Vì sao con bạn không nghe lời

Phần 1: Cởi bỏ "nút thắt" trong lòng
Trong cuộc sống hàng ngày, ta thường thấy các ông bố bà mẹ ta thán, trách móc con: “Sao con
không chịu nghe lời bố mẹ?”. Đặc biệt, khi ngồi lại với nhau, các ông bố bà mẹ thường than thở:
“Con tôi ngày càng khó bảo, ngày càng không quản lý được nó”. Nhưng họ đã bao giờ xem xét,
nhìn nhận vấn đề trên lập trường của con và tự hỏi vì sao những đứa trẻ không nghe lời? Và họ có
trách nhiệm gì trong việc này?
Nếu bố mẹ yêu cầu con làm một việc gì đó, nhưng trẻ lại cho rằng việc đó không cần thiết hoặc
không biết làm thế nào, như vậy có thể chúng sẽ không nghe lời. Nếu bố mẹ không để ý đến
nguyện vọng của con, thậm chí thô bạo ra lệnh cho con phải làm những việc mà trẻ không thích, trẻ
sẽ phản kháng, như vậy việc giáo dục không đạt được hiệu quả mong muốn.
Gia đình là trường học đầu tiên của trẻ và cha mẹ chính là những thầy cô giáo vỡ lòng tốt nhất.
Phẩm chất đạo đức của trẻ chịu ảnh hưởng rất lớn từ cha mẹ. Cha mẹ cần bắt đầu từ việc giao tiếp
với trẻ, học cách yêu quý trẻ, thấu hiểu và quan tâm đến trẻ, dịu dàng mềm mỏng, bình đẳng trong
giao tiếp với trẻ, khéo léo từng bước dẫn dắt trẻ, kiên nhẫn giúp trẻ trưởng thành.
Chương 1: Đi tìm nguyên nhân con cái không nghe lời
Con cái không nghe lời là vấn đề làm đau đầu rất nhiều bậc cha mẹ. Để giải quyết một cách hiệu
quả vấn đề này, trước hết cần tìm ra nguyên nhân tại sao con trẻ không nghe lời.
1. Quản lý con quá nghiêm khắc
Ngày nay các bậc cha mẹ hết sức quan tâm đến vấn đề giáo dục con cái, nhưng rất nhiều bậc cha
mẹ lại coi nhẹ những chi tiết nhỏ trong phương pháp giáo dục. Cùng với sự trưởng thành, ý thức
độc lập của trẻ cũng ngày càng mạnh mẽ. Nếu cha mẹ không coi trọng những thay đổi này, vẫn coi
con mình chỉ là những đứa trẻ để che chở, quản thúc thì có thể dẫn tới một loạt những ảnh hưởng
không tốt.
Các bậc cha mẹ luôn có những kỳ vọng tốt đẹp đối với con mình. Họ hy vọng con cái giỏi hơn
mình về mọi mặt, trở thành nhân tài xuất chúng. Để có thể biến ước mơ này thành hiện thực, các
bậc cha mẹ cần nắm được phương pháp giáo dục con một cách khoa học. Ngược lại, nếu cha mẹ
yêu cầu quá nhiều, quản lý quá nghiêm khắc, thực hiện biện pháp giáo dục con bằng roi vọt thì
không những không đạt được mục tiêu mà còn làm hại đứa trẻ.
Bé Trương Kiện 4 tuổi, đang học mẫu giáo. Cậu bé rất khỏe mạnh, hoạt bát, đáng yêu. Từ khi bé
còn rất nhỏ, bố mẹ đã tiến hành dạy bé học, bởi họ cho rằng trẻ con học trước được càng nhiều kiến
thức thì càng tốt cho cuộc sống và việc học tập sau này. Việc cho con học quá sớm này đặc biệt thể

hiện rõ khi Trương Kiện đến tuổi đi học. Cậu bé học tiếng Anh, đọc chữ, đánh cờ, hội họa, học
đàn… Việc học tập đã chiếm hết thời gian nghỉ ngơi. Ban đầu Trương Kiện rất thích thú với những
môn học này nhưng không được bao lâu cậu bé bắt đầu thấy chán ghét, nhưng bố mẹ không cho
phép cậu bé từ bỏ, bắt đầu áp dụng biện pháp giáo dục bằng roi vọt. Họ cho rằng: không bị đánh
không thành tài, đối với trẻ con thì nghiêm khắc một chút là điều cần thiết. Trong lúc học, chỉ cần
cậu bé có biểu hiện không tập trung là mẹ cậu lập tức đánh, đồng thời còn không cho phép cậu bé
khóc, bắt ép cậu tiếp tục học. Một thời gian sau, Trương Kiện đã không còn giữ được nụ cười hồn
nhiên trên khuôn mặt trẻ thơ mà trở nên u sầu, lúc nào cũng buồn rầu, đối phó một cách máy móc
với những bài tập mà cha mẹ giao. Cuối cùng, bất hạnh đã rơi xuống đầu cậu bé Trương Kiện:
trước đây cậu vốn khỏe mạnh nhưng giờ bị viêm cơ tim rất nghiêm trọng. Từ đó Trương Kiện
không được sống hòa đồng với bạn bè cùng trang lứa mà bắt buộc phải được chăm sóc đặc biệt.
Đồng thời bác sĩ cũng khuyến cáo bố mẹ của Trương Kiện: không được để cậu bé có những biến
động về tình cảm, không được quá lo lắng, càng không được để cậu cảm thấy sợ hãi, nếu không
bệnh tim sẽ nặng thêm và nguy hiểm đến tính mạng. Lúc đó, bố mẹ của Trương Kiện thấy hối hận
thì đã muộn.
Bi kịch của Trương Kiện có liên quan đến việc bố mẹ cậu bé quản lý quá nghiêm khắc, khiến
cậu bé luôn luôn u uất, sợ hãi, áp lực tâm lý quá lớn, hơn nữa lại không được nghỉ ngơi đầy đủ, thể
chất suy yếu.
Cha mẹ có lúc cần phải “thả lỏng” con cái Trên thực tế, không có bậc cha mẹ nào lại không yêu
thương con cái của mình. Cho dù quản thúc nghiêm khắc hay “thả lỏng” con cái thì họ đều hy vọng
con sẽ tài giỏi hơn mình. Trong cuộc sống, có những bậc cha mẹ rất tôn trọng con cái, để con mình
tự học hỏi trong môi trường tương đối tự do, đó chính là sự “thả lỏng” thường được nhắc đến. Cha
mẹ nên “thả lỏng” con cái vào những lúc thích hợp, bởi trẻ em cũng có những suy nghĩ, ý thức
riêng của mình. Con cái không phải là vật sở hữu để cha mẹ tùy ý quy định theo ý muốn của mình.
Đương nhiên cha mẹ cũng không được bỏ mặc, thiếu quan tâm tới con cái. Việc “thả lỏng” con cái
một cách thích hợp có thể rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề một cách độc lập. Bất kỳ ai cũng
mong muốn có được không gian riêng của mình, những đứa trẻ còn nhỏ tuổi cũng không phải là
ngoại lệ. Không đứa trẻ nào lại muốn bị quản thúc, đặc biệt là việc quản thúc quá nghiêm khắc có
thể tạo ra một dạng tâm lý chống đối. Do vậy, các bậc cha mẹ nhất thiết phải “thả lỏng” con cái một
cách thích hợp, cho chúng một không gian riêng nhất định. Cha mẹ cần giáo dục, chỉ dẫn cho con

cái một cách đúng đắn
Cha mẹ có trách nhiệm và nghĩa vụ trông nom, giáo dục con cái, nhưng không thể tiến hành việc
giáo dục một cách tùy ý, vô nguyên tắc. Đặc biệt, trong giai đoạn trẻ còn nhỏ, tuy rất thích thú với
sự vật mới mẻ xung quanh, nhưng do khả năng chịu đựng về mặt tâm sinh lý còn hạn chế nên sự
chú ý và hứng thú của trẻ em rất dễ thay đổi. Do đó, việc giáo dục con cái cần căn cứ theo tình hình
thực tế để truyền đạt tri thức, đồng thời luôn cố gắng hết sức để mở rộng tri thức của trẻ, có thể
thông qua các trò chơi để truyền đạt tri thức cho trẻ.
Cần giáo dục trẻ một cách khoa học. Trước tiên cần phải hiểu rõ sở thích của trẻ, từ đó rèn luyện
hứng thú học tập cho trẻ. Do trẻ còn chưa nhận thức được một cách sâu sắc về giáo dục nên phương
pháp giáo dục hiệu quả và khoa học nhất là bắt nguồn từ hứng thú của trẻ, hơn nữa cách này còn có
thể rèn luyện cho trẻ óc tìm tòi và khả năng quan sát. Ngoài ra, trong cuộc sống hàng ngày có thể
rèn luyện khả năng tự lập của trẻ, ví dụ như để trẻ tự đánh răng rửa mặt, tự gấp chăn… Cần nâng
cao dần khả năng tự lập của trẻ, ví dụ như để trẻ tự tắm rửa, giặt giũ, dọn dẹp phòng riêng hoặc
giúp cha mẹ làm một số việc nhà đơn giản… Điều này rất có ích cho việc rèn luyện phẩm chất biết
giúp đỡ người khác, khả năng tự lập, nghị lực kiên trì trong học tập của trẻ, hơn nữa còn khiến trẻ
có đủ tự tin để khắc phục mọi khó khăn.
2. Phương thức giáo dục không đúng
Phương thức giáo dục hợp lý không những hết sức có lợi đối với người được giáo dục mà còn vô
cùng quan trọng đối với người giáo dục. Ngược lại, phương thức giáo dục không đúng có thể đem
lại những hậu quả khôn lường. Tuy nhiên trong thực tế cuộc sống, phương pháp giáo dục của rất
nhiều bậc cha mẹ là không chính xác, từ đó dẫn đến một loạt những hậu quả hết sức nghiêm trọng.
Gợi mở vấn đề bạo lực
Bà Lý gọi điện thoại cho bác sĩ tâm lý, vừa khóc vừa kể lại những mâu thuẫn giữa bà và con trai.
Thì ra, cậu con trai Tiểu Cương của bà Lý năm nay vừa tròn 17 tuổi, nhưng chuyện đánh mẹ đã xảy
ra như cơm bữa, anh ta thường dùng việc đánh đập để dọa nạt, bắt mẹ phải đáp ứng những yêu cầu
vô lý của mình.
Qua tư vấn cặn kẽ của bác sĩ, con trai của bà Lý cuối cùng đã nói ra những suy nghĩ trong lòng
mình: “Trong trí nhớ của tôi thì từ nhỏ tôi đã lớn lên trong sự đánh đập la mắng của cha mẹ. Họ
không nghĩ đến lòng tự trọng của tôi, trước mặt người ngoài cũng có thể đánh tôi. Để lại ấn tượng
sâu sắc nhất cho tôi chính là một lần, mẹ tôi do tức giận đã không thèm để ý đến ánh mắt của bao

nhiêu người trên phố mà ra tay đánh tôi, đến bây giờ tôi vẫn còn cảm giác như chuyện vừa mới xảy
ra. Còn nhớ năm tôi học lớp 6, có lần mẹ lại đánh tôi, theo bản năng tôi liền đưa tay lên đỡ lại, tôi
thấy nét mặt mẹ có vẻ kinh sợ, thậm chí còn lùi về đằng sau một bước. Có thể mẹ không nghĩ rằng
tôi phản kháng lại như vậy. Từ đó về sau, tôi nghĩ rằng mình không cần phải chịu đựng như trước
kia nữa, tôi hoàn toàn có khả năng phản kháng lại. Thế là khi bố mẹ chuẩn bị đánh tôi, tôi bèn
không do dự mà chống lại. Dần dần tôi phát hiện ra rằng thật ra bố mẹ cũng rất sợ tôi, thế là tôi
càng không sợ nữa. Tôi muốn gì thì bố mẹ cũng bắt buộc phải đáp ứng.
Có thể nói sở dĩ Tiểu Cương có những hành động như ngày hôm nay là do chính bố mẹ của cậu
tạo ra. Việc thường xuyên đánh mắng con cái vô hình trung đã tạo ra một quan niệm trong trẻ: Roi
vọt có thể giải quyết mọi vấn đề. Một khi nhân tố bạo lực sẵn có trong đứa trẻ bị bố mẹ gợi mở thì
đứa trẻ sẽ quay lại đánh trả chính bố mẹ chúng. Tạo ra tâm lý lo lắng cho trẻ
Phần lớn các bậc cha mẹ đều phạm phải một lỗi lầm là luôn nghĩ rằng con mình còn quá nhỏ so
với lứa tuổi thực tế của chúng. Ngược lại, trẻ em lại luôn coi bản thân mình trưởng thành hơn so
với tuổi. Do đó đã hình thành nên khoảng cách giữa hai thế hệ. Bố mẹ luôn hy vọng có thể quản lý
con cái, ràng buộc chúng, nhưng con cái lại luôn có mong muốn được tự lập. Dưới sự quản lý của
cha mẹ, chúng luôn có cảm giác lo sợ bất an. Để khống chế trạng thái này, chúng sẽ cố gắng hết
sức thể hiện bản thân, từ đó nhấn mạnh vào mong muốn được tự lập và biểu hiện rõ ràng nhất chính
là phản kháng lại sự trừng phạt nghiêm khắc của cha mẹ. Lúc đó nếu cha mẹ vẫn không thay đổi
phương pháp giáo dục, tiếp tục áp chế, quản thúc đứa trẻ thì rất dễ gây ra sự lo lắng trong tâm lý
trẻ.
Tạo ra ngày càng nhiều những kẻ “ăn bám”
Thế kỉ 21 là thời đại cho tuổi trẻ đưa tay nắm bắt thời cơ tốt, nhưng trong xã hội hiện nay cũng
xuất hiện rất nhiều người “ăn bám”. Họ không có công việc và thu nhập ổn định, khi hết tiền lại xin
bố mẹ. Các chuyên gia tâm lý cho rằng nguyên nhân chủ yếu tạo ra hiện tượng này chính là do
những người này khi còn nhỏ đã nhận được phương thức giáo dục không đúng đắn, trong đó chủ
yếu là do sự quá yêu chiều của cha mẹ. Rất nhiều bậc cha mẹ chăm lo cho con cái quá mức, khiến
con họ mặc dù đã lớn nhưng thiếu mất khả năng và ý thức tự lập.
Không có khả năng nhận thức đúng sai
Trong rất nhiều gia đình từng xảy ra hiện tượng: khi đứa trẻ đưa ra một câu hỏi thì cha mẹ đưa ra
những câu trả lời khác nhau. Điều này có thể khiến đứa trẻ bối rối, không biết đáp án nào là đúng,

