TỔNG QUAN VỀ MÁY BÁN HÀNG TỰ ĐỘNG

MỤC LỤC
1 LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................2
2 TỔNG QUAN VỀ MÁY BÁN HÀNG TỰ ĐỘNG..............................................3
3 CÁC ĐIỀU KIỆN VÀ TRIỂN VỌNG VIỆC SỬ DỤNG MÁY BÁN HÀNG TỰ
ĐỘNG TẠI VIỆT NAM................................................................................14
4 GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY VIỆC SỬ DỤNG MÁY BÁN HÀNG TỰ ĐỘNG ......21
5 KẾT LUẬN......................................................................................................33
6 Tài liệu tham khảo..........................................................................................34
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
1 LỜI MỞ ĐẦU
Máy bán hàng tự động là phương tiện mua bán quen thuộc của rất nhiều
nước trên Thế giới. Cách thức mua bán này được xem là xu thế của những
đô thị hiện đại với nhịp sống ngày càng sôi động và đòi hỏi cao.
Việt Nam được xem là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển kinh
tế và tốc độ đô thị hóa nhanh nhất Thế giới. Tuy vậy, phương thức mua bán
hiện đại này vẫn chưa xuất hiện nhiều ở nước ta.
Trước thực tế đó, chúng tôi thực hiện bài nghiên cứu này với mục đích tìm
hiểu rõ hơn về máy bán hàng tự động; từ đó có thể đưa ra những nhận xét về
triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam và những đề xuất
nhằm giúp các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực này có thể thực hiện hoạt động
kinh doanh của mình tốt hơn.
Thuật ngữ “máy bán hàng tự động” (vending machine) trên Thế giới bao
gồm cả những chiếc máy thu phí giao thông, máy bán vé tại các điểm đỗ xe,
máy rút tiền tự động…Trong khuôn khổ bài nghiên cứu này, chúng tôi chỉ
xin được đề cập tới loại máy bán hàng tự động thông dung nhất: máy bán
các sản phẩm hàng hóa tiêu dùng.
Vì kiến thức và kinh nghiệm còn nhiều hạn chế, chúng tôi rất mong nhận
được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô và các bạn.
2
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
2 TỔNG QUAN VỀ MÁY BÁN HÀNG TỰ ĐỘNG

Máy bán hàng tự động hiện nay đã phổ biến trên Thế giới. Theo thống kê,
tại Nhật cứ trung bình 23 người dân lại có một chiếc máy bán hàng tự động.
Con số này ở Mỹ là 35 dân/1 máy. Nhưng ở Việt Nam chúng ta nó vẫn còn
rất xa lạ với đại bộ phận người tiêu dùng. Có thể mô tả một cách đơn giản
nhất về loại máy này là nó thay thế người bán hàng nhận tiền của khách và
cung cấp đúng mặt hàng mà khách mong muốn ngay lập tức. Đây là một
loại máy móc đòi hỏi một trình độ công nghệ khá hiện đại, tuy nhiên nó đã
được ra đời từ rất lâu.
2.1 Lịch sử ra đời và phát triển của máy bán hàng tự động
Nhà toán học Hy Lạp Hero được xem như người đầu tiên phát minh ra một
chiếc máy bán hàng tự động vào năm 215 trước Công nguyên khi ông thiết
kế ra một chiếc máy bán nước thánh trong các đền thờ ở Ai Cập. Chiếc máy
bán hàng tự động thương mại đầu tiên sử dụng tiền xu được giới thiệu tại
Luân Đôn, Anh vào đầu những năm 1880, dùng để bán các loại thiếp.
Richard Carlise, chủ một hiệu sách và nhà xuất bản, đã phát minh ra một
chiếc máy bán sách tự động cũng vào khoảng thời gian đó. Vào năm 1888,
công ty Thomas Adam Gum đã giới thiệu chiếc máy bán hàng tự động đầu
tiên vào thị trường Mỹ. Nó được thiết lập tại ga tầu điện ngầm thành phố
New York và bán kẹo gôm Tutti-Fruiti. Đến năm 1897, công ty Pulver đã
thêm các con số chuyển động vào các máy bán kẹo gôm của nó như một
điều để thu hút khách hàng. Máy bán kẹo bọc đường được giới thiệu vào
năm 1907. Máy bán hàng tự động nhanh chóng cung cấp mọi thứ, bao gồm
cả xì gà, thiệp, tem, v.v… Ở Philadenphia, một nhà hàng hoạt động hoàn
toàn bằng tiền xu gọi là Horh&Hardart được mở cửa vào năm 1902 và hoạt
3
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
động cho đến tận năm 1962. Vào đầu những năm 1920, chiếc máy bán hàng
tự động lần đầu tiên bán soda vào cốc. Đến năm 1926, một nhà phát minh
người Mỹ tên là William Rowe đã phát minh ra một chiếc máy bán thuốc lá.
Cho đến nay, máy bán hàng tự động đã xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trên

