những quy định của pháp luật Việt Nam về vấn đề nhượng quyền thương mại

Website: Email : Tel : 0918.775.368
LỜI MỞ ĐẦU
Nhượng quyền thương mại - Franchising - đã ra đời và phát triển trong
hơn sáu thập kỷ qua tại nhiều nước Âu - Mỹ. Còn tại Việt Nam, dù đã manh nha
hình thành cách đây gần chục năm, nhưng hiện nay nhượng quyền thương mại
vẫn là phương thức kinh doanh hoàn toàn khá mới mẻ. Với việc chúng ta gia
nhập tổ chức thương mại thế giới thì vấn đề này càng phải được quan tâm nhiều
hơn, nó đòi hỏi Nhà nước và các cơ quan quản lý phải đưa ra được những quy
định, chính sách để cho loại hình này phát triển phù hợp với thông lệ của quốc tế
và phù hợp với điều kiện phát triển của Việt Nam. Để đáp ứng yêu cầu đòi hỏi
đó pháp luật Việt Nam đã có một số quy định về vấn đề nhượng quyền thương
mại, qua báo cáo này em xin đi sâu vào việc tìm hiểu những quy định của pháp
luật Việt Nam về vấn đề nhượng quyền thương mại.
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
NỘI DUNG
I. Khái niệm, đặc điểm, bản chất và ý nghĩa của nhượng quyền thương mại
1. Khái niệm
1.1. Một số khái niệm trên thế giới
Khái niệm nhượng quyền của Hiệp hội nhượng quyền kinh doanh Quốc tế
(The International Franchise Association):
Hiệp hội nhượng quyền kinh doanh Quốc tế (The International Franchise
Association) là hiệp hội lớn nhất nước Mỹ và thế giới đã nêu ra Khái niệm
nhượng quyền thương mại như sau:
"Nhượng quyền thương mại là mối quan hệ theo hợp đồng, giữa Bên giao
và Bên nhận quyền, theo đó Bên giao đề xuất hoặc phải duy trì sự quan tâm liên
tục tới doanh nghiệp của Bên nhận trên các khía cạnh như: bí quyết kinh doanh
(know-how), đào tạo nhân viên; Bên nhận hoạt động dưới nhãn hiệu hàng hóa,
phương thức, phương pháp kinh doanh do Bên giao sở hữu hoặc kiểm soát; và
Bên nhận đang, hoặc sẽ tiến hành đầu tư đáng kể vốn vào doanh nghiệp bằng
các nguồn lực của mình".

Khái niệm nhượng quyền thương mại của Cộng đồng chung Châu Âu EC
(nay là liên minh Châu Âu EU):
EC Khái niệm quyền thương mại là một "tập hợp những quyền sở hữu
công nghiệp và sở hữu trí tuệ liên quan tới nhãn hiệu hàng hóa, tên thương mại,
biển hiệu cửa hàng, giải pháp hữu ích, kiểu dáng, bản quyền tác giả, bí quyết,
hoặc sáng chế sẽ được khai thác để bán sản phẩm, hoặc cung cấp dịch vụ tới
người sử dụng cuối cùng". Nhượng quyền thương mại có nghĩa là việc chuyển
nhượng quyền kinh doanh được Khái niệm ở trên.
Khái niệm nhượng quyền thương mại của Mêhicô:
Luật sở hữu công nghiệp của Mêhicô có hiệu lực từ 6/1991 quy định:
"Nhượng quyền thương mại tồn tại khi với một li-xăng cấp quyền sử dụng
một thương hiệu nhất định, có sự chuyển giao kiến thức công nghệ hoặc hỗ trợ
kỹ thuật để một người sản xuất, chế tạo, hoặc bán sản phẩm, hoặc cung cấp dịch
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
vụ đồng bộ với các phương pháp vận hành (operative methods), các hoạt động
thương mại, hoặc hành chính đã được chủ thương hiệu (brand owner) thiết lập,
với chất lượng (quality), danh tiếng (prestige), hình ảnh của sản phẩm, hoặc dịch
vụ đã tạo dựng được dưới thương hiệu đó."
Khái niệm nhượng quyền thương mại của Nga:
Chương 54, Bộ luật dân sự Nga Khái niệm bản chất pháp lý của "sự
nhượng quyền thương mại" như sau:
"Theo Hợp đồng nhượng quyền thương mại, một bên (bên có quyền) phải
cấp cho bên kia (bên sử dụng) với một khoản thù lao, theo một thời hạn, hay
không thời hạn, quyền được sử dụng trong các hoạt động kinh doanh của bên sử
dụng một tập hợp các quyền độc quyền của bên có quyền bao gồm, quyền đối
với dấu hiệu, chỉ dẫn thương mại, quyền đối với bí mật kinh doanh, và các
quyền độc quyền theo hợp đồng đối với các đối tượng khác như nhãn hiệu hàng
hoá , nhãn hiệu dịch vụ,.."
Tất cả các Khái niệm về nhượng quyền thương mại trên đây đều dựa trên

