quan trọng để học sinh có thể viết được chương
trình cũng như việc rèn luyện tư duy. Không chỉ học sinh khối lớp 10, mà cả học
sinh khối lớp 11 cũng cần phải có khả năng tư duy về thuật tốn. Đó là tiền đề
để các em có thể học về lập trình.
Để học sinh có thể viết được chương trình giải bài tốn địi hỏi các em cần
nắm vững ngơn ngữ lập trình và biết vận dụng các câu lệnh của ngơn ngữ lập
trình đó vào việc mơ tả dữ liệu và diễn đạt thuật tốn thành chương trình.
Việc nghiên cứu và viết sáng kiến kinh nghiệm không chỉ giúp nâng cao
chất lượng dạy- học mà cịn giúp người giáo viên hồn thiện mình hơn về
phương pháp tự học, tự nghiên cứu, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm
để có thể tiếp tục nghiên cứu các vấn đề khác tốt hơn trong suốt quá trình dạy
học của mình.
II. PHẠM VI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI
Trong điều kiện hiện nay, nhà trường đã có đủ điều kiện để bộ mơn tin học
nói riêng và các bộ mơn khác nói chung đều có thể ứng dụng cơng nghệ thơng
tin vào trong dạy học nên có thể áp dụng đề tài vào việc dạy học trong phạm vi
rộng rãi cả trong chương trình tin học lớp 11. Tuy nhiên, theo tơi để sử dụng đề
tài có hiệu quả hơn trong các năm học tới cần lưu ý một số điểm sau đây:
- Học sinh cần nắm vững kiến thức về tư duy thuật toán và cách biểu diễn
thuật toán trong chương trình tin học lớp 10;

- Những ví dụ, bài tập giáo viên đưa ra cho học sinh phải thực tế, dễ hiểu,
gợi mở, kích thích sự tư duy và tính lơgic của các em, tránh những ví dụ hay bài
tập ở mức quá cao siêu hoặc quá trừu tượng;
- Giáo viên phải kiểm tra đánh giá một cách thường xuyên để có sự điều
chỉnh trong các tiết học sau sao cho hiệu quả học tập của học sinh được cao
nhất;
- Giáo viên nên dành nhiều thời gian để học sinh có thể tự viết chương trình
cho các bài toán tương tự với các bài toán mà giáo viên đã trình bày.

16


III. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
Qua thực tiễn giảng dạy các lớp khối 11 trong năm học 2010-2011 và năm
học 2011-2012 tôi nhận thấy: Việc áp dụng các biện pháp trên đã đem lại kết
quả cao trong từng tiết dạy, đa số học sinh hiểu bài, đều có hứng thú học tập và
phần lớn học sinh đều viết được chương trình cho máy tính giải bài tốn. Tuy
vậy, để việc ứng dụng đề tài này vào việc dạy học được tốt hơn tơi có một số
kiến nghị, đề xuất sau:
- Nhà trường cần tạo điều kiện hơn nữa cho giáo viên thực hiện giờ dạy
bằng giáo án điện tử và dạy thực hành.
- Tổ chuyên môn thường xuyên tổ chức dự giờ, đánh giá, rút kinh nghiệm
một cách nghiêm túc sau mỗi tiết dạy của giáo viên.
Trên thực tế, việc ứng dụng sáng kiến này mới chỉ trong một phạm vi hẹp
và chưa được nhiều, vì thế cũng chưa thể đánh giá được tồn diện và chính xác
tất cả những ưu điểm và hạn chế của việc ứng dụng sáng kiến này trong dạy học.
Vì vậy, tơi rất mong nhận được sự động viên cùng những lời góp ý chân thành
từ các thầy cô, các đồng nghiệp để sáng kiến này của tơi ngày một hồn thiện
hơn và được ứng dụng rộng rãi hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Xác nhận của thủ trưởng
đơn vị

Thanh Hóa, ngày 05 tháng 05 năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung của người
khác
(Ký và ghi rõ họ tên)

Lê Văn Thịnh

17