từ trọng tài kinh tế nhà nước đến trung tâm trọng tài kinh tế

Lời Nói Đầu
Quá trình đổi mới và hoà nhập của Việt Nam đã đạt đợc những thành công
điều này đã làm cho đất nớc có những chuyển biến đáng kể, nhất là sự chuyển
biến của nền kinh tế. Sự chuyển biến này đã làm cho các quan hệ kinh tế trở nên
sống động đa dạng và phức tạp hơn - Bản chất của các quan hệ kinh tế hoạt động
với mục tiêu là lợi nhuận, do vậy đối với các doanh nghiệp thì cạnh tranh và lợi
nhuận là hai nhân tố có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Doanh nghiệp nào cạnh
tranh càng nhiều thì có nhiều cơ hội thu đợc nhiều lợi nhuận hơn và ngợc lại
Doanh nghiệp nào cạnh tranh ít thì sẽ ít cơ hội hơn dẫn đến ít thu đợc lợi nhuận
hơn.
Thực trạng cho thấy trong nớc cạnh tranh ngày càng gay gắt nhất là cạnh
tranh giữa các doanh nghiệp với nhau (giữa các doanh nghiệp trong nớc với nhau,
các doanh nghiệp trong nớc với các doanh nghiệp nớc ngoài). Yêu cầu đặt ra là để
hoà giải tranh chấp này thì cơ quan, tổ chức nào có thẩm quyền đứng ra hoà giải?
Đối với nớc ta hiện nay thì phơng thức giải quyết tranh chấp chủ yếu là giải
quyết theo con đờng toà án kinh tế giải quyết bằng con đờng này sẽ làm cho các
doanh nghiệp sẽ mất đi uy tín, bí mật kinh doanh của họ,cho nên họ không muốn
sử dụng phơng thức này mặc dù họ vẫn biết lợi ích của mình vẫn đang bị xâm
phạm dẫn đến sân chơi này không đợc áp dụng rộng rãi.
Để đáp ứng nhu cầu trên thì hình thức giải quyết tranh chấp kinh tế bằng
con đờng trọng tài ở nớc ta đã có từ những năm 60 ban đầu là trọng tài kinh tế nhà
nớc và đến nay la Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam đã đợc thành lập bên cạnh
phòng thơng mại và công nghiệp Việt Nam có thẩm quyền giải quyết các tranh
chấp kinh tế nếu có sự thoả thuận của nguyên đơn và bị đơn. Trên thế giới phơng
thức giải quyết tranh chấp này đợc áp dụng rất rộng rãi nhng ở Việt Nam thì ph-
ơng thức giải quyết tranh chấp này vẫn còn có những hạn chế nhất định do luật
pháp của chúng ta cha cho trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam những biện pháp
có những biện pháp cỡng chế khác. tuy nhiên nớc ta đang từng bớc xây dựng hoàn
thiện phơng thức giải quyết tranh chấp bằng con đờng trọng tài.

1

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Do đó em nghiên cứu đề tài Từ trọng tài kinh tế nhà n ớc đên trung tâm
trọng tài kinh tế góp phần hiểu biết hơn về tổ chức, thẩm quyền giải quyết và thủ
tục giải quyết của hình thức giải quyết tranh chấp kinh tế bằng con đờng trọng tài
của trọng tài kinh tế nhà nớc và trung tâm trọng tài kinh tế hiện này theo quá trình
hội nhập và phát triển của nền kinh tế nớc ta.
Nội dung

2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
I. Trọng tài kinh tế nhà nớc
1. Sự ra đời và phát tài triển của tổ chức trọng tài kinh tế nhà nớc
1.1. Khái niệm và nguồn gốc của trọng tài kinh tế
- Khái niệm về trọng tài kinh tế
Trọng tài là một phơng thức giải quyết tranh chấp trong đó một ên thứ ba
độc lập ( thông thờng là hội đồng phân xử ) sẽ xem xét lí lẽ của hai bên và sau đó
đa ra quyết định có giá trị ràng buộc đối với cả hai bên.
Trọng tài kinh tế là tổ chức xã hội nghề nghiệp có thẩm quyền giải quyết
các tranh chấp về hợp đồng kinh tế, các tranh chấp kinh tế giữa công ty với các
thành viên công ty, giữa các thành viên công ty với nhau, liên quan đến việc thành
lập, hoạt động, giải thể công ty, các tranh chấp liên quan đến việc mua bán cổ
phiếu, trái phiếu.
- Nguồn gốc tranh chấp
Lý luận và thực tiễn đã chứng minh rằng, Việc thiết lập nên các quan hệ dân
sự,thơng mại, kinh doanh phải xuất phát từ ý chí của các chủ thể tham gia. Sự
thống nhất ý chí đó đợc thể hiện thông qua nhiều hình thức giao kết, có thể bằng
văn bản hoặc bằng miện. Dù ở hình thức nào, kể từ thời điểm các giao kết đã đợc
chấp thuận có ngihã là các bên đã thẻ hiện sự tự do ý chí và thống nhát ý chí thì
các bên phải có nghĩa vụ thực hiện những điều khoản đã cam kết, kể từ thời diểm
đó sẽ phát sinh quyền và nghĩa vụ của các chủ trong một quan hệ pháp luật nhất

