SKKN MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KỸ NĂNG THÍ NGHIỆM TRONG DẠY VÀ HỌC VẬT LÝ 6

Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BA TRI
TRƯỜNG THCS AN NGÃI TRUNG
==============
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KỸ NĂNG
THÍ NGHIỆM TRONG DẠY VÀ HỌC VẬT LÝ 6
Đề tài thuộc lĩnh vực chuyên môn: Vật Lý
Họ và tên người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh
Chức vụ: Giáo viên.
Sinh hoạt tổ chuyên môn: Lý – Công Nghệ - Thể Dục
An Ngãi Trung, tháng 05/2013
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 1
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Bối cảnh của đề tài :
Hiện nay việc nâng cao chất lượng giáo dục là một trong những vấn đề
quan tâm hàng đầu trong xã hội. Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục đang nổ
lực đổi mới phương pháp dạy học theo hướng “ tích cực hoá hoạt động học tập
của học sinh nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh”, theo đó giáo
viên phải coi trọng việc rèn luyện các kĩ năng cho học sinh, phải phối hợp chặt
chẽ những nổ lực của mỗi học sinh với việc học tập hợp tác trong nhóm, phải
biết tổ chức các hình thức hoạt động học tập kết hợp với việc vận dụng các
phương tiện dạy học hiện đại, tổ chức cho học sinh hoạt động để tự chiếm lĩnh
kiến thức theo mục tiêu chuẩn kiến thức và kĩ năng.
Năm học 2012-2013 cùng với toàn ngành Giáo dục và Đào tạo, trường
THCS An Ngãi Trung tiếp tục xây dựng nhà trường theo mô hình “ Trường học
thân thiện, học sinh tích cực” do Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động. Cũng như
các trường khác, trường THCS An Ngãi Trung không ngừng phấn đấu đổi mới
phương pháp giảng dạy hướng tới việc “tích cực hóa các hoạt động học tập của

học sinh” nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy học trong nhà trường. Trong
những sự nổ lực đổi mới ấy, việc xây dựng cho học sinh một phương pháp học
tập đúng với đặc trưng bộ môn là một việc hết sức cần thiết vì nó là điều kiện để
nâng cao chất lượng dạy và học.
II. Lí do chọn đề tài :
Môn vật lý là môn khoa học thực nghiệm, kiến thức bài học được rút ra
từ sự quan sát các hiện tượng và quá trình vật lý, những kết luận phải được rút
ra sau khi tiến hành thí nghiệm do đó yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học
môn vật lý là phải hướng tới việc tạo điều kiện cho học sinh tự chiếm lĩnh kiến
thức thông qua hoạt động thực nghiệm.
Ở bậc trung học cơ sở, đối với học sinh lớp 6, mặc dù các em đã được
học về khoa học tự nhiên ở bậc tiểu học, những hiểu biết về nội dung khoa học
của môn vật lý đã có trong tầm hiểu biết của các em, nhưng phương pháp học
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 2
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
môn vật lý đối với các em là hoàn toàn mới lạ. Vì vậy việc rèn cho học sinh lớp
đầu cấp trung học cơ sở một số kỹ năng cần thiết để làm phương tiện tiếp nhận
kiến thức môn vật lý là việc rất quan trọng, nó có tính quyết định phương pháp
học tập bộ môn của các em về sau này, đồng thời cũng góp phần nâng cao chất
lượng học bộ môn Vật lý ở bậc trung học cơ sở.
Vì lý do trên, tôi quyết định chọn đề tài : “Một số biện pháp rèn kĩ
năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6” để nghiên cứu, vận dụng vào
giảng dạy.
III. Phạm vi nghiên cứu và áp dụng:
Đề tài được nghiên cứu và áp dụng trong phạm vi các bài học trong
chương trình vật lý lớp 6 đối với học sinh ở vùng nông thôn tại trường THCS
An Ngãi Trung – Huyện Ba Tri – Tỉnh Bến Tre.
IV. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài :
Học sinh có được một số kĩ năng cần thiết để làm thí nghiệm vật lý, từ đó
nắm được kiến thức trong chương trình vật lý THCS một cách chủ động.

