tiểu luận Sự đối đầu Xô- Mỹ thông qua việc giải quyết vấn đề Đức trong Chiến tranh lạnh.

Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sau hai cuộc chiến tranh thế giới, “Chiến tranh lạnh” cũng có thể được
coi như một cuộc chiến tranh thứ ba. Người ta không gọi nó là Chiến tranh
thế giới thứ III bởi về mặt hình thức, nó không giống như hai cuộc chiến
tranh trước kia. Chiến tranh lạnh là cuộc chiến không đổ mỏu, khụng vũ khí,
song những nguy cơ đe doạ thì luôn luôn rình rập. Diễn biến chính của chiến
tranh lạnh là sự đối đầu giữa hai cực Xô- Mỹ và hai khối Đụng- Tây xung
quanh việc giải quyết các vấn đề thế giới, trong đú có vấn đề Đức. Sở dĩ Đức
trở thành một “điểm núng” trong quan hệ thế giới sau chiến tranh thế giới thứ
hai bởi nó chớnh là nơi châm ngòi cho cả hai cuộc chiến tranh thế giới, nơi
mà là lò lửa phát xít đã sinh ra và đem lại bao thảm hoạ cho loài người.
Việc giải quyết vấn đề Đức trở nên phức tạp bởi nó đòi hỏi phải tìm ra
hướng đi đúng đắn tránh cho nước Đức không thể quay trở lại chủ nghĩa phát
xít được nữa. Xây dựng một nước Đức hoà bình, dân chủ và thống nhất, phát
triển nền kinh tế để khắc phục vết thương chiến tranh, nâng cao đời sống cho
nhân dân Đức. Đó cũng là điều mong muốn chung của nhân dân yêu chuộng
hoà bỡnh trờn thế giới.
Việc thống nhất lại nước Đức sau chiến tranh thế giới thứ hai là một đề
tài được tranh cãi sôi nổi nhất trong các phiên họp quốc tế cấp cao giữa các
cường quốc Anh, Pháp, Mỹ, Liờn Xụ và các nước có liên quan đến vấn đề
Đức. Quan điểm của các đế quốc phương Tây Anh, Pháp, Mỹ luôn luôn đối
lập ý kiến mong muốn một nước Đức hoà bình, thống nhất của Liờn Xụ.
Anh, Pháp, Mỹ đã âm mưu khôi phục lại chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa
phục thù Đức, chia cắt Đức và đưa Tây Đức vào khối NATO.
Năm 1949 nước Đức được tách thành hai Nhà nước riêng biệt và đến
tháng 10/1990 lại được tái thống nhất dưới sự tác động của bốn cường quốc.
Bài tiểu luận Bùi

Minh Hồng - K54A Lịch sử

Tuy nhiên nước Đức thống nhất thực chất lại hoàn toàn nằm trong mưu đồ
của Mỹ và các cường quốc phương Tây.
Vậy rút cuộc vấn đề này đã được giải quyết như thế nào? Nghiên cứu
vấn đề Đức sẽ giúp em làm sáng tỏ diễn biến chằng chéo, phức tạp của quan
hệ quốc tế sau chiến tranh thế giới thứ hai. Qua đó vạch rõ tính chất phản
động của đế quốc Mỹ và các nước Đồng minh trong việc chia cắt nước Đức,
âm mưu phục hồi lại chủ nghĩa quân phiệt Tây Đức. Bên cạnh đó, nghiên cứu
vấn đề Đức cũng để hiểu rõ thực chất của cuộc đấu tranh giải quyết vấn đề
Đức trong quan hệ quốc tế nhằm mục tiêu gì và mang lại lợi ích cho ai?
2. Lịch sử vấn đề
Nghiên cứu vấn đề Đức trong quan hệ quốc tế từ sau chiến tranh thế
giới thứ hai đến nay là một công việc phức tạp, mặc dù vấn đề Đức luôn luôn
là vấn đề trung tâm của đời sống chính trị châu Âu và trên thế giới. Nhưng
nghiên cứu vấn đề Đức ở Việt Nam thì vẫn chưa được quan tâm đúng mức.
Hầu hết các bài báo, các bản dịch có đề cập đến vấn đề Đức chỉ dừng lại
trong một thời gian ngắn, và đề cập đến một khía cạnh như kinh tế, chính trị,
xã hội, văn hoá mà chưa đi sâu vào nghiên cứu toàn diện vấn đề Đức trong
quan hệ quốc tế. Các tác phẩm về lịch sử quan hệ quốc tế đề cập đến vấn đề
Đức có rất ít, lại thường nằm trong một phần nhỏ của tác phẩm. Tuy nhiên,
trong những năm gần đõy, đã có nhiều chuyên gia tập trung nghiên cứu vào
vấn đề quan hệ quốc tế sau chiến tranh thế giới thứ hai và gắn liền với nó là
vấn đề Đức. Tuy nhiên, nó vẫn chưa làm thoả mãn những người muốn tìm
hiểu về khía cạnh rắc rối này.
3. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu đề tài này đòi hỏi phải tập trung đi sâu vào tìm hiểu tư liệu,
chọn lọc sự kiện theo trình tự logic thời gian, nhằm làm nổi bật đựoc mục
đích của đề tài này.
Bài tiểu luận Bùi

Minh Hồng - K54A Lịch sử

Ngiờn cứu đề tài này phải dựa trên cơ sở chủ nghĩa duy vật biện chứng
và chủ nghĩa duy vật lịch sử, để hiểu rõ quy luật phát triển của lịch sử, phong
trào đấu tranh của nhân dân Đức và nhân dân các nước trên thế giới chống lại
chủ nghĩa quân phiệt Đức. Cần phải đứng trên lẩtường quan điểm của Đảng
ta, tránh cái nhìn thiên lệch về CNXH ở Liờn Xụ và các nước DCND Đông
Âu. Để hiể sau sắc thêm về những yêu cầu của lịch sử đặt ra cho nhân dân
Đức và nhân dân thế giới, đảm bảo việc giữ gìn an ninh Châu Âu và thế giới.
Nghiên cứu đè tài phải sử dụng các phương phỏp khớa quỏt, tổng hợp
sự kiên, qua đó đi sau vào phân tích sự kiện theo phương pháp lịch sử và
logic.
4. Bố cục đề tài
Phần mở đầu
Phần nội dung
Chương 1: Những thảo luận về việc giải quyết vấn đề Đức trước và
sau khi chiến tranh thê giới thứ II kết thúc.
Chương 2: Sự đối đầu Xô- Mỹ thông qua việc giải quyết vấn đề Đức
trong Chiến tranh lạnh.
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

PHẦN NỘI DUNG
Chương 1
Những thảo luận về việc giải quyết vấn đề Đức
trước và sau khi chiến tranh thế giới II kết thúc
Chiến tranh thế giới thứ II do nước Đức phát xít châm ngòi kéo dài từ
năm 1939 đến năm 1945 được coi là cuộc chiến tranh tàn bạo nhất trong lịch
sử thế giới hiện đại. Cuộc chiến tranh này đã kết thúc bằng sự đầu hàng
không điều kiện của phát xít Đức trước các đại diện của các cường quốc đồng

minh vào ngày 8/5/1945. Từ thời điểm đó cho đến khi thành lập hai nhà nước
Đức, Đức phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về cuộc chiến tranh này, không
thể tự mình quyết định vận mệnh tương lai của mình mà hoàn toàn phụ thuộc
vào những quyết định và chính sách của các nước Đồng minh. Các nước
Đồng minh bao gồm các nước thuộc khối chống phát xít (tức là khối chống
Trục gồm các nước phát xít Đức, Nhật, Italia và các nước tay sai của chúng
trong chiến tranh thế giới thứ II) mà lực lượng trụ cột và đại diện chủ yếu là
các nước Liờn Xụ, Mỹ, Anh và Pháp. Đõy cũng là lực lượng thể hiện sự đoàn
kết của các nước và các dân tộc yêu chuộng hoà bỡnh trờn thế giới chống lại
nguy cơ diệt chủng các dân tộc nhược tiểu, chống lại chế độ phát xít tàn bạo,
cùng nhau bảo vệ nền hoà bình thế giới. Một trong những ý nguyện chung
của các nước Đồng minh là tìm ra biện pháp nhằm triệt tiêu hoàn toàn nguy
cơ gây chiến của các lực lượng hiếu chiến Đức, không để chúng có thể làm
tổn hại đến nền hoà bình thế giới một lần nữa.
Chính sách đối với nước Đức đã được các nước Đồng minh họp bàn
chuẩn bị từ trước khi chiến tranh thế giới thứ II kết thúc. Các nước Liờn Xụ,
Mỹ, Anh đã gặp nhau nhiều lần để bàn về việc đầu hang vô điều kiện của
nước Đức phát xít, về tương lai nước đức bại trận sau chiến tranh…Cỏc cuộc
hội đàm, hội nghị quan trọng như gặp gỡ giữa Roosevelt, tổng thống Mỹ và
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