thế giới với trình độ phát triển rất cao. Mỗi một loại máy cung cấp một
chủng loại hàng hóa khác nhau và hình dáng, kích cỡ của mỗi loại máy phụ
thuộc vào loại hàng hóa hay số lượng mà nó có thể cung cấp. Việc thanh
toán tại những chiếc máy bán hàng tự động cũng đa dạng hơn. Không chỉ
chấp nhận tiền xu, hiện nay ở một số nước tiên tiến, người ta đã phát minh
ra cả những chiếc máy có thể nhận biết tiền giấy, thẻ tín dụng v.v.. Mỹ và
Nhật là hai quốc gia có thị trường máy bán hàng tự động sôi động nhất.
Như vậy, có thể kết luận rằng máy bán hàng tự động đã có một lịch sử lâu
đời và ngày càng được hiện đại hóa, mang nhiều tính năng để có thể đáp
ứng mọi nhu cầu của người tiêu dùng.
Để có cái nhìn trực quan hơn về máy bán hàng tự động, chúng tôi xin được
giới thiệu một vài hình ảnh tiêu biểu về máy bán hàng tự động tai Nhật Bản
và Mỹ, những nơi được coi là phát triển nhất với những chiếc máy này.
4
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
Một dẫy máy bán hàng tự động đặt bên ngoài một tòa nhà cao tầng tại Nhật

Một seri máy bán hàng tự động được thiết kế liền kề ( tại Mỹ)

Một chiếc máy bán cà phê
Một góc phố quen
thuộc tại Nhật
5
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
2.2 Lợi ích của việc sử dụng máy bán hàng tự động
Hệ thống bán hàng tự động là một phát minh nhằm phục vụ những nhu cầu
ngày càng cao của con người. Trên thế giới ngày nay phương tiện này đã
được sử dụng một cách phổ biến. Từ thành phố này đến thành phố khác, từ
địa phương này đên địa phương khác, từ thị trấn này đến thị trấn khác... hay
từ nhà đến nơi làm việc chỗ nào cũng có thể bắt gặp máy bán hàng tự động