đáp án nào là sai, do đó khó có thể hình thành khả năng nhận thức đúng sai. Bởi vậy, cha mẹ cần
thống nhất về ý kiến.
Vậy cha mẹ nên làm như thế nào?
Tạo bầu không khí gia đình hài hòa, sáng tạo Không khí trong gia đình tốt hay xấu có ảnh hưởng
lớn tới trẻ. Bầu không khí gia đình tốt nhất phải luôn bình đẳng, hài hòa, vui vẻ, đầy ắp tiếng cười.
Những đứa trẻ được trưởng thành trong bầu không khí gia đình như vậy sẽ luôn thấy yêu cuộc
sống, tràn đầy hy vọng vào tương lai. Ngược lại, bầu không khí gia đình bạo lực, đau buồn sẽ ảnh
hưởng xấu tới tâm lý của đứa trẻ. Tiếu Tiếu là một đứa trẻ luôn lạc quan yêu đời, thông minh học
giỏi, hoạt bát đáng yêu, luôn hòa đồng với bạn bè, hơn nữa thành tích học tập cũng luôn dẫn đầu.
Cô chủ nhiệm Vương thông qua các học sinh khác trong lớp tìm hiểu được rằng gia đình Tiếu Tiếu
không giàu có, cha mẹ chỉ là những công nhân lao động chất phác, vậy điều gì đã khiến Tiếu Tiếu
luôn tự tin, thoải mái trong cuộc sống? Cô chủ nhiệm quyết định đến thăm gia đình Tiếu Tiếu. Khi
đến nơi, cảm giác đầu tiên của cô là ngôi nhà tuy không lớn nhưng rất đầm ấm, trong nhà hết sức
gọn gàng sạch sẽ. Cha mẹ của Tiếu Tiếu rất nhiệt tình mời cô ngồi, rót nước mời cô uống, tiếp đón
hết sức chu đáo, Tiếu Tiếu cũng ngồi bên cạnh tiếp chuyện cô giáo một cách hết sức lễ phép. Qua
chuyện trò, cô giáo Vương biết được Tiếu Tiếu còn một người bà ốm yếu nằm liệt giường, nhưng
cha mẹ Tiếu Tiếu luôn chăm sóc bà hết sức tận tình chu đáo, hàng ngày dọn dẹp giường bệnh sạch
sẽ. Chịu ảnh hưởng của cha mẹ, Tiếu Tiếu từ nhỏ đã rất thương yêu bà nội, ngày nào sau khi làm
xong bài tập về nhà đều chạy đến bên bà nội, trò chuyện cùng bà. Cô giáo Vương hiểu ra, chính bầu
không khí gia đình luôn vui vẻ, hiếu kính với người già, yêu thương trẻ nhỏ đã tạo nên một cô bé
Tiếu Tiếu tự tin, vui vẻ, hòa đồng.
Thường xuyên tâm sự cùng con cái
Kết quả một cuộc điều tra cho thấy, trẻ em ngày nay phần lớn đều thiếu tinh thần trách nhiệm,
chủ yếu là do phương thức giáo dục không đúng của cha mẹ gây ra. Các bậc cha mẹ ngày càng ít có
thời gian trò chuyện cùng con cái. Những lúc ở bên nhau đều là những lúc ăn cơm hoặc xem ti vi.
Nếu không có hai hoạt động này thì gần như cha mẹ và con cái không có lúc nào trò chuyện cùng
nhau. Đây là nhân tố chủ yếu dẫn đến việc trẻ em thiếu đi tinh thần trách nhiệm. Thử nghĩ xem,
bình thường nếu không cùng trò chuyện với cha mẹ thì làm sao con cái có thể chủ động quan tâm
tới cha mẹ?
Học hỏi những phương thức giáo dục có ích

Cha mẹ cũng cần phải học hỏi những kinh nghiệm gia đình có ích hay những phương pháp giáo
dục mới, không ngừng cải tiến và cải thiện phương pháp giáo dục con cái. Con gái của bà Trương
đang học lớp 5, đây chính là giai đoạn hiếu động nhất của cô bé. Bà Trương tốn nhiều công sức với
con gái nhưng đôi lúc vẫn cảm thấy lực bất tòng tâm. Một lần vì không hài lòng với việc con gái đã
làm, bà Trương không ngừng mắng mỏ, nhưng dường như cô bé đã quen với việc này nên không để
ý đến những lời quát mắng của mẹ, sau đó tìm cơ hội lén ra ngoài, không quan tâm đến mẹ nữa.
Việc này khiến bà Trương rất buồn, bà không biết phải làm thế nào để con gái chịu nghe những lời
tâm huyết của mình. Sau khi suy nghĩ, bà Trương quyết định viết cho con gái một bức thư, nội
dung của bức thư chính là những nỗi đau khổ trong lòng, là sự khó khăn của bậc làm cha mẹ, là nỗi
buồn của người mẹ khi thấy con gái không chịu nghe lời… Ở cuối bức thư, bà Trương còn viết mấy
câu nói thể hiện sự bực tức, như là sẽ không tiếp tục quản lý con gái nữa, để con muốn tự do thế
nào cũng được. Mục đích của bà Trương là muốn thông qua bức thư để cảm hóa con gái. Cô con
gái sau khi xem xong thư cũng đã viết một bức thư gửi lại cho mẹ. Bà Trương đọc xong bức thư
với những lời lẽ ngây thơ của con trẻ đã không cầm nổi nước mắt. Nội dung lá thư như sau:
“Mẹ ơi, sau khi xem xong bức thư của mẹ con cảm thấy vô cùng áy náy. Con xin lỗi vì đã làm
mẹ thất vọng. Mẹ còn nhớ con đã từng nói rằng: “Con sẽ trở thành đứa con gái khiến mẹ cảm thấy
tự hào”. Nhưng con chưa hề thực hiện câu nói của mình, con đã làm mẹ phải buồn. Phải rồi, trước
đây mẹ đã từng nói rằng mỗi người phải tự bước đi trên con đường của chính mình, tri thức có thể
làm thay đổi vận mệnh của con người. Từ nay về sau con nhất định sẽ cố gắng học hành, không
làm mẹ phải lo lắng. Nhưng mẹ à, con cũng có một đề nghị nhỏ, phải chăng mẹ cũng nên thay đổi?
Về sau, khi nói chuyện với con, mẹ có thể dùng thái độ dịu dàng một chút, chỉ cần mẹ không tức
giận như trước kia, con xin hứa sự việc hôm nay sẽ không tái diễn”.
Từ đó có thể thấy, con trẻ không phải là không biết suy nghĩ. Nỗi lòng của cha mẹ, sai lầm của
bản thân mình, con trẻ đều hiểu rõ, chúng chỉ không hài lòng với cách giáo dục của cha mẹ. Tin
rằng sau khi đọc xong thư của con gái, bà Trương sẽ nhận thức được rõ ràng sai lầm của mình. Cha
mẹ không nên lúc nào cũng phản đối hành vi của con cái, cần nhìn nhận theo hướng tích cực sự
trưởng thành của con. Cũng giống như việc leo núi, nếu cha mẹ chỉ đứng trên đỉnh núi nhìn xuống
thì sẽ chỉ thấy con mình vẫn còn rất nhỏ, nhưng nếu cha mẹ đứng bên dưới núi thì sẽ thấy con mình
đang trèo dần lên cao.
Khi con không nghe lời, khi con tiêu xài không có chừng mực, khi con lo lắng bất an… thì cha

mẹ không nên cho rằng con mình không biết suy nghĩ mà trước hết cần tự hỏi bản thân: “Phương
thức giáo dục của mình có đúng hay không? Con mình có vui vẻ tiếp thu hay không? Nếu đổi
ngược lại là mình thì mình có thể tiếp thu hay được hay không?”.
3. Quá nuông chiều con cái
Tình yêu của cha mẹ dành con cái là vô tư và vĩ đại, nhưng nếu quá yêu chiều con có thể có tác
dụng ngược lại. Trẻ em dưới 10 tuổi gần như ngày nào cũng ở cùng với cha mẹ và người thân nên
cách thức thể hiện tình yêu thương của cha mẹ đối với con cái có ảnh hưởng rất lớn đến sự trưởng
thành của chúng. Các bậc cha mẹ thường phạm phải một lỗi lầm là quá mức yêu chiều con.
Yêu thương con cái cũng phải có phương pháp giáo dục khoa học, nếu không, tình yêu của cha
mẹ đối với con cái sẽ phản tác dụng, khiến đứa trẻ không hiểu được thế nào là tình yêu thương,
không hiểu rằng cần phải đền đáp lại tình yêu của cha mẹ, không hiểu rằng bản thân mình cũng có
những trách nhiệm và nghĩa vụ cần phải thực hiện.
Những đứa trẻ được nuông chiều quá mức dường như luôn dễ dàng được thỏa mãn những yêu
cầu mà chúng đề ra, thậm chí là những yêu cầu vô lý. Những đứa trẻ này hàng ngày được cha mẹ
chăm sóc từng li từng tí, dần mất đi khả năng tự chăm sóc bản thân, thiếu mất những phẩm chất tốt
đẹp cần phải có như cần cù, chịu khó, tự tin, tính sáng tạo… Nghiêm trọng hơn, việc nuông chiều
con cái quá mức có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp xã hội của đứa trẻ sau này, khiến chúng
trở nên nhút nhát, kiêu ngạo, không biết cách giao tiếp với người khác.
Hôm đó là một ngày có tuyết rơi, người đi chợ rất đông. Mọi người đều bước đi cẩn thận, tránh
những chỗ có vũng nước trên đường. Một phụ nữ khoảng 30 tuổi đang trả giá để mua một mớ rau.
Đột nhiên một bé trai khoảng 11, 12 tuổi chạy tới, nói như quát với người phụ nữ: “Đưa cho con 30
đồng!”. Có thể thấy đứa bé này chính là con trai của người phụ nữ đó.
- “Sao cơ? Không phải sáng sớm nay mẹ đã cho con 30 đồng rồi sao?”. Người phụ nữ trả lời.
- “Thế vẫn chưa đủ, con cần thêm 30 đồng nữa. Mau đưa cho con!”. Cậu bé nóng nảy trả lời.
Một lát sau, đứa bé không lấy được tiền như mong muốn bèn nằm lăn ngay ra trên nền đất bẩn,
la hét khóc lóc, mặc ánh mắt của rất nhiều người xung quanh. Người phụ nữ bèn vội vàng lấy 30
đồng đưa cho đứa bé. Cậu bé lấy được tiền bèn cười và nói rằng: “Đưa ngay cho con từ lúc đầu có
phải tránh được phiền phức hay không!”. Nói xong cậu bé liền chạy biến, người phụ nữ cứ đứng
nhìn theo con, miệng than thở: “Bộ đồng phục sáng nay vừa mặc thế là lại bẩn hết rồi!”.
Hiện nay các gia đình có ít con, đứa trẻ nào cũng nhận được sự yêu chiều của cha mẹ, đôi khi sự

yêu chiều quá mức đã trở thành nuông chiều, điều này có ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển
của trẻ.
Những bậc cha mẹ quá nuông chiều con cái đều hy vọng con mình sau này sẽ được “mười phân
vẹn mười”, thông minh xuất chúng, nhưng bản thân họ lại không biết cách dùng phương thức giáo
dục đúng đắn để hướng dẫn, tạo nền tảng vững chắc cho con. Có những bậc cha mẹ dùng phần
thưởng vật chất hoặc nói dối để dỗ cho con cái nghe lời, còn có những bậc cha mẹ dùng lời lẽ như
cầu xin, kết quả là khiến cho đứa trẻ không biết thế nào là đúng, thế nào là sai, làm “bá chủ” trong
gia đình nhưng ở bên ngoài thì lại nhát như thỏ đế.
Những thói quen, hành vi không tốt của con trẻ đều liên quan đến phương pháp giáo dục của cha
mẹ. Các bậc cha mẹ cần kịp thời áp dụng những biện pháp giáo dục đúng đắn thì có thể giải quyết
được những vấn đề đau đầu này: Lời nói và phương pháp phải thống nhất
Trong một số gia đình, ý kiến và phương pháp giáo dục của cha mẹ không thống nhất với nhau,
thường là một người nghiêm khắc còn người kia lại quá khoan dung. Cách giáo dục trái chiều này
là điều cấm kỵ trong việc dạy dỗ con cái. Khi đứa trẻ thấy cha hoặc mẹ bênh vực mình thì sẽ không
cảm thấy sợ, càng nghịch ngợm gây rối nhiều hơn, khiến cho việc dạy dỗ thất bại. Bởi vậy, cha mẹ
nhất định phải bàn bạc với nhau, thống nhất về tư tưởng và phương pháp giáo dục, cho dù có ý kiến
bất đồng cũng nhất thiết không được tranh luận trước mặt con, cần bàn bạc, đưa ra phương pháp
giáo dục thống nhất khi vắng mặt con. Không được tạo cho đứa trẻ một “địa vị đặc biệt” Cha mẹ
không được đặt con cái ở vị trí quá cao. Trong nhà nếu có đồ ăn ngon cũng không nên dành tất cả
cho đứa trẻ mà tất cả mọi người trong gia đình đều phải cùng ăn, để đứa trẻ hiểu được địa vị của
mọi người là bình đẳng. Nếu có quan tâm chăm sóc đến đứa trẻ thì cũng phải nói rõ rằng đó là vì
nhu cầu phát triển của đứa trẻ chứ không phải là sự “đãi ngộ đặc biệt”. Nếu trong gia đình có ai gặp
khó khăn thì phải quan tâm chăm sóc đến người đó nhiều hơn.
Cha mẹ phải có lòng kiên trì
Một số cha mẹ tính khí nóng nảy, hễ nhìn thấy con kêu khóc là lập tức nổi trận lôi đình, thậm chí
còn đánh con. Phương thức giáo dục này tuyệt đối không thể áp dụng. Trẻ em rất dễ có tâm lý đối
kháng, cha mẹ càng đánh mắng thì chúng càng kêu khóc dữ hơn, điều này hoàn toàn không có lợi
đối với sự phát triển tâm lý của trẻ. Thực ra cha mẹ hoàn toàn có thể áp dụng những biện pháp
khác, ví dụ như thường xuyên đưa trẻ ra ngoài chơi, đi pic- nic, tham gia trại hè… Những hoạt
động này có lợi cho sự phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần. Hơn nữa, khi tham gia vào những