Churchill, thủ tướng Anh tại Casablanca vào tháng hai năm 1943 (Stalin vì
tình hình phức tạp của chiến tranh chống phát xít đang diễn ra trong nước
nờn không đến dự); Hội nghị các ngoại trưởng tại Moskva vào tháng
10/1943; Hội nghị thượng đỉnh các nguyên thủ gồm Stalin, Roosevelt và
Churchill tại Teheran vào cuối tháng 11 và tháng 12 năm 1943; Hội nghị
Yalta vào tháng 2/1945 và Hội nghị Potsdam vào tháng 8/1945 đã bàn về kế
hoạch đối với nước Đức trong thời hậu chiến. Sau này người ta cũng nhắc
nhiều đến một người đã có công lớn trong việc thiết lập và bảo tồn mối quan

hệ mạng tính lịch sử giữa Anh, Mỹ, Liờn Xụ trong chiến tranh thế giới thứ II,
đó là Harry Hopkins, trợ lý của Tổng thống Mỹ Roosevelt trong khoảng thời
gian 6 năm. Trong khi người Anh phân vân trước những chiến thắng dồn dập
của phát xít Đức thỡ chớnh Hopkins đã có mặt ở London, dung lời lẽ khôn
khéo khơi dậy long tự tôn dân tộc của họ. Ông đã chiếm được sự ngưỡng mộ
của thủ tướng Anh Churchill. Khi Đức tấn công Liờn Xụ, ông đã khẳng định
rằng, quân đội Nga có thể đánh bại quân đội Đức. Bằng sự thẳng thắn và hiểu
biết của mỡnh, ông được stalin thực sự tôn trọng. Cũng chớnh ụng là người
thuyết phục Tổng thống Mỹ rằng, nước Pháp cũng có vai trò quan trọng trong
việc chiếm đóng nước Đức thời hậu chiến. Hơn cả vai trò một Bộ trưởng
ngoại giao, ông là người được Tổng thống phái đi găpk Churchill và Stalin
trước mỗi cuộc gặp gỡ và là người chủ trương hợp tác lâu dài với Liờn Xụ.
Việc dựng lại và phân tích một cách tổng thể và rõ ràng chính sách của
các nước Đồng minh đối với nước Đức là một vấn đề không đơn giản vỡ cỏc
nước Đồng minh đối với nước Đức tuy trên thực tế đã cú lỳc kề vai sát cánh
bên nhau chống phát xít nhưng có nhiều bất đồng về quan điểm vì họ là đại
diện cho các lực lượng chính trị, các quyền lợi giai cấp và các hệ tư tưởng
khác nhau. Các cuộc gặp gỡ, các văn bản được kí kết một mặt thể hiện sự
thống nhất, đồng thời lộ rõ sự bất đồng ngày càng sâu sắc giữa các khối thành
viên khối Đồng minh. Mỗi thành viên của khối Đồng minh, cụ thể là các
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

nước Liờn Xụ, Mỹ, Anh, Pháp đều có những suy tính nhằm bảo vệ quyền lợi
riêng của dõn tộcmỡnh trong việc hoạch định và thực hiện sách lược hậu
chiến đối với nước Đức sau này.
I. Vấn đề Đức trước khi chiến tranh kết thúc
Năm 1943 được coi là năm bản lề của chiến tranh thế giới II. Trong
khoảng nửa năm đầu, lực lượng của khối Trục vẫn còn gặt hái được một vài
thắng lợi: ở châu Á, sau khi chinh phục được Đông Nam Á, Nhật đã vào đến

trước cửa ngõ Ấn Độ và Úc Đại Lợi; quân đoàn đánh chiếm châu Phi của
Đức đã vào cách Alexandria 100km, kênh đào Suez và khu vực đầu mỏ Cận
Đông đã ở trong tầm tay quân Đức. Đợt tấn công mùa hè vào Liờn Xô đã đưa
quân đội Đức đến Stalingrad bờn sụng Volga và đến tận Kaukasus. Song nửa
năm sau, chiến cục thay đổi, Liờn Xô đã là lực lượng chiến đấu chủ yếu ở
châu Âu. Trong tháng 11, Hồng quân Liờn Xô đã chọc thủng toàn bộ chiến
tuyến của Đức sau đó vây chặt các cánh quân gồm 220 ngàn tên phải tử thủ
theo lệnh của Hitler. Ngày 2/2/1943, các đội quân phát xít buộc phải đầu
hàng ở khu vực cuối cùng của Stalingrad: tròn 10 ngàn tên bị tiêu diệt, 90
ngàn tên bị bắt sống, chỉ có 35 ngàn tên bị thương vượt vòng vây chạy thoát.
Từ sau trận này, quân Đức chỉ còn có thể rút lui. Cùng trong năm 1943, Liờn
Xụ giải phóng Ukcraina. Tại châu Âu, cũng trong thangs 11/1942, Mỹ và
Anh đã sử dụng những đạo quân lớn để đỏnh quân Đức ở Marục và Angiờri.
Thỏng 5/1943, quân đoàn châu Phi của Đức gồm 250 ngàn tên đã phải đầu
hàng ở Tuynidi. Kết cục chiến tranh đang đến gần đặt các nước Đồng minh
trước nhiờm vụ phải chuẩn bị kế hoạch nhằm đảm bảo cho nền hoà bình thế
giới và kế hoạch sắp xếp lại trật tự thế giới sau chiến tranh, đặc biệt là ở khu
vực Trung Âu. Hàng loạt Hội nghị đã được triệu tập, nhiều quyết định được
nhất trí thông qua, nhưng cũng có rất nhiều điều phải bỏ sang một bên vì bất
đồng giữa các nước phương Tây và Liờn Xụ lớn hơn khả năng thoả hiệp giữa
hai phe. Song nhìn chung các văn bản các Hội nghị này đã thể hiện gần như
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

đầy đủ nội dung cơ bản chính sách của các nước Đồng minh đối với nước
Đức bại trận thời kì sau chiến tranh thế giới II. Có thể kể đến các văn bản
quan trọng như “Văn bản Hội nghị Teheran”, các văn bản của “Hội đồng Tư
vấn Châu Âu” và “Tuyờn bố và thoả thuận Yalta”.
1. Hội nghị Teheran
Tiếp theo Hội nghị của các Ngoại trưởng tại Moskva vào tháng