với đủ hàng hoá cần thiết. Sở dĩ máy bán hàng tự động có thể phát triển
rộng khắp như vậy bởi nó có nhiều tiện ích mà cả những người làm kinh tế
lẫn người tiêu dùng không thể bỏ qua được.
Những lợi ích cơ bản mà máy bán hàng tự động mang lại:
 Đặc điểm nổi bật của máy bán hàng tự động là không cần có người bán
hàng. Máy tự động từ khâu giao hàng đến khâu thanh toán. Như vậy việc
trao đổi mua bán diễn ra nhanh chóng và thuận tiên hơn rất nhiều so với
việc phải đi mua hàng ở siêu thị hay ở chợ.
 Thứ hai, việc mua hàng tại máy bán hàng tự động thuận tiện và nhanh
chóng hơn. Việc đi mua hàng hoá ở chợ đôi khi chiếm quá nhiều thời
gian của người tiêu dùng. Giả sử phải qua siêu thị mua hàng, điều đầu
tiên khách hàng gặp phải đó là không khí rất ngột ngạt trong siêu thị.
Hơn thế nữa, để mua được hàng phải mất nhiều thời gian để tìm kiếm.
Rồi khi tìm xong, khách hàng sẽ phải chờ đợi đến lượt mình thanh toán.
Mua xong được hàng thì mọi người đã thực sự cảm thấy mệt mỏi. Hoặc
nếu không vào siêu thị mà mua hàng trong chợ thì hẳn người tiêu dùng
cũng không thể tránh khỏi được sự đông đúc, ồn ào. Ngoài thời gian tìm
kiếm mặt hàng cần mua, sẽ cũng mất nhiều thời gian khi tiến hành thanh
toán. Nếu như giá cả đã được ấn định sẵn và chỉ cần trả tiền thôi thì còn
nhanh nhưng đôi khi lại phải mặc cả nữa. Điều này có lẽ sẽ khiến cho bất
kì người đi mua hàng nào cũng thấy khó chịu. Có trải qua những tình
6
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
huống trên người ta mới tìm cách để cải thiện. Và chiếc máy bán hàng
tự động đã ra đời. Không cần đến siêu thị hay ra chợ để mua hàng nữa.
Người ta có thể mua hàng ngay trên những tuyến đường đi. Mỗi sáng khi
đi làm, trên đường đến cơ quan, có thể mua được những chiếc bánh
ngon, một lon nước và có khi cả một tờ báo sáng nữa; rồi khi đi làm về
bạn có thể mua được cả thức ăn để chuẩn bị cho bữa cơm gia đình.
 Máy bán hàng tự động như một người bán hàng đa năng và dễ tính nhất,

có thể phục vụ nhiều mặt hàng rất phong phú. Máy được thiết kế hoàn
hảo, bán rất nhiều mặt hàng, đa phần phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt và
tiêu dùng thường xuyên của con người. Cho dù là một người khó tính thì
chắc chắn cũng sẽ không thể phàn nàn vì nó được. Khách hàng muốn
mặt hàng gì, yêu cầu chất lượng như thế nào, số lượng bao nhiêu máy
cũng có thể đáp ứng được. Có rất nhiều máy bán hàng chuyên bán một
loại sản phẩm nhưng cũng có rất loại nhiều máy hoạt động như một cửa
hàng bách hoá. Nó bán nhiều mặt hàng để đáp ứng nhiều nhu cầu của
khách hàng cùng một lúc. Nếu bạn cần mua đồ uống máy sẽ có vô số loại
đồ uống cho bạn chọn lựa, nếu bạn muốn mua sắm gì cho mình, cho bạn
bè hay người thân bạn cũng có thể tìm được mặt hàng mình cần.
 Ưu điểm lớn nữa của máy bán hàng là máy có thể hoạt không mệt mỏi,
bán hàng 24h/ngày, 7 ngày một tuần, 365 ngày một năm, bất cứ khi nào
và bất cứ nơi đâu. Hầu hết các cửa hàng, siêu thị .. đều không mở cửa lúc
đêm khuya. Nhưng máy bán hàng tự động lại khác. Nếu đang đêm bị
một cơn khó ngủ, muốn ra ngoài và ăn một chút gì đó thì máy bán hàng
tự động sẽ xuất hiện và khách hàng sẽ không phải chờ đợi lâu. Hay nếu
trong một đêm nào đó bỗng nhiên người thân bị đau bụng mà trong nhà
lại không có thuốc để uống. Đang là đêm nên sẽ khó có thể tìm được một
bác sĩ hay một hiệu thuốc nào còn mở cửa cả. Nếu như lúc đó không có
những chiếc máy bán hàng tự động thì thử hỏi hậu quả sẽ như thế nào!
7
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
Lúc này chúng ta sẽ thấy những chiếc máy bán hàng tự động quan trọng.
Con người cần có thời gian nghỉ ngơi sau một ngày làm việc mệt nhọc.
Đêm đến là thời gian thư giãn của họ. Song dịch vụ ban đêm cũng rất
cần thiết cho đời sống của con người. Máy bán hàng tự động đã ra đời để
hỗ trợ cho con người và làm viêc chăm chỉ phục vụ lợi ích của con
người.
 Máy bán hàng tự động ra đời đã làm giảm chi phí thuê người bán