quan điểm cụ thể của các nhà làm luật tại mỗi nước. Tuy nhiên, có thể thấy rằng
các điểm chung trong tất cả những Khái niệm này là việc một Bên độc lập (Bên
nhận) phân phối (marketing) sản phẩm, hoặc dịch vụ dưới nhãn hiệu hàng hóa,
các đối tượng khác của các quyền sở hữu trí tuệ, và hệ thống kinh doanh đồng
bộ do một Bên khác (Bên giao) phát triển và sở hữu; để được phép làm việc này,
Bên nhận phải trả những phí và chấp nhận một số hạn chế do Bên giao quy định.
1.2. Theo pháp luật Việt Nam
Theo Điều 284 Luật Thương mại 2005
“ Nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại, theo đó bên
nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành việc mua
bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ theo các điều kiện sau đây:
1. Việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ được tiến hành theo cách
thức tổ chức kinh doanh do bên nhượng quyền quy định và được gắn với nhãn
hiệu hàng hóa, tên thương mại, bí quyết kinh doanh, khẩu hiệu kinh doanh, biểu
tượng kinh doanh, quảng cáo của bên nhượng quyền;
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
2. Bên nhượng quyền có quyền kiểm soát và trợ giúp cho bên nhận
quyền trong việc điều hành công việc kinh doanh.”
2. Đặc điểm
Theo như định nghĩa ở trên thì nhượng quyền thương mại có những đặc
điểm sau:
- Nhượng quyền thương mại là một hoạt động thương mại do thương nhân
thực hiện, tham gia vào hoạt động nhượng quyền thương mại gồm có bên
nhượng quyền thương mại và bên nhận quyền thương mại. Hai bên này đều phải
là các thương nhân và có tư cách pháp lý hoàn toàn độc lập với nhau. Sau khi
nhận quyền thương mại, bên nhận quyền thương mại được tự mình tiến hành
việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ trên cơ sở sự cho phép của bên nhượng
quyền thương mại để khai thác lợi ích cho chính mình.
- Nhượng quyền thương mại là một hoạt động thương mại có sự chuyển

giao “ quyền thương mại” gắn liền với quyền sở hữu trí tuệ đó là “ cách thức tổ
chức kinh doanh… nhãn hiệu hàng hóa, tên thương mại, bí quyết kinh doanh,
khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh, quảng cáo” của bên nhượng quyền
cho bên nhận quyền.
- Bên nhượng quyền thương mại và bên nhận quyền thương mại luôn tồn
tại “ quyền kiểm soát và trợ giúp” rất gắn bó và mật thiết. Đây được coi là một
đặc điểm nổi bật của nhượng quyền thương mại so với các hoạt động thương
mại khác. Nhượng quyền thương mại thực chất là việc mở rộng mô hình kinh
doanh đã thành công trên thị trường bằng cách chia sẻ quyền kinh doanh thương
mại cho các thương nhân nhận quyền. Tuy nhiên việc mở rộng mô hình kinh
doanh, bên nhượng quyền thương mại luôn phải đối mặt với nguy cơ giảm uy tín
thương mại nếu bên nhận quyền không thực hiện đúng cam kết. Điều này đòi
hỏi bên nhượng quyền phải kiểm soát và trợ giúp cho bên nhận quyền, khiến bên
nhận quyền phải tuân thủ chặt chẽ mô hình kinh doanh của bên nhượng quyền,
qua đó bảo vệ được thương hiệu của mình.
- Cơ sở pháp lý làm phát sinh quan hệ nhượng quyền thương mại chính là
hợp đồng nhượng quyền thương mại, chính hợp đồng thương mại thể hiện việc
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoậc chấm dứt quyền và nghĩa
vụ trong quan hệ nhượng quyền thương mại. Theo Điều 285 Luật Thương mại
2005 thì “ hợp đồng thương mại phải được lập thành văn bản hoặc bằng hình
thức khác có giá trị pháp lý tương đương.”
3. Bản chất
Trong thời gian trước đây ở Việt Nam nhượng quyền thương mại được
coi như là một dạng hoạt động chuyển giao công nghệ và chịu sự điều chỉnh của
luật về chuyển giao công nghệ. Tuy nhiên về bản chất nhượng quyền thương
mại và chuyển giao công nghệ là hai hoạt động khác biệt. Nhượng quyền thương
mại chính là việc nhượng quyền kinh doanh kèm theo đó là uy tín, nhãn hiệu
hàng hóa, tên thương mại, khẩu hiệu, biểu tượng kinh doanh cũng như các kiến