hoạt động này, mối quan hệ giữa cha mẹ và con sẽ thêm gắn bó, trẻ em cũng sẽ nghe lời cha mẹ
hơn. Cha mẹ không nên không nguyên cớ tước bỏ những cơ hội rèn luyện của con, khiến đứa trẻ
trở thành người có sức ỳ lớn. Cha mẹ không nên sợ con phải chịu khó chịu khổ, hãy để con tự tay
làm những việc trong khả năng của mình. Cha mẹ không nên tham gia, làm thay tất cả mọi việc cho
con. Cần biết rằng cưng chiều quá mức không phải là thương con mà là làm hại con, thậm chí là
một sự xâm phạm, hủy hoại và ngược đãi bản năng của con người.
4. Quá kỳ vọng vào con
Có một hiện tượng hết sức phổ biến ở các bậc cha mẹ: Họ luôn kỳ vọng ở con cái quá cao mà
không quan tâm đến khả năng tiếp thu của đứa trẻ, luôn cố gắng nhồi nhét kiến thức cho con, chỉ
coi trọng thành tích học tập mà bỏ qua việc giáo dục đạo đức cho con. Cần biết rằng sự kỳ vọng
quá cao của cha mẹ có thể khiến đứa trẻ phải chịu đựng áp lực tâm lý lớn. Đương nhiên tâm lý của
cha mẹ mong con cái thành tài là điều có thể hiểu được, nhưng cần phải có chừng mực. Yêu cầu
quá cao chỉ làm thui chột tài năng bẩm sinh của đứa trẻ, không có lợi cho sự phát triển của chúng.
Các chuyên gia tâm lý đã cảnh báo rằng: việc kỳ vọng quá cao vào con cái bất chấp thực tế có thể
dẫn đến tác dụng ngược lại.
Nhà của Vương Phương nằm ở vùng núi cao xa xôi hiểm trở, cha mẹ cô đều chưa từng học hết
chương trình giáo dục phổ thông, bởi vậy họ đặt hết niềm hy vọng vào cô con gái. Từ khi Vương
Phương bắt đầu đi học, cha mẹ giám sát cô hết sức nghiêm khắc. Vương Phương cũng không chịu
thua kém ai, thành tích học tập luôn dẫn đầu. Tuy nhiên, trong lòng cô lúc nào cũng có một áp lực
luôn đè nặng, bởi cha mẹ bắt cô phải thi đỗ vào trường đại học hàng đầu trong cả nước, nhưng
thành tích của cô vẫn chưa đủ để làm được điều này. Hơn nữa, trường đại học mà cô mong muốn
thi vào lại không phải là trường đó, nhưng cha mẹ cô không ngừng gia tăng áp lực, nói rằng cô phải
mang lại vinh quang cho tổ tông họ mạc, cho trường lớp. Sau rất nhiều cố gắng, Vương Phương đã
thi đỗ vào trường đại học hàng đầu, đúng như mong ước của cha mẹ, nhưng cô không thấy vui
mừng chút nào. Trước khi nhập học một tháng, mẹ cô ở lại trường cùng với cô. Sau khi mẹ về nhà,
trường học tiếp tục cho tiến hành kiểm tra lần thứ ba, thành tích của cô không tốt. Cần phải biết
rằng từ trước đến nay Vương Phương luôn là một người xuất sắc trong mắt mọi người. Bởi vậy cô
không thể chấp nhận được thất bại này, áp lực về tinh thần lớn chưa từng có. Sau khi nhập học 4
tháng, cô đã nhảy lầu tự sát.
Cũng giống như trong câu chuyện này, rất nhiều bậc cha mẹ đã mang những lý tưởng mà khi còn

trẻ mình không thể thực hiện được dồn lên đôi vai của con. Kỳ vọng của cha mẹ càng cao thì đứa
trẻ càng vất vả, có những đứa trẻ cố gắng hết sức để thực hiện những yêu cầu của cha mẹ. Trong
tình huống này, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái sẽ ngày càng xa cách. Còn có một số đứa trẻ
có thể đạt được yêu cầu mà cha mẹ chúng đặt ra, nhưng do cảm thấy bất mãn với thái độ của cha
mẹ nên cố tình không chịu cố gắng, không chịu đi theo con đường mà cha mẹ mong đợi.
Kì vọng của cha mẹ đối với con cái quá cao có thể tạo nên áp lực tâm lý lớn đối với con. Một số
đứa trẻ đã xuất hiện hành vi phản kháng hết sức nghiêm trọng, không chịu nói chuyện với cha mẹ,
thậm chí không chịu gặp mặt cha mẹ, không còn hứng thú học tập, mất tự tin đối với bản thân, lâu
ngày có thể dẫn tới việc đứa trẻ bị mắc các loại bệnh về tâm lý như lo lắng, trầm cảm… Nếu không
kịp thời điều trị có thể dẫn tới những ảnh hưởng hết sức nghiêm trọng về mặt tính cách hoặc tâm lý
của đứa trẻ. Sau khi trưởng thành, chúng có thể có tâm lý oán hận hoặc trách móc đối với cha mẹ,
điều này chắc không một bậc cha mẹ nào mong muốn. Nhà giáo dục học nổi tiếng của Trung Quốc
Đào Hành Tri đã từng phát biểu: “Không được giáo dục con cái ở trên xã hội hay ở ngoài xã hội mà
phải giáo dục con ở trong xã hội”.
Rất nhiều bậc cha mẹ đều cho rằng “mục tiêu cao, yêu cầu nghiêm khắc” là động lực để thúc đẩy
con cái tiến bộ, nhưng các chuyên gia lại cho rằng, nếu kỳ vọng của cha mẹ quá cao so với thực lực
của con cái thì thất vọng của họ sẽ càng lớn. Con cái vốn không phải là vật sở hữu của cha mẹ,
chúng cũng có nhân cách độc lập, có ước mơ của riêng mình, cũng cần được người khác tôn trọng.
Những đứa trẻ phải sống cùng cha mẹ có kỳ vọng quá cao thường có tâm lý chống đối. Sau khi
trưởng thành, chúng rất dễ đánh mất bản thân trong một môi trường xã hội quá phức tạp.
Do đó, nếu muốn tốt cho con mình thì cha mẹ không nên áp dụng những phương thức giáo dục
quá cứng rắn. Khi đứa trẻ nhận ra chúng không bị bắt ép phải thực hiện những nguyện vọng của
cha mẹ thì sẽ tự giác học tập. Có bậc cha mẹ nào lại không tràn đầy hy vọng vào tiền đồ và tương
lai của con cái? Nhưng cha mẹ cũng cần hiểu rằng: kỳ vọng càng cao thì gánh nặng sẽ càng lớn. Sự
kỳ vọng vừa phải sẽ có tác dụng cổ vũ và thúc đẩy một cách tích cực đối với đứa trẻ, nhưng nếu kỳ
vọng của cha mẹ lớn đến mức con cái không thể đạt được thì sẽ phản tác dụng.
Chúng ta luôn nhấn mạnh rằng kỳ vọng của cha mẹ cần phải hợp lý, vậy như thế nào mới là hợp
lý? Thật ra điều này rất đơn giản, đứa trẻ dựa vào nỗ lực của bản thân và sự giúp đỡ đúng đắn của
người lớn để đạt được mục tiêu đã đặt ra. Cha mẹ cần ước lượng năng lực của con cái một cách
toàn diện, đồng thời dựa vào đó đặt ra những mục tiêu phù hợp, như vậy mới có thể tránh được

trường hợp đặt ra kỳ vọng quá cao. Chỉ như vậy đứa trẻ mới có thể thành tài. Ngoài ra, cha mẹ cần
phải giúp con cái hiểu rằng: trong cuộc đời, con người có thể gặp phải muôn vàn thử thách, nếu có
thể vượt qua thì đương nhiên là rất tốt, nhưng nếu không thể vượt qua thì cũng không nên quá thất
vọng.
Chương 2: Khai thông mối quan hệ với con cái như thế nào?
Việc cha mẹ trò chuyện một cách thẳng thắn, bình đẳng với con cái có ảnh hưởng rất lớn đối với
sự phát triển của con. Trò chuyện với con cái là một quá trình tác động hai chiều, bởi vậy trước khi
trò chuyện với con, cha mẹ cần xác định mục đích của việc chuyện trò là gì.
1. Tự mình làm gương quan trọng hơn giáo dục bằng lời nói
Khi con cái còn nhỏ, cần dạy dỗ chúng có được khí khái, cốt cách đường hoàng, đồng thời cha
mẹ phải thường xuyên tự cảnh tỉnh bản thân, kiểm tra xem mình có hành vi gì không chính đáng
hay không.
Trong sách “Ngoại trữ thuyết tả thượng” của Hàn Phi Tử có ghi lại một câu chuyện rất nổi tiếng:
Vợ của Tăng Tử muốn ra chợ mua đồ, nhưng con trai của bà đòi đi theo, bà không cho đi, con trai
khóc lóc. Bà liền dỗ dành con trai rằng: “Con trai ngoan ở nhà chờ mẹ, mẹ đi chợ về sẽ mổ lợn cho
con ăn nhé!”. Sau khi vợ Tăng Tử từ chợ trở về, thấy chồng mình đang mài dao chuẩn bị mổ lợn,
bèn vội vàng ngăn chồng lại: “Tôi nói như vậy để dỗ cho con nín thôi, ông định làm thật à?”. Tăng
Tử bèn trả lời: “Con còn nhỏ, đang trong giai đoạn trưởng thành, mọi việc đều bắt chước theo cha
mẹ. Nếu chúng ta lừa dối nó thì chính là dạy nó đi lừa người khác, hơn nữa sau này con sẽ không
còn tin lời cha mẹ nữa. Đây không phải là phương pháp tốt để dạy dỗ con cái!”.
Khi giáo dục con cái, cha mẹ trước hết phải lấy mình làm gương, chỉ khi lời nói của cha mẹ có
uy tín thì mới có tác dụng giáo dục con cái. Đừng coi thường con trẻ, khả năng bắt chước của
chúng rất lớn, tất cả những hành vi, lời nói, cử chỉ của cha mẹ đều là đối tượng để chúng học theo.
Rất nhiều bậc cha mẹ cho rằng trẻ con không để ý đến những lời nói của người lớn nhưng trên thực
tế, cách nghĩ này là hoàn toàn sai lầm. Trẻ con tuy còn nhỏ nhưng cũng có tiêu chuẩn phán đoán
vấn đề của riêng mình.
Việc làm trực tiếp của cha mẹ có ảnh hưởng đến trẻ lớn hơn rất nhiều so với lời nói Có thể nói
cha mẹ chính là những người thầy đầu tiên của trẻ. Trong cuộc sống hàng ngày, mọi lời nói, hành
vi của cha mẹ đều có ảnh hưởng lớn đối với con cái, mang tính quyết định đối với hành vi cử chỉ
của con cái sau này. Những hành vi tốt đẹp có thể trực tiếp thúc đẩy sự phát triển tâm lý lành mạnh

của trẻ và ngược lại, ảnh hưởng xấu sẽ để lại hậu quả khôn lường.
Có bậc cha mẹ nào lại không hy vọng con mình lớn lên trở thành người tài trong xã hội? Ai
không mong muốn con mình luôn là học sinh có thành tích đứng đầu? Nhất là trong xã hội khoa
học kỹ thuật phát triển như vũ bão hiện nay, cạnh tranh ngày càng ác liệt, sự xuất sắc sẽ là nhân tố
quyết định một người có tạo dựng được chỗ đứng vững chắc trong xã hội hay không. Nhưng trong
thực tế chúng ta thường nghe thấy các bậc cha mẹ than phiền rằng: “Con nhà tôi không biết nghe
lời, ngày càng khó bảo, bố mẹ nói một câu thì con cãi lại mười câu, thật là hết cách”.
Tiểu Tĩnh ở bậc tiểu học rất chăm chỉ học hành. Hàng ngày ở trường về, việc đầu tiên của cô bé
là ngồi vào bàn làm bài tập về nhà và ôn lại kiến thức đã học trên lớp. Thành tích học tập đương
nhiên cũng rất xuất sắc, cô bé là niềm tự hào của cha mẹ. Nhưng gần đây cha của Tiểu Tĩnh phát
hiện thành tích học tập của cô ngày càng xuống dốc, hơn nữa cô bé cũng có rất nhiều thói quen xấu.
Mỗi lần bị mắng, cô bé đều im lặng nghe nhưng không có chút tiến bộ nào.
Thì ra, cha của Tiểu Tĩnh vốn là cán bộ cốt cán của một công ty, gần đây nghiệp vụ không
ngừng mở rộng, do yêu cầu công việc cần sử dụng đến máy tính nên ông đã mua một chiếc máy
tính xách tay. Hàng ngày sau khi hoàn thành công việc, ông lướt web, chơi trò chơi. Nào ngờ cô bé
Tiểu Tĩnh mới học lớp 3 thấy cha lúc nào ngồi trước máy tính cũng rất vui vẻ bèn nảy sinh lòng
hiếu kỳ. Ban đầu, hàng ngày về nhà, sau khi làm xong bài tập, cô bé liền ngồi vào máy tính chơi
một lát, sau thì bài tập cũng không làm nữa, tan học về nhà là lập tức dán mắt vào máy tính. Cuối
tuần lại càng trầm trọng hơn, thậm chí đến cơm cũng chẳng buồn ăn. Mãi đến sau khi thi giữa kỳ,
cha mẹ của Tiểu Tĩnh mới nhận thức được tính nghiêm trọng của vấn đề, thành tích học tập của cô
bé quá kém, từ vị trí thứ nhất thứ nhì trước đây rơi xuống vị trí dưới hai mươi. Mẹ cô bé lo lắng
không biết nên làm thế nào. Về sau cha mẹ Tiểu Tĩnh bàn bạc và đã quyết định bắt đầu từ việc hạn
chế sử dụng máy tính và chính bản thân họ sẽ làm gương cho con.
Từ đó về sau, hàng ngày sau khi ăn cơm tối xong, cha của Tiểu Tĩnh chỉ đọc sách báo mà không
dùng đến máy tính nữa, nếu có việc cần phải lên mạng tìm tài liệu thì cũng không làm trước mặt
con gái. Lúc đầu Tiểu Tĩnh vẫn chơi máy tính nhưng mấy ngày sau, thời gian sử dụng máy tính của
cô bé ngày càng giảm đi. Về sau không cần cha mẹ phải nhắc nhở, tan học về cô bé đã tự giác ngồi
làm bài tập, thành tích học tập của cô bé cũng cao trở lại.
Cha mẹ của Tiểu Tĩnh đã áp dụng phương pháp giáo dục hết sức chính xác và khoa học. Từ câu
chuyện này chúng ta có thể thấy được ảnh hưởng to lớn của việc “tự giáo dục bản thân” đối với con

cái. Môi trường sống của trẻ có ảnh hướng rất quan trọng tới sự trưởng thành của chúng. Mọi hành
vi lời nói của cha mẹ đều được chúng nhìn thấy và ghi nhớ trong lòng. Do vậy, cha mẹ nhất định
phải ghi nhớ: Muốn dạy con thì phải làm gương cho trẻ. Cần có thái độ bình tĩnh khi đối xử với trẻ,
không nên hễ nhìn thấy trẻ phạm lỗi thì lập tức kết luận rằng chúng “không chịu suy nghĩ”, “không
chịu cố gắng”. Điều này làm tổn thương đến lòng tự trọng của đứa trẻ, làm ảnh hưởng đến tính tích
cực vươn lên của chúng. Cha mẹ có thể thử trò chuyện tâm tình với con cái, cho chúng cơ hội biểu
đạt những tâm sự trong lòng, để chúng tự nói ra mình đã sai ở đâu.
Lấy chính hành động của bản thân làm tấm gương sáng cho con
Lời nói tuy cũng có những tác dụng giáo dục nhất định nhưng hiệu quả của nó không kéo dài và
chỉ thích hợp với những đứa trẻ tương đối biết nghe lời mà thôi. Còn đối với những đứa trẻ ngỗ
nghịch thì việc cha mẹ tự lấy mình ra làm tấm gương cho con có tác dụng hơn là lời nói.
Mỗi đứa trẻ đều có những khuyết điểm khác nhau, nhưng đây không phải là vấn đề, điểm cốt
yếu là cha mẹ có phát hiện được những khuyết điểm đó và kịp thời uốn nắn cho con mình tiến bộ
hay không. Nếu cha mẹ chỉ đòi hỏi tiêu chuẩn cao đối với con mà lại hạ thấp đòi hỏi với chính bản
thân mình thì làm sao có thể hướng dẫn con đi theo con đường đúng đắn được? Nếu cha mẹ chỉ biết
“giảng giải” mà không tự lấy mình làm gương, nói được mà không làm được thì lâu dần sẽ mất đi
sự uy nghiêm trong mắt con trẻ, thậm chí dần dần còn mất đi sự tin tưởng của chúng. Ví dụ, có một
số bậc cha mẹ thất hứa, mẹ hứa nếu bài kiểm tra lần sau đạt từ 8 điểm trở lên sẽ mua đồ chơi hoặc
quần áo mới cho con, nhưng khi con đạt được mục tiêu này thì cha mẹ lại không thực hiện điều đã
hứa. Lại cũng có một số bậc cha mẹ lúc nào cũng ra sức giảng giải bảo con đi đường phải tuân theo
luật giao thông, nhưng bản thân lại vô tình hoặc cố ý vượt đèn đỏ. Như vậy làm sao có thể đạt được
mục tiêu giáo dục? Lâu dần đứa trẻ sẽ không còn tin vào cha mẹ nữa.
Cha mẹ không nên giảng giải quá nhiều đạo lý đối với trẻ, bởi phần lớn những điều này chúng
đều đã biết, nếu nói quá nhiều thì chỉ khiến chúng cảm thấy cha mẹ “lắm điều” mà thôi. Ngược lại,
nếu cha mẹ có thể cân bằng giữa lời nói và việc làm của mình, nói được làm được thì con cái mới
tin tưởng và làm theo những lời dạy bảo của cha mẹ.
Thứ nhất: Không được nói dối
Có một số bậc cha mẹ khi làm sai điều gì thường tìm lý do để biện minh, thậm chí không ngần
ngại nói dối mọi người hoặc bạn bè. Thực ra, nếu họ nói sự thật có thể khiến bạn bè hoặc mọi
người không vui, nhưng sự thành thật này có thể đem lại sự chỉ dẫn đúng đắn đối với con trẻ. Đồng