hàng. Trước đây khi chưa có máy bán hàng bạn phải thuê ngời bán và
phải trả chi phí bán hàng cho họ. Nhưng với một chiếc máy bán hàng tự
động thì khoản chi phí đó là 0.
 Mặt khác máy bán hàng có thể đặt được ở nhiều nơi, đặc biệt là những
nơi đông người như trường học, công sở, nhà ga, sân bay… Việc đặt một
chiếc máy bán hàng lại không chiếm quá nhiều diện tích. Máy sẽ được
đặt tại một vị trí hợp lý để vừa thuận tiện cho khách hàng lại vừa đỡ gây
ra ách tắc giao thông bởi viêc mua hàng diễn ra đơn giản, nhanh chóng.
Người mua chỉ phải sử dụng những thao tác đơn giản, cho tiền qua khe
rồi bấm nút là có thể mua được hàng.
 Một lợi ích khá quan trong nữa là khi kinh doanh bằng máy bán hàng tự
động, người ta không phải lo lắng tới những khách hàng không trả tiền
hay những khách hàng mua chịu. Nhờ đặc điểm trong phương thức mua
bán và thanh toán, người kinh doanh không bao giờ phải chịu rủi ro này.
 Đặc biệt, khi kinh doanh bằng máy bán hàng tự động, doanh nghiệp sẽ
đỡ tốn một khoản chi phí rất lớn dành cho quảng cáo. Các công ty
cung cấp hàng hóa là những người phải chịu chi phí này.Họ đã phải dành
một khoản chi phái lớn để quảng cáo cho sản phẩm của mình nên doanh
nghiệp bán hàng hóa của họ sẽ không mất khoản tiền đó nữa. Ngược lại,
người kinh doanh bằng máy bán hàng tự động lại có thể có thêm một
khoản thu nhập nhờ quảng cáo trên chính chiếc máy của mình.
8
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
 Việc tính doanh thu cũng chính xác và rõ ràng hơn. Số tiền thu được
trong máy chính là tổng số tiền mà máy bán được, từ đó có thể tính được
số tiền lãi thu được là bao nhiêu. Hơn thế nữa, ta có thể kiểm soát được
số lượng hàng bán ra một cách dễ dàng. Việc này rất quan trọng để phát
triển nhằm tăng doanh thu bán hàng. Ta sẽ biết được mặt hàng nào bán
chạy. Từ đó có thể biết được nhu cầu, thị hiếu của khách hàng là gì và ta
có thể cung cấp đáp ứng đầy đủ những nhu cầu đó của khách hàng.