10/1943, từ ngày 28/11 đến 1/12/1943, ba nguyên thủ quốc gia của Liờn Xụ,
Anh và Mỹ là Stalin, Churchill và Roosevelt đã gặp nhau tại Teheran để bàn
về kế hoạch phối hợp tấn công những cuồng vọng cuối cùng của chủ nghĩa
phát xít và chuẩn bị chính sách cho thời hậu chiến. Phát xít Đức đã tìm mọi
cách để phá hoại cuộc gặp gỡ này nhưng không thành công do lực lượng an
ninh các nước Đồng minh làm việc rất có hiệu quả. Hội nghị thảo luận về các
vấn đề như cắt trả đất đai mà Đức đã chiếm trong chiến tranh cho nhiều quốc
gia, nước Phổ sẽ bị chia nhỏ và không được phộo quản lý vùng Ruhr và các
trung tâm sản xuất than và thép; nước Đức phát xít sẽ không bao giờ có thể
hồi sinh. Những vấn đề này còn tiếp tục được bàn đến trong Hội nghị Yalta
(2/1945) nhưng rất ít khi các nước thống nhất được với nhau một cách nhanh
chóng. Ngay trong nội bộ chính phủ của Mỹ và Anh cũng cũn cú những ý
kiến rất khác nhau về mục đích của việc phân chia nước Đức. Tổng thống Mỹ
Roosevelt muốn chia Đức thành 5 nhà nước độc lập và 2 khu vực đặt dưới
quyền kiểm soát của quân Đồng minh. Bộ trưởng tài chính Mỹ Morgenthau
lại muốn thiết lập một chương trình với mục tiêu ngăn chặn khả năng nước
Đức có thể châm ngòi cho một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba. Theo đó,
tiềm năng công nghiệp của Đức sẽ bị thủ tiêu, một phần rộng lớn đất đai của
Đức sẽ bị cắt trả về cho Balan và Pháp, phần đất còn lại sẽ được chia thành
hai Nhà nước và một khu vực quốc tế, thực chất là do quân Đồng minh kiểm
soát. Còn Bộ trưởng ngoại giao Mỹ J.F.Byrnes thì không muốn phân chia
nước Đức mà chỉ muốn làm suy yếu nước Đức thông qua việc phân tán về
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

kinh tế và chính trị, thành lập tổ chức liên bang. Về phía Anh, thủ tướng
Churchill lo sợ rằng nếu ý tưởng của Roosevelt được thực hiện thì sau khi
Mỹ rút quân về nước (khoảng sau 2 năm) chỉ có Liờn Xụ là lực lượng chính
trị và quân sự mạnh nhất ở châu Âu, ông ta không tán thành việc thành lập
những Nhà nước không có khả năng tồn tại độc lập tại Trung Âu vì rất lo sợ

những nhà nước này có thể sẽ bị ảnh hưởng của Liờn Xụ. Churchill đề nghị
các bang phía nam Đức gồm Sachsen, Bayern, Pfalz, Baden và
Wuerttemberg lập thành một cực đối trọng với Phổ. Những nhà nước này sẽ
kết hợp với Áo và Hungari tạo thành Liên minh Donau (gồm các nước bên bờ
sông Đanuýp). Tất nhiên Stalin cực lực phản đối một kiểu nhà nước như vậy.
Các nhà ngoại giao Anh cũng phản đối việc chia cắt nước Đức, chỉ có các
tướng lĩnh Anh là đồng tỡnh vỡ họ cho rằng một nước Đức thống nhất sẽ dễ
dàng tấn công các nước khác kể cả Liờn Xụ, ngược lại nếu chia nhỏ nước
Đức ra thì một mặt nó sẽ làm suy yếu nước Đức, mặt khác nó cũng là “sự bảo
đảm của bảo đảm một khi có nguy cơ Xô Viết”. Một mặt họ lo sợ một nước
Đức hùng mạnh sẽ là nguy cơ đối với họ, mặt khác họ muốn sử dụng nước
Đức như là một lá chắn để chống lại ảnh hưởng của Liờn Xụ ở Châu Âu.
Song khi chiến sự tiếp diễn ngày càng ác liệt thì những điều tranh cãi ở Hội
nghị Teheran có vẻ ít được quan tâm hơn. Sau này, tại Hội nghị Yalta, Stalin
một lần nữa đề cập đến vấn đề này, tuy nhiên ụng không đưa ra một kế hoạch
cụ thể nào mà chỉ yêu cầu đưa thêm vào văn bản đầu hàng vô điều kiện của
Đức một cõu “cỏc nước Đồng minh sẽ đề ra các biện pháp nhằm giải trừ
quân bị, phi quân sự hoá và chia cắt nước Đức nếu họ thấy cần thiết cho hoà
bình và ổn định trong tương lai”. Nhưng văn bản trên trong thực tế cũng
không được đem ra sử dụng vào ngày 8/5/1945. Còn Roosevelt thì vẫn nhắc
lại tại Yalta rằng ông ta vẫn thấy kế hoạch của ông ta là hợp lý song cũng
không làm gì thêm để đi đến một quyết định cụ thể. Hội nghị còn bàn thêm
về một số vấn đề khác nhưng nhìn chung, Hội nghị Teheran chỉ là khúc dạo
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

đầu, còn quyết định cuối cùng của các nguyên thủ quốc gia nằm ở các văn
bản cuộc gặp gỡ Yalta và Hội nghị Potsdam sau này.
EAC
Vào tháng 1/1944, Hội đồng Tư vấn Châu Âu, European Advisory

Commission (EAC), bao gồm đại diện của ba cường quốc đã họp tại London.
Hội nghị này bàn về những kế hoạch cho thời gian ngay sau khi phát xít Đức
đầu hàng. Những kế hoạch được thoả thuận trong Hội nghị London sẽ được
Churchill, Roosevelt và Stalin phê chuẩn tại Hội nghị Yalta tháng 2/1945. Để
có thể kiểm soát chặt chẽ nước Đức, các nước Đồng minh sẽ chiếm đóng
hoàn toàn lãnh thổ Đức trong khoảng thời gian chưa xác định. Ngày
12/9/1944, ba nước Mỹ, Anh, Liờn Xô đã kí một nghị định thư chia nước
Đức thành ba vùng do ba nước chiếm đóng. Theo đó, lãnh thổ nước Đức
được giới hạn theo đường biên giới được định từ trước chiến tranh, này
31/12/1937, tức là trước khi Đức thực hiện việc chiếm đúng các quốc gia
khác. Điều đó có nghĩa là cả Áo, vùng Sudelen (thuộc Cộng hoà Séc ngày
nay) và cỏc vùng đất khác đã bị Đức sáp nhập vào lãnh thố của mình năm
1938 và trong suốt thời gian chiến tranh sẽ được trả về cho “chủ cũ”. Liờn
Xụ sẽ chiếm đóng phần “phớa Đụng” gồm cả tỉnh Đông Phổ nằm ở đông
đường biên giới được định trên tấm bản đồ “Map A” kèm theo. Đường biên
giới này đồng thời đã là ranh giới gió cỏc bang và các tỉnh của nước Đức, sau
này là đường biên giới chính thức giữa Cộng hoà Dân chủ Đức và Cộng hoà
Liên bang Đức, là ranh giới giữa hai khối Đông và Tây Âu, ranh giới giữa hai
phe Xã hội chủ nghĩa và Tư bản chủ nghĩa ở Châu Âu. Thủ đô Berlin không
thuộc vào vùng kiểm soát của Liờn Xụ (mặc dù ở phía đông và sau này hoàn
toàn do Hồng quân Lờn Xô đánh chiếm), mà bị chia thành ba khu vực chiếm
đóng của ba nước Anh, Mỹ, Liờn Xụ. Trên thực tế, Nghị định thư bắt đầu có
hiệu lực sau ngày phát xít Đức đầu hàng, ngày 9/5/1945. Sau ngày 26/7/1945,
một hiệp định bổ sung đã công nhận nước Pháp cũng là một nước thắng trận
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

do tính đến những chiến tích của Pháp khi De Gaulle tổ chức nhiều đơn vị
lớn đánh sang Đức sau khi nước Pháp được giải phóng vào tháng 8 năm
1944. Và nước Phỏp cỳng nhận được quyền kiểm soát một phần nước Đức và

một phần Berlin từ cỏc vựng kiểm soát của Anh và Mỹ.
Một văn bản khác của EAC được ban hành ngày 14/11/1944 quy định
cụ thể việc tổ chức hệ thống kiểm soát nước Đức: tại các khu vực chiếm
đóng của mỗi nước sẽ do các Tổng chỉ huy kiểm soát dưới sự chỉ đạo của
Chính phủ họ. Để quản lý các vấn đề chung của nước Đức, một Hội đồng
kiểm soát được thành lập bao gồm các Tổng chỉ huy của các nước Đồng
minh. Hội đồng này có chức năng bảo đảm sự thống nhất trong hành động
của các Tổng chỉ huy ở mức độ có thể. Các quyết định của Hội đồng phải
được các thành viên của Hội đồng nhất trí thông qua. Sau này, khi nước Đức
bị chia thành các khu vực chiếm đóng, Hội đồng Kiểm soát đã được tuyên bố
thành lập và chính thức đi vào hoạt động.
2. Hội nghị Yalta
Ngày 4/2/1945, khi
nguyên thủ của ba nước Liờn
Xụ, Anh, Mỹ gặp nhau tại
Krim để nhóm họp hội nghị
Yalta thỡ quân đội ba nước đã
tiến vào sát của ngõ của Đức.
Trước đó, ngày 21/10/1944,
Aachen là thành phố đầu tiên
của Đức bị chiếm đóng, Hống
quõn Liờn Xô đã bắt đầu tấn công Đông Phổ, Schlesien và Berlin. Trong Hội
nghị này các thành viên đều có chung một cảm giác đã cùng nhau tận hưởng
chiến thắng đầu tiên.
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