thời cha mẹ phải nói với trẻ rằng, do mình không chuyên tâm nên đã mắc phải lỗi lầm, cần cố gắng
để sửa chữa lỗi lầm. Điều này có thể giúp rèn luyện đức tính chuyên tâm của trẻ khi làm việc, đồng
thời giáo dục trẻ thành người biết chịu trách nhiệm với việc làm của mình và ý thức được tầm quan
trọng của việc giữ lời hứa.
Thứ hai: Phải dũng cảm nhận lỗi trước con cái
Trong cuộc sống, rất nhiều bậc cha mẹ dạy con rằng khi làm sai thì phải biết sửa lỗi, nhưng khi
bản thân phạm phải sai lầm thì lại không muốn nhận lỗi trước con. Trong suy nghĩ của họ thì việc
nhận lỗi trước con cái có thể đánh mất đi sự uy nghiêm của cha mẹ. Nhưng thực tế không phải như
vậy, con cái rất khâm phục sự công bằng của cha mẹ, điều này không ảnh hưởng đến sự uy nghiêm
của cha mẹ trong con mắt chúng, mà ngược lại còn thể hiện được chiều sâu nhân cách của cha mẹ.
Thứ ba: Điều mà mình không muốn thì không nên bắt ép con cái
Trong cuộc sống hàng ngày, những việc mà cha mẹ yêu cầu con cái thì chính bản thân họ cũng
phải làm được. Nếu bạn không cho phép con xem ti vi thì chính bạn cũng không nên xem, hoặc là
xem ở chỗ khác để không ảnh hưởng đến việc học tập của con. Nếu không, bạn không những làm
ảnh hưởng đến sự tập trung chú ý của con cái khi làm bài tập mà còn có thể tạo ra tâm lý phản
kháng trong trẻ: “Tại sao cha mẹ được xem ti vi mà mình lại phải làm bài tập?”. Như vậy cho dù trẻ
có ngồi vào bàn học thì chúng cũng sẽ không tập trung.
Cha mẹ nên lấy chính mình làm gương cho con cái, làm một người có phẩm chất cao thượng, có
tinh thần ham học hỏi. Không được quên rằng đôi mắt ngây thơ của con trẻ lúc nào cũng nhìn về
phía bạn.
2. Biết phát hiện những ưu thế của con
Rất nhiều bậc cha mẹ cho rằng con cái mình chẳng có chút năng khiếu nào, môn toán không
giỏi, môn văn cũng chẳng hay, hơn nữa ở trường lại không chịu nghe lời, thầy cô giáo thường
xuyên mời cha mẹ đến nói chuyện. Vậy thực tế chuyện này là như thế nào? Mỗi đứa trẻ đều có
những năng khiếu riêng, chỉ là do cha mẹ chúng chưa phát hiện ra mà thôi. Rất nhiều đứa trẻ
trưởng thành trong môi trường như vậy đã dần mất đi tài năng của mình, chỉ tiếp nhận tri thức một
cách bị động, mất đi tính sáng tạo của bản thân.
Khi nuôi dạy con cái, cha mẹ không thể chỉ xuất phát từ nguyện vọng chủ quan của mình mà cần
phải biết phát hiện những khả năng trời phú của con cái, phát hiện những việc mà con mình yêu
thích, phù hợp với khả năng sẵn có, tôn trọng hứng thú và sở trường của con, để những đứa trẻ

ngay từ nhỏ có thể phát triển theo khả năng và thiên hướng của mình, sống và học tập một cách vui
vẻ, có được sự phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần. Trước hết, muốn phát hiện được
năng khiếu của con, cha mẹ cần quan sát thật cẩn thận tỉ mỉ.
Muốn giáo dục con cái cần phải có trí tuệ và lòng kiên nhẫn. Hàng ngày phải chú ý quan sát con
mình có biểu hiện gì xuất sắc hơn các bạn cùng lứa. Ví dụ, có những đứa trẻ có khả năng diễn đạt
ngôn ngữ rất tốt, lại có những đứa trẻ chân tay nhanh nhẹn hoạt bát, có những đứa trẻ lại giỏi về
tính toán hoặc có trí tưởng tượng rất phong phú… Nếu trẻ thích tháo lắp các đồ đạc có nghĩa là
chúng có hứng thú với việc tháo lắp các linh kiện; nếu trẻ thường xuyên ca hát huýt sáo thì chứng
tỏ chúng có khả năng về phương diện âm nhạc… Cha mẹ sau khi nắm được những điều này cần
quan tâm, dẫn dắt trẻ phát triển theo hướng đó. Nhưng không phải đứa trẻ nào cũng có những biểu
hiện rõ ràng về hứng thú hoặc sở trường. Trong cuộc sống, có những đứa trẻ không biết cách thể
hiện bản thân. Khi đó cha mẹ cần chú ý quan sát con mình có hứng thú với việc gì, có thể làm việc
gì một cách dễ dàng. Mặc dù vậy, không phải bậc cha mẹ nào cũng có thể nhận ra tài năng của con
mình một cách chính xác.
Năm Vương Bằng mới 4 tuổi, cậu đã rất yêu thích cờ tướng. Khi Vương Bằng học lớp 5, không
có bạn bè đồng trang lứa nào có thể địch nổi cậu trong bộ môn này. Thấy vậy, cha của Vương Bằng
cho rằng đây chính là tài năng trời phú cho con trai, bèn tìm những kỳ thủ nổi tiếng về dạy cờ cho
con, đồng thời còn đặt ra mục tiêu giành chức vô địch. Có thể do áp lực quá lớn khiến đứa trẻ kiên
quyết không chịu chơi cờ tướng nữa, về sau cũng không thích học môn toán. Khi Vương Bằng
được kiểm tra năng lực, kết quả kiểm tra thật bất ngờ, khả năng của Vương Bằng thiên về năng lực
lý giải ngôn ngữ chứ không phải là tính toán.
Từ câu chuyện kể trên có thể thấy, tài năng của trẻ và hoàn cảnh môi trường sống có liên quan
đến nhau. Bởi vậy, sau khi cha mẹ phát hiện được năng lực của con thì cần động viên con cố gắng
trong lĩnh vực đó, đồng thời cố gắng hết sức tạo cho con môi trường và điều kiện phát triển, như
vậy mới có thể kích thích được tiềm lực của trẻ. Chịu khó quan sát, tạo môi trường tốt nhất để con
phát huy được năng khiếu của mình là những công việc cha mẹ nên làm.
Trước tiên, khi phát hiện ra năng khiếu của con, cha mẹ cần tạo cho trẻ thời gian và không gian
riêng để suy nghĩ
Mỗi đứa trẻ đều có cách suy nghĩ vấn đề khác nhau, góc độ nhìn nhận vấn đề cũng khác nhau,
đương nhiên thời gian cần thiết để suy nghĩ cũng khác nhau. Do đó, cha mẹ không nên quá lo lắng,

không được vì vội vàng mà rút ngắn khoảng thời gian suy nghĩ của con, nếu không, những đứa trẻ
sẽ không hợp tác với cha mẹ, ngoài ra còn có thể có tâm lý phản kháng.
Thứ hai, khi phát hiện ra năng khiếu của con, cha mẹ và con cái cần trò chuyện với nhau Việc
trò chuyện một cách vui vẻ thoải mái với con có thể giúp chúng cởi bỏ gánh nặng tâm lý trong
lòng, động viên chúng nỗ lực hơn, tạo ra những điều kiện thuận lợi để trẻ thể hiện năng khiếu của
bản thân. Việc này cần được thực hiện ở những điểm sau: trước hết cần “giải tỏa” về mặt tư tưởng;
tiếp theo cần động viên trẻ bằng hành động, giúp trẻ rũ bỏ gánh nặng tâm lý; cuối cùng cần tiếp tục
động viên trẻ nhiều hơn.
Ngoài ra, phần lớn trẻ em đều yêu thích các hoạt động ngoài trời. Đây là thời cơ tốt để cha mẹ
phát hiện những năng khiếu của con. Cha mẹ cần nắm lấy cơ hội này, căn cứ vào tình hình thực tế
để tiến hành giáo dục kịp thời.
Cuối cùng, sau khi phát hiện năng khiếu của con, cha mẹ cần biết cách xử lý đúng đắn, thúc đẩy
việc phát triển năng khiếu.
Thế kỉ 21 cần nhân tài ở nhiều phương diện, nếu chỉ dựa vào bằng cấp thì không thể đứng vững.
Do vậy, rất nhiều bậc cha mẹ đã chú tâm vào việc bồi dưỡng phát triển những năng khiếu khác của
con, đăng ký cho con vào đủ các loại lớp năng khiếu khác nhau. Đây vốn là một việc tốt, nhưng
nhiều bậc cha mẹ không quan tâm đến năng khiếu và sở thích hứng thú của con, đăng kí cho con
vào những lớp học này chỉ vì bản thân mình cho rằng sau này con sẽ có tương lai. Họ cho rằng tất
cả đều có thể học được. Nhưng thực ra, chỉ những năng khiếu mà trẻ được trời phú cho mới có thể
mang lại những tác dụng to lớn giúp chúng thành tài. Chỉ với những môn mà trẻ yêu thích thì chúng
mới có thể dốc hết tâm sức để theo đuổi, mới có thể làm tốt được.
Phát hiện năng khiếu của trẻ, đồng thời giúp trẻ có những cách bồi dưỡng hợp lý, đúng đắn mới
có thể tạo ra một đứa trẻ có tinh thần lạc quan tích cực. Những đứa trẻ như vậy luôn tràn đầy niềm
hy vọng, tràn đầy mơ ước đối với cuộc đời, cuộc sống của chúng cũng sẽ vì thế mà phong phú đa
dạng, lạc quan yêu đời.
Maxwell là một nhà toán học và vật lý nổi tiếng của nước Anh vào thế kỉ 19, ông đã có cống
hiến vô cùng to lớn cho hai ngành này. Khi còn nhỏ, vào năm 6 tuổi, một hôm cha ông đã yêu cầu
ông vẽ một bức tranh tĩnh vật với hình mẫu là một lọ hoa cúc. Cậu bé Maxwell lúc đó liền nằm bò
ra bàn mà vẽ rất chăm chỉ. Nhưng sau khi cậu vẽ xong, cha cậu thấy cái mà con đã vẽ không phải là
bình hoa mà là vô số các hình tròn to nhỏ và đủ các loại hình tam giác. Cha của Maxwell nhận thấy

con trai mình có khả năng cảm thụ nhạy bén hơn người đối với bộ môn hình học. Ông còn nhận
thấy bình hoa đã bị vẽ thành hình thang, còn những chiếc lá là hình tam giác, nhưng các bông hoa
lại là hình tròn, đây là khả năng tư duy trừu tượng về toán học, là năng khiếu của con trai. Vì vậy
ông đã chú trọng bồi dưỡng năng khiếu này của Maxwell, tạo điều kiện cho con mình có môi
trường học tập tốt nhất, góp phần tạo ra một nhà toán học và vật lý nổi tiếng thế giới.
Có thể thấy, nếu cha của Maxwell không phát hiện và bồi dưỡng tài năng của con trai mình thì
giới toán học đã mất đi một nhân vật lẫy lừng. Phương pháp giáo dục của cha Maxwell thật đáng để
các bậc cha mẹ học tập và ngưỡng mộ.
Mỗi bậc cha mẹ cần thấy rõ được những ưu điểm và khuyết điểm của con, tạo cho con vị thế chủ
động trong cuộc sống, giúp con thực sự làm chủ cuộc đời mình.
3. Cho con một không gian tự do
Cùng với sự phát triển và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của xã hội, trẻ em ngày càng có ít thời
gian dành riêng cho mình. Trẻ em cả ngày bị cha mẹ gò ép theo ý muốn của họ đến mức không thể
thở nổi, dần mất đi cơ hội và khả năng lựa chọn của mình. Việc này rất có hại đối với sự phát triển
cả về thể chất và tinh thần của trẻ.
Quản lý quá chặt chẽ có thể làm thui chột tiềm năng phát triển của trẻ
Trẻ càng lớn thì trách nhiệm học tập của chúng ngày càng nặng nề hơn, thời gian rảnh rỗi đương
nhiên cũng vì thế mà ít đi. Nhiều bậc cha mẹ cho rằng giai đoạn này cần phải quản lý con cái chặt
chẽ hơn, nếu không chỉ cần thả lỏng một chút cũng sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng. Một số trẻ em
đã nói rằng: “Ở trường học, các thầy cô giáo cho chúng em rất nhiều không gian riêng, có thể nói ở
trường chúng em được tự do thoải mái, nhưng cứ về đến nhà là cha mẹ hết bắt chúng em học gia sư
rồi lại đến đủ các loại lớp học thêm, nếu không học vẽ thì lại phải học đàn, chúng em không được
tự do một chút nào”.
Các chuyên gia giáo dục trẻ em cho rằng: cùng với sự trưởng thành của trẻ, những vấn đề mà
chúng cần tự suy nghĩ sẽ ngày càng nhiều, do đó thời gian tự do cần thiết cũng cần nhiều hơn, cha
mẹ không nên quản lý quá chặt chẽ. Chỉ có tự làm chủ thời gian của bản thân mình thì trẻ mới
không cảm thấy bị áp lực, mới thể hiện bản thân theo đúng những suy nghĩ của mình.
Tiểu Linh năm nay 9 tuổi, rất thông minh hoạt bát, mọi người đều yêu mến. Vì là con một nên
cô bé được cha mẹ vô cùng yêu quý, nhưng họ lại có những yêu cầu vô cùng nghiêm khắc đối với
cô bé. Để con gái sau này có nhiều sự lựa chọn về nghề nghiệp, cha Tiểu Linh đã mua cho cô bé