Do những lợi ích kể trên nên sự ra đời của máy bán hàng tự động là tất yếu.
Máy bán hàng tụ động ra đời đã góp phần nhằm nâng cao chất lượng phục
vụ cuộc sống con người. Việt Nam cũng cần phải quan tâm tới vấn đề phát
triển hệ thống bán hàng tự động này, để tương lai không xa nó sẽ phổ biến
trên khắp đất nước.
2.3 Hạn chế của máy bán hàng tự động
Như đã đề cập ở trên, máy bán hàng tự động có rất nhiều những tiện ích mà
các nhà kinh doanh nên quan tâm tới. Tuy nhiên không phải vì thế mà loại
hình dịch vụ mua sắm thông qua tự động hóa này không có những mặt hạn
chế cần phải tính đến trong quá trình sử dụng.
Hạn chế thứ nhất là máy bán hàng tự động chỉ có thể sử dụng được khi có
nguồn điện cung cấp đều đặn, thường xuyên. Trong quá trình hoạt động
máy, nếu như có sự cố mất điện xảy ra thì máy sẽ phải tạm ngừng cho đến
khi có điện trở lại.
Thứ hai, máy bán hàng tự động trước hết vẫn chỉ là một cái máy, vì thế
không thể tránh khỏi việc hỏng máy hoặc trục trặc kỹ thuật xảy ra. Khi đó
dịch vụ bán hàng tự động phải ngừng phục vụ để chờ xử lý.
Thứ ba, có thể xảy ra hiện tượng mất cắp hàng hóa trong máy nếu như
không có các biện pháp bảo vệ phù hợp.
9
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
Cuối cùng, mặc dù công nghệ hiện đại nhưng không phải bất cứ mặt hàng gì
cũng có thể bán được bằng máy bán hàng tự động. Ví dụ như những mặt
hàng có kích thước quá lớn, quá nặng đều chưa thể mua được tại đây.
Để khắc phục những hạn chế nêu trên, chúng tôi đã đưa ra những đề xuất
giải pháp ở phần sau.
2.4 Các điều kiện để sử dụng máy bán hàng tự động
Lợi ích mà máy bán hàng tự động đem lại là quá rõ ràng. Tuy nhiên, để
những chiếc máy tiện dụng này đi vào hoạt động thì cần một số điều kiện
sau

 Điều kiện về kỹ thuật
• Để đưa một chiếc máy hoạt động cần có những điều kiện cơ
bản về kỹ thuật. Trước tiên, cần phải có máy bán hàng tự động. Máy
bán hàng tự động trên Thế giới hiện nay rất phong phú cả về chủng
loại và hình thức. Yêu cầu về kỹ thuật đối với những chiếc máy này
được các kỹ sư xác định là tương đối đơn giản so với các loại máy tự
động khác.
• Ngày nay, với sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ
thuật, nhiều loại máy bán hàng tự động mới đã ra đời với những ứng
dụng mới. Không chỉ nhận biết tiền xu, những chiếc máy thế hệ mới
có thể nhận biết cả tiền giấy, thẻ tín dụng. Đặc biệt ở một số nơi, đã
có những chiếc máy có thể nhận thanh toán bằng điện thoại di động.
Không chỉ là những chiếc máy cung cấp sản phẩm hàng hóa thông
thường, người ta còn có thể tải cả nhạc chuông cho điện thoại di động
từ máy bán hàng tự động.
• Để duy trì hoạt động cho máy bán hàng tự động, cần phải có
nguồn điện ổn định gần nơi đặt máy. Tất cả máy bán hàng tự động
hiện nay đều phải hoạt động bằng điện. Tuy công suất của chúng
10
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
thông thường chỉ tương đương với một chiếc tủ lạnh nhưng đây là
điều kiện tiên quyết để cho máy hoạt động.
 Điều kiện về tài chính
Đứng trên góc độ của những người kinh doanh khác nhau trên lĩnh vực
máy bán hàng tụ động, có những điều kiện khác nhau về tài chính
• Nếu là người kinh doanh bằng việc cung cấp máy bán hàng
tự động. Khi đó, vốn cần thiết là rất lớn. Lúc này, doanh nghiệp
không đơn thuần là những ngươi buôn bán nhỏ nữa mà thường là các
doanh nghiệp lớn. Việc sản xuất hay nhập cùng lúc số lượng máy bán
hàng lớn đòi hỏi chi phí rất lớn.

