Kỹ năng thực hành điều dưỡng dành cho sinh viên đại học điều dưỡng tập 2

 Y T









 NNG
THC HÀNH U DNG

DÙNG CHO SINH VIÊN I HC U DNG

P II











NHÀ XUT BN Y HC

CHO BIÊN SON:
 khoa hc & ào to, B Y t

CH BIÊN:
- Ts. ình Xuân
- Ths. Trn Th Thun

NHNG NGI THAM GIA BIÊN SON:
- Ths. Trn Th Thun
- Ths. Nguyn Th Sng
- Ths. oàn Th Anh Lê
- Ths. Trn Thy Khánh Linh
- Ths. Nguyn Mnh Dng
- CN. Tng Vnh Phú
- Ths. V Th Minh Phng
- Ths. Hoàng Công Chánh
- Bs. Nguyn ng Thng
- BS. CKII. Trn c Thái
- TS. Lê Vn An
- TS. Nguyn Th Kim Hoa

TH KÝ BIÊN SON:

Ths. Nguyn Mnh Dng

THAM GIA T CHC BN THO:

Ths. Phí Vn Thâm
TS. Nguyn Mnh Pha

i nói u



K nng thc hành u dng gm 55 k nng thông thng c u
ng thc hin ti các c s khám và cha bnh, các k nng này c chn
c t các nhà qun lý, ging viên t các trng i hc, Cao ng ào to u
ng trong d án Vit Nam – Hà Lan h tr nhm áp ng nhu cu chun hoá,
thng nht và cp nht các k thut u dng. Tài liu c s giúp , c
n ca chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen, i hc Saxion ã hng dn
 cách thit k sách dùng cho sinh viên u dng; các bc cu trúc xây
ng th nào  phù hp ni dung kin thc cn thit cho k nng thc hành
u dng và áp ng phng pháp t hc cho sinh viên u dng.
Tài liu c biên son t các ging viên chuyên dy v k nng u dng
a các trng i hc Y Hà Ni, i hc u dng Nam nh, i hc Y Hu
và i hc Y Dc thành ph H Chí Minh. Ni dung cun sách c phân ra
làm 9 chng và chia thành 2 tp I và II. Tp II gm có các chng t VI n IX.
Chng VI, VII, VIII trình bày các k thut h tru tr nh: a thuc vào c
th, k thut truyn dch và các k thut u tru dng; chng IX dành cho
các k thut s cu, cp cu. Cun sách c trình bày tuân theo phng pháp
ging dy tích cc, va là tài liu dành cho sinh viên c nhân u dng t hc,
ng có th làm tài liu cho các sinh viên Y hc cn tham kho môn K thut u
ng c s.
Trong quá trình biên son, mc du vi nhiu c gng ca nhóm tác gi
nhng chc chn s không tránh khi các thiu sót, chúng tôi mong mun nhn
c sóng góp ca quý ng nghip và quý bn c.


NG CH BIÊN

Ts. ình Xuân
Ths. Trn Th Thun




C LC
i dung Trang

CHNG VI
CÁC K THUT A THUC VÀO C TH
1. Gii thiu toàn chng 1
2. Phát thuc và ghi chép 3
3. Cách pha thuc 15
4. a thuc qua ng ming, mt, tai, mi, âm o, trc tràng 26
5. Dùng thuc qua ng tiêm 56

CHNG VII
CÁC K THUT TRUYN DCH
1. Chun bt catheter tnh mch trung tâm 87
2. K thut t kim lun ngoi vi 105
3. K thut truyn dch tnh mch 119
4. Truyn dch di da 135
5. K thut truyn máu 150
6. Nuôi dng hoàn toàn bng ng tnh mch 169
7. K thut s dng bm tiêm n 187
8. K thut s dng máy truyn dch 203

CHNG VIII

CÁC K THUT THAY BNG VT THNG
1. Gii thiu toàn chng 221
2. Thay bng ra vt thng sch 224
3. Thay bng ra vt thng nhim khun 235
4. Thay bng ra vt thng dn lu 246
5. K thut thay bng hu môn nhân to 258
6. Thay bng vt thng - ct ch 272
7. K thut hút m rãi 283
8. Th ôxy qua mi và ng m khí qun 297
9. Cách ly bnh phm làm xét nghim 305
10. Tr giúp bác s chc dò 327
11. Chm nóng - chm lnh 340

CHNG IX
P CU BAN U
1. Gii thiu toàn chng 367
2. S cu gãy xng 369
3. Các bin pháp cm máu tm thi 394
4. K thut bng 407
5. Cp cu ngng tun hoàn 415
6. Vn chuyn nn nhân 429
Tài liu tham kho 427

1

CHNG VI
CÁC K THUT A THUC VÀO C TH

1. Gii thiu toàn chng
1.1. Danh sách các k nng trong chng

- Phát thuc và ghi chép .
- Cách pha thuc
- a thuc qua ng mt, tai, mi, ming, da, trc tràng.
- Tiêm:
 Tiêm trong da.
 Tiêm di da.
 Tiêm bp
 Tiêm tnh mch.
1.2. Mc tiêu chung toàn chng
1. Nhn nh c tình trng chung ca ngi bnh trc khi dùng thuc
2. Trình bày c k nng kim tra thuc trc khi dùng cho ngi bnh
3. Trình bày c k nng áp dng 5 úng khi dùng thuc cho ngi bnh 
nga nhm ln thuc
4. Thc hin c k nng dùng thuc an toàn và hiu qu
5. Hng dn cho ngi bnh nhn bit các du hiu bt thng sau khi dùng
thuc
6. Ý thc c tm quan trng ca vic dùng thuc chính xác và an toàn cho
ngi bnh
2. Yêu cu
2.1. Gii thiu tng quan
a thuc vào c th ngi bnh là công vic ph bin ca u dng và cn
thit cho ngi bnh, nó òi hi ngi u dng phi có kin thc c bn hiu bit v
thuc, cách s dng a thuc an toàn vào c th ngi bnh, hn th na u
ng còn phi hiu v ngi bnh ngoài mc ích  tránh nhm ln ngi bnh, còn
phi thc hin c k thut t n mc an toàn và ngi bnh hp thu thuc hiu qu
nht. Nu nhm tên thuc, tính liu thuc sai, thc hin không t yêu cu v k thut
hay thi gian, tt cu có th gây nh hng n kt quu tr và ngi bnh, tùy
c  sai sót có th là ti ch hay nguy him hn là nh hng n toàn thân và có th
gây t vong
Có nhiu ng a thuc vào c th:

 ng ming
 ng qua niêm mc mt, tai, mi, âm o, trc tràng
 ng s dng ngoài da
 ng tiêm
Tùy theo chnh ca u tr, áp dng ng cho thuc thích hp, mi ng có
nhng yêu cu khác nhau, và ngi u dng cn phi thành tho v k thut  thc
hin hay hng dn cho ngi bnh t s dng an toàn.