thức, bí quyết kinh doanh dây truyền thiết bị công nghệ cho một thương nhân.
Trên cơ sở đó thương nhân nhận quyền thương mại phát triển một cơ sở kinh
doanh mới, một cơ sở có thể bán, sản xuất kinh doanh một loại hàng hóa nhất
định hoặc cung cấp các dịch vụ có cùng chất lượng, hình thức, phương thức
phục vụ như thương nhân nhượng quyền và dưới thương hiệu của thương nhân
nhượng quyền. Hay nói cách khác “nhượng quyền thương mại là hoạt động
thương mại nhằm mở rộng hệ thống kinh doanh của bên nhượng quyền thông qua
việc chia sẻ quyền kinh doanh trên cùng một thương hiệu cho bên nhận quyền”.
Ngược lại chuyển giao công nghệ thực chất là việc chuyển giao các kiến thức kỹ
thuật từ người có kiến thức cho một người khác, trên cơ sở đó người nhận kiến
thức khai thác các giá trị của công nghệ sản xuất ra hàng hóa sản phẩm theo ý
kiến chủ quan của mình chứ không phải theo một khuôn mẫu, quy định nào từ
phía bên chuyển giao công nghệ. Xuất phát từ sự khác biệt về bản chất đó, cho
nên khi sử dụng các văn bản pháp luật về chuyển giao công nghệ điều chỉnh việc
nhượng quyền thương mại đã tạo ra một số vấn đề bất cập trong thực tiễn, nhận
thức được những vấn đề bất cập đó, đồng thời để đáp ứng được yêu cầu của thực
tiễn cuộc sống và tiến trình hội nhập, Luật Thương mại 2005 đã chính thức bổ
sung thêm một số hoạt động thương mại vào phạm vi điều chỉnh đó là nhượng
quyền thương mại. Đây là chế định góp phần hoàn thiện pháp luật về thương
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
mại nói chung và nhượng quyền thương mại nói riêng. Nhượng quyền thương
mại là hoạt động thương mại độc lập, có những nét đặc thù so với chuyển giao
công nghệ.
Dưới góc độ kinh doanh, nó là một hình thức tiếp thị và phân phối hàng
hóa, dịch vụ rất hiệu quả, theo đó, bên nhận quyền được cấp quyền kinh doanh
một loại sản phẩm hoặc dịch vụ phù hợp với các tiêu chuẩn, hệ thống, phương
thức đã được bên nhượng quyền thiết lập với sự trợ giúp, huấn luyện và kiểm
soát của bêm nhượng quyền. Đổi lại, bên nhận quyền phải trả phí nhượng quyền
và phí bản quyền cho bên nhượng quyền.

4. Ý nghĩa của hoạt động nhượng quyền thương mại
4.1. Đối với bên nhượng quyền
+ Mở rộng được hệ thống kinh doanh mà không phải đầu tư nhiều và vẫn
nằm trong sự điều tiết, kiểm soát của mình. Do tính đặc thù của nhượng quyền
thương mại là bên nhận quyền thương mại luôn chịu sự kiểm soát của bên
nhượng quyền thương mại.
+ Thu được một khoản lợi nhuận không nhỏ từ việc nhượng quyền cho
bên nhận quyền vì khi nhượng quyền, bên nhận quyền phải trả tiền bản quyền
thuê thương hiệu và tiền phí để được kinh doanh với tên và hệ thống của bên
nhượng quyền. Đồng thời bên nhận quyền phải mua sản phẩm, nguyên liệu của
bên nhượng quyền nhờ đó mà bên nhượng quyền có thể tối đa hoá thu nhập của
mình.
+ Cải thiện được hệ thống phân phối.
+ Thúc đẩy việc quảng bá thương hiệu. Khi sử dụng hình thức nhượng
quyền, bên nhượng quyền sẽ tạo được những lợi thế trong việc quảng cáo, quảng
bá thương hiệu của mình. Mở rộng kinh doanh và sự xuất hiện ở khắp nơi của
chuỗi cửa hàng sẽ đưa hình ảnh về sản phẩm đi sâu vào tâm trí khách hàng một
cách dễ dàng hơn.Bên cạnh đó, vì chi phí quảng cáo sẽ được trải rộng cho rất
nhiều cửa hàng, cho nên, chi phí quảng cáo cho một đơn vị kinh doanh là rất
nhỏ. Điều này giúp bên nhượng quyền xây dựng được một ngân sách quảng cáo
lớn. Đây là một lợi thế cạnh tranh mà khó có đối thủ cạnh tranh nào có khả năng
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
vượt qua. Hoạt động quảng cáo càng hiệu quả, hình ảnh về sản phẩm, thương
hiệu càng được nâng cao, giá trị vô hình của công ty càng lớn sẽ mang lại nhiều
thuận lợi cho bên nhận quyền khi sử dụng nhãn hiệu, thương hiệu của bên
nhượng quyền. Và như thế cả bên nhượng quền và bên nhận quyền ngày càng
thu được nhiều lợi nhuận từ việc áp dụng hình thức kinh doanh nhượng quyền.
+ Hạn chế khả năng cạnh tranh của các đối thủ.
4.2. Đối với bên nhận quyền

