!"!#$%
&' !()*#+, !#+-#./)0)12345
#667 !()(8(494:;*<
-=5#.;/!1>)!4)?(/@46A@;/;6
B2C(!/#!#.8(#%D6($
(EFE#+G-F&D1HIJ6
!69(9,J8EK!EFE
#+()1L45#5)49E#+;#5E
MEJ&N464=7%!496#.;E
F(M?(9"!#$*#-EJ&)466
G"+1O64;9&D%EFE#+()!
PI%46!;(DQ+,/(; !#+-1
R5GMJ8 ,DS49E#+/
# !EFE#+(,#+46(;,)(
?(!49)E#+()!PITU.$?(!(IE
4)-#$V?(&/4)E#+ !()46
%S:D%W49E#+$%!!
,*#) !X#+&/4)E#+1
I$J(I96#.%E&I66)(MG
4G&6/5:(;!:D !S()!
PI49&/4)E#+1
1
I.
I.1.
“Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với
sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật.” Y<Z9([P(:H/4)\E
#+]^_` !R)C!a1
“Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp
với quy chuẩn kỹ thuật môi trường và tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến con
người và sinh vật.” Y<Z9([P(:H/4)\E#+]^_` !R)C!a1
“Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch
đẹp; phòng ngừa, hạn chế tác động xấu đối với môi trường, ứng phó sự cố môi trường;
khắc phục ô nhiễm, suy thoái, phục hồi và cải thiện môi trường; khai thác, sử dụng hợp
lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên; bảo vệ đa dạng sinh học.” Y<Z9(_P(:
H/4)\E#+]^^b !R)C!a1
“Thành phần môi trường là yếu tố vật chất tạo thành môi trường như đất, nước,
không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh vật, hệ sinh thái và các hình thái vật chất khác.”
Y<Z9([P(:H/4)\E#+]^_` !R)C!a1
28/#(@T(:HR\R)C!E#+S4:;I
46,-4:;#(-#)(/(;(-M
"Ac2IJ6)E#+<d!e4V(9(
(,4461
H!6#49E#+Y_ff`a#!!"d!8 46WX
49E#+g“Môi trường là tổng thể các thành tố sinh thái tự nhiên, xã hội nhân văn
và các điều kiện tác động trực tiếp hay gián tiếp lên phát triển, lên đời sống và hoạt động
của con người trong thời gian bất kỳ.”
2JM"d!I$#!(g
26,ISgO;SXN#5EM
4:)#+4:@Y))hJa1
2
26,4Sgi,-#YI(-3//a
jJ5M-G:?(4J!,,(:M
#$#5)6NDSc
29()Y (6a&!Sg
#$V-?(!c
YE))E)#)-("-46E"
J!aE)k(:?(/@1
H!J(,I6&!) !),E#+&//(
,46 !#+1
I.2. !"#$%&'()*+,-./!0-1!"23-
I.2.1. 2;(% !),E#+
2)JI46U68h)(IV(
4ID( !d4!XE/ !d4B!X
E#+1RM-Gg
O;SX6,#.ID( !B!XN#l1
i4J!(d4B!X41
\m<nID(9(?(/@I7h6,h
)V4;9E#+7&"(+1R;9E#+o#.)46?(/
@,<nE#+M64e), !J1
\E#+JM),J6),S9(;J#+46
(,4E?(!9()46I1
BEJ4;9E#+(( !#+4;9E#+
6*J8 6, ![)g
p)Ig!6(III#.$#
%46$D!;/1
p)4g! I)I1
p)9()g!#$D(D
I/!)I46)41CI)I!-
#+46 !#+#.X6E#+1
3
C#. !)II46 !#+#.
X6DnE#+1
I.2.2. pE#+
a. Phân loại theo chức năng
\E#+IYC!(!q4<ag&!S(,IS
?(!6@(, !#+#M9(*"( !