2

Nhng yêu cu cn thit khi ngi u dng cho ngi bnh dùng thuc là nhng
kin thc v thuc, thc hin vic kim tra các u úng trc khi cho ngi bnh dùng
thuc nh: úng ngi bnh, úng thuc Bác s chnh, úng liu dùng, úng ng
cho thuc và úng thi gian. Trong khi thc hin vic cho thuc tác phong ngi u
ng cng cn cn trng trong vic áp dng các phng pháp cho thuc, sau khi cho
thuc u dng cng cn theo dõi tác dng ca thuc và hng dn ngi bnh phát
hin các du chng ch quan  phát hin sm và x trí kp thi các tai bin có th xy
ra do dùng thuc.
2.2. Kim tra trc hc
Bài kim tra gm 15 câu hi úng sai . Bn hãy ánh du  vào ct tng ng vi
câu úng hay sai
STT

i dung úng Sai
1 T th ngi giúp tránh nguy c hít sc khi cho ung thuc
2
u dng ch cn thc hin úng theo y lnh ca thy thuc
cho dù cha hiu rõ v thuc

3

Ngi bnh mt phn x nut không cho thuc bng ng
ming

4
Ngi bênh có th nhai tt c các loi thuc dng viên cho hp
thu d và nhanh

5
Thuc t hu môn thng c dùng khi ngi bnh không
ng c

6 Ngi bnh lit mt, ming méo không ung thuc c
7
n ép buc a thuc vào c th ngi bnh khi h t
chi không chu dùng thuc

8 Cho ngi bnh nm t th ph khoa khi t thuc vào âm o


9 Cn v sinh b phn sinh dc ca ngi bnh trc khi t
thuc vào âm o

10 Sau khi t thuc vào hu môn, ngi bnh cn nm ngh ít
nht là 10 phút

11 Thuc t vào trc tràng sâu khong 2-3 cm i vi ngi ln
12 Ngi bnh hôn mê có th cho thuc qua ng thông d dày
13 Thuc li tiu nên tp trung liu vào bui sáng
14 Ngi bnh có t thuc âm o, D cn phi nhn nh tính
cht dch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo vi bác

u tr

15 Ni mn nga, chy nc mi là biu hin trong nhng du
hiu dng thuc



3

PHÁT THUC VÀ GHI CHÉP

1. Gii thiu k nng
Thc hin phát thuc cho ngi bnh và ghi chép vào h s là mt phn quan trng
trong k thut cho ngi bnh dùng thuc. Vì vy, u dng nên nhn thc rõ trách
nhim và lu ý nhng m quan trng  tránh s nhm ln gây hu qun kt qu
u tr và nh hng n ngi bnh. u dng cn bit rõ nhng thông tin v dc
ng hc ca thuc phát cho ngi bnh nh tên thuc, loi thuc, hình dng, tác dng
chính, tác dng ph, yu t hp th và bài tit…
Sao chép t h sòi hi s chính xác cao nên u dng cn sáng sut sao chép
y lnh chính xác và thc hin nghiêm chnh y lnh, nu không rõ y lnh phi hi li, không
 ý i y lnh hay thc hin y lnh ming. Khi phát thuc, u dng phi chc chn
ng ngi bnh nm rõ liu dùng thuc, ng dùng và thi gian dùng thuc cho tng
loi. u dng nên tn tình gii áp cho ngi bnh khi h có vn  thc mc vì mi
 nghi ng liên quan n vic dùng thuc u có thnh hng n sc khe ngi
nh.
2. Mc tiêu k nng
 Trình bày nhng kin thc c bn v thuc ngi u dng cn bit
 Lit kê các yu t quyt nh tác dng ca thuc.
 Phân tích nhng tác phong ca ngi u dng khi phát thuc cho ngi bnh
 Tính liu thuc chính xác.

 Chun by .
 Thc hin úng và an toàn quy trình k thut ly thuc phát cho ngi bnh.
 Thc hin ghi h s rõ ràng.
 Tho lun và t rèn luyn v thái  và cách tip xúc ngi bnh khi thc hin
3. Lý thuyt liên quan
Nhng kin thc c bn v thuc ngi u dng cn bit
 Tên thuc:
t loi thuc có th có nhiu tên thuc: tên hóa hc, tên bit dc, tên thng mi
 Công dng thuc:
 Chng nhim khun: các loi kháng sinh, sulfamid
 Phòng bnh: vaccine, huyt thanh
 Chn oán bnh: BCG test
 Gim triu chng: gim au, gim st, gim ho…
 Tác dng thuc:
 Tác dng ti ch: nhng thuc không phân phi toàn thân, ch có tác dng ti mt
i nht nh  có tác dng mong mun
 Tác dng toàn thân: nhng thuc vt qua hàng rào sinh hc vào máu phân phi
khp c th to nên các tác dng trc tip hoc gián tip vi các loi tác dng sau:
 Tác dng chính: tác dng mong mun t kt quu tr. Ví d: tác dng chính
a Aspirin là kháng viêm, gim au.
 Tác dng ph: tác dng không mong mun ca thuc. Ví d: tác dng ph ca
Aspirin là viêm loét d dày.