Hội nghị Yalta được coi là thoả mãn về mọi mặt và cuối cùng, ba nước
Đồng minh nhất trí là những kế hoạch quân sự giữa họ sẽ được phối hợp chặt
chẽ hơn, các cuộc trao đổi thông tin giữa các Bộ chỉ huy quân sự các nước sẽ

tiếp tục được tiến hành. Một kế hoạch chi tiết với sự nhất trí tuyệt đối đã
được đưa ra. Và họ không có lý do gì để không tin tưởng tuyệt đối rằng sự
hợp tác ăn ý của ba bộ chỉ huy quân sự sẽ rút ngắn thời gian chiến tranh lại.
Hội nghị cũng đã ra tuyên bố: nước Đức phát xít đã bị cáo chung và quân đội
phát xít Đức sẽ phải trả giá đắt hơn cho thất bại của mình nếu chúng tiếp tục
tìm cách phản kháng một cách vô vọng.
Về việc chiếm đóng và kiểm soát nước Đức, các nước Đồng minh đã
thống nhất về chủ trương và kế hoạch để buộc nước Đức phát xít phải đầu
hàng vô điều kiện sau khi bị đánh bại hoàn toàn. Theo kế hoạch đã thoả
thuận, lực lượng của ba cường quốc sẽ chiếm đúng các khu vực đã được phân
chia. Và thể sẽ có một hội đồng trung ương để quản lý và kiểm soát phối hợp
với các tư lệnh của ba nước. Bên cạnh đó ba nước thống nhất việc mời Pháp
nhận kiểm soát một khu vực và là thành viên thứ tư của hội đồng nếu Pháp
muốn. Ranh giới khu vực kiểm soát của Pháp sẽ được bốn chính phủ quyết
định thông qua đại diện của mình tại Hội đồng tư vấn Châu Âu (cùng trong
Hội nghị này, các nước Đồng minh cũng phân chia Triều Tiên vừa được giải
phóng khỏi ách thống trị của phát xít Nhật thành hai khu vực chiếm đóng với
phương thức tương tự như vậy. Bán đảo triều Tiên bị chia làm hai miền, phía
Bắc vĩ tuyến 38 do Liờn Xụ kiểm soát, phía Nam vĩ tuyến 38 do Mỹ kiểm
soát. Năm 1948, ở khu vực do quân đội Mỹ chiếm đóng, Cộng hoà Triều
Tiên được thành lập. Cùng năm đó, ở miền Bắc cũng tuyên bố thành lập
Cộng hoà Dân chủ nhân dân Triều Tiên).
Một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu là làm sao tiêu diệt tận
gốc chủ nghĩa quân phiệt và chủ nghĩa phát xít Đức, làm cho Đức không bao
giờ có thể xâm hại nền hoà bình thế giới một lần nữa. Muốn thế phải xoá bỏ
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

vĩnh viễn một nước Đức quõn, phỏ huỷ hoặc kiểm soát tất cả cơ sở công
nghiệp Đức phục vụ chiến tranh, trừng trị các tội phạm chiến tranh một cách

thích đỏng, xoá bỏ các đảng phát xít, luật phát xít, tổ chức phát xít. Chỉ có
như vậy người Đức mới có hi vọng có được cuộc sống ổn định và một vị trí
xứng đáng trong cộng đồng các dân tộc.
Về việc bồi thường thiệt hại chiến tranh, Đức phải có trách nhiệm bồi
thường cho những nước mà Đức đã xâm trong phạm vi có thể. Việc bồi
thường có thể được tiến hành bằng ba hình thức: thanh toán một lần từ tài sản
quốc gia của Đức, cung cấp hàng hoá hàng năm trong thời hạn nhất định hoặc
sử dụng nhân công Đức. Một hội đồng chuyên giải quyết việc bồi thường
thiệt hại chiến tranh sẽ được thành lập. Hội đồng này sẽ bàn bạc về phạm vi
và biện pháp bồi thường thiệt hại do Đức gây ra đối với các nước Đồng minh.
Hội đồng bao gồm đại diện của các nước Liờn Xụ, Mỹ và Anh sẽ được thành
lập tại Moskva trong thời gian thích hợp.
Hội nghị Yalta được các chính khách phương Tây đánh giá là Hội nghị
thành công nhất của các cường quốc Đồng minh. Cố vấn của Tổng thống Mỹ
Harry L.Hopkins đã nói với nhà sử học Mỹ R.E.Sherwood: “Chúng tôi thực
lòng tin rằng một ngày mới đã bắt đầu, ngày mà chúng tôi đã chờ đợi, đã nói
đến từ nhiều năm nay. Chúng tôi hoàn toàn tin chắc rằng chúng tôi đã giành
được thắng lợi đầu tiên cho hoà bình, chúng tôi ở đây là tất cả loài người văn
minh trên thế giới. Người Nga đã tỏ ra rất biết điều và có tầm nhìn chiến
lược, cả ngài Tổng thống và chúng tôi đều tin chắc rằng chúng ta có thể
chung sống hoà bình với họ trong tương lai”. Cả Thủ tướng Anh Churchill
cũng tỏ ra vô cùng phấn khởi khi nhớ lại sự kiện này: “Rời Krim ra về, tôi có
cảm giác rằng nguyên soái Stalin và các nhà lãnh đạo Xô viết mong muốn
được chung sống với những nền dân chủ phương Tây trên cơ sở bình đẳng và
hữu nghị. Tôi chưa từng thấy có chính phủ nào dám chịu trách nhiệm gây
nhiều bất lợi cho mình như chính phủ Xô viết ở nước Nga…Cuộc gặp gỡ tại
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

Krim đã củng cố mạnh mẽ niềm tin cho chúng tôi. Sự gắn bó và hiểu biết lẫn

nhau giữa các cường quốc Đồng minh ngày càng sâu sắc hơn…”.
Như vậy, ngay từ khi chiến tranh vẫn còn tiếp diễn với quy mô và
phạm vi lớn trên toàn bộ lãnh thổ châu Âu, các nước Đồng minh đã họp bàn
để định đoạt sốphận của nước Đức sau này. Điều đó chứng tỏ các nước trong
khối Đồng minh đã rất quyết tâm, thống nhất và tin tưởng chắc chắn vào
thắng lợi của họ đối với nước Đức phát xít. Với “trật tự Yalta”, Mỹ và Liên
Xô, hai cường quốc mạnh nhất trong khối Đồng minh đã đạt được một số
mục tiêu chiến lược của mình. Mỹ có thể chi phối được cục diện thế giới
thông qua cviệc khống chế các nước Tây Âu và Nhật Bản. Liên Xô thì đạt
được ba mục tiêu lớn: Một là, bảo đảm sự tồn tại và phát triển của Liên Xô;
hai là, thu hồi được đất đai của Đế quốc Nga bị mất trước đây trong chiến
tranh Nga- Nhật 1904-1905 và trong cuộc chiến tranh chống ngoại xâm và
nội phản 1918-1920; ba là, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô ở châu
Âu và châu Á, thiết lập một vành đai an toàn bao quanh phía Tây, Đông và
Nam Liên Xô. Trong thời gian tiếp đó, do có nhiều bất đồng về quan điểm
chính trị, về tư tưởng, về quyền lợi, giữa các nước Đồng minh đã nảy sinh
các mâu thuẫn ngày càng gay gắt. Chính vì vậy, vấn đề Đức tưởng chõng như
đã được sắp xếp ổn thoả, sau chiến tranh lại phải xem xét lại. Và hiệp ước
Potsdam ra đời như một hệ quả tất yếu của nó.
II. Vấn đề Đức sau khi chiến tranh kết thúc
1. Đức đầu hàng và việc thành lập Liên Hợp Quốc
Ngày 25/4/1945, lịch sử cuộc chiến tranh thế giới thứ II bước sang mét
trang mới, quân đội Nga và quân đội Mỹ (đã đổ bộ lên Normandie từ
6/6/1944) gặpnhau tại Torgau, bên bờ sông Elbe, trên đất Đức. Lúc này, biết là
sẽ thất thủ, Hitler chỉ định thống soái Doenitz thay thế mình làm Quốc trưởng
và tự sát ngày 30/4/1945. Ngày 2/5/1945, Hồng quân Liên Xô chiếm thủ đô
Berlin, một kết cục thảm hại đối với quân Đức là điều không thể tránh khỏi.
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