Phát huy nổ lực cá nhân của mỗi học sinh trong hoạt động học tập hợp
tác, có kỹ năng làm việc nhóm, bước đầu biết cách tổ chức hoạt động nhóm
Thông qua các hoạt động học tập học sinh có thể tự chiếm lĩnh kiến thức
theo mục tiêu bài học mà giáo viên đã xác định.
Điểm mới trong nội dung nghiên cứu này là việc “Khai thác kiến thức
của học sinh để tạo ra các hoạt động học tập tích cực cho chính các em”.
V. Phương pháp nghiên cứu :
a) Về lí luận:
Nắm vững bản chất, thực hiện đúng qui trình của các phương pháp đặc
trưng bộ môn vật lý như: thí nghiệm, thực nghiệm, dạy các hiện tượng, dạy các
khái niệm, dạy các đại lượng và dạy các định luật vật lý. Chú trọng các ưu điểm,
nhược điểm của mỗi phương pháp để bổ sung lẫn nhau sao cho phù hợp với đặc
điểm của đối tượng học sinh.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 3
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
Thực hiện khẩu hiệu “Trăm nghe không bằng một thấy, Trăm thấy
không bằng một làm. Ta làm - Ta sẽ học được”
Phương châm đổi mới chung là tạo điều kiện để học sinh được:
“Suy nghĩ nhiều hơn, thảo luận nhiều hơn, làm việc nhiều hơn"
b) Về thực tiễn:
Khai thác vốn kiến thức của học sinh, tổ chức tốt các hoạt động học tập
cho các em nhằm phát huy mạnh mẽ những nỗ lực cá nhân của mỗi học sinh
trong hình thức học tập hợp tác tổ, nhóm.
Sử dụng, khai thác tốt các phương tiện, thiết bị dạy học sẵn có trong nhà
trường đồng thời hướng dẫn, khuyến khích học sinh cùng tham gia tự làm
những đồ dùng học tập hoặc sưu tầm những thiết bị đơn giản dễ tìm nhưng có
giá trị về khoa học giáo dục.
Coi trọng việc sử dụng các thiết bị dạy học tiên tiến hỗ trợ cho việc đổi
mới phương pháp dạy học, khai thác các phương tiện công nghệ thông tin để
làm sinh động, nhẹ nhàng quá trình tiếp nhận kiến thức mới của học sinh.

Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 4
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
PHẦN NỘI DUNG
I. Tổng quan các cơ sở lý luận liên quan đến đề tài:
a) Về kiến thức giảng dạy của chương trình.
Chương trình Vật lý lớp 6 học sinh được học 2 phần lớn là cơ học và
nhiệt học.
a.1- Chương cơ học:
- Về kiến thức: Học sinh chủ yếu chỉ học khái niệm về các đại lượng vật
lý, cách đo đạc chúng, một số máy cơ đơn giản và cách vận dụng chúng vào
thực tiễn đời sống.
- Về kĩ năng: Học sinh được hình thành và rèn luyện các kĩ năng chủ yếu
là: sử dụng các dụng cụ đo lường để đo được một số đại lượng vật lý phổ biến,
kĩ năng quan sát, kĩ năng thu thập và xử lí thông tin, kĩ năng làm thí nghiệm vật
lý, kĩ năng vận dụng kiến thức để giải thích một số hiện tượng vật lý trong đời
sống hàng ngày có liên quan.
a.2 – Chương nhiệt học:
- Về kiến thức: Học sinh được học các hiện tượng về nhiệt cơ bản
thường gặp trong đời sống.
- Về kĩ năng: Học sinh biết quan sát hiện tượng, đề xuất phương án thí
nghiệm và làm thí nghiệm, vận dụng kiến thức giải thích hiện tượng.
b) Về phương pháp và hình thức dạy dạy học:
Sử dụng các phương pháp đặc trưng bô môn vật lý như: thí nghiệm, thực
nghiệm, phương pháp dạy các hiện tượng, dạy các khái niệm, dạy các đại lượng
và dạy các định luật vật lý, dạy cách sử dụng các dụng cụ do lường các đại
lượng vật lý thường gặp.
Hình thức dạy học chủ yếu đối với học sinh lớp 6 trong chương trình vật
lý là hình thức học tập theo nhóm, đặc biệt đối với các phương pháp thí nghiệm,
thực nghiệm.
Vai trò chủ yếu của người giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, chỉ