4

 Tác dng hi phc: tác dng ca thuc gây ra hiu ng nht thi sau ó tr li
trng thái ban u. Ví d: thuc tê gây nên tác dng c ch thn kinh cm giác mt thi
gian sau ó cm giác li hi phc.
 Tác dng không hi phc: tác dng ca thuc gây ra trên c th không thay i.
Ví d: dùng Tetracycline  tr em gây nên hin tng vàng rng do tetracycline to phc

i canxi.
 Tác dng chn lc: thuc tác dng toàn thân phân phi n nhiu c quan nhng
có tác dng c hiu sm nht trên mt c quan. Ví d: Codein tác dng chn lc c
ch trên trung tâm ho nên s dng cha hn là tác dng gim au.
 Tác dng i kháng: khi hai thuc phi hp vi nhau có hin tng gim hoc
t hot tính ca nhau. Có nhiu loi i kháng nhi kháng cnh tranh, i kháng
không cnh tranh, i kháng chc phn, i kháng hóa hc…
 Tác dng hip ng: khi hai thuc phi hp vi nhau có hin tng gia tng hot
tính có li hoc có hi.
 Các yu t quyt nh tác dng ca thuc:
 Dng thuc: thuc viên, thuc bt, dung dch…
ng thuc

c tính
Viên Viên nén: cng, ung vi nhiu nc, thuc c hp thu  rut
Viên bc ng: thuc c áo lp ngoài là ng  bo qun, giúp
ng d, và gim kích thích  d dày
Viên bao tan trong rut: thuc c bao bên ngoài lp nh film, giúp bo
qun thuc không b phân hy  d dày, khi xung rut non mi có tác
ng
Viên ngm Th rn có v ngt do có ng, c ngm cho n khi tan ht, thuc
p thu và ngm qua niêm mc
Có 2 loi: - Ngm di li hp thu qua niêm mc di li
- Ngm trong ming thuc hp thu qua niêm mc vùng má và 1
phn  niêm mc d dày
Viên si bt Dng viên nén, gp nc s tan nhanh và si bt, thuc c hp thu
qua niêm mc
Viên nang Thuc 
c bao bên ngoài là lp gelatin giúp nut d, hu ht lp gelatin
này s tan  d dày, thuc hp thu qua niêm mc d dày hay rut. Có

loi viên nang bên trong là thuc bt, dng ht, dng du hay gel
Dung dch Thuc hòa tan trong dung môi thng là nc, hp thu nhanh
Si-rô Dung dch có m c do có ng  bo qun thuc, có th có
thêm hng to mùi thm giúp d ung, thng dùng cho tr em
Nh tng Thuc c phân tán trong môi trng du, hp thu  niêm mc d dày
hay rut
Huyn dch Tinh th thuc c treo trong dung môi là nc, hp thu qua niêm mc


5

 Tui ngi bnh: Lu ý s dng thuc cho tr em và ngi cao tui vì c m
sinh lý c th trên la tui này nh hng nhiu n kh nng hp thu, chuyn hóa và
ào thi thuc.
 Phái tính: hot tính ca dc phm có khi bin i theo phái, c bit  phái n
trong thi k mang thai và cho con bú.
 Cân nng: s hp thu và d tr thuc thay i tùy theo lng mô m, cn lu ý
khi s dng các loi thuc tan trong lipid. i vi tr em, cân nng có tính quyt nh
trong vic tính liu lng thuc.
 Hin tng quen thuc: trng thái ca c th chu c nhng liu thuc áng l
gây c hoc không áp ng vi liu có hot tính sinh hc.
 Di truyn: mt sc tính di truyn gây ri lon duc ng hc, tác dng dc lý
làm thay i quá trình hp thu, chuyn hóa, và tác dng chính ca thuc.
 Ch dinh dng: thc n và nc ung nh hng ti dc ng hc, tác
ng và c tính ca thuc nh làm nhanh hoc chm thi gian hp thu thuc ti d dày,
thành phn thuc to phc vi thc n hoc i kháng vi thc n.
 Thi m dùng thuc: tác dng dc lý, hiu quu tr liên quan nhiu n
thi m dùng thuc do s thay i ca lu lng tun hoàn  gan, thn, phi thay i
theo nhp sinh hc.
 Trng thái bnh lý: c th mt mi hoc mt ngi mc phi nhiu bnh khác

nhau cng nh hng n tác dng ca thuc.
 Môi trng nh ánh sáng, nhit .
 Hàm lng: s lng thuc có trong thành phn
 Liu lng thuc: là s lng thuc dùng cho ngi bnh có tác dng u tr mà
không gây tác hi. Tùy theo cân nng, tui, tình trng bnh, ng dùng thuc ngi
u tr s quyt nh liu dùng phù hp.
 Quy ch v thuc c: nhãn thuc c A và gim c A màu en, c B và gim
c B màu .
 Cách bo qun: thuc cn c  ni khô ráo, thoáng mát, và c phân loi
 th tin li cho vic ly thuc. Nhng thuc dùng không ht phi y np kín, bo
qun tt và tránh nhim khun.
Tác phong cn thit ca ngi u dng
 Chính xác, khoa hc và có trách nhim.
 Sáng sut khi nhn y lnh.
 Trung thành vi chnh ca bác s, tuyt i không thay i y lnh, nu nghi ng
phi hi li.
 Không thc hin y lnh qua ming hoc n thoi.
 Không pha trn các loi thuc vi nhau khi không có y lnh.
 Sp xp thuc theo th t d tìm và tránh nhm ln.
 T thuc phi  gn ni làm vic.
 Thuc phi có nhãn rõ ràng, sch s.
 Các loi thuc c bng A, B phi c ct giúng theo quy ch.
 Thuc nc  riêng vi thuc viên, thuc ung  riêng vi thuc dùng ngoài
da.

6

 Kim tra thuc hàng ngày  b sung  c s và x lý nhng thuc quá hn s
ng hoc kém cht lng.
 Kim kê, bàn giao thuc mi ngày, mi ca trc và ghi chép s rõ ràng.

 Nghiêm chnh tuân th 3 kim tra, 5 i chiu.
 m bo an toàn cho ngi bnh.
Cách tính liu thuc
 Ngay khi có y lnh, u dng phi kim tra h s thuc và sao y lnh thuc,
trc khi chun b thuc cn phi tính c liu lng thuc chính xác theo cn cho mt
ngi bnh
i vi thuc viên:
 lng viên thuc =
Liu theo y lnh
Hàm lng ca mi viên thuc
i vi thuc dng dung dch
 lng ml =
Liu theo y lnh x n v th tích
Hàm lng thuc quy nh trong n v th tích
 Khi dùng thuc cho tru dng cn nhng thông tin sau:
 Chnh liu thuc c tính trên kg cân nng ca tr hay trên m
2
da
 Liu thuc di 1ml, nên dùng bm tiêm 1ml (ã tháo kim)  rút thuc chính xác.
 Không nên pha thuc vào sa, dch nuôi dng, vì liu d b mt do tr không n ht.
 Thuc dng viên nên pha thêm ng cho tr d ung, chú ý d gây sâu rng
cho tr
  thuc xa tm tay ca tr phòng tr ly dùng.