Ngày 7/5/1945, đại diện quân đội Đức, đại tướng Jodl, Tổng tham mưu
trưởng quân đội Đức đã kí vào bản đầu hàng không điều kiện của “tất cả lực
lượng hải, lục, không quân Đức” tại Đại bản doanh của quân đội Đồng minh
ở Reims trước sự chứng kiến của Tổng tư lệnh quân đội Đồng minh
Eisenhower và Tổng chỉ huy quân đội Xô viết Nguyên soái G.K.Shukow.
Văn bản này có hiệu lực bắt đầu vào lúc 0h ngày 9/5/1945. Ngày 8/5/1945,
theo đề nghị của phía Liên Xô, lễ kí chính thức được tiến hành tại Đại bản
doanh của Hồng quân Liên Xô ở Berlin- Karlshost và kết thúc vào hồi 0h16
phót ngày 9/5/1945. Doenitz được đưa về ở tại Murwik gần Flensburg và
ngày 23/5/1945 bị Đồng minh hạ bệ và bắt giữ. Chính quyền phát xít quân
phiệt của nước Đức quốc xã hoàn toàn sụp đổ.
Ngày 5/6/1945, với “Tuyờn bố Berlin”, quân Đồng minh lên nắm
chính quyền tại Đức. Có thể nói, vào thời điểm này, các cường quốc Đồng
minh đã hoàn toàn làm chủ chiến trường châu Âu. Giờ đõy nước Đức không
còn khả năng phản kháng và phải chấp nhận mọi quyết định của các nước
Đồng minh trong khoảng thời gian vô hạn định. Tuyên bố còn nói rõ việc
quân đội Đồng minh tiếp nhận chính quyền Đức là chỉ nhằm nhanh chóng ổn
định nước Đức chứ không mang ý nghĩa xâm lược. Theo đó, Đức được chia
làm bốn khu vực, mỗi khu vực do quân đội một nước quản lý như đã thoả
thuận. Cả Áo và thủ đụ Viên cũng được chia ra như vậy.
Nhằm thực hiện các biện pháp nhằm bảo vệ nền hoà bình và an ninh
châu Âu, các nước Đồng minh đã nhất trí thành lập Liên Hợp Quốc, một tổ
chức quốc tế tương tự như Hội quốc liên sau chiến tranh thế giới thứ nhất. Cơ
sử để hình thành hiến chương của Liên Hợp Quốc chính là Hiến chương Đại
Tây Dương (được Roosevelt và Churchill kí ngày 14/8/1941). Tháng 6/1945,
Hiến chương của Liên Hợp Quốc được 5 nước thành viên đầu tiên nhất trí
thông qua, có hiệu lực bắt đầu từ ngày 24/10/1945. Cơ quan có quyền quyết
định những vấn đề chính trị quan trọng là Hội đồng Bảo an gồm những thành
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

viên thường trực là Mỹ, Anh, Liờn Xụ, Phỏp và Trung Quốc. Các thành viên
tuyên thệ sẽ tham gia gìn giữ hoà bình, từ bỏ vũ lực và đấu tranh vì sự tôn
trọng nhân quyền ở tất cả các quốc gia trên thế giới.
2. Hội nghị Potsdam
Nhưng vấn đề chúng ta quan tâm là vận mệnh nước Đức sẽ như thế
nào? Để tìm ra được một giải pháp lâu dài cho tương lai của nước Đức, thủ
lĩnh ba cường quốc Mỹ, Anh, Liờn Xô đã gặp nhau tại lâu đài Ceeilenhof ở
Potsdam (phía đông nước Đức) từ ngày 17/7 đến ngày 2/8/1945.
Trong các cuộc gặp gỡ, các nước Đồng minh không phải lúc nào cũng
có ý kiến thống nhất. Mỹ và Anh tỏ ra khó chịu về những gì Liờn Xô đã tự ý
làm trên khu vực họ chiếm đóng. Ngay từ trước khi Hitler đầu hang, Stalin đã
đặt vựng phía Đông của Oder và Goerlitzer Neisse (khu vực sẽ thuộc vùng
kiểm soát của Liờn Xụ theo biên bản ngày 12/9/1944 của EAC) vào phạm vi
chủ quyền của nước Ba Lan mới. Phía bắc Đông Phổ và Konigsberg đặt dưới
sự quản lý của Liờn Xụ. Thêm vào đó, Anh rất lo Ba Lan sẽ bị “Liờn Xụ
hoỏ”. Trong thời gian này, Mỹ vẫn mong các nước Đồng minh gắn bó với
nhau vì chiến tranh vẫn tiếp tục ở Thái Bình Dương. Mỹ biết rất rõ vai trò
của Liờn Xụ trong cuộc chiến ở khu vực này trong khi Churchill nghĩ đến
việc ngăn chặn ảnh hưởng của một cường quốc mới là Liờn Xụ. Có thể nói
rằng, sau khi kẻ thù chung của khối Đồng minh là phát xít Đức đã bị tiêu diệt,
những mâu thuẫn vốn có giữa các quyền lợi khác nhau, giữa các trật tự kinh
tế khác nhau, giữa các hệ tư tưởng khác nhau có dịp bộc lộ một cách rõ nét.
Đõy là cuộc họp thượng đỉnh cuối cùng trong liên minh chống Hitler. Những
đại diện mới của Mỹ và Anh (H.Truman và Attlee) được đỏnh giá là “mới và
thiếu kinh nghiệm đối ngoại” đã không thể đem đến những khởi sắc gì mới.
Ngay trước khi Hội nghị bắt đầu, cả Mỹ và Anh đều tỏ ra lo sợ trước những
biến chuyển ở Đông, Đông Nam và Trung Âu, lo sợ toàn bộ châu Âu sẽ rơi
vào vùng ảnh hưởng của Liờn Xụ. Thậm chí, Harriman, Đại sứ Mỹ tại Liờn
Bài tiểu luận Bùi

Minh Hồng - K54A Lịch sử

Xụ cũn cho rằng Liờn Xụ sẽ trở thành mối nguy hiểm đối với họ như khối
Trục trước đõy. Còn tướng Pháp De Gaulle thì nhận định: Tổng thống mới
của Mỹ không có khả năng đề ra một kế hoạch cho sự hoà hợp thế giới như
vị Tổng thống tiền nhiệm Roosevelt. Cũn Liờn Xụ, với thắng lợi của Chiến
tranh vệ quốc vĩ đại thì hoàn toàn đang ở vị thế của người chiến thắng.
Trong đờm mùng 1 rạng sang mùng 2 tháng 8 năm 1945, ba nguyên
thủ quốc gia của Liờn Xụ, Mỹ và Anh là Stalin, Truman và Attlee đã cùng
nhau kí vào “biờn bản Hội nghị Potsdam”. Kết quả của các cuộc hội đàm tại
Hội nghị Potsdam được đúc kết trong một thông cáo chung gọi là “Hiệp ước
Potsdam”, một văn bản đã đi vào lịch sử nước Đức như một minh chứng
đánh dấu sự thất bại nhục nhã nhất của nước Đức. Hiệp ước này bao gồm các
quy định cụ thể về chính trị, kinh tế nước Đức. Tương lai của nước Đức được
định rất cụ thể trong Hiệp ước thông qua các thoả thuận hoàn toàn phù hợp
với luật pháp quốc tế (điều 107 của Hiến chương Liên Hợp Quốc) và là cơ sở
pháp lý buộc các nước phát xít thực hiện trách nhiệm bồi thường chiến tranh
đối với các dân tộc khác.
Mục đích chủ yếu của Hiệp ước Potsdam là rút kinh nghiệm từ bài học
lịch sử của hai cuộc chiến tranh thế giới, đề ra những biện pháp nhằm ngăn chặn
không được để cho một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba có thể bị châm ngòi bởi
nước Đức. Nhằm thực hiện mục đích đú, các nước Đồng minh quyết định:
- Tiêu diệt hoàn toàn, triệt để, trừ tận gốc dễ chủ nghĩa phát xít và
chủ nghĩa quân phiệt Đức.
- Xoá bỏ sự tập trung ở mức độ cao của các thế lực kinh tế độc quyền
dưới mọi hình thức và tước bỏ quyền lực của chúng.
- Đập tan Đảng Công nhân XHCN dân tộc Đức (đảng NAZI) cựng
cỏc cơ quan trực thuộc nó, giải tán tất cả các tổ chức phát xít để đảm bảo
rằng nó sẽ không phục hồi bằng bất kì hình thức nào, ngăn cấm mọi hoạt
động hoặc tuyên truyền mang tính phát xít và quân phiệt.

Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

- Huỷ bỏ toàn bộ hệ thống luật pháp phát xít, cơ sở của sự tồn tại và tội
ác của nhà nước phát xít Đức.
- Trừng phạt tội phạm NAZI và tội phạm chiến tranh.
- Làm trong sạch đời sống văn hoá, chính trị, tinh thần trên toàn lãnh
thổ Đức.
- Chuẩn bị cho việc xây dựng cuộc sống chính trị Đức trên cơ sở dân
chủ làm tiền đề cho nền hoà bình vững chắc ở châu Âu và vị thế của nước
Đức trong cộng đồng các dân tộc tự do và hoà bình thế giới. Hiệp ước cũng
nêu những biện pháp cụ thểnhằm tổ chức bộ máy hành chính nhằm quản lý
và điều hành nước Đức: Hội đồng kiểm soát Đồng minh là cơ quan cao nhất,
chỉ huy toàn bộ các hoạt động diễn ra tại Đức. Trên toàn nước Đức sẽ diễn ra
một cuộc bầu cử dân chủ để thiết lập các cơ quan hành chính địa phương, các
đảng chính trị mang tính dân chủ được phép và được khuyến khích thành lập.
Trước mắt chưa thành lập chính phủ trung ương của Đức. Nhanh chóng mở
cỏc phiờn toà xét xử tội phạm chiến tranh…
- Về kinh tế, trước hết cần chia nhỏ kinh tế Đức nhằm xoá bỏ những
thế lực kinh tế độc quyền Đức, chủ yếu là phát triển nông nghiệp và các
ngành công nghiệp sản xuất hàng dân dụng nội địa. Kinh tế Đức của bốn khu
vực được coi là một khối thống nhất, chỉ được phát triển hạn chế và chịu sự
liểm tra của Đồng minh.
Như vậy, dù có nhiều quan điểm khác nhau, nhưng cuối cùng cả ba
cường quốc Đồng minh đã thống nhất được với nhau về nguyên tắc chính
sách đối với nước Đức sau chiến tranh. Tuy nhiên những điều khoản này có
được thực hiện một cách nghiêm túc khụng thỡ lại là điều chưa thể khẳng
định. Bởi thế nên bước vào giai đoạn sau này, giai đoạn “Chiến tranh lạnh”,
Đức vẫn là một trong những vấn đề gây nhiều bàn cãi nhất!
Bài tiểu luận Bùi

Minh Hồng - K54A Lịch sử

Chương 2
SỰ ĐỐI ĐẦU XÔ- MỸ THÔNG QUA VIỆC GIẢI QUYẾT
VẤN ĐỀ ĐỨC TRONG CHIẾN TRANH LẠNH
I. Cuộc đấu tranh để giải quyết vấn đề Đức năm 1947-1948
1. Chiến tranh lạnh và việc hoàn thiện tổ chức BIZONE
Từ tháng 3 năm 1947, với “Chủ nghĩa Truman”, thế giới đã rơi vàomột
cuộc chiến tranh kì lạ nhất trong lịch sử tồn tại: Chiến tranh lạnh. Đó là sự
đối đầu gay gắt giữa hai cực Xô- Mỹ và hai khối Đụng- Tây. Đặc trưng của
nó là sự liên kết bền chặt giữa các thành viên mỗi khối (Mỹ và các nước
TBCN, Liờn Xụ và các nước XHCN) và sự căng thẳng cú tác động mạnh mẽ
đến tất cả các mối quan hệ giữa hai phe song chưa xảy ra đối đầu trực tiếp có
vũ trang. Nguyên nhân chính là do sự lo ngại và đề phòng giữa hai phe Xô-
Mỹ. Sau chiến tranh, lo ngại trước uy tín chính trị và ảnh hưởng của Liờn Xụ
trờn trường quốc tế (với chiến thắng vĩ đại của Liờn Xụ trước chủ nghĩ phát
xít), Mỹ toan tính đề ra các kế hoạch nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Liờn
Xụ, nhằm lôi kéo các nước dân chủ mới được thành lập vào vòng ảnh hưởng
của Mỹ và nhằm sử dụng lực lượng chính trị chống cộng ở châu Âu và Đức
chống lại Liờn Xụ. Mỹ coi Liờn Xụ và phe XHCN là vật cản đối với chính
sách toàn cầu của Mỹ. Ngay từ năm 1945, Mỹ đã muốn chỉ duy nhất Mỹ có
được những độc quyền kinh tế trên phạm vi toàn thế giới. Trong khi đú, Liờn
Xụ cũng muốn mở rộng phạm vi ảnh hưởng, mà trước hết là tạo dựng những
vùng đệm ở phía Đông, tranh thủ sự ủng hộ của họ để dần gây ảnh hưởng
trên phạm vi toàn thế giới, làm giảm uy tín của Mỹ. Bất đồng sâu sắc giữa
các nước thắng trận trong khối Đồng minh dẫn đến sự cách biệt về chính trị,
kinh tế, văn hoá- xã hội giữa cỏc vựng do Liờn Xụ và các nước phương Tây
kiểm soát là một quá trình tất yếu không thể tránh khỏi. Trong đó, nước Đức
trở thành vấn đề được bàn tán nhiều nhất và cũng gây nhiều tranh cãi nhất.
Bài tiểu luận Bùi

Minh Hồng - K54A Lịch sử

Suốt từ trước khi chiến tranh kết thúc, vấn đề thống nhất Đức đã được
đưa ra bàn cãi, tuy nhiên cho đến giai đoạn này vẫn không có sự tiến triển
đáng kể nào. Hàng loạt những đề nghị được đưa ra chỉ nhằm phản ứng lại đối
phương và đổ lỗi ngăn cản việc thống nhất Đức cho nhau mà không đi đến
một thoả thuận mới nào. Nước Đức không phải là nguyên nhân gây ra cuộc
“chiến tranh lạnh” nhưng lại là quốc gia phải chịu hậu quả của cuộc chiến
tranh trực tiếp nhất!
Một trong những sự kiện quan trọng nhất của năm 1947 diễn ra tại Đức
là sự thành lập Liờn vựng kinh tế BIZONE, một liên kết giữa hai khu vực của
Mỹ và Anh. Sau nhiều lần cải tổ cơ cấu tổ chức, cuối cùng tháng 2/1948
BIZONE được hoàn thiện bao gồm các cơ quan như: Hội đồng kinh tế (cơ
quan quyền lực cao nhất), Hội đồng bang, Hội đồng hành phỏp…Đú chính là
tiền thân của Thượng nghị viện, Hạ nghị viện và chính phủ của CHLB Đức
sau này. Ngày 8/4/1949, Pháp ra nhập Liờn vựng kinh tế, BIZONE trở thành
TRIZONE. Đõy chính là bước tiền trạm để tiến tới thành lập Nhà nước
CHLB Đức.
Sau thất bại của Hội nghị Ngoại trưởng Moscow, rõ ràng rằng, Anh và
Mỹ lập BIZONE trước hết không phải là để gây sức ép với Pháp và Liờn Xụ
trong việc thống nhất Đức về kinh tế mà là để liên kết chặt chẽ các khu vực
phía Tây, đối trọng với Liờn Xụ. Sỏch lược của Mỹ ở châu Âu và ở Đức đã
trở nên quá rõ ràng: Mỹ tìm mọi cách để giữ cho nửa Tây nước Đức không bị
Cộng sản kiểm soát và cho Tây Đức hội nhập với Tây Âu càng sớm càng tốt.
Do vậy, các cuộc đàm phán của bốn cường quốc (Hội nghị tứ cường) vào
tháng 12 năm 1947 và đầu năm 1948, đối với các nước phương Tây chỉ là
tấm bình phong nếu có xét xử tội chia rẽ nước Đức trong tương lai. Việc
hoàn thiện BIZONE vừa có tác dụng tích cực trong việc tạo nội lực phát triển
kinh tế của Liên khu vực vừa làm tổn hại đến quá trình thống nhất nước Đức
theo Hiệp ước Potsdam. Ngay cả các chính khách Đức cũng lâm vào bế tắc

Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

khi thảo luận về việc thống nhất Đức, mặc dù đó vốn là ước nguyện chung
của họ. Nhận thấy rằng không thể trông chờ gì vào một sự thoả thuận êm đẹp
giữa các nước phương Tây, chính phủ các bang của Đức đã có một số cuộc
gặp gỡ để cùng nhau bàn bạc, tìm biện pháp đối phó. Tuy nhiên các đại diện
của Tây Đức đã từ chối lời đề nghị hữu hảo từ phía Đông Đức, không phải là
vì họ không muốn một nước Đức thống nhất mà vì một mặt chính họ cũng
chưa nhất trí được với nhau, mặt khác họ phải chịu sức ép của chính sách đối
với nước Đức của các cường quốc phương Tây trong khi các nước này không
hề có ý tưởng thành lập một nước Đức thống nhất có ảnh hưởng của Liờn
Xụ.
2. Hội nghị London và Hội nghị Vacsava
Sự thất bại của Hội nghị tứ cường ở London càng làm cho Mỹ thêm
nung nấu quyết tâm thành lập một Nhà nước Tây Đức từ các khu vực do các
cường quốc phương Tây chiếm đóng và từng bước lôi kéo nó vào khối liên
kết Tây Âu. Biết không thể cựng Liờn Xụ thoả thuận về một giải pháp thống
nhất nước Đức, tại London, từ ngày 23/2 đến ngày 6/3/1948 và từ 20/4 đến
2/6/1948 đã diễn ra một Hội nghị tay ba riêng rẽ giữa Anh, Pháp, Mỹ để bàn
về một chính sách lâu dài đối với nước Đức. Chính Hội nghị này là xuất phát
điểm cho sự chia rẽ của Hội đồng kiểm soát Đồng minh và dẫn đến cao điểm
của cuộc “chiến tranh lạnh” là chiến dịch phong toả Berlin. Những kết quả
quan trọng của Hội nghị là đưa ra các quyết định về kinh tế, về sự tham gia
của các khu vực phía Tây vào chương trình Marshall, về việc thành lập cơ
quan kiểm soát vùng Ruhr và quan trọng nhất là gợi ý thành lập một chính
phủ Tây Đức. Như vậy, con đường dẫn đến việc hình thành một nhà nước
phía Tây nước Đức đã trở nên rõ ràng. Cụ thể: các bang nước Đức sẽ bầu ra
Quốc hội từng bang và cử 55 đại diện vào “Hội đồng Quốc hội”, Hội đồng
nhận chỉ thị từ các cơ quan quân sự Đồng minh; Chính phủ Pháp phải từ bỏ

kế hoạch tỏch vựng Ruhr khỏi nước Đức và ba nước đồng ý lập ra một cơ
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

quan quốc tế kiểm soát vùng Ruhr gồm Mỹ, Anh, Pháp, Bỉ, Hà Lan,
Lucxambua và Đức cho đến khi kí được Hoà ước. Cơ quan quốc tế về Ruhr
sẽ do tư lệnh các nước Đồng minh chiếm đóng cử ra; Hội nghị London cũng
đã uỷ nhiệm cho tư lệnh Mỹ, Anh, Pháp xây dựng cơ quan quân sự về an
ninh có nhiệm vụ kiểm soát việc phi quân sự hoá nước Đức. Những nghị
quyết của Hội nghị London là một bước quan trọng của Mỹ, Anh, Pháp nhằm
chia cắt nước Đức, vi phạm những nguyên tắc của Hội nghị Yalta, Hội nghị
Potsdam, không đếm xỉa đến lợi ích của Liờn Xụ và các nước dân chủ nhân
dân. Đương nhiên là Liờn Xụ phản đối các quyết định của Hội nghị Lon don
và ngày 20/3/1948, Nguyên soái Sokolovski rời khỏi Hội đồng kiểm soát
Đồng minh, kết thúc sự hoạt động của cơ quan quản lý bốn bên. Tiếp theo đó,
theo lời đề nghị của Liờn Xụ, thỏng 6/1948 Hội nghị họp ở Vacsava (Ba Lan)
gồm các ngoại trưởng Liờn Xụ, Tiệp Khắc, Ba Lan, Nam Tư, Anbani,
Bungari, Rumani, Hungari đã công bố không công nhận các quyết định của
Hội nghị London là hợp pháp, lên án mạnh mẽ hành động đàm phán riêng rẽ
về vấn đề Đức chỉ là kế hoạch khôi phục chủ nghĩa quân phiệt ở Tây Đức và
biến Tây Đức thành căn cứ thực hiện chính sách xâm lược ở châu Âu. Các
nước tham gia Hội nghị Vacsava biểu thị thái độ kiên quyết đấu tranh
giảiquyết các vấn đề liên quan tới nước Đức bằng phương pháp hoà bình và
dân chủ trên cơ sở các Hiệp ước Yalta và Potsdam. Cụ thể, Liờn Xụ và các
nước dân chủ nhân dân đề nghị Liờn Xụ, Anh, Pháp và Mỹ cùng thảo thuận
thi hành những biện pháp nhằm đảm bảo hoàn thành viờc thủ tiêu chế độ
quân phiệt Đức trong một thời hạn nhất định, phải thiết lập sự kiểm soát của
bốn cường quốc đối với vùng Ruhr; thành lập chính phủ lâm thời yêu hoà
bình, dân chủ toàn nước Đức gồm đại biểu các đảng phái và các tổ chức dân
chủ của Đức; kí kết hoà ước với Đức theo tinh thần các quyết định Potsdam

và tìm cách tạo điều kiện cho Đức có thể thực hiện được nghĩa vụ bồi thường
đối với các nước bị Đức xâm lược.
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

Những đề nghị của Hội nghị Vacsava phù hợp với nguyện vọng của
nhân dân yêu chuộng hoà bình ở Đức nói riêng và trên thế giới nói chung nên
đã nhận được sự ủng hộ rất lớn. Riêng nhân dân Đức cho đó là một sự giúp to
lớn của Liờn Xụ cũng như các nước XHCN trong cuộc đấu tranh cho một
nước Đức thống nhất, dân chủ và hoà bình.
II. Diễn biến chính của Chiến tranh lạnh thông qua việc giải quyết
vấn đề Đức
1. Đức bị chia cắt và âm mưu phục hồi chủ nghĩa quân phiệt Tây
Đức 1948-1955
Sau Hội nghị London và Hội nghị Vacsava, sự đối đầu giữa hai cực
Xô- Mỹ và hai khối Đụng- Tây đã trở nên công khai và gay gắt hơn bao giờ
hết. Việc giải quyết vấn đề Đức trở thành “điểm núng” trong cuộc đấu tranh
này, mà trước hết thể hiện qua Cuộc bao vây phong toả Berlin.
a) Cuộc bao vây phong toả Berlin
Ngay sau khi các nước phương Tây họp Hội nghị London, Liờn Xô đã
kịch liệt phản đối, tẩy chay các cuộc họp trong Hội đồng kiểm soát Đồng
minh và do đó, hoạt động của cơ quan bốn bên bị tê liệt. Đến ngày 31/3/1948,
Tư lệnh Liờn Xụ quyết định phong toả, kiểm soát tất cả các mối liên hệ giữa
các khu vực Tây Berlin với Tây Đức, để trả đũa việc phương Tây triệu tập
Hội nghị London.
Hành động này gõy khú khăn cho các nước phương Tây trong việc tiếp
tế cho Tây Berlin, nhưng không ngăn cản được kế hoạch chia cắt nước Đức.
Ngày 7/6/1948, các nước Mỹ, Anh, Pháp chuyển đến cho Liờn Xụ những
thoả thuận của Hội nghị London và sau đó đơn phương cho lưu hành đồng
tiền mới ở khu vực phía Tây nước Đức.