định. Tuy nhiên, không phải lúc nào các bên cũng thc hiện đầy đủ những điều
khảo đã cam kết. Chính vì vậy đã làm phát sinh các quan hệ tranh chấp.
Việc phát sinh các quan hệ tranh chấp do nhiều nguyên nhân những nguyên
nhân đó có thể do khác nhau về ngôn ngữ, phong tục tập quán, về chế độ chính trị.
Trong các loại tranh chấp hiện nay thì tranh chấp kinh doanh là một trong
những loại tranh chấp mang những nét đặc thù gần tựa với hoạt đọng sản xuất kinh
doanh nếu tranh chấp kinh doanh là sự bất đồng, mâu thuẫn về quyền và nghĩa vụ
giữa các chủ thể, là yếu tố khách quan trên thơng trờng thì việc xác định, giải
quyết những tranh cháp đó là việc làm không thể thiếu đợc, nhằm bảo về quyền và
lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia. Đó là những cách thức, phơng thức để

3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
áp dụng giải quyết theo các quy tắc chung, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội
của mọi khu vực, của mỗi quốc gia.
Khi tranh chấp phát sinh các bên đều có thể tiến hành lựa chọn cho mình
một phơng thức, một phơng pháp giải quyết phù hợp. Tuy luạt pháp của các nớc có
những quy định riêng khác nhau về vấn đề này, song tựu chung lại hiện nay có 3
hình thức giải quyết tranh chấp kinh doanh cơ bản đó là:
+ Giải quyết thông qua thơng lợng hoà giải giữa các bên.
+ Giải quyết thông qua con đờng toà án.
+ Giải quyết bằng phơng pháp trọng tài.
Mỗi một hình thức giải quyết có những nét đặc thù riêng biệt, thể hiện rõ
bản chất của nó. Tuy nhiên trong điều kiện kinh tế thị trờng phát triển hiện nay, xu
hớng giải quyết bằng trọng tài ngày càng đợc các nhà kinh doanh áp dụng.
1.2. Sự ra đời của trọng tài kinh tế nhà nớc
Trọng tài kinh tế xuất hiện và phát triển cùng với sự phát triển của chế độ
hợp đồng kinh tế. Năm 1960, sau khi cuộc khôi phục kinh tế hoàn thành thắng lợi,
đã cải tạo cơ bản xong nền kinh tế, thủ tớng chính phủ đã ban hành NĐ số 04/TTg
ngày 4/1/1960 ban hành kèm theo điều lệ tạm thời về hợp đồng kinh tế. Mời ngày

sau đó, TTg cũng ban hành NĐ số 20/Ttg ngày 14/1/1960 về việc tổ chức ngành
trọng tài kinh tế, theo nghị định này trọng tài kinh tế đợc tổ chức ở cấp Trung
Ương, khu, thành phố, tỉnh và Bộ với chức năng chủ yếu là xét xử các tranh chấp
hợp đồng kinh tế và nguyên tắc xử lý tranh chấp hợp đồng kinh tế đợc quy định
trong NĐ số 29/ CP ngày 23/2/1962. Hội đồng trọng tài chỉ là một tổ chức gồm
các thành viên kiêm chức ở các ngành tài chính ngân hàng, vật giá, kế hoạch và
hoạt động theo chế độ họp định kỳ mỗi quý một lần. Năm 1972, Hội nghị lần thứ
20 Ban chấp hành Trung Ương đảng quyết định xoá bỏ lối hành chính cung cấp,
thực hiện quản lý kinh doanh theo phơng thức XHCN, khắc phục quản lý thủ
công, phân tán theo lối sản xuất nhỏ, xây dựng các thuwc tổ chức của nền công
nghiệp lớn Và tiếp đó, cuối năm 1973, NQ số 22 của chính phủ đề ra nhiệm vụ
phải tăng cờng pháp chế XHCN . Thực hiện các quyết định đó của ban chấp
hành trung ơng đảng ,chính phủ đã ban hành NĐ số 54/CP ngày 10/3/1975 về chế
độ hợp đồng kinh tế và ngày 14/4/1975 chính phủ ban hành NĐ số 75/CP về điều

4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
lệ tổ chức và hoạt động của trọng tài kinh tế nhà nớc. Theo nghi định này , trọng
tài kinh tế đợc thành lập nh một cơ quan nhà nớc có chức năng quản lý công tác
hợp đồng kinhđkinh tế với nội dung:giữ vững kỷ luật của nhà nớc về hợp đồng
kinh tế , giải quyết các tranh chấp hợp đồng kinh tế và xử lý các vi phạm hợp đồng
kinh tế . Với nghị đdịnh số 24/HĐBT ngày 10/8/1981 hội đồng trọng tài đợc thống
nhất tên gọi là trọng tài kinh tế.
Với sự ra đời của Pháp lệnh về hợp đồng kinh tế thì có nhiều mối quan hệ
mới phát sinh, đòi hỏi phải có những quy định mới để điều chỉnh các loại quan hệ
này. Đáp ứng yêu cầu đó, Hội đòng nhà nớc đdã ban hành pháp lệnh về trọng tài
kinh tế, qui định về tổ chức, phân cấp thẩm quyền, thủ tục giải quyết tranh chấp
kinh tế.
2. Chức năng và nhiệm vụ của trọng tài kinh tế nhà nớc
Trọng tài kinh tế nhà nớc có những chức năng và nhiệm vụ sau:

+ Giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế.
+ Kiểm tra, kết luận và xử lý các hợp đồng kinh tế trái pháp luật.
+ Tuyên truyền, hớng dẫn thực hiện pháp luật hợp đồng kinh tế và trọng
tài kinh tế.
+ Bồi dỡng nghiệp vụ công tác hợp đồng kinh tế và trọng tài kinh tế
+ Trọng tài kinh tế có thể đợc giao nhiệm vụ và quyền hạn khác, khi cần
thiết.
Chức năng và nhiệm vụ của trọng tài kinh tế đợc thực hiện chủ yếu thông
qua hai hình thức hoạt động chủ yếu đó là hoạt động kiểm tra xử lý và hoạt động
xét xử.
Trọng tài kinh tế là cơ quan quản lý có chức năng quản lý kinh tế, nên hoạt
động của trọng tài kinh tế phần lớn tập trung vào việc kiểm tra hoạt động kinh tế
nhằm giám sát việc tuân thủ pháp luật của các đơn vị kinh tế trong việc ký kết và
thực hiện hợp đồng kinh tế. Còn hoạt động xét xử của trọng tài kinh tế đối với
những hành vi ,vi phạm hợp đồng kinh tế vừa rất ít , vừa kém hiệu lực thi hành vì
thiếu tính cỡng chế.
3. Tổ chức và hoạt động của trọng tài kinh tế nhà nớc
3.1. Thẩm quyền của trọng tài kinh tế nhà nớc

5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
a) Trọng tài kinh tế Nhà nớc là cơ quan Trọng tài kinh tế cao nhất giải quyết
tranh chấp hợp đồng kinh tế, xử lý vi phạm pháp luật hợp đồng kinh tế. Chỉ đạo, h-
ớng dẫn Trọng tài kinh tế các cấp áp dụng đúng đắn và thống nhất pháp luật trong
tố tụng trọng tài kinh tế hớng dẫn thực hiện các văn bản pháp luật hợp đồng kinh
tế và trọng tài kinh tế, tổng kết thực tiễn công tác hợp đồng kinh tế và trọng tài
kinh tế, xây dựng các dự án pháp luật hợp đồng kinh tế và trọng tài kinh tế.
b) Trọng tài kinh tế Nhà nớc có thẩm quyền
Giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế theo yêu cầu của các bên mà phần
tranh chấp có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên, trong trờng hợp một hoặc các bên là

tổ chức, cá nhân nớc ngoài thì không giới hạn giá trị tranh chấp.
Giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế giữa các bên không cùng ở trong
một tỉnh, thành phố trực thuộc trung ơng và cấp tơng đơng mà phần tranh chấp có
giá trị từ 200 triệu đồng trở lên và các bên cha đề cập đến việc yêu cầu Trọng tài
kinh tế khác giải quyết.
Kiểm tra, kết luận và xử lý hợp đồng kinh tế vô hiệu toàn bộ hoặc từng
phần do tự phát hiện hoặc theo yêu cầu của các đơn vị kinh tế, cơ quan, tổ chức
hữu quan, của Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ơng và cấp tơng
đơng;
Xét kháng cáo quyết định giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế, xử lý vi
phạm pháp luật hợp đồng kinh tế của Trọng tài kinh tế tỉnh, thành phố trực thuộc
trung ơng và cấp tơng ơng, đối với kháng cáo quyết định của Trọng tài viên Trọng
tài kinh tế Nhà nớc thì do Chủ tịch Trọng tài kinh tế Nhà nớc xét.
Giám sát quyết định giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế, xử lý vi phạm
pháp luật hợp đồng kinh tế hoặc xét kháng cáo của Trọng tài kinh tế tỉnh, thành
phố trực thuộc trung ơng và cấp tơng đơng. Chủ tịch Trọng tài kinh tế Nhà nớc
giám sát quyết định của Trọng tài viên Trọng tài kinh tế Nhà nớc.
Xem xét lại quyết định giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế, xử lý vi
phạm pháp luật hợp đồng kinh tế của Trọng tài viên Trọng tài kinh tế tỉnh, thành
phố trực thuộc trung ơng và cấp tơng đơng khi có tình tiết mới đợc phát hiện; đối
với quyết định của Trọng tài viên Trọng tài kinh tế Nhà nớc thì do Chủ tịch Trọng
tài kinh tế Nhà nớc xem xét.

6
Website: Email : Tel : 0918.775.368