7
4. Quy trình k thut

Các b
c tin
hành

Phng pháp ti
n hành

Lý do

Nh
ng
i
m cn l
u
ý

Hình
nh minh ha

TRC
1. Nhn nh
ngi bnh:
tin s dng,
tri giác, kin
thc kinh
nghim v bnh


i kt qu dùng thuc trc ây
a ngi bnh (NB) có các du
hiu ni mn, nga, bun nôn,
n lnh, phù, khó th.
Nhn bit du hiu d
ng thuc, báo BS 

cân nhc vic dùng
thuc
Ngi bnh hp tác tr li
trung thc.


ánh giá tình trng tri giác ca
NB
c  ý thc, tnh táo
nhn bit thuc  dùng
cho úng
u ý n ngi già và tr em
i NB
- Thông tin v bnh, kt qu ca
vic dùng thuc.
- Tình trng l thuc vào thuc
- Cm nhn ca NB v thuc.

- Xác nh s hiu bit
và nhu cu v thông tin
n bit ca NB
- Kh nng dung np
thuc
- NB chp nhn và thoi
mái khi dùng thuc

i vi NB có kh nng t
dùng thuc khi có cm tính vi
thuc d gây ngc thuc do
 dng quá liu

2. Kim tra y
nh và sao
phiu thuc
c y lnh t h s, kim tra
thuc ln 1, ly phiu thuc và
ghi nhn y :
- Tên NB
- Tên thuc, hàm lng
- Liu lng thuc
- ng dùng thuc
- Thi gian dùng thuc



- K thut thc hin theo
y lnh

- Tránh nhng sai sót
làm mt an toàn cho
ngi bnh

- NB có th trùng tên, nên ghi
nhn h tên, tui, s ging.
- úng thuc: gm tên, hàm
ng và dng thuc
- úng liu: cn c vào hàm
ng thuc  tính chính xác
liu theo y lnh
- So sánh ng dùng ca y

nh vi chnh cho phép
trong hng dn ca nhà sn
xut
- Thi gian dùng thuc phi phù
p vi thi gian thi thuc, và
u kin ca NB


8
3. Chun b
- Ra tay
thng quy


Theo quy trình ra tay ni khoa


Gim s lây nhim vi
sinh vt


Chú ý móng tay, k ngón tay

- Chun b
thuc

Chn thuc úng theo yêu cu,
kim tra thuc ln 2:
- c tên thuc
- Hàm lng thuc

- Hn s dng, cht lng thuc

An toàn v thuc, tránh
nhm ln

- Thuc còn nguyên bao bì,
nhãn rõ ràng.
- Lu ý nhng thuc cùng tên,
khác hàm lng.
- Thuc s dng nhiu ln phi
o qun nhit  mát hay theo
quy nh ca nhà sn xut

- Chun b khác

ng co lng:
- Cc có chia vch
- Thìa có vch o lng
- ng m git
- Khay m thuc
- Hp tán thuc viên
- Li ca
- Thìa khuy
- Hp thuc cá nhân
- Giy lau
Dùng cho thuc nc

y thuc viên
Tán thuc cho ngi già
và tr em không th

nut viên thuc
a thuc ng
Hòa tan thuc
Chia thuc theo thi
gian cho ngi bnh
Chn dng c o lng thuc
theo dng thuc s dng  ly
thuc chính xác theo liu lng
chnh



-Ly thuc viên


- M np chai  thuc vào khay
m thuc hoc vào np hp
thuc.
- Cho vào hp ng thuc ca
NB
- Thuc viên trong v: m v thuc
cho vào hp ng thuc ca NB
- Hn ch tay chm
thuc làm nhim bn
thuc hay m hôi tay
làm t thuc.
- Mi NB có hp ng
thuc riêng c phân
thành nhiu c ung
trong ngày

- Hp ng thuc cá nhân có
ghi tên NB, có phân gi ung
thuc.
- Thuc viên nang bt hay ht
i, không nên tháo ri lp v



9
- Ly thuc
ng nuc,
dung dch
- Lc nh và u chai thuc
trc khi rót
- Rót thuc vào cc có chia vch,
hay vt mu o lng, có th
dùng bm tiêm b kim  rút
thuc
- Rót thuc không  ming chai
chm vào ming cc
- Ly giy lau bên ngoài c chai
thuc
- y kín np chai và  vào ch
.
-Thuc c trn u

-Tính liu chính xác

- Tránh nhim bn l
thuc và làm t nhãn

thuc

- Bo qun thuc tt

- c hng dn ca nhà sn
xut thuc trc khi tính liu và
rót thuc
- Cc ng thuc a ngang
m mt  nhìn chính xác.
-  nhãn chai thuc lên trên
 không làm d nhãn.
- Không  thuc tha tr li
vào chai thuc


- Thuc dng
t

- Xé ming bao thuc
- Cho thuc vào cc có sn mt ít
c m
- Dùng thìa khuy u

- Giúp thuc hòa tan d


ng nc giúp hòa tan thuc
phù hp vi lng bt theo
ng dn ca nhà sn xut,
không nên quá c hay quá

ng.

- Thuc viên
ng si bt

- Cho thuc vào ly có nc ung
c
- Ch thuc si bt tan hoàn toàn

-Không c ung viên thuc
khi thuc cha tan

4. Kim tra li
thuc
- c nhãn thuc ln 3 trc khi
t thuc hay b v thuc
- So sánh li gia y lnh thuc,
phiu thuc và l thuc
- Thc hin úng 3 kim
tra tránh sai sót vì ây là
 thut òi hi s chính
xác cao
- u dng thc hin vi tinh
thn trách nhim cao, cn
thn, không ch quan

5. Kim tra gi
dùng thuc
- Xem gi dùng thuc ca NB
trên phiu thuc

Phân b thuc hp vi
tính cht dc lý ca
thuc
Thuc c dùng úng theo
gi yêu cu ca bác su tr

6. em thuc
n ging
nh

Mang khay thuc hoc xe thuc Tin nghi, sch s to
nim tin cho NB



10
TRONG
7. i chiu
úng NB
Xem tên trong phiu thuc vi
tên ngi bnh u ging
ng thi hi NB:
- H tên y 
- Tui
Xác nh úng ngi
nh  phát thuc
úng
úng tên, tui, s ging
- Hi  NB t tr li nu c

8. Gii thích
i NB
- Trình bày NB: mc ích, tác
ng, tính cht ca thuc.

-Cung cp kin thc cho
NB
- Giúp NB tin tng vào
u tr
NB hay thân nhân chp nhn
vic dùng thuc

9. Phát thuc
cho NB
- a hp hoc bao thuc ã
chia theo gi và ghi rõ tên NB,
tên thuc cho NB
- Hng dn NB cách dùng
thuc: ng dùng, thi gian
- Gii thích nhng du hiu ca
ng, tác dng ph ca thuc
- Cho NB ký tên vào phiu công
khai thuc
-Tng kh nng t dùng
thuc
- NB t nhn bit du
hiu bt thng cn báo
ngay nhân viên y t
- NB bit loi thuc ang
 dng

- Yêu cu NB lp li cách dùng
thuc
- Gii áp mi thc mc ca NB
 h nm rõ thông tin, tránh
hiu nhm và s dng thuc
sai.