một chiếc đàn piano, nhưng Tiểu Linh lại không thích học đàn, tuy vậy không thể không nghe theo
sự yêu cầu nghiêm khắc của cha nên cô bé đành phải luyện tập.
Từ sau khi có cây đàn này, dường như không còn lúc nào thấy được nụ cười trên khuôn mặt cô
bé. Mỗi buổi tối, Tiểu Linh đều phải tập đàn đến rất khuya, ngay cả thời gian nghỉ ngơi vào dịp
cuối tuần cũng bị chiếm mất một nửa. Có mấy lần Tiểu Linh giấu cha mẹ nghỉ ngơi một lát, kết quả
bị mẹ cô bé phát hiện, không để cho con phân trần giải thích, mẹ đã đánh cô bé một trận. Nhìn thấy
những đứa trẻ khác có thể chơi đùa một cách thoải mái, Tiểu Linh cảm thấy rất cô đơn, không biết
khi nào mới có thể thoát khỏi sự quản lý của cha mẹ để làm mọi việc theo ý mình. Trường hợp của
Tiểu Linh chỉ là điển hình trong vô số những trường hợp khác, những đứa trẻ dường như lúc nào
cũng bận rộn, không có một chút không gian tự do nào, do đó những năm tháng tuổi thơ vui vẻ, vô
tư đối với chúng chỉ là một giấc mơ mà thôi. Phải thừa nhận một sự thật là: sự trói buộc của cha mẹ
rất có khả năng trở thành lưỡi dao giết chết tài năng của con cái.
Những đứa trẻ dành tất cả thời gian cho việc học tập sẽ đánh mất cơ hội phát hiện ra cái tôi trong
những khoảng thời gian tự do của mình. Do đó, cha mẹ không nên mù quáng bắt con cái lúc nào
cũng chỉ biết đến việc học.
Cần lắng nghe nhiều hơn tâm sự của trẻ, dành cho chúng thêm một chút tự do
“Con ghét nhất là phải đi thi, càng ghét người đã phát minh ra các kì thi!”.
“Con không thích ở trường, càng không thích ở nhà, con không muốn có thành tích tốt, càng
không muốn suốt ngày bận học đến tối mắt tối mũi, bố mẹ cho con uống rất nhiều thuốc bổ nhưng
vẫn thấy hoa mắt chóng mặt”.
“Con biết tất cả những việc mẹ làm đều vì muốn tốt cho con, con cũng biết mẹ rất yêu con,
nhưng con không thể chịu nổi, vì con không có một chút thời gian riêng tư nào cả, con thèm khát
được tự do”.
Trên đây là những lời nói của con trẻ. Những bậc cha mẹ muốn tốt cho con, lo lắng cho tiền đồ
của con, sau khi nghe được những lời nói này liệu có thấy kinh ngạc không? “Giảm bớt gánh nặng
của trẻ, cho chúng được tự do”, câu khẩu hiệu này đã được nhắc đến nhiều năm rồi, rất nhiều ban
ngành cũng đã không ngừng nỗ lực nhưng vẫn chưa đạt được hiệu quả rõ rệt. Đương nhiên, bậc cha
mẹ nào cũng muốn con mình sau này sẽ tài giỏi hơn người, thành công trong cuộc sống, nhưng nên
chăng cũng cần suy nghĩ xem thực sự con mình mong muốn điều gì? Chúng có mong muốn cuộc
sống như vậy hay không? Cho dù xuất phát điểm của cha mẹ là tốt, nhưng nếu tất cả đều được xây

dựng trên cơ sở trái với tâm nguyện của con trẻ thì khó có thể đạt được kết quả như mong muốn.
Cần tôn trọng con cái, hiểu được suy nghĩ của chúng
Lượng Lượng năm nay học lớp 4, là một đứa bé khỏe mạnh đáng yêu. Một hôm, khi mẹ của cậu
bé kiểm tra bài tập về nhà của cậu, phát hiện thấy một bài văn khiến người khác phải kinh ngạc,
đầu đề của bài văn là: “Hôm nay tôi lo liệu việc nhà”. Người mẹ vốn nghĩ rằng Lượng Lượng sẽ
viết những câu đại loại như “giúp mẹ nấu cơm, giúp bố làm việc nhà…”, nhưng không ngờ những
điều mà bà đọc được lại có nội dung như sau: “Nếu tôi được lo liệu việc nhà, tôi có thể trả thù cha
mẹ rồi. Tôi sẽ cho cha mẹ làm bài tập về nhà, đưa họ đến lớp học thêm. Sau mỗi lần có bài kiểm tra
tôi sẽ kiểm tra thật kỹ, nếu kết quả không tốt, tôi sẽ đánh vào lòng bàn tay của họ, sau đó ra thật
nhiều bài tập bắt họ phải làm. Ngoài ra, mỗi ngày tôi còn bắt họ phải viết nhật ký, viết một lần vẫn
chưa đủ mà phải viết bảy lần. Bắt họ hàng ngày trời chưa sáng đã phải thức dậy, đi học từ vựng
tiếng Anh…”.
Không ngờ những việc cha mẹ của Lượng Lượng nghĩ là tốt cho cậu lại là những điều khiến con
trai họ phải oán hận! Thấy vậy, cha mẹ của cậu bé bèn bàn bạc với nhau, ngồi nói chuyện một cách
nghiêm túc với cậu, để cậu bé nói ra hết những điều mình thích và không thích. Sau đó họ tiến hành
phân tích, giúp cậu bé tìm ra những công việc mà cậu cảm thấy có hứng thú, đồng thời quy định
sau khi làm xong những việc cần thiết thì thời gian còn lại cậu có thể sử dụng tùy ý. Điều này làm
Lượng Lượng vô cùng vui mừng, học tập ngày càng chăm chỉ, bình thường cần khoảng hai tiếng
mới làm xong bài tập thì nay chỉ cần một tiếng đã hoàn thành tất cả, thành tích học tập cũng tốt lên
rất nhiều. Cách đây không lâu cậu bé còn đạt giải nhất cuộc thi vẽ tranh của các trường tiểu học
trong toàn thành phố.
Cha mẹ không nên chỉ quan tâm đến thành tích học tập của con cái mà cần chú ý đến việc ăn
mặc của con, quan trọng hơn là chú ý đến cảm nhận của trẻ, hiểu được điều mà con mình thực sự
cần, dựa vào những nhu cầu hợp lý của con để tiến hành việc giáo dục một cách đúng đắn. Có thể
để trẻ học thêm trong các kì nghỉ, nhưng tốt nhất là nên quan tâm hơn nữa đến việc nghỉ ngơi của
trẻ
Thật ra kiến thức không chỉ có trong sách vở mà có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau. Ví dụ
như khi đọc truyện cổ tích, trẻ em không những có được niềm vui mà còn hiểu được một số đạo lý
làm người. Do vậy cha mẹ không nên quá lo lắng đến thành tích học tập của con, đặc biệt là trong
các kì nghỉ, nên cho trẻ nhiều thời gian để nghỉ ngơi thư giãn. Hơn nữa, năng lực của con người chỉ

có hạn, không thể làm tất cả mọi việc một cách hoàn mĩ, một đứa trẻ còn chưa phát triển toàn diện
lại càng không thể làm được như vậy. Cha mẹ muốn tốt cho con thì hãy dành cho chúng một
khoảng không gian riêng.
Tôn trọng quyền được vui chơi của con cái, hướng dẫn con vui chơi đúng đắn
Không có đứa trẻ nào lại không thích chơi trò chơi, đó là thế giới của riêng chúng. Các chuyên
gia giáo dục trẻ em cho rằng, trò chơi cũng là một phương thức học tập, trẻ có thể học được rất
nhiều kiến thức ngoài sách vở khi tham gia vào các trò chơi, nâng cao năng lực trong nhiều phương
diện khác. Trò chơi không những giúp trí tưởng tượng và óc sáng tạo của trẻ được phát triển mà
còn giúp bồi dưỡng đức tính kiên nhẫn và tinh thần giúp đỡ người khác, đồng thời năng lực giao
tiếp cũng từng bước được nâng cao.
Lão Xá, một tác gia nổi tiếng của Trung Quốc có những quy tắc về giáo dục con cái rất khác
thường, trong đó có một phần nói về các trò chơi: “Nên để con cái được thường xuyên vui chơi,
nếu không sẽ làm mất đi sự ngây thơ của chúng”. Phương pháp giáo dục tuân theo tự nhiên, dẫn dắt
theo xu thế phát triển của sự vật này nên được các bậc cha mẹ thời nay áp dụng. Trẻ em sinh ra vốn
đã có xu hướng được vui chơi, cần tạo cho chúng một khoảng trời riêng để được chơi đùa thoải
mái, như vậy mới đúng là phương pháp giáo dục “xuất phát từ thực tế”.
Cha mẹ cần tạo cho con cái một khoảng không gian riêng, giảm bớt áp lực và sự trói buộc trong
cuộc sống của chúng, tăng thêm sự tín nhiệm và hiểu biết đối với chúng. Hy vọng rằng một ngày
nào đó chúng ta sẽ có được những tín hiệu đáng mừng trong vấn đề này.
Cuộc đời của mỗi đứa trẻ đều có quỹ đạo và hành trình riêng, hãy để trẻ tự đối mặt với những
việc mà chúng cần phải trải qua, chỉ có như vậy mới có thể giúp chúng trưởng thành. Nếu cha mẹ
tước đi sự tự do của con cái thì chỉ khiến chúng gặp phải sai lầm, đau đớn, thất vọng và thất bại
trong cuộc đời. Đó chắc chắn là kết cục mà không bậc cha mẹ nào mong muốn nhìn thấy.
4. Cho con một môi trường phát triển lành mạnh
Người xưa có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”, môi trường khách quan có ảnh hưởng
rất lớn đến sự trưởng thành của trẻ. Môi trường sống của một con người có quan hệ rất lớn đến
cuộc sống của người đó. Điều kiện sống tốt đẹp, lành mạnh sẽ có tác dụng thúc đẩy sự trưởng thành
của trẻ.
Cha mẹ là nền tảng chủ yếu để con cái phát triển lành mạnh. Để dạy con cho tốt thì cha mẹ trước
hết phải nâng cao năng lực của bản thân, nỗ lực tạo cho con cái một môi trường lành mạnh, có lợi

cho sự trưởng thành của chúng. Phẩm chất đạo đức của cha mẹ chính là nguồn tài sản quý báu. Trẻ
con như một tấm gương, chúng sẽ được chiếu sáng bởi những ưu điểm của cha mẹ, và ngược lại sẽ
bị làm cho lu mờ bởi khuyết điểm của cha mẹ. Để con mình có được sự phát triển tốt nhất thì trước
hết bản thân cha mẹ phải cố gắng để làm người cha, người mẹ tốt, phải lấy nhân cách cao đẹp của
mình để tạo một tổ ấm gia đình tốt đẹp cho con, lấy chính những lời nói và việc làm của mình để
dạy dỗ con cái, làm sao để bản thân mình là tấm gương cho con hàng ngày noi theo. Chúng ta có
thể nhìn thấy hình bóng của mình ở con cái.
Môi trường cho một đứa trẻ trưởng thành chủ yếu bao gồm điều kiện vật chất của gia đình, địa vị
xã hội, mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình và lời nói, hành vi, tình cảm của các thành
viên đó. Giáo dục gia đình, xét cho cùng là sự giáo dục dựa vào những điều kiện môi trường tốt đẹp
để dạy dỗ con trẻ.
Những điều kiện môi trường tốt đẹp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý của các thành viên trong
mỗi gia đình, đặc biệt rất có ý nghĩa đối với việc hình thành tính cách của trẻ. Ví dụ, mối quan hệ
của các thành viên trong gia đình hài hòa, thân thiết, cho dù có những lúc bất đồng ý kiến, nhưng
về nguyên tắc là đoàn kết thống nhất, các thành viên luôn thấu hiểu, hợp tác với nhau, thì đứa trẻ
không những học được cách giúp đỡ, yêu thương, hợp tác, thấu hiểu lẫn nhau, có sự phát triển hài
hòa về tâm lý, phẩm chất, năng lực… mà còn mang đến cho đứa trẻ cảm giác an toàn, hình thành
nên tính tự giác tiếp thu sự dạy dỗ của cha mẹ. Ngược lại, nếu hoàn cảnh gia đình không tốt, các
thành viên trong gia đình đối xử với nhau như người xa lạ, thường xuyên cãi vã, ích kỷ, đố kị nhau
thì những đứa trẻ lớn lên trong gia đình như vậy, tâm lý sẽ phát triển không lành mạnh, ví dụ như
tình cảm lạnh nhạt, không hợp tác, thậm chí gây những áp lực về tinh thần cho người khác để đạt
được sự cân bằng về tâm lý của bản thân. Những đứa trẻ như vậy rất dễ phạm phải sai lầm trong
cuộc sống. Một cô bé học sinh lớp 7 tại một trường cấp hai nọ có viết trong nhật kí rằng: “Thật
ngưỡng mộ biết bao những bạn học có gia đình đầm ấm, vui vẻ, hàng ngày sau khi đi học về có thể
ngồi ăn cơm, nói chuyện cùng cha mẹ, đó thật là một việc vô cùng hạnh phúc! Mẹ ơi, tại sao lúc
nào mẹ cũng phải vô cớ gây chuyện với cha và con?
Con biết rằng cha rất yêu con, cha vì không muốn con bị thiếu thốn tình cảm nên mới nhẫn nhịn
tiếp tục sống như thế này, nhưng cha mẹ hàng ngày cứ tiếp tục như vậy thì… Cha mẹ có biết
không, mỗi lần nhìn thấy cha mẹ đập bàn đập ghế, con đều hy vọng con chưa hề được sinh ra trên
thế giới này. Như vậy cha sẽ được thanh thản hơn, không cần vì phải tránh mẹ mà đi làm ở thật xa

không về nhà nữa. Tại sao mẹ lại sinh ra một người thừa như con để làm gì? Mẹ vẫn thường nói
sinh con ra là một sai lầm.
Vâng! Sự có mặt của con vốn dĩ là một sai lầm.
Mẹ có biết mỗi lần con nhìn thấy cha mẹ chỉ vì chút chuyện nhỏ mà cãi nhau thì trong lòng cảm
thấy rất đau lòng không?
Mẹ à, con tin rằng mẹ cũng biết cha vì tránh mặt mẹ mà thường đi biền biệt mấy tháng chẳng về
nhà, nhưng mỗi lần cha đến trường thăm con đều dặn con phải nghe lời mẹ! Thật ra cha không biết
rằng con cũng giống cha, chỉ muốn thoát khỏi căn nhà địa ngục này!”.
Trong nhật ký, đứa con đã thể hiện rất rõ sự chán ghét của mình đối với gia đình. Những lời lẽ
khiến người khác phải rùng mình! Thật khó để tưởng tượng được đó chỉ mới là một cô bé học lớp
7!
Có thể thấy rằng, bầu không khí gia đình đầm ấm là điều kiện trước hết để hình thành và phát
triển tâm lý trẻ em một cách tốt đẹp. Một gia đình bình đẳng, hòa hợp sẽ tràn đầy tình yêu thương,
quan hệ giữa mọi người mới được tốt đẹp. Mọi người đều là chủ gia đình, trẻ em không những có
được cảm giác hạnh phúc, an toàn mà còn tự hào thấy mình thuộc về gia đình đó. Khi học tập hoặc
làm việc gì, trẻ em đều cảm thấy có hứng thú, ít lo lắng, phiền muộn, rất có lợi cho việc bồi dưỡng
phẩm chất đạo đức và học tập của trẻ. Để tạo ra bầu không khí gia đình hài hòa đầm ấm thì cha mẹ
cần tôn trọng yêu thương, đồng cam cộng khổ, giúp đỡ lẫn nhau.
Tất nhiên vẫn có những trường hợp “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, nhưng đây không
phải là hiện tượng phổ biến, nếu để trẻ lớn lên trong một môi trường không tốt thì điều đó là một sự
thử nghiệm hết sức nguy hiểm. Điều này hoàn toàn khác với việc để thanh thiếu niên được rèn
luyện trong môi trường nhiều thử thách.
Hiện nay, khuynh hướng tạo cho con một môi trường sống dư thừa về vật chất đã trở nên phổ
biến. Các bậc cha mẹ cho rằng nuôi dưỡng con cái cũng giống như việc trồng một cái cây, chỉ cần
cung cấp cho con những điều kiện vật chất tốt nhất thì trẻ có thể phát triển lành mạnh. Rất nhiều
bậc cha mẹ quá lạm dụng về vật chất, mua đàn piano, mua máy vi tính, mời gia sư cho con Điều
này không xấu nhưng phiến diện. Tất nhiên, nếu không có sự đảm bảo về vật chất thì việc giáo dục
gia đình sẽ gặp khó khăn, nhưng điều kiện quá đầy đủ cũng rất dễ khiến đứa trẻ hư hỏng, chỉ tạo ra
những “cậu ấm cô chiêu” mà thôi. Yêu thương con cái không chỉ thể hiện ở việc thỏa mãn nhu cầu
vật chất của con cũng như kỳ vọng quá nhiều vào con. Cha mẹ không nên ra lệnh cho con. Phần lớn