đạo và phán xét.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 5
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
II. Thực trạng của đề tài :
Thực trạng của việc dạy và học chương trình vật lý lớp 6 được nhìn
nhận và đánh giá ở 3 thành phần cơ bản liên kết trong qui trình dạy học đó là:
Giáo viên – Học sinh – Kiến thức cần dạy.
1. Đối với giáo viên
Cơ sở để xây dựng bài dạy chính là sách giáo khoa, sách hướng dẫn giáo
viên và chuẩn kiến thức, kĩ năng bộ môn được qui định trong chương trình.
Sách giáo khoa vật lý tuy không phải là pháp lệnh, nhưng hầu hết giáo
viên đều luôn bám sát trong suốt quá trình giảng dạy, dù có những ví dụ ở sách
giáo khoa không phù hợp với thực tế nơi học sinh sinh sống và học tập.
Hầu hết giáo viên đều có nhận thức và quyết tâm đổi mới phương pháp
dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh. Đối với giáo viên
dạy vật lý thì việc đổi mới phương pháp dạy học vật lý không thể tách rời với
việc tổ chức cho học sinh tiến hành thí nghiệm bằng hình thức hoạt động nhóm
trong các giờ học vật lý.
Tuy nhiên thời gian qua việc tổ chức cho học sinh đạt được các kĩ năng
đặc trưng bộ môn chưa được giáo viên coi trọng. Việc sử dụng các dụng cụ đo
đạc đúng cách, việc quan sát hiện tượng, quan sát thí nghiệm, tìm phương án thí
nghiệm, tổ chức thí nghiệm, cách thu thập và xử lý thông tin . . . chưa được xem
là kiến thức cần học tập.
2. Đối với học sinh :
Biết nhiều kiến thức vật lý trong cuộc sống và học tập ở bậc tiểu học,
nhưng chưa có cách nhận thức đúng về bản chất khoa học của các kiến thức đã
có và chưa có các kĩ năng cần thiết để tìm hiểu bản chất khoa học và vận dụng
chúng vào cuộc sống.
Học sinh thường rất lúng túng trong cách sử dụng các dụng cụ đo đạc,
phương pháp đo đạc, phương pháp thí nghiệm, chưa có kỹ năng quan sát, thu

Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 6
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
thập, xử lí, thông tin khi làm thí nghiệm. Đặc biệt chưa biết cách vận dụng kiến
thức bài học vào việc giải thích những vấn đề cuộc sống.
3- Đối với kiến thức của chương trình vật lý lớp 6.
Về những kiến thức học tập trong chương trình lớp 6 rất quen thuộc đối
với học sinh, nội dung kiến thức trong chương trình không nhiều nhưng yêu cầu
vận dụng thì đa dạng, yêu cầu về phương pháp học tập thì quá mới, đòi hỏi học
sinh phải được trang bị một số kỹ năng hoàn toàn mới để nghiên cứu khoa học.
Hầu hết các bài học trong sách giáo khoa vật lý 6 đều có nội dung ghi
nhớ được rút ra từ kết quả thí nghiệm. Tuy phương thức tổ chức đưa thí nghiệm
vào tiến trình mỗi bài rất khác nhau, nhưng việc tổ chức cho học sinh làm thí
nghiệm ở các bài đều có thể rèn cho học sinh đạt được các kĩ năng bộ môn.
III. Các biện pháp đã tiến hanh để giải quyết vấn đề :
1 – Các giải pháp trong xây dựng kế hoạch giảng dạy bộ môn.
 Đọc và nghiên cứu kĩ nội dung kiến thức của chương trình, dựa vào
chuẩn kiến thức kĩ năng bộ môn để xác định mục tiêu của chương trình,
của từng chương và của từng bài.
 Trong các kế hoạch cần định kì thời gian và phương án cụ thể tổ chức các
thí nghiệm cho từng phần.
 Rà soát lại những thiết bị, những đồ dùng dạy học cho từng chương, từng
bài để kịp thời bổ sung ngay từ đầu năm học.
 Lựa chọn phương pháp dạy phù hợp với nội dung bài, xây dựng những
tình huống dẫn bài và những ví dụ minh họa.
 Lựa chọn những nội dung tích hợp về giáo dục bảo vệ môi trường, về sử
dụng tiêt kiệm năng lượng và hiệu quả vì đây là một đặc trưng cơ bản của
bộ môn vật lý.
 Lựa chọn những bài có thể dạy bằng các phương tiện công nghệ thông tin
để tập trung khai thác nhằm đẩy mạnh việc đổi mới phương pháp dạy học
theo chủ đề năm học. Sưu tầm trên Internet những tư liệu minh họa cho