- NB ký tên trc mt u
ng

SAU
10. Dn dp
ng c
-  phiu thuc vào ô gi tip
theo.
-  khay thuc, xe thuc v ch

- iu dng a tay
- D tua sau thc hin
tip.
- D ly s dng
- Dng c xp ngn np, theo
th t

11. Ghi chép
 s
- Ngày gi phát thuc cho NB
- Tên thuc ã phát
- ng dùng
- Phn ng ca NB

- Trng hp không phát thuc
c nh NB vng mt, không
p tác dùng thuc, lý do NB
không dùng thuc…
- Tên D thc hin
- Ghi vào h s bác
u tr và u
ng các tua nm rõ
- Tuân theo quy nh ghi h s
- Ghi trung thc nhng phn
ng ca NB hoc lý do không
p tác u tr ca NB
- Ghi thuc do chính tay mình
thc hin
- Bàn giao D tua sau nhng
trng hp cha phát thuc
c hoc phn ng NB cn
theo dõi


11
5. Tánh giá và hun luyn
5. 1 ánh giá trc hun luyn
Bài kim tra sau gm 15 câu hi úng/sai. ánh du  vào ct úng hoc sai.
Stt

Câu h
i

úng

Sai

1 D phi nm rõ 3 kim tra, 5 i chiu khi phát thuc cho NB
2
Thuc cn c  ni khô ráo, thoáng mát, và c phân loi
 th

3 Ch cn hi tên ngi bnh trc khi phát thuc
4
Liu lng thuc cho tr em thng c tính da vào kg cân
ng

5
u dng không nên gii áp thc mc v thuc cho NB nhiu
vì mt thi gian

6 D c phép thc hin y lnh thuc qua n thoi
7 Kim tra thuc ln 2 c thc hin trc khi ct l thuc
8
Liu lng thuc là s lng thuc dùng cho ngi bnh có tác
ng u tr mà không gây tác hi.

9
u hiu dng thuc gm ni mn, nga, bun nôn, n lnh,
phù, khó th.

10 D tránh chm tay vào thuc khi ly thuc viên phát cho NB
11
D có tha c chai thuc Siro ho cho NB t chia ung trong

ngày

12 D nên phát thuc cho NB úng gi theo y lnh
13 Tác dng ph là tác dng không mong mun ca thuc.
14 Luôn luôn dùng mung cà phê  lng thuc cho tr
15 D phi ghi tt c các loi thuc phát cho NB vào h s
5. 2 Hun luyn có giáo viên ti phòng thc hành
 Trc bui hun luyn, giáo viên có trách nhim thông báo nhng yêu cu chính
n t c trong bui hun luyn
 Sinh viên phi chc chn hiu rõ các vn  liên quan n k thut.
 Khi bt u bui hun luyn, nên làm rõ các câu hi, gii áp nhng thc mc
a sinh viên, và tho lun nhng mc tiêu sinh viên cn t c trong bui hun luyn.
 Tóm tt nhng vn  cn chú ý
 Trc khi thc hành, sinh viên tho lun theo nhóm, nhc li trình t các bc
trong k thut, nêu nhng bc quan trng trong k nng, tho lun các vn  khó khn
và a ra gii pháp
 Giáo viên gii thích và làm mu
 Giáo viên gii thích toàn b quy trình k thut, trình din các bc theo quy
trình, sinh viên quan sát có th va làm theo.
 Sinh viên t nhn xét và t câu hi
 Giáo viên gii thích li các vn  theo yêu cu sinh viên
 Kim tra s tip thu ca sinh viên
 Giáo viên s mi mt sinh viên thc hin li k thut
 Giáo viên nhn xét nhng u m, nhng sai sót cn chú ý vi c nhóm
 Thc hành theo nhóm

12
 Yêu cu tt c sinh viên u phi thc hành theo quy trình k thut. Giáo viên
u chnh thao tác giúp sinh viên quen dn vi các k nng. Giáo viên chú ý nhng sai
sót khi sinh viên thc hành, hng dn li giúp sinh viên thc hin cho d dàng và t

yêu cu
 Các bn sinh viên khác cùng quan sát bn thc hin thao tác trong k thut,
cùng óng góp ý kin và rút kinh nghim khi giáo viên sa sai.
5. 3 T lng giá (Bng kim quy trình)
 Di ây là bng kim thc hành. Sinh viên có th dùng bng này  thc hành
 Ngi quan sát sn vào bng thc hành trong khi sinh viên thc hin k
thut. Sinh viên cn bit rng bc nào làm tt, bc nào còn cha chính xác và bc
nào bc nào ã b qua.
Các b
c

T
t


t

Sai

Không
làm
Ghi
chú
1. Nhn nh:
-Thông tin v bnh
- Kt qu ca vic dùng thuc, xét nghim liên quan
-Tình trng nghin, l thuc vào thuc
-Ý thích, cm nhn và tâm lý dùng thuc

2. Kim tra y lnh thuc

Thc hin 6 úng:
- úng tên NB
- úng tên thuc
- úng liu lng thuc
- úng ng dùng thuc
- úng thi gian dùng thuc
- úng chnh thuc

3. Ra tay
-Ra tay ni khoa
-Làm khô tay

4. Chun b
Son khay dng c
- Son úng thuc
+ c tên thuc
+ Hn s dng, cht lng thuc
+ Hàm lng thuc
- Thìa
- Cc có chia vch
- Bm tiêm
- Hp ng thuc cá nhân
- Giy lau
- Li ca
- Phiu thuc

5. Ly thuc
5. 1. Ly thuc viên
-Tính  s viên thuc cho vào hp ng thuc ca NB

-Tránh chm tay vào thuc
5. 2. Ly thuc dng nuc, dung dch
Thuc dung dch trong chai
- Lc u chai thuc trc khi rót,
- Lng thuc  liu cho vào cc
- Không  thuc tha tr li vào chai thuc
- Dùng giy lau bên ngoài c chai thuc
Thuc dung dch dng ng