trẻ em đều hy vọng cha mẹ có thể trở thành những người bạn tâm giao để chúng có thể tâm sự mọi
chuyện. Trong việc tạo cho con cái một môi trường phát triển lành mạnh thì vật chất cũng quan
trọng nhưng phương diện tinh thần mới là điểm mấu chốt.
Thứ nhất, tạo cho con cái một môi trường gia đình tốt đẹp.
Thực tế đã chứng minh, trong số thanh thiếu niên phạm tội thì có đến tám, chín phần mười có
liên quan đến môi trường gia đình. Cha mẹ có tác động đến môi trường gia đình và môi trường gia
đình lại có tác động trực tiếp đến đứa trẻ. Do vậy, cha mẹ bắt buộc phải tạo cho con cái một môi
trường gia đình tốt đẹp, đây là nhiệm vụ quan trọng cần phải hoàn thành.
Thứ hai, cha mẹ phải có những đức tính cao thượng.
Cha mẹ là tấm gương cho con cái, cha mẹ cũng là những thầy cô giáo có ảnh hưởng lớn nhất đối
với trẻ. Mọi lời nói cử chỉ của cha mẹ đều được ghi lại trong trí nhớ của con. Nếu những lời nói dối
của người cha không ngừng được truyền đến tai con mình, khi người cha đó dạy con phải thật thà
thì liệu có tác dụng hay không? Nếu cha mẹ không có những đức tính cao thượng thì khó có thể dạy
con có những phẩm chất tốt đẹp.
Thứ ba, cha mẹ phải có những thói quen tốt. Một nhà văn nổi tiếng đã từng nói: “Nếu cha mẹ có
cuộc sống phóng đãng thì con cái sẽ trở thành những kẻ rượu chè và tội phạm”. Ông còn nói:
“Trong những gia đình cha mẹ có thói quen dung tục sẽ rất dễ tạo ra những kẻ lừa đảo, ác ôn và lũ
vô công rồi nghề”. Những lời cảnh cáo này nên được các bậc cha mẹ coi trọng.
Thứ tư, cha mẹ cần có tinh thần tích cực cầu tiến. Trẻ em rất dễ uốn nắn, cha mẹ nên để cho con
cái thấy được xu hướng chủ yếu của xã hội, để chúng tiếp xúc với những nhân vật và sự việc mang
tính tích cực, từ đó có tinh thần không sợ khó khăn, dũng cảm bước tới, không trở thành một kẻ bất
mãn với xã hội.
Thứ năm, cần quan tâm hơn nữa đến những chi tiết nhỏ trong cuộc sống và tính giáo dục của
hành vi phi ngôn ngữ.
Ảnh hưởng của cha mẹ đối với con cái và sự đánh giá của con cái đối với cha mẹ đều bắt nguồn
từ những chi tiết rất nhỏ trong cuộc sống. Một câu nói dung tục vô thức của cha mẹ, sự oán thán
không cố ý, một biểu hiện đầu hàng trước khó khăn, hay một câu nói không hay về bạn bè, người
thân… tất cả dường như chỉ là những việc rất nhỏ nhặt nhưng lại có ảnh hưởng rất lớn tới đứa trẻ.
Mỗi lời nói, cử chỉ của cha mẹ đều có thể ảnh hưởng đến con mình. Ví dụ, những hành vi phi
ngôn ngữ như sự biểu lộ tình cảm, ánh mắt, quần áo, tư thế… đều mang tính giáo dục trực quan đối

với trẻ, có thể bổ sung, tăng cường, thậm chí thay thế sự giáo dục bằng lời nói. Ví dụ, khi cha mẹ
dùng thái độ nhân từ, vui vẻ để tiếp xúc với trẻ sẽ khiến chúng cảm thấy cha mẹ vừa thân thiết vừa
đáng kính, cha mẹ lúc nào cũng ủng hộ động viên con, cảm nhận được sự hạnh phúc và an toàn của
bản thân, từ đó làm tăng dũng khí và khả năng khắc phục khó khăn của trẻ. Ngược lại, nếu cha mẹ
lúc nào cũng giữ vẻ mặt lạnh lùng sẽ khiến trẻ cảm thấy sợ hãi, xa cách.
Cha mẹ nên tạo ra một hình tượng hoàn mĩ trong mắt trẻ bắt đầu từ chính những biểu hiện, ánh
mắt, tư thế hoặc cách ăn mặc hàng ngày. Điều này rất tốt trong việc tạo lập cho đứa trẻ hình tượng
tốt đẹp về cha mẹ, vô hình trung có tác dụng cảm hóa trẻ, từng bước bồi dưỡng khí chất tốt đẹp và
năng lực cảm nhận cái đẹp của trẻ.
Môi trường phát triển lành mạnh là nền tảng cơ bản tạo ra tố chất tâm lý tốt đẹp ở trẻ, là nền
móng cho sự thành công trong cuộc sống. Gia đình là tế bào của xã hội, có ảnh hưởng lâu dài và
sâu sắc đối với sự hình thành và phát triển tố chất tâm lý của trẻ, do đó, việc tạo dựng hoàn cảnh
gia đình tốt đẹp là điều kiện cơ bản để có được sự phát triển lành mạnh cả về thể chất và tinh thần,
hình thành nên tố chất tâm lý tốt đẹp ở trẻ.
5. Cụ thể hóa việc trò chuyện giữa cha mẹ và con cái
Một số bậc cha mẹ khi trò chuyện cùng con cái thường gặp phải tình trạng: đạo lý đã nói rất rõ
ràng, hơn nữa còn đầy tính triết lý, nhưng con cái vẫn không phục, không biết phải làm thế nào.
Đối với vấn đề này, rất nhiều chuyên gia tâm lý đã đưa ra hướng giải quyết sau: thực ra có một số
vấn đề chỉ cần con cái nghe theo là được, đồng thời cần cho phép con cái được nói ra những nghi
vấn và cách nhìn của riêng chúng. Muốn đạt được mục đích thực sự của việc trò chuyện, cha mẹ
cần phải cụ thể hóa nội dung trò chuyện. Trẻ con rốt cuộc vẫn là trẻ con, trong suy nghĩ của chúng,
tất cả đều rất đơn giản, chúng không muốn nghe những lời thuyết giáo sáo rỗng, không muốn hiểu
những đạo lý cao siêu.
Vậy làm thế nào mới có thể cụ thể hóa được việc trò chuyện?
Để cụ thể hóa việc trò chuyện, cha mẹ phải biết cách tạo ra những vấn đề có tính gợi mở.
Phần lớn các bậc cha mẹ đều phải chịu đựng rất nhiều nhân tố hạn chế của xã hội người lớn, lại
khó tiếp thu tư tưởng mới, do vậy khi giáo dục con cái, họ luôn bị thiếu hụt về ngôn ngữ và tư duy.
Một số bậc cha mẹ không có được nhận thức đúng đắn về hai chữ “trò chuyện”, cho rằng chỉ cần
mình nói và con cái nghe theo thì việc trò chuyện đã thành công rồi. Cách nghĩ này sai lầm ở chỗ,
cha mẹ không đứng ở vị thế bình đẳng để trò chuyện với con cái mà dùng địa vị trên cao của mình

để ra lệnh cho con.
Cô bé Tiểu Thông 14 tuổi, từ nhỏ tới lớn luôn được cha mẹ hết sức cưng chiều. Dù có cuộc sống
như vậy nhưng Tiểu Thông lại không cảm thấy vui, nguyên nhân là do cha mẹ quản lý quá nghiêm
khắc, cô bé không có một chút không gian riêng tư nào. Mối lần nói chuyện với cô bé, mẹ đều có ý
tra hỏi, chất vấn, ví dụ như: “Hôm qua tan học con về muộn như vậy, đã đi đâu?”, “Hôm nay có
người gọi điện đến tìm con, cậu ta là ai?”… Người mẹ còn xem trộm nhật ký của con gái, tự ý mở
xem thư từ của con, kiểm tra phòng của con… Tiểu Thông thực sự không thể chịu đựng được, bèn
phản kháng bằng cách dán một tờ giấy trong phòng mình, trên đó viết: “Không được sự đồng ý của
con thì không được động đến đồ đạc ở trên bàn. Cô bé còn lắp khóa vào ngăn kéo bàn, ngay cả nhật
ký cũng có khóa, khi nghe điện thoại thì cố ý nói là của bạn trai gọi đến để chọc tức mẹ. Người mẹ
vô cùng tức giận, nói con gái đã coi mẹ như kẻ trộm. Quan hệ giữa mẹ và con gái ngày càng căng
thẳng.
Xét về góc độ tâm lý học, có một thuật ngữ gọi là “đối lập phản kháng”, nội dung của nó chủ
yếu là “những người thân nhất thường bị trẻ em coi là mục tiêu đầu tiên để tấn công”. Do vậy, các
bậc cha mẹ trước hết cần tích cực suy nghĩ xem những việc gì con cái có thể tiếp thu được và
những việc gì chúng không thể tiếp thu, sau khi xác định rõ ràng thì tiến hành trò chuyện với trẻ.
Thứ hai, cha mẹ cần dùng hình thức câu hỏi để nói chuyện với trẻ. Rất nhiều chuyên gia cho rằng
“hỏi” chính là một dạng trò chuyện cao cấp, có thể nhanh chóng nâng cao khả năng trò chuyện của
trẻ, hơn nữa còn giúp rèn luyện khả năng tư duy và phản ứng của chúng. Những câu hỏi mà cha mẹ
đặt ra cho con cái tốt nhất nên có tính động viên cổ vũ, sẽ giúp tăng cường tính tích cực của trẻ.
Trò chuyện phải đề cập đến nội dung thực chất, giúp trẻ đặt ra mục tiêu của cuộc đời.
Phần lớn các bậc cha mẹ đều áp dụng biện pháp trò chuyện sai lầm, đó là dùng những lời lẽ hết
sức sâu xa để nói với con cái, nhưng nội dung lại không có tính thực tiễn, ví dụ như “con cần phải
cố gắng học hành”. Cách biểu đạt này sẽ không thể đạt được hiệu quả với lớp trẻ ngày nay, bởi
những lời nói này không có một phương hướng nhất định, thiếu tính thực tiễn. Hơn nữa trẻ em còn
đang trong giai đoạn chưa phát triển toàn diện, chúng làm sao có thể biết được cụ thể cần phải làm
như thế nào, dễ sinh ra tâm lý bất an, lo lắng.
Tiểu Thanh năm nay học lớp 6, rất hoạt bát đáng yêu. Các bạn cùng lớp đều nói cô bé có khả
năng khuấy động phong trào của lớp, chỉ cần ở đâu có cô bé thì ở đó sẽ đầy ắp tiếng cười. Thế
nhưng lúc ở nhà cô bé dường như trở thành một người khác hẳn, nếu cha mẹ không chủ động hỏi

chuyện thì cả ngày cô bé không nói một lời nào. Có lúc cô bé còn dám nói với mẹ những câu như
“mẹ đừng nói nữa”. Cha mẹ của cô bé không thể hiểu nổi con gái. Ngay bạn bè của Tiểu Thanh
cũng cảm thấy cô bé làm như vậy có phần quá đáng. Về sau, rốt cuộc Tiểu Thanh đã nói ra những
suy nghĩ của mình, thì ra hàng ngày tuy cha mẹ của cô bé nói chuyện với cô rất nhiều, nhưng tổng
kết lại thì cũng chỉ quanh quẩn trong 5 câu: “Bữa sáng phải ăn thật no, nếu không sẽ không có sức
để đi học”, “Đi xe trên đường phải cẩn thận, lúc qua đường phải thật chú ý”, “Trên lớp phải chú ý
nghe thầy cô giáo giảng bài”, “Phải hòa đồng với bạn bè”, “Tan học xong phải về nhà ngay, không
được la cà”. Tiểu Thanh cảm thấy vô cùng bực bội, về sau quyết định sẽ không nói gì nữa, cả ngày
chỉ im lặng.
Cha mẹ nào cũng đều quan tâm đến con cái, thường xuyên nhắc nhở con, chỉ lo con xảy ra
chuyện gì không hay hoặc làm sai điều gì. Tình cảm này của cha mẹ có thể hiểu được, nhưng nếu
cứ lặp đi lặp lại những câu nói đó có thể khiến cho trẻ cảm thấy chán ghét, thậm chí khiến chúng
sinh ra tâm lý phản kháng. Do vậy cha mẹ khi trò chuyện với con cần cụ thể hóa vấn đề. Nếu xảy ra
trường hợp như trên thì cần tiến hành trò chuyện cởi mở với con. Cha mẹ cần hiểu rõ con mình, sau
đó giúp đỡ con vạch ra những kế hoạch cụ thể trên đường đời của chúng, giúp chúng đặt ra từng
mục tiêu cụ thể, để chúng từng bước cảm nhận được niềm vui của thành công.
Cần phân tích cụ thể từng vấn đề mà con cái gặp phải trong học tập và cuộc sống.
Khi trò chuyện với con cái, gặp phải những vấn đề cụ thể, cha mẹ cần chú ý hai điểm sau đây:
Thứ nhất: Dựa vào tính cách của trẻ mà dùng những lời lẽ trẻ có thể tiếp thu được.
Mỗi đứa trẻ đều có đặc điểm tính cách khác nhau. Có những đứa trẻ có tính cách hướng ngoại,
nhưng số khác lại hướng nội. Cha mẹ cần dựa vào những đặc điểm tính cách khác nhau của con cái
để tiến hành trò chuyện với con, cố gắng sử dụng những lời lẽ phù hợp với trẻ, như vậy mới đạt
được hiệu quả tốt đẹp.
Thứ hai: Khi trò chuyện cần tôn trọng con cái.
Trong giáo dục con cái thì việc tôn trọng con cái có một vị trí vô cùng quan trọng.
Ví dụ, khi người cha đang ở trong phòng làm việc, đứa con đột nhiên bước vào nói: “Cha ơi, đi
chơi công viên với con nhé!”. Lúc này người cha nên trả lời như thế nào? Có người thì trả lời: “Bảo
mẹ đi cùng con”, có người lại nói: “Con thật không hiểu gì, không thấy cha đang bận à, tự con đi
chơi đi”, một số khác thì trả lời: “Hừm, mau đi chơi đi, đừng làm phiền cha nữa”… Những cách trả
lời này vô hình trung chính là biểu hiện của việc không tôn trọng con cái.

