Nghia tuong minh va ham ngon

M«n häc: Ng÷ v¨n 9
Gi¸o viªn: trÇn minh qu©n
Tr êng thcs v¹n phóc.
1. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ng ợc với nghĩa t ờng minh.
B. Cùng một nội dung với nghĩa t ờng minh.
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái tr ớc
câu trả lời đúng nhất.
C. Không đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nh ng có
thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
3. Khi nào ng ời ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn ng ời nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
2. Trong lời nói hàng ngày:
A. Tất cả các câu đều có hàm ý.
B. Không có câu nào có hàm ý.
C. Có câu có, có câu không có hàm ý.
D. Hàm ý đ ợc nhiều ng ời dùng.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Kiểm tra bài cũ
TiÕt 128 – TiÕng ViÖt

NghÜa t êng minh
vµ hµm ý
(TiÕp theo)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa này
nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không
phải nh ờng nhịn cho u.
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng
giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai, nó liệng củ
khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng
đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)
2, Nhận xét.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa này
nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không
phải nh ờng nhịn cho u.
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng
giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai, nó liệng củ
khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng
đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Câu 1: Bữa sau con không đ
ợc ăn ở nhà nữa. U phải bán
con.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)
2, Nhận xét.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa này
nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không
phải nh ờng nhịn cho u.
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng
giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai, nó liệng củ
khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng
đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Câu 1: Bữa sau con không đ
ợc ăn ở nhà nữa. U phải bán
con.
Câu 2: U đã bán con cho nhà
cụ Nghị thôn Đoài rồi.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)
2, Nhận xét.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa này
nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không
phải nh ờng nhịn cho u.
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng
giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
- U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng
đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai, nó liệng củ
khoai vào rổ và oà lên khóc:
*Để sử dụng hàm ý cần
hai điều kiện:
-Ng ời nói(ng ời viết) có ý
thức đ a hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (ng ời đọc) có
năng lực giải đoán hàm ý.
*Chú ý khi dùng hàm ý:
-Đối t ợng tiếp nhận hàm ý.
-Ngữ cảnh sử dụng hàm ý.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.

1, Ví dụ: (sgk tr90)
2, Nhận xét.
3, Kết luận:
Ghi nhớ (sgk tr91)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)
2, Nhận xét.
3, Kết luận:
Ghi nhớ (sgk tr91)
Mẩu chuyện vui
Mẩu chuyện vui
1.NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con
rận, Sợ ng ời ta c ời vội vàng hất
nó xuống đất nói:
- T ởng là con rận, hoá ra không
phải.
Có ng ời cúi xuống đất cố tình
tìm đ ợc con rận nhặt lên:
- T ởng là không phải, hoá ra con
rận.
(Truyện c ời dân gian Việt Nam)
Mình
không ở
bẩn làm
gì có

rận!
T ởng là
không
bẩn, thế
mà có
rận !
a,+ Câu: chè đã ngấm rồi đấy
->ng ời nói là anh thanh niên, ng ời nghe là họa sĩ
và cô gái.
-Hàm ý của câu nói: mời bác và cô vào nhà uống
chè.
-Ng ời nghe hiểu hàm ý của ng ời nói.
-Chi tiết họa sĩ ngồi xuống ghế, chứng tỏ ông hiểu
hàm ý của anh thanh niên.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk 91) Ng ời nói, ng ời nghe những câu in đậm d ới
đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, ng ời
nghe có hiểu hàm ý của ng ời nói không ? Những chi tiết nào
chứng tỏ điều đó.
b,+ Câu: Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để
->ng ời nói là nhân vật tôi, ng ời nghe là nàng Tây Thi
đậu phụ.
-Hàm ý của câu nói: Chúng tôi không thể cho đ ợc.
-Ng ời nghe hiểu hàm ý của ng ời nói.
-Chi tiết: Thật là càng giàu có càng không dám rời một