#+#EM;!(S#54:111
\E#+YL!q4<ag6N?(!)!#+46
#+#g(:)!?("#5"#$#5111;
!(1
\E#+Yrs!q4<ag6;/(,I-
#+I46"(, !#+66)(
, !#+1
b. Phân loại theo sự sống
\E#+4:@Yp!q4<ag6684E !E#+
I#?( ?(M?(1>!JE#+
4:@6E#+EJ,1
\E#+XYHq4<ag668( !E#+
!J6E#+6JJ-F!,g)?(8
4:4:44:46/#+1
B)(:E#+X#!(:\E#+
Yq!q4<a9(J(,oE#+66, !4:
46 !#+&)45E#+EJ4:1(I
8(E#+9(J4:!!tM4V4:JE#+69
:E#+1C##+!(,;uMXv
46&/4),#+!4=?(<-3)E#+'A-G
J#J?(<1
c. Phân loại theo thành phần tự nhiên
\E#+;YLq4<at
4
\E#+#5Yw!<q4<at
\E#+EMYrq4<a1
d. Phân loại theo vị trí địa lý
\E#+4<&Y2!!x<q4<at
\E#+S&TYi<!q4<at
\E#+9%Y>q4<a1
e. Phân loại theo khu vựcdân cư sinh sống
\E#+6"Yy&!q4<at
\E#+EEYz(!q4<a1
C6ImJ3.45GM
ID(A-G !#+46 !1(I-3&;D
6V*9(,;:D(g\E#+6;/
VJ(?(!!!$,461
I.2.3. 2D$&/ !E#+
O,454:J(46#+JIVE#+,SJbD
$&/!(g
{\E#+6E!,#+4654:
{\E#+6$D!(S6(I8+,46/
(; !#+1
{\E#+6$D!;/-#+!(,46
/(;1
{|/eJ !II5#+464:1
{\E#+JD#(46(;E#+1
5
II. 4564754489$:44;
II.1. 1!"23-2<=!
• 2(SEF#5'g
}C#5/h6/(;G( E)t
}C#5/t
}C#5/&)4)(t
}C#5/h/(;E)1
• iF&EFg
}>6#.;H~ib2~i46r9(4#.5nr]
Y<•2RC^€g]^^€•HC\at
}(&VUEO&"EF'h‚__81\,oI(#
2~i4#.45?((ƒnh]_b_8r!4#.45?((ƒ
nh]b_]b‚b81
II.2. 1!"23-2<->
• 2(IEF#58g
}L:(E-#t
}2!9(EI((ƒ1
• iF&EFg„Fr'4#.I((ƒ9(85
n<•2RC^fg]^^€1C6!,(4m&"EFLW2V
M\!!2(!2sODc
II.3. ?@A')*B C'(%!!"DEB /FG1!"23-2<
O9N&/4)E#+#(4EO#.#5/#./
46#(4EO]^]^g#5/…b€1^^^[•61
i/hI"!&6()gC(S#5A-GG
4GE)( E)-"
6
4G466612(S6#.A-G46/!46EFE
#+5(E#.?(!%D1
HD FIJKLK?@A'!M2N-2<!M./O!P0-*P')<,JQLL
II.4. 1!"23-1-R
• 2(SEFEMg
2EFM,45(SEM()!PI
Sg!4:)(-!E4:/46
-1
• iF&EFg
B(4";B)BIB(P!\B)BIcSEF&G4#.
;_^__`8?((ƒ•2RC^bg]^^f•HC\t
7
\E#+S(4";,43EE#.
9(4#.45I((ƒn2RCbf`f_ff€6_^[_…_81
• i&46?(g
R5,#! !6E)V#./;
EFM66!1
HD FIJKJK?@A'!1S1-RF0)<PMT !!U% -P')<
!(V- IWHM')1"23-!X4*/Y
8
HD FIJKZK82N-R!M![O!P0-*PMT !B /,
HD FIJK\KI-FOR!MB /,
II.5. 1!"23-F!