các bài dạy trong chương trình.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 7
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
 Lên phương án tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm trước đối với các thí
nghiệm có trong chương trình. Phương pháp thí nghiệm phải được xem
là một loại kiến thức quan trọng làm nền tảng để học sinh tiếp thu được
những kiến thức khác.
 Xây dựng hệ thống câu hỏi gây tình huống, dự đoán tình huống cho từng
chương, từng bài dựa trên những hiểu biết của học sinh và đặc điểm
vùng, miền nơi học sinh sinh sống.
 Xây dựng các yêu cầu về đề xuất phương án thí nghiệm đối với học sinh
cho những bài có tiến hành thí nghiệm sao cho phương án thí nghiệm
thiết thực, gần gũi với cuộc sống ở địa phương của các em không giống
như ở sách giáo khoa nhưng vẫn đảm bảo nội dung kiến thức của bài học.
Cách làm này có thể đưa vào phần công việc ở nhà để học sinh tìm hiểu
nghiên cứu trước. Giải pháp này nếu kèm theo đánh giá bằng điểm tốt đối
với những phương án hay, sáng tạo sẽ huy động được học sinh tìm hiểu,
nghiên cứu rất nhiều.
 Xây dựng cách quan sát, theo dõi thí nghiệm, cách nêu nhận xét, cách
ghi nhận kết quả thí nghiệm của từng bài. Ghi nhận những chi tiết cần tập
trung tìm hiểu, nghiên cứu ở những hình vẽ trong sách giáo khoa của
từng bài. Kênh hình ớ sách giáo khoa không chỉ mang một lượng thông
tin về kiến thức mà còn chuyển tải một phương pháp học tập nghiên cứu
rất phong phú.
 Dự kiến những vận dụng của kiến thức các bài học để giải thích hiện
tượng thực tế. Dựa vào nội dung kiến thức bài học, trình độ hiểu biết của
học sinh và kết hợp với những hiện tượng vật lý học sinh thường gặp
trong đời sống giáo viên dự kiến trước những hiện tượng hay tình huống
để yêu cầu học sinh tìm lời giải thích sau mỗi bài.
2.Các biện pháp đã tiến hành để rèn kỹ năng trong quá trình giảng dạy:

Thí nghiệm vật lý giúp học sinh có điều kiện rèn kĩ năng cơ bản, các thói
quen cần thiết cho việc học tập vật lý.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 8
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
a) Các biện pháp để rèn kĩ năng quan sát hiện tượng vật lý cho học sinh
- Đặt câu hỏi, nêu tình huống nghiên cứu:
Dựa vào hệ thống câu hỏi gây tình huống đã chuẩn bị trong kế hoạch
giảng dạy bộ môn, tạo những bất ngờ, lôi cuốn học sinh vào vấn đề của bài học.
- Yêu cầu học sinh chỉ ra những chi tiết cần quan sát:
Trong mỗi hiện tượng hay thí nghiệm vật lý nêu ra giáo viên luôn phải
yêu cầu học sinh quan sát theo đúng trình tự từ bao quát đi dần vào các chi tiết
cần nghiên cứu, giải thích lý do vì sao phải quan sát chi tiết đó.
Có thể giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát các hiện tượng từ tranh
ảnh sách giáo khoa để lập kế hoạch khám phá, cho học sinh tranh luận về vấn
đề nầy nếu có thời gian.
- Yêu cầu học sinh đề xuất phương án thí nghiệm:
Sau khi học sinh quan sát hiện tượng vật lý mà giáo viên hay sách giáo
khoa hướng dẫn, giáo viên cần yêu cầu học sinh thảo luận, trao đổi với nhau để
nêu lên phương án thí nghiệm minh họa cho hiện tượng vừa quan sát.
- Yêu cầu học sinh nêu dự đoán:
Khích lệ học sinh nói lên cảm nhận, phát hiện của mình về vấn đề đặt
ra, mạnh dạn đưa ra các dự đoán của cá nhân.
Ví dụ 1: Dạy bài 19:
Giáo viên nêu tình huống: Đổ nước đầy ấm rồi đem đun. Nêu yêu cầu:
o Dự đoán khi đun nóng thì điều gì sẽ xảy ra với ấm nước đó? (nước
tràn ra ngoài)
o Vì sao nước sẽ tràn ra khi nóng lên? (mực nước trong ấm dâng lên khi
nước bị đun nóng)
o Để dễ quan sát hiện tượng đó ta có thể thí nghiệm với những dụng cụ
nào? Thí nghiệm như thế nào? (bình thủy tinh, đèn cồn, nước có màu