Thực ra đây chính là một cơ hội tốt để trò chuyện cùng con cái. Lúc này người cha có thể nói rõ
để con hiểu rằng mình còn có công việc phải hoàn thành, có thể trả lời con như sau: “Cha vẫn còn
công việc chưa làm xong, nếu chưa làm xong việc mà đi chơi cùng con thì rất có thể cha sẽ bị trách
mắng, cũng giống như thầy cô giáo phê bình học sinh không hoàn thành bài tập vậy”. Hoặc cũng có
thể tạm dừng công việc một lát, hẹn trước thời gian đi chơi với con, hết khoảng thời gian đó sẽ
quay lại làm việc…
Tôn trọng con cái không chỉ là lời nói suông mà phải thể hiện ở hành động cụ thể, cha mẹ không
nên nghĩ rằng “trẻ con không hiểu biết” mà né tránh trách nhiệm của mình.
6. Tin tưởng con
Có thể coi việc giáo dục con cái giống như thả diều, nếu giữ dây chặt quá thì diều không lên cao
được, thả lỏng quá cũng không xong. Đây là một vấn đề không đơn giản. Có người nói sự tin tưởng
giống như một bình nước trên sa mạc, tuy ít nhưng cũng có thể làm dịu cơn khát, lại có người nói
sự tin tưởng giống như ngọn lửa trong đêm đen, tuy yếu ớt nhưng cũng có thể soi sáng đường đi.
Sự tin tưởng là nhân tố không thể thiếu trong bước đường thành công của mỗi người, với con cái
cũng vậy.
Cha mẹ cần phải học cách làm thế nào để giáo dục con cái, học cách hóa giải những băn khoăn
trong lòng con trẻ. Tin tưởng con cái nghĩa là phải nhận thấy ưu điểm của con, thường xuyên động
viên và khen ngợi con.
Trong cuộc sống chúng ta thường nghe các bậc cha mẹ than thở rằng: “Con tôi thế là hỏng hẳn!
Học hành đã chẳng ra sao lại còn ham chơi. Tôi chẳng còn hy vọng gì vào nó nữa”. Cũng có một số
cha mẹ áp dụng phương pháp giáo dục bằng roi vọt. Đây đều là những biểu hiện của việc không tin
tưởng con cái. Thật ra không có đứa trẻ nào hư hỏng, chỉ cần cha mẹ kịp thời phát hiện và uốn nắn,
có một sự tin tưởng nhất định đối với chúng, thì những đứa trẻ này hoàn toàn có thể thay đổi. Bản
thân mỗi đứa trẻ đều có khả năng tự khống chế, nhưng khả năng này rất dễ bị làm mất đi bởi sự
thiếu tin tưởng của cha mẹ. Chuyên gia giáo dục Makarenko của Liên Xô (cũ) đã từng nói: “Nếu
không có tình yêu thương thì không thể giáo dục được”. Nhà văn nổi tiếng Maxim Gorki cũng từng
phát biểu: “Ai yêu trẻ thì cũng sẽ được trẻ yêu lại. Chỉ những người thương yêu con trẻ mới có thể
dạy dỗ được chúng”. Nếu cha mẹ yêu thương con cái thì càng phải tin tưởng chúng. Sự tin tưởng
của cha mẹ sẽ tạo ra động lực rất lớn thúc đẩy đứa trẻ sửa đổi bản thân. Điều này có hiệu quả hơn
hẳn so với cách giáo dục bằng lời nói hay roi vọt.

Có một cuộc thử nghiệm về giáo dục hết sức nổi tiếng như sau: Các nhà khoa học chọn một số
học sinh vừa mới vào cấp 3 bất kì phân thành hai lớp, thành tích của các em là tương đương nhau.
Nhưng ở lớp thứ nhất, các thầy cô giáo thường xuyên nói với học sinh của mình rằng: “Các em học
sinh ở lớp này là những người đạt kết quả cao nhất trong kỳ thi, được nhà trường đặc biệt tuyển
chọn ra, có thành tích học tập rất tốt. Tương lai trong số các em sẽ xuất hiện những nhân tài xuất
chúng, sẽ trở thành những nhà ngoại giao, nhà chính trị hay chủ doanh nghiệp ưu tú… Nói tóm lại,
các em là những người giỏi nhất”. Trong ba năm học cấp 3, học sinh ở lớp này thường xuyên được
nghe những lời lẽ động viên khen ngợi như vậy, còn học sinh ở lớp còn lại thì không. Kết quả là,
sau khi hết cấp 3, số học sinh của lớp thứ nhất thi đỗ đại học nhiều hơn hẳn so với lớp thứ hai, và
đúng như lời các thầy cô giáo đã nói, trong số các học sinh này đã xuất hiện rất nhiều nhân tài xuất
chúng, còn phần lớn học sinh ở lớp thứ hai chỉ là những người bình thường.
Thí nghiệm này cho thấy sự tin tưởng có thể tạo ra điều kì diệu. Không ai là không thích những
điều tốt đẹp, trẻ em lại càng như vậy. Cha mẹ cố gắng tin tưởng con cái là một sự khẳng định rất
lớn đối với chúng.
Cha mẹ nên tin tưởng con cái của mình và không nên biến những yêu cầu của mình đối với con
cái thành một sự ép buộc, chỉ có động viên, khen ngợi mới thực sự giúp trẻ tiến lên phía trước.
Cần thể hiện sự tin tưởng con cái ở hành động thực tế
Trong thực tế, thành tích học tập của trẻ em cao hay thấp không liên quan nhiều đến trí thông
minh của chúng. Chính sự tin tưởng của cha mẹ đối với con cái lại ảnh hưởng trực tiếp đến tình
cảm, tâm lý và thành tích học tập của trẻ. Bản thân mỗi đứa trẻ đều có tiềm năng rất lớn, cha mẹ
cần cảm thông và tin tưởng con cái mới có thể hiểu và giúp chúng đạt được thành công.
Tiểu Thúy là một cô gái nông thôn nhưng hiện đang học đại học, cô là niềm tự hào của thôn
làng. Khi nhớ lại thuở nhỏ đi học, cô vô cùng cảm kích công ơn của cha mẹ. Tuy Tiểu Thúy chỉ là
một người dân quê nghèo khó, hơn nữa lại là con gái, nhưng cha mẹ cô luôn kỳ vọng cô có thể nhờ
con đường học hành mà thoát khỏi cảnh lam lũ. Điều làm cho Tiểu Thúy cảm động hơn nữa là mặc
dù cha mẹ hết sức kỳ vọng vào cô nhưng từ trước đến giờ chưa từng mang việc học hành ra làm áp
lực đối với con, cũng chưa từng hỏi thành tích học tập của con gái. Không phải cha mẹ Tiểu Thúy
không quan tâm đến cô mà bởi vì họ hết sức = tin tưởng vào con gái mình. Chính điều này đã giúp
Tiểu Thúy thi đỗ đại học một cách thuận lợi, hoàn thành được giấc mộng “bay cao bay xa” của cha
mẹ.

Đương nhiên, sự tin tưởng đối với con cái không chỉ dừng lại ở lời nói mà phải thể hiện ở việc
làm cụ thể. Thứ nhất: Tin tưởng con cái có nghĩa là phải để cho con học cách tự quyết định.
Nếu cha mẹ thực sự lo nghĩ về con cái thì không nên đứng ra lo liệu mọi việc cho con mà hãy để
con tự quyết định. Thứ hai: Tin tưởng con cái có nghĩa là phải khẳng định sự tiến bộ của con.
Cha mẹ nên thường xuyên động viên cổ vũ con, ví dụ như: “Cha mẹ tin rằng con nhất định sẽ thi
tốt”, “Cha mẹ cho rằng con có đủ khả năng tự hoàn thành việc này”… Cho dù con bạn thất bại, bạn
cũng phải nhìn thấy sự tiến bộ trong thất bại của con, chỉ cần có tiến bộ về thái độ cũng đáng được
biểu dương.
Thứ ba: Phải thấu hiểu con cái.
Ví dụ, khi kết quả thi của con không tốt, trong lòng thấy không vui, muốn trò chuyện cùng cha
mẹ để giảm bớt gánh nặng về tâm lý, nếu khi đó cha mẹ không thấu hiểu tâm sự của con mà luôn
miệng trách mắng con như vậy đã thể hiện rõ sự không tin tưởng con cái, kết quả là làm tổn thương
lòng tự trọng của con, khiến chúng cảm thấy tự ti và sợ hãi, mất đi chí tiến thủ. Ngược lại, nếu cha
mẹ có lòng tin đối với con cái thì cho dù chúng có gặp thất bại cũng sẽ đủ tự tin để đối mặt với thử
thách tiếp theo. Bởi vậy, khi thấy con học hành sút kém, trước hết cần tìm hiểu nguyên nhân.
Tin tưởng con đôi lúc thể hiện ở một câu nói Tin tưởng con nghĩa là để chúng tự làm những việc
vừa với sức mình; gặp việc khó hơn một chút thì cha mẹ cần hướng dẫn, động viên; đối với những
việc đặc biệt khó thì để chúng tự lượng sức mà làm. Giáo dục con cái cần tuân theo những nguyên
tắc này mới có thể giúp chúng đi theo con đường đúng đắn.
Năm 1996 ở nước Mĩ có một thanh niên không có học thức cao nhưng tràn đầy chí hướng và
nhiệt huyết. Khi đó ngành thương mại điện tử vẫn chưa thịnh hành, nhưng chàng trai đó với con
mắt biết nhìn xa trông rộng đã nhận ra tương lai phát triển rực rỡ của ngành này, bèn quyết định
làm một người đi tiên phong trong lĩnh vực thương mại điện tử. Nhưng muốn phát triển được thì
cần một nguồn vốn hùng hậu, đây chính là vấn đề lớn mà anh phải đối mặt. Sau đó, anh nhớ ra cha
mẹ mình có khoản lương hưu hơn ba trăm nghìn đô la, bèn quyết định thử một phen. Sau khi nghe
con trai giải thích tỉ mỉ về ý định của mình, cha mẹ anh nhanh chóng quyết định đưa hết tiền cho
con, đồng thời nói với con rằng: “Tuy cha mẹ không biết gì về mạng internet, càng không biết
thương mại điện tử là gì nhưng cha mẹ tin tưởng con, con trai của cha mẹ nhất định sẽ thành
công!”. Nhờ nguồn vốn này của cha mẹ, chàng thanh niên gây dựng được sự nghiệp của mình,
ngày nay đã trở thành giám đốc điều hành trang web bán lẻ Amazon nổi tiếng trên toàn thế giới –

Jeff Bezos. Chúng ta không thể phủ nhận một điều là cha mẹ Jeff Bezos đã có ảnh hưởng vô cùng
quan trọng, những lời nói tin tưởng của cha mẹ đã mang lại cho Bezos sự động viên tinh thần rất
lớn.
Trong mỗi đứa trẻ đều tồn tại tâm lý phản kháng, do vậy cha mẹ không nên áp dụng những biện
pháp quá nghiêm khắc để bắt ép con cái, giáo dục không thể dựa trên những biện pháp cưỡng ép để
thành công. Cha mẹ hãy tin tưởng vào con cái, chúng cần được cha mẹ động viên, khích lệ và tin
tưởng. Cha mẹ có thể nói với con những câu như: “Con là một đứa trẻ rất có năng khiếu, cha mẹ tin
rằng con nhất định có khả năng làm mọi việc một cách xuất sắc”. Nếu được nghe những lời nói đó
của cha mẹ, đứa trẻ nhất định sẽ rất vui mừng, lòng tự tin được nâng cao, từ đó càng cố gắng học
hành hơn, bởi chúng không muốn phụ lòng mong mỏi của cha mẹ dành cho mình.
Cha mẹ cần dành cho con những khoảng không gian riêng, tin tưởng chúng có khả năng phân
biệt đúng sai. Trên nền tảng của sự tin tưởng này, cha mẹ có thể dễ dàng tạo được mối quan hệ tốt
đẹp với con. Nếu cha mẹ quá lo lắng cho con cái, thay chúng chịu trách nhiệm đối với mọi việc thì
đứa trẻ rất dễ sống thiếu trách nhiệm. Bởi vậy cha mẹ nên bớt lo toan đi một chút, những việc gì
của con cái thì nên để chúng tự làm. Vì tương lai của con cái, cha mẹ phải tin tưởng chúng!
7. Nói với con những lời dễ hiểu
Khi trả lời những câu hỏi của trẻ, cha mẹ nhất định phải dùng cách đơn giản mà trẻ có thể hiểu
được để biểu đạt. Không nên dùng những lời lẽ dài dòng, rắc rối làm cho trẻ sợ, những tri thức
khoa học cao siêu này trẻ sẽ dần dần lĩnh hội được khi lớn lên.
Bé Chi năm nay 3 tuổi, đang học lớp mẫu giáo, là một cô bé rất lanh lợi đáng yêu, duy chỉ có
một thói quen xấu là ở nhà không chịu uống nước mà chỉ thích uống coca, sau khi đi lớp cũng
không thay đổi, nếu không được uống coca thì quấy khóc không yên. Cha mẹ cô bé không biết làm
thế nào, đành chịu thua nhưng trong lòng vô cùng lo lắng.
Một hôm đã khá khuya rồi nhưng bé Chi vẫn đòi uống coca. Cha mẹ không đồng ý, cô bé lập tức
kêu khóc, luôn miệng nói: “Con muốn uống coca! Con muốn uống coca!”.
Cha mẹ cô bé liền tận dụng cơ hội nhà đang có khách là một vị tiến sĩ hóa học, nhờ ông giải
thích với cô bé tác hại của coca. Vị tiến sĩ nọ đồng ý, giải thích với cô bé “mê coca” này rằng:
“Trong coca có cafein và các chất phụ gia… Uống nhiều không tốt cho sức khỏe của trẻ con!”.
Do khách là người lạ, lại có danh hiệu “tiến sĩ” nên lúc đầu cô bé ngồi yên nghe giải thích,
nhưng một lúc sau cô bé không nhẫn nại được nữa, lại khóc đòi uống coca. Vị tiến sĩ liền nói:

“Không phải bác đã nói với cháu rồi sao? 62 Coca có chất cafein, uống nhiều không tốt đâu!”.
Bé Chi liền trả lời: “Bác nói gì mà cháu nghe không hiểu!”, rồi cô bé lại chạy ra chỗ tủ lạnh đòi
uống coca. Bà nội cô bé thấy vậy liền lập tức đứng chắn cửa tủ lạnh, bé Chi liền phụng phịu nói:
“Cháu khát nước, cháu muốn uống coca!”.
Bà nội bèn ngồi xuống ôm cô bé vào lòng, nói: “Cháu đừng vội, bà cháu ta hãy đi xem cái này
một chút đã…”. Nói xong bà bế cô bé ra cạnh cửa sổ, mở cửa ra và hỏi: “Cháu hãy nhìn xem bên
ngoài cửa sổ, có mặt trăng và các vì sao phải không?”. Cô bé nhìn một lát rồi trả lời bà: “Có nửa
vầng trăng và rất nhiều sao ạ”.
Bà nội lại hỏi: “Trời tối rồi phải không? Cháu không nhìn thấy nữa phải không? Ở lớp mẫu giáo,
khi trời tối rồi thì các bạn nhỏ làm gì?”. “Trời tối rồi thì các bạn đều đi ngủ ạ. Bà không biết à?”.
Bà nội vẫn hỏi tiếp: “Thế có bạn nhỏ nào có thể không ngủ không?”. “Không có, tất cả đều phải đi
ngủ! Ai mà không ngủ thì không phải là đứa trẻ ngoan!”. “Vậy cháu xem trời đã tối như thế này
rồi, mọi người đều đi ngủ rồi, coca không phải cũng đã đi ngủ rồi sao?”.
Bé Chi liền nói: “Ai cũng phải đi ngủ, nếu không cô giáo sẽ không quý bạn đó nữa!”. “Cháu
xem, trời đã tối như vậy, coca cũng đi ngủ rồi. Tối nay cháu không được uống coca nữa, hiểu
không?”. Bé Chi gật gật đầu, chào bà rồi theo mẹ đi ngủ.
Nguyên nhân trẻ không nghe lời là do chúng không hiểu ý nghĩa câu nói của bố mẹ. Tại sao đứa
trẻ lại có thể tin vào lý do “coca đã đi ngủ rồi”, một lý do vô cùng hoang đường trong mắt của
người 63 lớn? Bởi vì trình độ và tiêu chuẩn nhận thức của trẻ rất khác so với người lớn, nhưng cha
mẹ thường quên mất điều này, chỉ chú tâm vào giảng giải những kiến thức quá chính xác, quá khoa
học, đối với trẻ em, đây là những lời vô cùng khó hiểu.
Cha mẹ cần phải hiểu rõ, trong việc trò chuyện hàng ngày giữa cha mẹ và con cái, vấn đề mấu
chốt không phải mình nói gì mà là con mình hiểu và cảm thụ được những gì! Khi trò chuyện, cần
tránh những điều “đao to búa lớn”. Nếu cha mẹ đưa ra những lời giải thích quá cao siêu, đứng trên
góc độ của người lớn để giảng giải cho trẻ thì sẽ chỉ khiến chúng cảm thấy khó hiểu. Có thể thấy
rằng trẻ em rất khó tiếp thu những lời thuyết giáo “đao to búa lớn”.
Chương 3: Đi vào thế giới nội tâm của trẻ
Cùng với việc hiểu con, các bậc cha mẹ phải tạo cho con một không gian riêng, để cá tính của
con được tự do phát triển, trẻ lớn lên khỏe mạnh và vui vẻ.
1. Tìm hiểu hứng thú và sở thích của con

Mỗi đứa trẻ là một cá thể độc lập, có nguyện vọng, yêu cầu, hứng thú và sở thích riêng. Nhà triết
học Nietzsche đã từng nói: “Muốn biết bạn là người như thế nào, chỉ cần nhìn vào những sở thích
của bạn”. Sở thích chính là “những thứ mà bạn cảm thấy hứng thú”. Hứng thú có tác dụng rất lớn
đối với sự trưởng thành của trẻ. Bởi vậy các bậc cha mẹ cần dành nhiều thời gian, sự kiên nhẫn để
tìm hiểu thế giới nội tâm của trẻ, hướng dẫn trẻ phát triển lành mạnh và toàn diện.
Lưu Gia hiện là sinh viên của trường đại học Bắc Kinh. Cha mẹ cậu là những người rất quan tâm
đến con cái, khi phát hiện thấy con mình có hứng thú với toán học đã ra sức phát huy khả năng của
cậu. Khi còn đang học tiểu học, Lưu Gia đã rất thích thú tìm hiểu nguyên lý hoạt động của môtơ,
cậu bèn tháo tất cả môtơ ở nhà ra để tìm hiểu và việc làm này lại được bố mẹ của cậu ủng hộ. Nhờ
vậy, Lưu Gia đã học được rất nhiều kiến thức không có trong sách vở, đồng thời có sự thích thú sâu
sắc đối với toán học. Cha mẹ của cậu cũng luôn động viên, hướng dẫn cậu học tập, sự nhiệt tình
học hỏi của Lưu Gia đối với toán học đến tận bây giờ không hề thuyên giảm.
Hứng thú là điểm mấu chốt trong học tập. Bồi dưỡng hứng thú của con cái đối với nhiều lĩnh
vực khác nhau, giúp chúng phát triển toàn diện là điều quan trọng trong việc hướng con cái đến với
thành công. Ngoài ra, thông qua việc bồi dưỡng hứng thú và sở thích của con cái, cha mẹ sẽ thành
công trong việc dạy con những đạo lý làm người, giúp chúng có được tinh thần chịu khó chịu khổ,
dũng cảm lạc quan.
Việc bồi dưỡng hứng thú của con cái không thể tách rời sự giúp đỡ của cha mẹ. Hoàn cảnh gia
đình, thái độ và phương pháp giáo dục của cha mẹ có tác dụng nhất định đối với sự trưởng thành
của trẻ. Do vậy, các chuyên gia đã chỉ ra rằng, một bầu không khí gia đình hòa thuận, dân chủ có
thể góp phần thúc đẩy sự trưởng thành của trẻ. Bất kì sự việc nào khi mới bắt đầu cũng có thể tạo ra
hứng thú cho trẻ, nhưng sau một thời gian chúng sẽ trở nên phiền phức, rắc rối với trẻ. Lúc này cần
đến sự hướng dẫn, động viên cổ vũ của cha mẹ, đặc biệt là khi trẻ gặp khó khăn thì cha mẹ cần
cùng với trẻ khắc phục. Trong quá trình trưởng thành, con trẻ không thể tránh khỏi khó khăn, cha
mẹ cần giúp đỡ, động viên, hướng dẫn con vượt qua khó khăn để giành thắng lợi, giúp con dũng
cảm đối mặt với thách thức trong cuộc sống.
Việc mở rộng tầm nhìn đối với thế giới tự nhiên cũng rất quan trọng cho sự phát triển hứng thú
của trẻ. Nếu trẻ em không có cơ hội tiếp xúc với thế giới tự nhiên thì sẽ rất khó nảy sinh hứng thú,
cha mẹ cũng khó lòng phát hiện ra hứng thú của trẻ. Bởi vậy, các bậc cha mẹ cần tạo nhiều cơ hội
cho con được tiếp xúc với thiên nhiên, khi phát hiện thấy trẻ thích thú với sự vật nào đó thì cần bồi

dưỡng, động viên, cổ vũ trẻ tìm tòi, sáng tạo.
Trong học tập, trong cuộc sống hay quá trình trưởng thành của trẻ, hứng thú có vai trò vô cùng
quan trọng. Bởi vậy, cha mẹ cần bồi dưỡng và phát triển hứng thú của trẻ, trước hết nên học cách
phát hiện hứng thú và sở thích của con. Thứ nhất, cha mẹ cần hiểu được hứng thú và sở thích của
trẻ thông qua những câu hỏi chúng đặt ra, từ đó hướng dẫn, động viên khích lệ ham muốn học hỏi
của chúng. Trẻ em đặc biệt thích đặt ra các câu hỏi “tại sao”, “như thế nào”. Khi đối mặt với những
câu hỏi thiên hình vạn trạng của trẻ, có bậc cha mẹ cảm thấy rất phiền phức. Tuy nhiên, những câu
hỏi này lại là khởi đầu cho ham muốn học hỏi của trẻ, đánh dấu hứng thú và sở thích của chúng,
cũng là dấu hiệu báo trước khả năng tư duy của chúng. Bởi 67 vậy, khi đối mặt với nhiệt tình ham
học hỏi và tinh thần tìm tòi khám phá của trẻ, các bậc cha mẹ cần hết sức kiên nhẫn, đồng thời phải
biết cách phát hiện ra hứng thú và sở thích của trẻ từ chính những câu hỏi đó, giúp chúng giải thích
được “tại sao”và nhận thức được “là cái gì”.
Nhà bác học thiên tài Edison, tác giả của hơn 2000 phát minh, khi còn nhỏ rất thích đặt câu hỏi
“tại sao”. Thầy giáo của Edison cho rằng cậu là một đứa trẻ ngốc nghếch, không thể dạy dỗ được.
Sau khi về nhà, Edison đem điều thầy giáo nói kể lại với mẹ. Bà mẹ nhận thấy đó không thể là một
thầy giáo tốt, bèn làm thủ tục thôi học cho con, sau đó tự dạy con học ở nhà. Trong quá trình dạy
Edison học, bà mẹ luôn khuyến khích tinh thần ham học hỏi của con trai thông qua các câu hỏi “tại
sao”. Thứ hai, phát hiện ra hứng thú và sở thích của trẻ từ những trò chơi. Bản tính của trẻ con là
thích chơi đùa. Có thể thông qua một số trò chơi mang tính trí tuệ để kích thích hứng thú của trẻ đối
với một sự vật nào đó. Cha mẹ cũng có thể tận dụng các kì nghỉ cuối tuần, các dịp lễ tết để cùng
chơi đùa với trẻ, từ đó lưu ý xem con mình yêu thích những loại hàng hóa, sách vở hay cảnh vật
nào. Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể cùng trẻ viết chữ, vẽ tranh, cắt dán thủ công, sửa chữa đồ dùng,
nấu nướng…, từ đó biết được hứng thú và tài năng của trẻ.
Nhưng điều cha mẹ cần chú ý nhất là, do đại não của trẻ chưa phát triển hoàn thiện nên những
việc mà chúng thấy hứng thú chỉ là sự hiếu kỳ trong chốc lát, 68 cha mẹ cần kịp thời hướng dẫn,
uốn nắn trẻ biết tìm tòi suy nghĩ, học được tri thức khoa học từ chính những hứng thú của mình,
giúp trẻ giữ được lâu dài những hứng thú đó. Thứ ba, khi trẻ có biểu hiện hứng thú và yêu thích
một sự vật nào đó, cha mẹ cần động viên chúng.
Trong mắt trẻ, cha mẹ là những “nhà phê bình” chính xác nhất, chúng rất mong có được sự
khẳng định của cha mẹ. Nhưng một số bậc cha mẹ do không biết được điều này nên thường có thái

độ “đả kích” đối với trẻ, làm thui chột ham muốn học hỏi của chúng. Do vậy cha mẹ cần học cách
biểu dương và động viên con cái sao cho phù hợp.
Cuối cùng, giúp trẻ biến hứng thú gián tiếp thành hứng thú trực tiếp.
Hứng thú gián tiếp là gì? Ví dụ, một học sinh không có hứng thú với môn toán nhưng đã đặt ra
mục tiêu rất rõ ràng là phải thi vào một trường đại học danh tiếng, do đó kết quả học tập của cậu rất
cao. Đây là một dạng hứng thú gián tiếp. Đương nhiên, hứng thú trực tiếp mới là động lực mạnh
mẽ và lâu dài nhất. Bởi vậy, khi đối diện với trường hợp này, cha mẹ cần cố gắng giúp con biến
hứng thú gián tiếp thành trực tiếp.
2. Thường xuyên khen ngợi và cổ vũ động viên con
Một số bậc cha mẹ thường dùng biện pháp cố tình đánh giá thấp con để dạy dỗ chúng. Họ cho
rằng không nên khen ngợi con, khen ngợi sẽ khiến chúng không chịu cố gắng. Nhưng thực tế
không phải như vậy, đôi lúc chỉ một câu cha mẹ thuận miệng nói ra có thể ảnh hưởng đến cả cuộc
đời đứa trẻ.
Lưu Mẫn là một cô bé đáng yêu nhưng rất thiếu tự tin vào bản thân. Một lần, tại lớp học thêm
tiếng Anh, Lưu Mẫn đã ôm lấy cô giáo mà khóc. Sau khi trò chuyện cô giáo được biết, mẹ của Lưu
Mẫn là một người theo đuổi sự toàn diện, từ trước đến nay bà chưa từng khen ngợi con gái. Khi
Lưu Mẫn đạt thành tích đứng thứ hai của lớp, bà cũng chỉ cho rằng con gái mình cần cố gắng hơn
nữa để được đứng đầu. Dường như bà không nhìn thấy ưu điểm mà chỉ thấy toàn khuyết điểm của
con gái. Lâu dần Lưu Mẫn đánh mất sự tự tin vào bản thân. Thật ra cô bé mới đang học lớp 4,
chuẩn bị lên lớp 5, là một đứa trẻ rất thông minh, chỉ đôi lúc không được cẩn thận. Cách làm của
mẹ Lưu Mẫn không có lợi cho sự trưởng thành của cô bé, thậm chí còn có thể dẫn tới tâm lý buông
xuôi ở trẻ.
Cô giáo đã lấy một loạt ví dụ về việc Lưu Mẫn học rất khá môn tiếng Anh, như nhớ kỹ từ mới,
viết câu rõ ràng, đọc bài khóa lưu loát… để giúp cô bé lấy lại tự tin. Về sau cô giáo còn đến nói
chuyện với cha mẹ của Lưu Mẫn, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khen ngợi và động viên trẻ,
không nên yêu cầu quá toàn diện. Cha mẹ của Lưu Mẫn đã tiếp thu ý kiến của cô giáo và bắt đầu
khen ngợi, động viên con gái mình.
Dần dần Lưu Mẫn đã lấy lại được sự tự tin, kết quả học tập cũng ngày càng cao. Lòng tự trọng
của trẻ em rất lớn, bởi vậy chúng đặc biệt cần sự công nhận, động viên và khen ngợi của cha mẹ,
cần cha mẹ cho chúng lòng tự tin. Dù cha mẹ có dạy dỗ con cái phải noi gương người khác thì cũng

cần chú ý đến phương pháp giáo dục, ví dụ, khi muốn con học tập những đứa trẻ khác thì nên nói
rằng: “Trong lòng cha mẹ con đã rất giỏi rồi, nhưng nếu về lĩnh vực này con có thể làm tốt như bạn
X thì sẽ càng giỏi hơn”. Như vậy trẻ sẽ dễ dàng tiếp nhận và từ đó cố gắng để tiến bộ hơn. Sự khen
thưởng và động viên của cha mẹ là cơ sở giúp con cái đi tới thành công. Khi bé Minh mới được 1
tuổi 5 tháng, mẹ đã bắt đầu dạy bé học viết chữ. Người mẹ sau khi viết xong chữ mẫu lên giấy thì
để bé Minh tập viết theo từng nét một. Thời gian mới bắt đầu luyện tập, bàn tay của bé Minh cầm
bút còn chưa chắc, chữ to nhỏ không đều nhưng lại rất sinh động và thú vị. Cậu bé còn vừa viết chữ
vừa đọc ê a: “A, cờ a ca huyền cà, cờ a ca sắc cá…”.
Tuy vậy, khi nhìn vào những gì cậu bé viết ra chỉ thấy toàn những nét nguệch ngoạc. Mặc dù
vậy, mẹ của cậu bé không bao giờ cười nhạo con, hơn nữa còn không ngừng tán dương đứa trẻ:
“Giỏi quá! Con của mẹ thật giỏi, hơn mẹ hồi bé rất nhiều! Con chắc chắn có thể viết đẹp hơn thế
nữa…”. Những lời động viên khen ngợi này của mẹ làm cậu bé càng tích cực và chủ động học viết,