• 2(SEF46(;g
† !4)A-G&J46A-G;HRRt
9
† „F;-A-G(S#5&"EFt
† „F;-;/t
† „F;-I1
• >)(46EFE#+;g
>)!-(S,)(49-F&;#.E#+;#!J
MIGM4V,)(49)E#+;o#.D
E!eEJM<-0IG46E!1
• i&46?(I?(!E#+;g
† i&!;/WE)46E#+;
† i&,#.;/W4646E#+;
† i&,#.&JX46;HRR
HD FIJK]K C'(P^_-F!FG,JQJQ
II.6. M`!!M"a
II.6.1. •(/@;/WE#+
C(S;/WghE)46E)1
10
HM-JKLK82N-"!M%!PB /,
HD _IJKbK82N-"!M1-!1%!PB /,
(A@;/Wg
11
}2;/WEE(#./bb‡8(<,46
E;E.4)&t
}>8(;/W6B2C22C2C#!#.(46A
@)t
}2;/WE#+(A@345/ !h
(41
HM-JKJK4!"(-! -'" C/8E
II.6.2. •(/@;/(
† C(S;/(g2;/(I"!&6
() (h!(S/(;E)461
12
† VV?(/@2C>g>)!I"!&6o#!J$4"A@;/
(h/(;E)1\5J^[$4"Jm,;/(
† i&(S/I"!&6()g
III. c44d4efghi4jkl
m
C/# !EFE#+,45DK<J#.
I$ !EF!(4M-G#EF#5EFEM46
;EFE#+1
III.1. c2n-./1S2<
C9(&)h#59(-F66?(/ !#.#5&"EF1
,&)!(I?(!#5#$64I!4I--6(I(
/4I(*!F!-!46!<&!6#+?(!X1R;
9E;&!-!6,4;949DK<-EF#51
III.2. c2n-./1S1-R
R;9DK<-EFEM (6I?(!#+E;1
RI?(/46<(F6,4;9546V(6/
DN*6?(/ !EFEM1„FEM6/
D#.46"()J'!(8(4;9,
13
HD FIJKoK?@A'- I"!M!"EFp/A* C/8E
<(&<!4!46:M5#+.'18ˆ<&/4);
/4:,I;K!M1p/M6M6(I
!K8ˆ<1iJEFEM/#(,I;
9(!(1
III.3. c2n-./1SF!
„F;6(,M64;95hJ/#
DK< !Q<1)! !Q<*6
?(/ !EFV1 J)6#:12D !!
&"/#;9(&-<<(,h(1(,h(#.&6
:46(Uƒ46/DK< !;/(,, !(U
D461
CEFE#+!(I)4:4:46
#+#.V&6&646JE4966EF
/#E#+12;EFJ;#.(
,46#+J:(?(/!12E)6(IM !4)&N(
;EFE#+1\'-3JE/6J&K66
;EFhE#+ !%!%!I,WM/E
F#.-J!!6)EF1
III.4. c2n-./1S_'!!M"a
#+-"!#$45J?(<N/&h!&4<#+60J&+
E!SI#$V#5o7/(,!S6EF(S#5
46;#57M*ƒ#g!(E1117;(
%!/ƒ61
D!)!45&IE#.A@.4)6$
ƒD!($549DK<46E#+1C&I6'
&)(,45#+('46#+-(?(!(
4&1BM/h&6#.#!46EMI1
C;M/h&J?(!N?(!(+46?(!-!
46$#+J'&)6-!46&I
$1
14
D&!/($#!( ?(/Dh!;c#.(
454E$#%6D W4G46
;/(#g&Jj(‰?(!&VW?(K-#.ƒk
ƒA-Gc76($4;9E#+5$9(
(I7%!1C;EFJ/7-G45
!(46!;5J/$9(45;EF&!