để dễ nhìn thấy, không đổ đầy bình . . .)
o Dự đoán khi nước nóng lên điều gì sẽ xảy ra ? (mực nước trong bình
dâng lên)
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 9
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
Ví dụ 2 Dạy bài 20: “Sự nở vì nhiệt của chất khí”
Giáo viên giao mỗi nhóm học sinh một quả bóng bàn bị bẹp rồi nêu các
yêu cầu:
o Quan sát kỹ quả bóng bàn bàn bị bẹp đó để nêu nhận xét (quả bóng bị
bẹp nhưng vẫn hoàn toàn kín).
o Nêu các làm cho quả bóng phồng lên như cũ ? (tạo sức ép từ bên
trong quả bóng ra để thành quả bóng phồng lên) → làm cho không
khí bên trong nở ra → hơ nóng hoặc nhúng vào nước nóng).
o Dự đoán kết quả xảy ra đối với những làm đề xuất đó? (Nếu hơ nóng
quả bóng bàn trên ngọn lửa thì kết quả thế nào? Có gì trở ngại?. Nếu
nhúng nó vào nước nóng thì kết quả thế nào, so sánh 2 cách làm đó)
o Chọn phương án thực hiện thí nghiệm (chọn cách nhúng quả bóng
vào nước nóng dễ thực hiện và an toàn hơn)
Có thể có học sinh nêu ngay được cách làm là nhúng vào nước nóng,
nhưng các em không thể giải thích được vì sao. Để giải thích được hiện tượng
đó, các em sẽ thực hiện các thí nghiệm trong bài 20 để rút ra được kiến thức làm
cơ sở giải thích.
b) Các biện pháp để rèn kĩ năng sử dụng dụng cụ đo lường vật lý phổ biến,
cách lắp ráp, tiến hành 1 thí nghiệm đơn giản.
Đối với bất kỳ dụng cụ nào cho học sinh sử dụng giáo viên đều phải
hướng dẫn kỹ về đặc điểm và các sử dụng của nó nhất là việc cầm nắm dụng cụ,
tư thế đứng hoặc ngồi khi đo, đọc số đo . . .
Khi tiến hành lắp ráp các thí nghiệm giáo viên cần chỉ ra và phân tích
qui trình lắp ráp cho học sinh hiểu, đồng thời phải giải thích tác dụng của các bộ
phận,các chi tiết, đặc biệt đối với các chi tiết thể hiện kết quả của thí nghiệm

phải được tường minh.
Ví dụ khi dạy bài mặt phẳng nghiêng: Sau khi yêu cầu học sinh đọc phần
tiến hành thí nghiệm trong sách giáo khoa :
Giáo viên vừa hỏi vừa ghi các bước thí nghiệm lên bảng :
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 10
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
Bước 1: Đo trọng lượng F
1

Bước 2 : Đo lực kéo F
2
(ở độ nghiêng lớn)
Bước 3 : Đo lực kéo F
2
(ở độ nghiêng vừa)
Bước 4 : Đo lực kéo F
2
(ở độ nghiêng nhỏ)
Làm thế nào để làm giảm độ nghiêng của mặt phẳng nghiêng trong các lần đo.
Học sinh có thể đưa ra các phương án: Tăng chiều dài mặt phẳng nghiêng, hoặc
giảm chiều cao kê mặt phẳng nghiêng.
Giáo viên thống nhất chọn 1 phương án cho học sinh tiến hành thí nghiệm.
Các nhóm nhận dụng cụ, phân công làm thí nghiệm.
Ví dụ: Khi dạy bài “Sự bay hơi và Sự ngưng tụ”
Sau khi cho học sinh biết những yếu tố ảnh hưởng đến sự bay, giáo viên
yêu cầu mỗi nhóm học sinh nêu một phương án thí nghiệm để kiểm tra tác động
của nhiệt độ lên tốc độ bay hơi?
Cho học sinh thực hiện thí nghiệm theo phương án thống nhất mà các em
chọn, quan sát hiện tượng xảy ra, ghi nhận kết quả.
Hoặc khi dạy bài 19 : Yêu cầu học sinh quan sát hình 19.1,19.2 để lựa chọn