+ Tận dụng được nguồn lực, tiết kiệm được chi phí và thời gian trong việc
xây dựng một mô hình kinh doanh đào tạo đội ngũ quản lý hay xây dựng một
thương hiệu trên thị trường.
+ Giảm thiểu rủi ro: Mục đích chủ yếu của nhượng quyền chính là giảm
thiểu rủi ro. Việc mở cửa hàng, cơ sở kinh doanh mới có rất nhiều rủi ro và tỷ lệ
thất bại cao. Lý do chính của tỷ lệ thất bại cao là do người quản lý là những
người mới bước vào nghề, không có kinh nghiệm và phải mất nhiều thời gian
cho việc học hỏi các đặc trưng riêng của từng loại hình kinh doanh. Khi tham
gia vào hệ thống nhượng quyền, bên nhận quyền sẽ được huấn luyện, đào tạo và
truyền đạt các kinh nghiệm quản lý, bí quyết thành công của các loại hình kinh
doanh đặc thù mà bên nhượng quyền đã tích luỹ được từ những lần trải nghiệm
trên thị trường tức là họ kinh doanh theo một mô hình quản lý có sẵn. Bên nhận
quyền không phải trải qua giai đoạn xây dựng và phát triển ban đầu. Bên
nhượng quyền sẽ hướng dẫn bên nhận quyền các nguyên tắc chung.
+ Được mua nguyên liệu, sản phẩm với giá ưu đãi: bên nhượng quyền
luôn có những ưu đãi đặc biệt về cung cấp sản phẩm, nguyên liệu cho bên bên
nhận quyền. Do đó, bên nhận quyền được mua sản phẩm hoặc nguyên liệu với
khối lượng lớn theo một tỷ lệ khấu hao đầy hấp dẫn. Giá của các sản phẩm,
nguyên liệu đầu vào thấp sẽ là một trong những lợi thế cạnh tranh lớn. Nếu trên
thị trường có những biến động lớn như việc khan hiếm nguồn hàng thì bên
nhượng quyền sẽ ưu tiên phân phối cho bên nhận quyền trước. Điều này giúp
cho bên nhận quyền ổn định đầu vào, tránh được những tổn thất từ biến động thị
trường.
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
+ Rất phù hợp với những thương nhân có quy mô kinh doanh vừa và nhỏ
vì mức cạnh tranh của các thương nhân này nếu tự mình xây dựng các thương
hiệu cho riêng mình thì sẽ rất khó khăn.
II. Thực tiễn của hoạt động nhượng quyền thương mại trên thế giới và Việt
Nam