8('6!D/h&::(1
III.5. c2n-./O!P1!FO(!"'-1!"23-
III.5.1. 2;46M&94 !;E#+
a. Khái niệm chất độc
2;#."d!6;!;(;M!
MD+'(-6(DK<#+46,#.E#+
(?(!1
P9(#.'S !;7?("JJ/6;!E1
RV4:;/;9(J6;961
2;!($!(J!XJI
/D,45$12&()F;)!!($
:;h46%46+12D; !;I$
#+J)!1p/!(+!5?(!;-;()(
FM#(;)&):$(//F-"1
b. Tính bền vững của độc chất trong môi trường
2J9(?(VX'XII?(!
!;E#+1C9(X!;:46E#+
V&" -J,45E#+(?(!#.1
C#&I;-F&" mJ9(;;&9E
#+46J/(-6Y(,h(iip2H-ca1R)
/IG;646E#+J6S !%I
D-M*<+!1C!/hA-G46/
%VJ!;64=m6,((-6,45E#+1
B/S(-6E#+ !,J!;!E
9((;6E46$4:1O9(?(!6
15
9(;&94J&" J/:M*$
4:1B46$4:;*J/8+!M*
%#.DS1
2;#+#.:46$4:?(!6$
#6N!Ya#+(1i!4668I-!#4/E
c#+J-G: !J!;#*J
,J!;J/:46$?(!#+-!;1\E#+
#5#+M6$J!;J/m!!;&n(hE
#+4E46E#+(1
III.5.2. \,;J($/#5DK<#+
a. Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV)
(,HRR#+#.!69(J#(,-);-)Kh
(-)(c1(,HRR6;EF'&)E#+4V%
6J!;#.#+#!46E#+I(-)46-4:
I1HI.M#,#.,6!
(;(,HRR(E!9(49M!E#+46DK<1
2J!;6J:46(UD46E#+#5
,(,HRR;&9JM*E#+'&)6/M*
X$4:#+1
(,h(D!#ii‚‚‚&94S+!-61
iiJ/M*$46J,45DK<1iM!
I)!(,6&";A-G1
(,h(D!JM!$D!#%&"&
N!E#+1L/ƒ !.;6#+E1
RV4:)!(,h(JD!4=!#.A-G1
b. Một số chất thải hữu cơ bền vững
2/& !2#$VE#+PI>)?(,YyCqpa?(!9(EV
ID(;J9(;/($4E3&94Yp~paS(-6
E#+J/M*XE/ƒ46
(S#5!6&)(,45#+'&)6&)(#1
p~pJS-#5-MK'W1
16
yCqp'&)/&,45.;p2HJ;p~p6
;;46!h9(66 !#+1p2H#+(;
)--8(/h&")!V&"A-G6
)#&G)j(‰?(!-8("()-8(&c1p2H
m#./!?(!;6(9)-(E
6E)/(;$*#?(V/(; !9(6E
)1
CFp2HD!46;M7&"&K-!8-!!N;((
!-!46J!!ND!46),F-"t/#)E
;!(8((#.8!W;M5/46&;1
CFM45Sp2H-3K*-= !,
/46'&)6&N<6&)(#(#?(!-"
-464;9/#EE#+1R9'J!Xp2H
-F&"J!6.;4E3#-'.;
s(!1
c. Kim loại
O;?('#546EM9(JD!#S !%
#+;46E:(1256(SEF
?(!1R)A-G9(d4!(6
($FEo,45E6/(;I
?(!6m,45#+I(-3&V#+1\'-3
JM!(#*J;,M;(#+'9(
12#+464:&T,#+!(g
|D'M<ˆt
>3;(%46D !$?(!&6t
Š#:Y2!- !r<#+6J
/#:at)8t/#(
46//YV46!-6)/
#+at/#)E;1
\,J/(#1
d. Một số chất ô nhiễm dạng khí, bụi
BMg6ME6(E46!J/#5DK<
#+464:'&)6$?(!E;1
17
BMg6ME6(46J3D,12;M6J6/
# !4:45#+J)8S;
D8(K)S!EI'A41
BM2~g6ME6(E3E4"J)E; !