và tìm hiểu đầy đủ chức năng của từng thí nghiệm.
Thảo luận về các bước tiến hành thí nghiệm, bố trí, lắp đặt dụng cụ thí
nghiệm , thực hiện thí nghiệm theo hướng dẫn.
Tất cả học sinh đều tham gia đề xuất, xây dựng phương án thí nghiệm,
thực hiện phương án thí nghiệm, quan sát diễn biến, ghi nhận kết quả.
Thông qua những hoạt động như thế này học sinh đã được hình thành dần
dần kĩ năng sử dụng dụng cụ đo lường, kĩ năng lắp ráp, tiến hành thí nghiệm
qua hệ thống nhiều bài học.
c) Các biện pháp để rèn kĩ năng phân tích, xử lí thông tin từ kết quả thí
nghiệm :
Cần tập cho học sinh thói quen ghi kết quả thí nghiệm vào bảng thống
kê dù thí nghiệm đơn giản cũng không nên bỏ qua bảng thống kê, thí nghiệm
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 11
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
phải được thực hiện và ghi kết quả ít nhất 3 lần để đạt độ tin cậy khi đối chiếu
kết quả.
Các thông tin ghi nhận được qua thí nghiệm là kết quả của một quá
trình lao động, tư duy sáng tạo của học sinh. Vì vậy các thông tin này không
giống nhau cho toàn bộ lớp học mà phụ thuộc vào từng thí nghiệm cụ thể. Cùng
một hiện tượng vật lý nhưng các nhóm khác nhau sẽ thu nhận thông tin một
cách khác nhau. Vì vậy giáo viên có điều kiện rèn luyện cho học sinh cách chọn
lọc, thu thập, xử lí thông tin.
Ví dụ : Dựa vào kết quả thí nghiệm của các nhóm bài “ Mặt phẳng
nghiêng ”
Yêu cầu học sinh quan sát bảng kết quả thí nghiệm của các nhóm và nhận xét về
số liệu thu được của các nhóm.
Nhận xét : Số liệu kết quả thí nghiệm của các nhóm sẽ khác nhau.
Giáo viên cho học sinh phân tích,xử lí kết quả thông qua các câu hỏi sau :
Dựa vào kết quả thí nghiệm của các nhóm hãy so sánh trọng lượng F
1

của vật
với lực kéo vật lên F
2
ở 3 trường hợp
Học sinh dựa vào số liệu cho biết :Trọng lượng F
1
của vật luôn lớn hơn lực kéo
F
2
ở cả 3 trường hợp.
Tổ chức cho học sinh trao đổi, đánh giá kết quả thí nghiệm : Mặc dù số
liệu kết quả thí nghiệm của các nhóm khác nhau nhưng đều tìm được một điểm
chung F
1
< F
2
cả 3 trường hợp.
Qua cách tiến hành như trên giáo viên có điều kiện rèn cho học sinh kĩ năng
phân tích, xử lí kết quả thí nghiệm.
d) Các biện pháp để rèn kĩ năng vận dụng kiến thức giải thích các hiện
tượng thực tế
Dựa vào những tình huống đã chuẩn bị sẵn trong kế hoạch giảng dạy để
giao việc cho học sinh. Cũng có thể yêu cầu học sinh chỉ ra những tình huống
hay hiện tượng mà các em nhận thấy có liên quan đến nội dung kiến thức vừa
học để cùng nhau giải thích làm rõ bản chất khoa học của nó.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 12
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
Tạo điều kiện cho từng cá nhân vận dụng kiến thức đã học để giải thích, góp
phần củng cố kiến thức, tăng cường tính bền vững và độ sâu của kiến thức, rèn
luyện năng lực tư duy của học sinh.