đồng xu!Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk 91) Ng ời nói, ng ời nghe những câu in đậm d ới
đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, ng ời
nghe có hiểu hàm ý của ng ời nói không ? Những chi tiết nào
chứng tỏ điều đó.
c,+ Câu: Tiểu th cũng có bây giờ đến đây
->Hàm ý mỉa mai đối với Hoạn Th , danh giá là thế
mà giờ cũng phải đến đây, phải cúi đầu tr ớc Hoa
nô này sao?
+Câu: Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều
-Hàm ý đe dọa trừng trị Hoạn Th - gieo gió thì sẽ
gặt bão.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk 91) Ng ời nói, ng ời nghe những câu in đậm d ới
đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, ng ời
nghe có hiểu hàm ý của ng ời nói không ? Những chi tiết nào
chứng tỏ điều đó.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý

(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk tr91)
Bài tập 2: (sgk tr91)
? Hàm ý của câu in đậm d ới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng đ ợc mà
phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt n ớc giùm cái ! Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đ ờng cho nó:
-
Cháu phải gọi Ba chắt n ớc giùm con, phải nói nh vậy.
Nó nh không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im []
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc l ợc ngà)
-> Chắt n ớc giùm để cơm khỏi nhão !
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk tr91)
Bài tập 2: (sgk tr91)
Bài tập 3: (sgk tr91)

Hãy điền vào l ợt lời của B trong đoạn
thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.

A: Mai về quê với mình đi !
B: //
A. Đành vậy.
Ví dụ:
A: Mai về quê với mình đi !
B: Ngày mai tớ phải trông em!
A. Đành vậy.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk tr91)
Bài tập 2: (sgk tr91)
Bài tập 3: (sgk tr91)
Bài tập 4: (sgk tr91)
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh hy vọng với
con đ ờng trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu
là thực đâu là h cũng giống nh những con đ ờng trên mặt đất;
kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đ ờng. Ng ời ta đi mãi thì
thành đ ờng thôi.
(Lỗ Tấn, Cố h ơng)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:

Bài tập 1: (sgk tr91)
Bài tập 2: (sgk tr91)
Bài tập 3: (sgk tr91)
Bài tập 4: (sgk tr91)
Bài tập 5: (sgk tr91


Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối
trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những ng ời
ở trên mây và sóng ( trong bài Mây và sóng của
Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có
hàm ý mời mọc rõ hơn.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

Mây và sóng
Mẹ ơi, trên mây có ng ời gọi con:
Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ
chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
Con hỏi: Nh ng làm thế nào mình lên đó đ ợc?
Họ đáp: Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đ a tay lên trời,
cậu sẽ đ ợc nhấc bổng lên tận tầng mây.
Mẹ mình đang đợi ở nhà-con bảo -Làm thế nào có
thể rời mẹ mà đến đ ợc?
Thế là họ mỉm c ời bay đi.
Nh ng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời
xanh thẳm.

(Ta-go)
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
A. Ng ời nói (ng ời viết) có trình độ văn hoá cao.
B. Ng ời nghe (ng ời đọc) có trình độ văn hoá cao.
C. Ng ời nói (ng ời viết) có ý thức đ a hàm ý vào câu còn ng ời nghe (ng ời
đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
D. Ng ời nói (ng ời viết) phải sử dụng phép tu từ.
2. Nối cột A (câu) với cột B cho phù hợp
A
1. Tôi làm bài rồi.
2. Bây giờ bạn mới làm bài
sao.
3. Lan ơi ! Đã m ời hai giờ rồi
đấy !
B
a. Câu có sử dụng hàm ý.
b. Câu có nghĩa t ờng minh.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập củng cố:
*Để sử dụng hàm ý cần hai điều kiện:
-Ng ời nói(ng ời viết) có ý thức đ a hàm ý
vào câu nói.
-Ng ời nghe (ng ời đọc) có năng lực giải
đoán hàm ý.

*Chú ý khi dùng hàm ý:
-Đối t ợng tiếp nhận hàm ý.
-Ngữ cảnh sử dụng hàm ý.
*Sử dụng hàm ý có tác dụng:
-Trong giao tiếp:
+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào đó khi
cần vì không trực tiếp nói ra điều đó mà
do ng ời nghe tự suy ra.
-Trong văn học: Nội dung diễn đạt
phong phú và tăng giá trị biểu cảm.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa t ờng minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk tr90)
2, Nhận xét.

Ghi nhớ(sgk- tr91)
II. Luyện tập.
Thùc hiÖn th¸ng 2 n m 2011ă