#+1C(%?(!#+E;45S/]b^Y!•Ma7
-=5A41
HGL!g6&GD!(,! !N&#E!<
!!12&G6#+J(S,hm!m$m('4:)(
-#6DJ12&G6JM#5;"I/
(;,46&)I?(!E;#+%1
HG!g&/;E#JJ/;GM/#2~
cI&G!6&G1&G!#+J=&G!J=&G !
W'&)6E&G!1C(S, !&Ghm,!
#mE) E)hK!!1
HGg68 !J6&.;
'&)(6&G'SV7c1C(S,&G
(-$6!E$MK!6!
1
C6,;M46,&G#+'$#+46
4:Im;ME#6(I
I!)O;J6M1
BM8?(V?(!. !4:466/ƒ !E; !4
4:46 !?(V/;D!!&1>6#.*#$,N
"h&5!M;G&1L6#. (M
?(I- !#+#'h,I)(c
SM?(66(IM!)#.u)(
D6Mv&;.9()M:(46+, !4:1R)/
6#. EMI?(!;9(&/4)EG6
(Ih*#64,h'h&!&1
e. Tác nhân sinh học (vi sinh vật)
18
E#+,(?(!!J44:YRLRaJ/
&)hM(# :('&)(#r‹iL(
6Jc;!(1h4(#!J;(&64(ƒ
J;(&6##!V4;J;(&6V
9(J6(I!&):1;/RLR&)69(6(S
EF4E#+#;#5EM46ƒ1C#546
ƒ(E,#+#*J'F&)
#+-JD!,RLR,J!X'D!RLRJ#5
46ƒ1Cƒ#+#.(6)(D!&
, !RLRƒ46F&)&RLRƒ6#+.
F&)-A-GDD!RLR&)1
IV. lgqH5r4srt4uvHcv5
IV.1. w^R2<
ŒA@#56?(V6!N68M;#5I<I(
8( !,#.A-GG(4668M; !#5(S46
I(8(;#. !#5 !,#.A-G1
2&)A@$&/W
H)$XgA-G$X'E!#512E
VgL#5W&W&X1
p#$J!Xg-3J!;46#5A@#5#<G
&TjA3&T29J!#5&T4-3J!;-)/
Y2(L~`C!]L~`a1
H)@XgA(#5&T!AJI(1O)
#5A(,111
[&)A@#5I(IV&)$X6A@#5$&/
;12J-3&)$XA@#5:'.&)J!
X46@X%W+!46!)(?(/A@1
19
P!XE)A@#5W2$!XE)A@#5-!46
(,!(g
2;#. !#5(SY#5Ea#5A@
2;#. !#5I(8(Y!(A@aG(GM !,#.A
-G1
2E(; !6#5O9()k(:
4x\KLKgyFI1--T^R2<=!
20
4x\KJKgyFI1--T^R2<->
21
4xZKZKgyFI1--T^R2<!M
IV.2. O!P0A%%T^R!!M"a!"'-, 1
`1]1_1ŒA@;/(E;/ !mN&T),8H!
#.9($)1R9(I@H!YMXa6M#.
!h;/4:464:YX6;($a&"I<
9()M1R4: ;($46M#.!1H!6
U.M\I!Y2>`a2!&Y2~]aC$YC]a46>-L(s(!Y>]La16
8 (6MI!Y‚^…^‡aM6,#.1_[M45D‚1^^^!
J#$#$45_MS^1€M!]]w)12JJT
H!76(S#.M#$!T/?(
;,&/4)E#+46&/4)DK<S-#1BM
XH!m#.A-GjWm;;j#&V#5
J &T!)c2;&'/ !),
H!6(S&J6(--#lS!#.5
J!X1O9(?(!X6!%!(&"I<Mh#.