1. Trên thế giới
Nhượng quyền thương mại được thế giới nhìn nhận là khởi nguồn tại Mỹ
nhưng thực tế đã hình thành trước đó tại Trung Quốc với hình thức có 2 – 3
điểm bán lẻ cùng hình thức tại một số địa điểm khác nhau cùng kinh doanh.
Năm 1840, các nhà sản xuất bia của Đức cho phép một vài quán bia quyền bán
sản phẩm của họ. Năm 1851, lần đầu tiên trên thế giới nhà sản xuất máy khâu
Singer của Mỹ ký cho thực hiện hợp đồng nhượng quyền kinh doanh. Singer đã
ký hợp đồng nhượng quyền và trở thành người tiên phong trong việc thoả thuận
hình thức nhượng quyền. Năm 1880 bắt đầu nhượng quyền bán sản phẩm cho
các đại lý độc quyền trong lĩnh vực xe hơi, dầu lửa, gas. Trong thời gian này,
phạm vi hoạt động nhượng quyền chỉ là chuyển quyền phân phối và bán sản
phẩm của các nhà sản xuất. Sau chiến tranh thế giới thứ 2, hình thức này đã thực
sự phát triển rất mạnh mẽ. Sự bùng nổ dân số sau chiến tranh đã kéo theo sự
tăng vọt nhu cầu về các loại sản phẩm và dịch vụ và lúc này, nhượng quyền đã
trở thành mô hình kinh doanh thích hợp để phát triển nhanh chóng trong ngành
công nghiệp thức ăn nhanh và khách sạn. Vào thập niên 60-70, nhượng quyền
bùng nổ và phát triển mạnh ở Mỹ, Anh và một số nước khác.
Ngày nay, quá trình toàn cầu hoá trên thế giới diễn ra rất nhanh, mạnh
trong tất cả các lĩnh vực. Hình thức nhượng quyền càng phát huy vai trò của nó
trên toàn thế giới. Theo các nghiên cứu mới nhất, cứ 12 phút lại có 1 hệ thống
nhượng quyền mới ra đời. Ở Mỹ, 90% công ty kinh doanh theo hình thức
nhượng quyền thương mại tiếp tục hoạt động sau 10 năm trong khi 82% công ty
độc lập phải đóng cửa và cũng chỉ có 5% công ty theo hợp đồng thương hiệu
thất bại trong năm đầu tiên so với 38% công ty độc lập. Điều đó cho thấy sự
bùng nổ hình thức này trên thế giới là điều tất yếu.
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Một số kết quả thực sự ấn tượng của hệ thống này mang lại trên thế giới :
Doanh thu từ hoạt động kinh doanh nhượng quyền trên toàn thế giới năm 2000
đạt 1.000 tỷ USD với khoảng 320.000 DN từ 75 ngành khác nhau. Nếu so sánh

với GDP của Việt Nam cùng năm thì hệ thống này gấp trên 28 lần và còn có dấu
hiệu vượt hơn nữa trong những năm gần đây. Tại Mỹ, hoạt động nhượng quyền
chiếm trên 40% tổng mức bán lẻ, thu hút được trên 8 triệu người lao động tứ là
1/7 tổng lao động ở Mỹ và có hơn 550.000 cửa hàng nhượng quyền và cứ 8 phút
lại có một cửa hàng nhượng quyền mới ra đời.
Ở Châu Âu, tổng cộng có hơn 4.000 hệ thống nhượng quyền thương mại;
với 167.500 cửa hàng nhượng quyền thương mại, doanh thu đạt khoảng 100 tỉ
Euro. Tạo ra hơn 1.5 triệu việc làm. Ở Anh, nhượng quyền thương mại là một
trong những hoạt động tăng trưởng nhanh nhất của nền kinh tế với khoảng
32.000 DN nhượng quyền, doanh thu mỗi năm 8,9 tỷ bảng Anh. Khu vực
nhượng quyền thương mại cũng thu hút một lượng lao động lớn với khoảng
317.000 lao động và chiếm trên 29% thị phần bán lẻ.
IFA cho hay, nhượng quyền kinh doanh thương hiệu riêng ở khu vực châu
Á đã tạo doanh thu hơn 50 tỷ USD mỗi năm.
Ở Thái Lan số hợp đồng nhượng quyền đang tăng rất nhanh, trong đó có
tới 67% thuộc khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ, với số vốn ban đầu cho mỗi
hợp đồng 20.000-65.000 USD. Bộ thương mại công bố chương trình khuyến
khích và quảng bá thương hiệu nội địa ra thị trường quốc tế qua nhượng quyền
thương mại. Được hỗ trợ đào tạo trung và ngắn hạn về công nghệ nhượng quyền
thương mại. Bước đầu: năm 2004 đạt 25 triệu Baht, năm 2005 tăng 10% tương
tự các năm tiếp theo.
Tại Nhật Bản, nhượng quyền thương mại phát triển mạnh từ năm 1996,
đến năm 2004 đã có 1.074 hệ thống nhượng quyền thương mại và 220.710 cửa
hàng nhận quyền thương mại, doanh thu từ công nghệ nhượng quyền thương
mại là khoảng 150 tỉ USD, tăng trưởng hàng năm 7%.
Từ năm 1980, nhượng quyền thương mại vào Trung Quốc. Đến năm
2004, nước này đã có 2.100 hệ thống nhượng quyền (nhiều nhất thế giới), với
9