Tư lệnh Liờn Xụ, nguyên soái Sokolovski lập tức cho tiến hành một
cuộc cải cách tiền tệ ở khu vực phía Đông nước Đức và ngày 22/6/1948 bao
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

gồm cả Berlin, và đến ngày 1/7/1948, Liờn Xụ chấm dứt hoạt động của Bộ
chỉ huy Berlin, cơ quan bốn bên cuối cùng.
Cuộc phong toả Berlin của Liờn Xụ kéo dài gần một năm. Các nước
phương Tây phải tổ chức cầu hàng không để duy trì tiếp tế cho Tây Berlin.
Việc phong toả Berlin, tuy có gây
cho các nước phương Tây một số
khó khăn và tốn kém, nhưng họ đã
lợi dụng vấn đề này để tạo ra cái
gọi là “Vấn đề Berlin” và tổ chức
chiến dịch tuyên truyền vu cáo
Liờn Xô đã gây ra cảnh đói khổ
của nhân dân Tây Berlin. Mặt
khác, họ lấy cớ tổ chức “cầu hàng
khụng” tiếp tế cho Tây Berlin để tập trung quân ở Tây Đức. Rất nhiều máy
bay tầm xa và nhiều đơn vị lực lượng vũ trang được đưa vào Tây Đức gây
nên tình hình quốc tế phức tạp và căng thẳng hơn.
Ngày 6/7/1948, các chính phủ Mỹ, Anh, Pháp lại gửi công hàm cho
Liờn Xô đòi huỷ bỏ ngay cuộc phong toả Berlin với lời lẽ hết sức gay gắt.
Liờn Xô đã bác bỏ những đề nghị có tính chất tối hậu thư đó, đồng thời tuyên
bố sẵn sang thương lượng và giải quyết vấn đề tình hình ở Berlin.
Các cuộc thương lượng về Berlin giữa Liờn Xụ và các nước phương
Tây đã kéo dài và không đi đến thoả thuận nào. Tháng 9/1948, Mỹ, Anh và
Pháp đã đưa vấn đề Berlin ra Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc. Đó lại là một
sự vi phạm Hiến chương Liên Hợp quốc vì theo điều 107 của Hiến chương
không một cơ quan nào của Liên Hợp quốc có thể can thiệp vào các vấn đề

có liên quan đến nước Đức và các lãnh thổ khác trước kia thuộc phe phát xít.
Chỉ bốn cường quốc chiếm đóng mới có quyền giải quyết các vấn đề đó.
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

Chính phủ Liờn Xô đã từ chối tham gia thảo luận vấn đề Berlin ở Hội
đồng Bảo an, nhưng trong cuộc thương lượng không chính thức với Chủ tịch
Hội đồng, đại biểu Liờn Xụ tỏ ý sẵn sàng giải quyết vấn đề Berlin với các
nước phương Tây. Kể từ 15/2/1949, đại diện Liờn Xụ và Mỹ đã nhiều lần gặp
nhau và thoả thuận cụ thể là sẽ họp tại Hội đồng Ngoại trưởng bốn nước lớn
vào ngày 5/5/1949 và xoá bỏ việc Liờn Xụ hạn chế giao thương giữa vựng
Tây Đức với Tây Berlin vào ngày 12/5/1949, và cùng ngày sẽ xoá bỏ các
biện pháp trả đũa do phương Tây tiến hành đối với thương mại giữa vựng
Tõy và Đông nước Đức.
b) Hội đồng Ngoại trưởng Paris 6/1949
Sau một năm rưỡi gián đoạn, Hội đồng Ngoại trưởng đã họp tại Paris
ngày 22/5/1949 để xem xét vấn đề thống nhất nước Đức, chuẩn bị kí kết Hoà
ước với Đức và tình hình ở Berlin kể cả vấn đề hối đoái.
Đại biểu Liờn Xô đã kiên trì đòi phải có kế hoạch khắc phục tình trạng
chia cắt nước Đức và bốn nước chiếm đóng phải thống nhất chính sách, mau
chóng kí kết Hoà ước với nước Đức dân chủ và hoà bình. Để thực hiện
chương trình này, Liờn Xô đề nghị khôi phục hoạt động của Hội đồng kiểm
tra và Bộ tư lệnh đồng minh ở Berlin, thành lập Hội đồng quốc gia toàn nước
Đức phụ trách các vấn đề xây dựng kinh tế quan trọng với nước Đức. Nhưng
tiếc rằng tất cả những đề nghị của Liờn Xô đều bị đại biểu Mỹ, Anh, Pháp
bác bỏ. Họ đưa ra những đòi hỏi vô lý để giành quyền liểm soát toàn nước
Đức, đề ngị thành lập “Hội đồng tối cao” thay cho Hội đồng kiểm tra với
phương thức làm việc theo đa số tương đối nhằm ộp Liờn Xô phải phục tùng
những ý đồ của họ.
Tuy không chịu đồng ý với những đề nghị của Liờn Xụ nhằm thống

nhất nước Đức thành một quốc gia dân chủ và hoà bình, nhưng vì sợ dư luận
nhân dân thế giới ngày càng phản đối nờn cỏc nước phương Tây buộc phải
thoả thuận là: Hội đồng ngoại trưởng phải được tiếp tục hoạt động nhằm thảo
Bài tiểu luận Bùi
Minh Hồng - K54A Lịch sử

luận việc khôi phục sự thống nhất về kinh tế và chính trị của nước Đức, các
cường quốc chiếm đóng phải trao đổi ý kiến trên cơ sở bốn nước cùng với
các chuyên gia và tổ chức thích hợp của người Đức tham gia thương lượng
nhằm chấm dứt tình trạng chia cắt nước Đức và Berlin. Tuy nhiên, các nước
phương Tây đã không nghiêm chỉnh thực hiện những điều cam kết, họ không
chịu tiếp tục cuộc thương lượng giữa bốn cường quốc về vấn đề Đức và khẩn
trương hoàn thành kế hoạch thành lập nhà nước Tây Đức riêng rẽ.
c) Thành lập hai Nhà nước Đức
Ngày 8/4/1949, Chính phủ các nước Mỹ, Anh, Pháp đã thông qua văn
bản quy định thành lập Cộng hoà Liên bang Đức trên cơ sở sáp nhập lãnh thổ
ba khu vực chiếm đóng của các nước phương Tây. Đồng thời cũng thành lập
Uỷ ban Đồng minh tối cao ở Tây Đức với tư cách là cơ quan kiểm soát cao
nhất của ba cường quốc chiếm đóng. Như vậy là các nước Mỹ, Anh, Pháp đã
đơn phưong thủ tiêu bộ máy kiểm soát của bốn nước ở Đức, và quyết tâm
tiến hành việc chia cắt nước Đức, vi phạm nghiêm trọng những thoả thuận
Yalta và Potsdam của Đồng minh chốn phát xít.
Các nước phương Tây đã cho phép triệu tập Hội đồng Quốc hội ở Bon
thông qua dự thảo Hiến pháp của Cộng hoà Liên bang Đức. Tiếp đến, ngày
14/8/1949, Quốc hội và Hội đồng liên bang đã triệu tập khoá họp đầu tiên
thông qua Hiến pháp và thành lập chính phủ Cộng hoà Liên bang đầu tiên do
Konrad Adenauer, thủ lĩnh đảng Liên minh Dân chủ Thiên chúa giáo cầm đầu.
Liờn Xô và các nước XHCN kiên quyết lên án việc thành lập quốc gia
riêng rẽ ở Tây Đức. Ngày 1/10/1949, Liờn Xô đã gửi công hàm đến Chính
phủ các nước phương Tõy, núi rằng: “Việc thành lập chính phủ riêng rẽ ở

Tây Đức là kết quả quá trình chính sách chia cắt nước Đức mà các Chính phủ
Mỹ, Anh, Pháp đã thi hành trong những năm gần đõy, đi ngược lại Hiệp định
Potsdam”.