22
4(ƒ#+4:1RV4:4)ID(D-G
E)MXYH!a6//?(VEFE
#+(;(S;,(S#.;)(?(/EE#5!1
‹-<!#+-J)/[^yLi•+A-GH!1
`1]1]1ŒA@;/&T-(-"44:(MY!mX6q\
qss<4<\!agE#+44:(MIA-G
;/#C>[Y3!aL>]Y3,a46/ƒ($(!
EFE#+1E#+#+(E"‰"6(8!(4)
66J8M6/3E46J8M
6#5Y !#5Ia6!#+(E#+A
-G#G&V&jKR<4<111/!S!A@#5J8
M6E#+#51
`1]1[1ŒA@;/W(E&T#$ ($
6 g;/!%!89(#.(-XD!6D!!(
#.6, !J)<!#$ J
! (1p#$ ((S#.n'<7;(S
45ƒ…^‡!(J-3;!< /,!(‚€
!G66m#$ J#4) (#E8n'
,46"‰]-3-GG,D6#/]
86!G`‚!G1C6 /M46J,$
IJ63E1
IV.3. r2y-%%%&'($T^R"P'(!
IV.3.1. p
z#5#.<A8#.!!V12:
&g
z($g6-F&",!9()I!3E
,#gDh!D#KY!(111a4K;/
!-6&1111
z4E$#.!6]J64E$46EYEa
z4E$g6JA-G9(8'
&#g;EY(W6(K111a!1111
23
z4E$Eg6;/W4E$EJ/A-G'
&#g;A-G Y&Jj,4l111a?(8*o!
#$4:4KD1111
\KZKJKr2y-%%! -'"
(4E$4E$J6]646
EYEa1
(gz&!S;!(!S)
85#.#+S('8m=4E$#+(
I%'%4/&$1
(Eg268EJ/7#.(
3E6(K'D!4:-GJ•!V#%
X&!/%1
(($Y#5az#5&!SDh!!(!?(/&j
4KE(!4K,111-F,!I/(661(4E$E_^
\U!VI!&"^]3($464E$IYJ6(W!(
&K8a1:-G4:-GJ•6631
`1[1[1p#$A@!V
R)A@A@4E$E!V8g
}ND( !!VV464:(!&D!1
}B>„C|,!!V1
}B>„C|N&h!&4<#+6&+I!Sc1
}P#(@g;/W4E$J,68#.X6;/
(12;/#.X6(JM;M;!(g-FN
Y&V!&:A!ca-FY4:-M-8(&VW?(camY;J
M!'9aF3Y;/#+&)&$Ica
D!;Y4(,&/4)4:cac11O,45;/(8
#.(46%I=6(468#.!M?(9"!#$
Y&:?(/@E#+aA@<?(VI1
24
ŒA@($Ž,E/-g>,-6
EVAM/($1O6EV-FD-G6En8
)(?(/1O#.X6,-4V,6MKYl46Ma,8
J(!,A-G46,#.M#+--46-(V
1>,-6/AM($$/46)(?(/1
2-,g
}R"M',g4#+E#+;E?(E!?(ƒ#5
!$I[1
}29((g^…Ž_b1_[
}O#+Mg^‚Ž_1
}CWgBM#546V-G(46),;)(#+&T
'UY39()h!VJX4:)(!(
#8/&/M!6M4:X46*#3h
,!a1
4x\KLKgyFI01"_FO-
2)g
}z($66#.N46,!(JW#.Kƒ
XYJ-GM !;($E3E/
ƒ!( $,"a1HK;'•;(/II5K/]Žb
46:W(S(U(c46#!1
}B8,6;;46G6,1^‚Ž_^
^…Ž_b\';P5($CW,P5;\';_`1
25