13
- Dùng li ca, ca 2 u ng thuc
- Dùng bông cu khô b 2 u ng thuc, cho thuc
vào ly
-Không cn hòa thêm nc vào thuc
Thuc nh tng dng gói
- Ct hay xé u v bao thuc
- Cho thuc  liu vào ly
- Không hòa thêm nc
5. 3 Thuc dng bt
- Cho thuc vào cc có sn mt ít nc m, khuy
u
5. 4. Thuc viên dng si bt
- Cho thuc vào ly nc ung c
- Ch thuc tan hoàn toàn
6. Kim tra li thuc
c nhãn thuc ln 3 trc khi ct thuc hay b v thuc

7. Kim tra gi dùng thuc úng theo chnh
8. em thuc n ging bnh

9. i chiu úng NB
Kim tra tên trong phiu thuc vi tên NB u
ging ng thi vi hi h tên NB

10. Phát thuc cho NB
ng dn rõ cách s dng thuc
Gii thích tác dng chính, tác dng ph, nhng du
hiu bt thng nh ni mn nga, bun nôn, lnh
run…
Gii áp thc mc
i NB lp li cách dùng thuc
Cho NB ký tên vào phiu công khai thuc

11. Dn dng c
 phiu thuc vào ô gi tip theo
 dng c ngn np v ch c
D ra tay

12. Ghi h s
Ngày gi phát thuc cho NB
- Tên thuc ã phát
- ng dùng
- Phn ng ca NB
- Trng hp không phát thuc c nh NB vng
t, không hp tác dùng thuc, lý do NB không dùng
thuc…
- Tên D thc hin

6. Thc hành
6. 1 Thc hành ti labo (không có giáo viên)

Trc khi bc vào phn thc hành phi m bo rng sinh viên:
 Hình thành nhóm thc hành vi 2 ngi
 Phân chia vai trò ca ngi quan sát và sinh viên
 Thc hành
 Trc khi thc hành mi mt thành viên tham gia t chun b v vai trò ca
mình trong vài phút. Sinh viên cn chun b nhng dng c cn phi có, giám sát viên

14
nhìn vào (Bng kim phát thuc và ghi chép). Sau ó sinh viên bt u thc hành, ngi
giám sát ánh giá da trên bng O&P.
 Thc hành vi nhóm hoc mt mình  bt c ni nào khi có u kin
 Sinh viên ã thc hành ti labo, sinh viên có sn bng kim trong tay, vì vy
sinh viên có th t thc hành mt mình, hoc vi nhóm 2 ngi theo bng kim.
 Sp xp vic thc hành mt cách có h thng
Thc hành có h thng là:
 Thc hin hot ng da trên tiêu chun thc hành
 ánh giá vic thc hành ca sinh viên
 Hi quan sát v quá trình thc hành
 Nu cn thit: Xác nh nhng m chi tit trong quá trình tham gia cho nhng
n thc hành tip theo
6. 2 Thc hành ti bnh vin theo k hoch
Sau khi sinh viên ã thc hin c quy trình k thut, sinh viên s có thi gian
thc tp ti bnh vin. Ti bnh vin có th sinh viên thy các u dng viên phát
thuc không hoàn toàn ging nh sinh viên ã hc ti trng. Sinh viên ng lo lng mà
hãy quan sát và phân tích xem hã thc hin nh th nào, lý do ti sao li có khác so
i sinh viên hc. Có th các bc ca quy trình c cô ng li theo các bc ít hn
hoc khác mt chút, nhng v c bn là nh sinh viên ã hc  trng
6. 3 Tánh giá quá trình rèn luyn
Sinh viên có th tánh giá quá trình rèn luyn bng các cách sau:
 Quay camera: Sinh viên có tht máy quay  mt ch có th phù hp, hoc

nh mt ngi quay cho mi khi sinh viên mun xem li quá trình thc hin k thut ca
mình
 Sinh viên giám sát ln nhau: Sinh viên cng có th lp mt nhóm hc tp  nh
sinh viên mình quan sát quá trình thc hin k thut da vào bng kim. Tt nht mi ln
quan sát là mt sinh viên khác.
 Sinh viên lp trc giám sát: Khi i thc tp ti bnh vin, sinh viên s gp các
anh ch sinh viên hc trc và nh h quan sát giúp
 Nhân viên giám sát: Khi i thc tp ti bnh vin, s có nhân viên bnh vin
giám sát vic phát thuc và ghi chép h s ca sinh viên. Vy sinh viên phi có kh nng
áp dng các kin thc ã hc và thc hin úng quy trình k thut.


15
CÁCH PHA THUC



1. Gii thiu k nng
 thut pha thuc là mt trong nhng k thut c bn trong phn chun b thuc
cho ngi bnh. Trên th trng hin nay, thuc tiêm c óng gói trong 2 dng: ng
và l. Thuc ng ch s dng mt liu di dng lng. Thuc ng có nhiu th tích khác
nhau t 1ml -10ml hay có th ln hn. ng thuc c làm bng thy tinh và có mt ch
tht  cng thuc  bng. Mt vòng tròn màu chung quanh cng thuc là ni có
th bng thuc d dàng. Thuc c rút ra khi ng thuc bng bm tiêm và kim vi
khu kính nh nhng tác kéo nòng trong to áp lc hút trong bm tiêm.
 thuc là mt vt cha thuc dng lng hay dng bt c s dng cho mt
liu hay nhiu liu và có mt np cao su  trên. Trên phn cao su có mt np bng kim
loi hoc bng nha bo v cho n khi thuc ó c s dng. Trên nhãn thuc có ghi
rõ loi và lng dung môi dùng  pha thuc. Nc mui sinh lý và nc ct vô trùng là
nhng dung môi thng dùng  pha thuc.