• Nếu là người muốn thực hiện công việc buôn bán của mình
bằng máy bán hàng tự động, chi phí sẽ nhỏ hơn nhiều. Ở nước ngoài,
việc kinh doanh bằng máy bán hàng tự động được xếp vào hình thức
buôn bán nhỏ. Bởi người kinh doanh sẽ chỉ phải đầu tư một khoản
tiền không lớn lắm (khoảng dưới 5000$). Ngoài ra, họ còn được
hưởng một số ưu đãi về thuế. Những chi phí khác như thuê mặt bằng,
chi phí duy trì hoạt động...cũng tương đối nhỏ.
 Điều kiện về hàng hóa
Chủng loại hàng hóa có thể được cung cấp qua máy bán hàng tự động rất
phong phú và đa dạng. Người ta đã có thể cung cấp mọi mặt hàng từ máy
bán hàng tự động: phổ biến nhất là cà phê, thuốc lá, đồ uống, snack, bao cao
su…Đặc biệt hơn, ta cũng có thể tìm thấy hoa tươi, đồ hải sản tươi sống, đồ
chơi, trứng….Nếu như ở Mỹ, các nhà cung cấp hàng hóa thường thiên về
những mặt hàng có giá không cao như đồ uống, thuốc lá.. thì tại Nhật, thậm
chí bạn có thể mua được cả một chiếc nhẫn đính hôn tại một chiêc máy bán
hàng tự động. Tuy vậy, nói chung để có thể đưa được vào máy bán hàng tự
động, hàng hóc phải có một số yêu cầu sau:
11
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
• Về kích thước
Hàng hóa cung cấp bằng máy bán hàng tự động hầu hết có kích thước
tương đối nhỏ gọn như nước đóng lon, snack, kẹo…Các loại mặt
hàng này ngoài có đặc điểm là nhỏ gọn, còn phải có hình dạng nhất
định, không dễ bị thay đổi hình dạng bởi những tác động vật lý và
sinh học bên ngoài.
• Về chủng loại
Về lý thuyết, bất cứ loại hàng hóa nào cũng có thể cung cấp qua máy
bán hàng tự động. Đối với các loại hàng thực phẩm, thời hạn sự dung
của sản phẩm phải tương đối dài. Tại Nhật, người ta còn cung cấp cả
đồ tươi sống. Tuy nhiên, hầu hết các nước người ta chỉ cung cấp các

đồ ăn nhanh và có hạn sử dung lâu.
• Về giá cả
Ngoài ở Nhật, nơi hầu như bất cứ hàng hóa nào cũng có thể bán được
bán qua máy bán hàng tự động, từ hàng hóa thông thường đến hàng
hóa cao cấp; thì hầu hết mặt hàng mặt hàng bán bằng máy bán hàng
đều có mệnh giá không lớn.
 Về thói quen tiêu dùng
Không cần phải nói thêm nhiều về sự phổ biến của máy bán hàng tự động
trên Thế giới. Người dân nhiều nước đã quá quen với hình ảnh chiếc máy
bán hàng tự động của các hãng nổi tiếng như Mc Donnal, Coca-cola…Việc
sử dụng máy đối với họ bây giờ như một điều hiển nhiên. Tuy vậy, không
phải ngay từ đầu người dân các nước đó đã tiếp nhận máy bán hàng tự động
một cách thoải mái. Ví như McDonal, khi họ lần đầu đưa chiếc máy bán tự
động đặt tại sân bay, đã vấp phải sư e ngại của người dân. Những người tiêu
dùng nhất quyết không tin rằng khi họ cho tiền của mình vào máy thì họ sẽ
12
Triển vọng phát triển máy bán hàng tự động tại Việt Nam
nhận được hàng hóa mà mình yêu cầu. Phải đến khi nhân viên của công ty
trực tiếp cho tiền của mình vào và nhận được hàng hóa từ máy thì họ mới
yên tâm. Vì vậy, công ty đã phải bố trí nhân viên đứng làm mẫu cho khách
hàng trong suốt những ngày đầu. Như vậy, có thể thấy, tâm lý e ngại với
những máy móc mới không phải chỉ xuất hiện ở những quốc gia mà trình độ
dân trí chưa được cao.
Vì vậy, muốn đưa máy bán hàng tự động vào hoạt động trước tiên phải
chuẩn bị tâm lý cho người tiêu dùng.

13