t s l thuc cha dung môi pha thuc trong khoang trên và thuc bt trong
khoang di, hai khoang này cách bit bng mt nút chn cao su. Khi chun b pha
thuc, u dng ch cn n nh vào phn trên ca l thuc ánh bt nút chn cao
su xung thì phn dung môi và phn thuc bt s hòa tan vào nhau. Khác vi rút thuc
ng, rút thuc l là h thng kín, vì vy cn bm khí vào l vic rút thuc ra c d
dàng.
u dng cn phi bit rõ quy trình pha thuc và thn trng trong thao tác  có
c mt bm tiêm thuc không b nhim khun và không làm gim liu lng ca thuc.
2. Mc tiêu k nng
 Mô t các phn ca bm tiêm.
 Lit kê 2 loi bm tiêm thng c s dng.
 Mô t 3 phn ca kim tiêm.
 Nhng nguyên tc u dng cn tuân theo trong quy trình pha thuc
 Chun by .
 Thc hin úng và an toàn quy trình k thut pha thuc.
 Tho lun và t rèn luyn v thái  và k nng khi thc hin quy trình k thut.
3. Lý thuyt liên quan
3. 1 Khái nim c bn
 Bm tiêm:
m tiêm bao gm mt nòng ngoài hình tr, phn u c thit k khp vi c
kim tiêm, và nòng trong là pittông. Mi bm tiêm c óng gói vô khun có kim tiêm
hoc không có kim tiêm trong bao bì nha hoc giy. Bm tiêm ch s dng mt ln,
tuyt i không tái s dng trong k thut tiêm thuc cho ngi bnh.

Hình 1: Các phn ca bm tiêm
m tiêm c chia làm 2 loi: Non-Luer-Lok và Luer-Lok. Bm tiêm non-Luer-Lok
 dng kim tiêm trt gn vào u bm tiêm. Bm tiêm Luer-Lok s dng kim tiêm c
bit có th vn xon  gn vào u bm tiêm  tránh kim tiêm b tut ra khi u bm
tiêm.

16

Hình 2: Bm tiêm non-Luer-Lok

Hình 3: Bm tiêm Luer-Lok
Có nhiu c bm tiêm khác nhau t 1ml n 60ml. Bm tiêm 1ml n 30ml thng
c dùng cho các loi thuc ng tnh mch. Bm tiêm 1ml n 3ml c dùng trong
tiêm bp và tiêm di da. Trên thân bm tiêm có vch nh chia theo ml hoc n v.
m tiêm chia theo n vc dùng trong tiêm insulin. u dng cn xác nh bm
tiêm phù hp tùy theo loi thuc và ng tiêm.

Hình 4: Các c bm tiêm thng dùng

Hình 5: Bm tiêm insulin
 Kim tiêm
Kim tiêm c óng gói vô khun riêng bit hoc óng gói cùng vi bm tiêm. Mt
kim tiêm gm có 3 phn: c kim, thân kim và mt vát kim. c kim dùng  gn vi u

17
m tiêm, thân kim ni lin vi c kim, mt vát kim rt sc nhn, sc  to vt âm nh
khi xuyên kim qua da ngi bnh và ch xuyên kim này nhanh chóng khít li khi rút kim
ra nhm không cho thuc hay máu chy ra ngoài. C 3 phn ca bm tiêm phi c
gi vô khun,  tránh kim tiêm b nhim khun, u dng luôn gn kim có y np
vào bm tiêm an toàn.
Có nhiu c kim khác nhau, c kim c chia theo khu kính (ng kính trong
a kim) và chiu dài ca thân kim. Chiu dài ca kim t 1cm n 7,5cm, u dng
chn chiu dài kim tùy theo v trí tiêm và trng lng ngi bnh. i vi ngi bnh
y hay tr em chn kim có chiu dài ngn hn, dùng kim dài t 2,5cm n 4cm  tiêm
p, dùng kim dài t 1cm n 1,5cm  tim di da hay tiêm trong da. Kim pha thuc
thng dùng có khu kính t 19G n 20G. Vic chn kim theo khu kính cn lu ý kim

có khu kính càng nh thì ng kính trong ca kim càng ln. Chn kim có khu kính
nào tùy thuc vào m c hay tính dính ca thuc.

Hình 6: Ba phn kim tiêm: c kim (hub), thân kim (shaft), mt vát kim (bevel)

Hình 7: Các c kim tiêm
3.2 Nguyên tc u dng cn bit khi pha thuc
 Cn bit rõ liu lng và tính cht thuc trc khi chun b thuc. Nu tiêm mt
liu lng ln thuc vào c th ngi bnh có th gây ra tác dng ph, au, và tn
thng mô.
 Nm rõ ng tiêm, xác nh cu trúc gii phu ca v trí tiêm trên ngi bnh
 quyt nh vùng tiêm phù hp vi liu lng thuc. Vic xác nh chính xác này s
gim thiu nhng tai bin do tiêm thuc gây ra nh tn thng mô, thn kinh, mch máu.
 m bo la chn c kim thích hp cho tng ng tiêm và v trí tiêm.
 c k hng dn s dng trc khi pha thuc  rút úng lng nc pha
tiêm  pha thuc tùy theo tng loi thuc.
 Mi phiu thuc ch ghi mt loi thuc.
 Tuân th nguyên tc vô khun trong quá trình pha thuc và rút thuc.
 Tay u dng chc chm vào nòng ngoài ca bm tiêm và c kim.
 Không c  vát kim, thân kim, thân pittông chm vào vt không vô trùng.
 Khi rút thuc, gi bm tiêm  ngang tm mt, mt góc 90
0
m bo ly c
úng lng thuc và i c ht khí


18
3.3 Quy trình k thut

Các b

c
tin hành
Phn
g pháp ti
n hành

Lý do

Nh
ng
i
m cn l
u
ý

Hình
nh
minh ha
TRC

1. Sao phiu
thuc
Sao y lnh thuc t h s vào
phiu thuc vi ni dung nh
sau:
- Tên NB
- Tên thuc, hàm lng
- Liu lng thuc
- ng dùng thuc
- Thi gian dùng thuc

Tránh nhm ln thuc

Sao phiu thuc theo úng y lnh ca
bác sòi hi phi có s chính xác cao
 tránh nhm ln thuc. Do ó tránh
làm vic khác hay nói chuyn trong khi
sao phiu thuc.

2. Kim tra
thuc
Kim tra nhãn thuc: tên thuc,
hàm lng, ng dùng, hn
 dng.
Nhìn toàn din ng thuc và l
thuc: kim tra cht lng thuc,
 nguyên vn ca thuc
m bo an toàn cho
ngi bnh khi s dng
thuc tránh ly sai thuc,
 dng thuc không
thích hp nguy hi cho
ngi bnh
Có mt s loi thuc còn hn s dng nhng
do bo qun không tt có th làm thay i
cht lng ca thuc. u dng phi kim
tra cn thn trc khi ly thuc. c k
ng dn s dng  bit lng nc pha
tiêm cn thit và chn bm tiêm thích hp.

3. Ra tay a tay theo quy trình ra tay

i khoa
Gim s lây nhim vi
sinh vt
Chú ý nhng vùng móng tay, k ngón tay
4. Chun b
ng c

Son khay dng c gm:
- Bm tiêm
- Kim pha thuc
- Bình kn sát khun da
- Hp bông cu cn
- Hp bông cu khô
- ng nc ct pha thuc
- Hp chng shock
- Gng tay sch
- Túi rác y t
- Hp ng vt sc nhn
- Chai dung dch ra tay nhanh

y  dng c giúp tin
i cho quá trình pha
thuc

Son dng cy , sp xp ngn np.

19
TRONG

5. Rút dung
ch pha
thuc
Kim tra ng nc pha tiêm và
 thuc ln 2

Chc chn rng ã ly
úng thuc.

Phi kim tra thuc 3 ln: ln 1 khi ly
thuc t t, ln 2 trc khi rút thuc, ln
3 trc khi vt l thuc.

Búng nhu ng nc pha
tiêm cho n khi nc t trên
ng xung ht thân ng.
 nc t cng xung
t thân ng.

Sau ng tác này, không  ngã ng
thuc.

Sát trùng cng thuc bng
bông cu cn
Gim s lây nhim vi
sinh vt
ng tác phi dt khoát tránh sát trùng
qua li

 np l thuc,  l phn
cao su, sát khun np cao su
ng bông cu cn.




Không phi tt c các
nhà sn xut u m
o rng np l thuc
u vô khun. Do vy
p l thuc cn phi
c sát trùng li bng
n trc khi rút thuc.
ng tác dt khoát.
 cn khô trc khi âm kim vào, cn
không theo kim hòa ln vào trong thuc.

ng nc pha tiêm bng
bông cu khô hoc gc


Tránh bt tay

Không dùng bông cu cn  bng
c pha tiêm vì cn s hòa ln vào
c pha tiêm. Bng nc pha tiêm
n thn tránh t tay.

Rút nc pha tiêm vào bm
tiêm (s lng tùy theo tng
loi thuc)
 pha thuc úng liu
ng tùy theo tng loi
thuc

ng tác khéo léo tránh  tay chm vào
thân kim và phn trong ca pittông và
tránh u kim chm vào ming ca
ng nc pha tiêm.

6. Bm nc
pha tiêm vào
 hòa tan
thuc
âm kim vào gia np cao su
theo hng t 45
o

sau ó
ng theo hng 90
o


Chính gia np cao su là
i mng nht nên dâm
kim. âm t góc 45
o
n
90
o
 cao su  tránh ct
lõi ca np cao su
ng tác cn thn tránh kim chm vào
thành ngoài l thuc.

m nc pha tiêm vào l
thuc, rút khí tr li bm tiêm.

Cân bng áp lc bên
trong bm tiêm và l
thuc, tránh thuc b bn
ra ngoài làm mt thuc.
 phi thp hn bm tiêm.



20
Rút kim ra, lc u thuc theo

chiu ngang
m bo  thuc hòa
tan u trong nc pha
tiêm
c u l thuc theo chiu ngang, xoay
tròn tránh lc thuc theo chiu dc vì s
làm thuc bám vào ming l thuc, làm
t liu thuc ca ngi bnh.


7. Rút thuc
ã hoà tan
vào trong
m tiêm
Dùng bm tiêm ang có khí,
âm li vào l thuc, bm khí
vào l,  mt vát kim ngp
trong thuc, rút ht thuc trong
 ra.
Áp lc dng bên trong
 thuc s giúp rút thuc
ra d dàng, không b mt
thuc.
m tiêm nên  thp hn l thuc, tay
không chm vào thân kim và nòng trong
a bm tiêm

Kim tra thuc ln 3

 chc chn li ln na

là ã chun búng thuc
cho bnh
nhân.
Kim tra úng, không ch quan.

SAU
8. X lý rác t l thuc vào trong rác y t
và ng nc pha tiêm vào
trong hp ng vt sc nhn.
Giúp cho vic x lí rác d
dàng, úng quy nh.





9. Chun b
tiêm thuc
cho ngi
nh
Thay kim tiêm, c kim thích
p tùy theo tng ng tiêm.
u kim b cùn sau khi
pha thuc, hn ch s
nhim khun và tn
thng mô cho ngi
nh.

ng tác dt khoát tránh nhim khun
khi thay kim

21
4. Tánh giá và hun luyn
4.1. ánh giá trc hun luyn
Bài kim tra sau gm 15 câu hi úng/ Sai. ánh du  vào ct úng hoc sai.
Stt Câu hi úng Sai
1 Phi thay kim sau khi rút thuc l.
2
Kim tra thuc là kim tra: tên thuc, liu dùng, ng dùng, ch
nh ca thuc.

3 C kim pha thuc là 19G.
4
t phiu thuc bao gm: tên ngi bnh, s phòng, s ging,
tên thuc, liu lng, thi gian và ng dùng thuc.

5 Có th ghi nhiu tên thuc trên cùng mt phiu thuc.
6
Gi bm tiêm  ngang tm mt, mt góc 90
0
m bo ly
c úng lng thuc và i c ht khí.

7 Không làm nhim thuc vi các th khác.
8
Không c chm vào thân kim và nòng trong ca bm tiêm khi
rút thuc.

9 Vic la chn c kim ph thuc vào  nht ca thuc.

10 Th tích ca mt ng tiêm insulin là 1ml.
11 V l thuc c b trong túi rác sinh hot.
12
 dng kim ã rút thuc l tiêm cho ngi bnh  gim chi
phí.

13 Kim tiêm bp có chiu dài 2,5 - 4cm.
14 Nên chn kim dài  tiêm cho ngi gy
15 Bm tiêm Luer-Lok s dng kim tiêm có c kim vn xon.
4.2. Hun luyn có giáo viên ti phòng thc hành
 Trc bui hun luyn, giáo viên có trách nhim thông báo nhng yêu cu
chính cn t c trong bui hun luyn
 Sinh viên phi chc chn hiu rõ các vn  liên quan n k thut.
 Khi bt u bui hun luyn, nên làm rõ các câu hi, gii áp nhng thc mc
a sinh viên, và tho lun nhng mc tiêu sinh viên cn t c trong bui hun luyn.
 Tóm tt nhng vn  cn chú ý