Ví dụ vận dụng kiến thức bài 18 : Chất rắn nở ra khi nóng lên, co lại khi lạnh đi.
Yêu cầu học sinh giải thích: Tại sao các tấm tôn lợp lại có dạng lượn sóng?
Hoặc vận dung kiến thức bài 19: Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt khác nhau
để giải thích :Tại sao chai nước uống được đóng khá đầy còn chai rượu thì vơi?
Hoặc vận dụng kiến thức bài 21 để giải thích: Tại sao chỗ tiếp nối 2 đầu thanh
ray xe lửa có chừa 1 khe hở?
Việc chuẩn bị tốt cho một bài dạy, xác định phương pháp phù hợp cùng
với sự trợ giúp của giáo viên sẽ giúp cho sự phối hợp giữa giáo viên và học sinh
luôn nhịp nhàng đồng bộ trong quá trình lên lớp, tạo điều kiện cho HS học tập
tích cực, tự tìm tòi phát hiện ra kiến thức mới, gây hứng thú trong học tập nhằm
nâng cao chất lượng bộ môn.
Bài minh hoạ: Sự nở vì nhiệt của chất lỏng
I. Mục tiêu
1.Kiến thức: Học sinh nhận biết:
- Thể tích chất lỏng tăng khi nóng lên, giảm khi lạnh đi.
- Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt khác nhau.
- Chất lỏng nở vì nhiệt nhiều hơn chất rắn.
2.Kĩ năng:
- Bước đầu đưa ra một số dự đoán về chất lỏng gặp nóng thì nở ra.
- Làm được thí nghiệm hình19.2 sách giáo khoa theo phương án đề ra.
- Mô tả được hiện tượng xảy ra và rút ra được kết luận cần thiết.
- Giải thích một số hiện tượng đơn giản trong cuộc sống.
3.Thái độ:
Rèn luyện tác phong cẩn thận, xây dựng thái độ, ý thức trách nhiệm trong
hoạt động học tập.
II.Chuẩn bị
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 13
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
Dụng cụ thí nghiệm cho nhóm, lớp như H19.2, 19.3.
III.Tổ chức hoạt động

Hoạt động 1: Nêu vấn đề cần nghiên cứu
Có khi nào các em thấy nước làm bể chai đựng không? Nếu có thì tại sao?
Dựa vào kiến thức bài 18. Học sinh có thể nêu dự đoán:
- Chất lỏng nở ra khi nhiệt độ tăng.
- Khi chất lỏng dãn nở nếu bị ngăn cản thì gây ra một lực rất lớn.
Hoạt động 2: Đề xuất và thực hiện phương án thí nghiệm kiểm tra:
Ta có thể làm thí nghiệm kiểm tra dự đoán trên được không?
Học sinh: Đề xuất phương án thí nghiệm theo dụng cụ hình 19.2 sách giáo
khoa.
Giáo viên: Ngoài cách đặt bình thuỷ tinh vào chậu nước nóng, còn cách
nào khác để làm cho nước trong bình nóng lên ở thí nghiệm này không ?
Học sinh: Đun hoặc hơ bình thuỷ tinh trên ngọn lửa đèn cồn.
- Nhóm thực hiện thí nghiệm theo phương án đã nêu.
Hướng dẫn học sinh quan sát diễn biến thí nghiệm: Đánh dấu mực nước ở
ống thủy tinh trên miếng bìa, ghi nhận kết quả.
-Hợp thức hoá kết quả nghiên cứu: Các nhóm báo cáo kết quả quan sát, rút
ra kết luận: Chất lỏng nở ra khi nóng lên, co lại khi lạnh đi.
Đặt vấn đề tiếp: Nếu đậy kín bình bằng một nút cao su, dùng đèn cồn để
đun thì điều gì sẽ xảy ra?
HS: nêu dự đoán có thể nút bật ra hoặc bể bình.Từ đó rút ra kết luận: khi
chất lỏng dãn nở nếu bị ngăn cản có thể gây ra lực rất lớn.
Hoạt động 3: Dự đoán và đề xuất thí nghiệm kiểm tra sự dãn nở của các
chất lỏng khác nhau.
Nêu vấn đề: Tại sao chai nước uống được đóng khá đầy, còn chai rượu thì đóng
không thật đầy?
Học sinh: Dự đoán:
- Khi nóng lên rượu nở ra nhiều hơn nước.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 14
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
- Rượu đắt tiền hơn nước nên người ta không đổ đầy chai.

Yêu cầu học sinh đề xuất phương án thí nghiệm kiểm tra.
- Thực hiện thí nghiệm như hình 19.3 để rút ra kết luận: các chất lỏng
khác nhau nở vì nhiệt khác nhau.
- Giáo viên thực hiện lại thí nghiệm hình 19.2 và yêu cầu 2 học sinh quan
sát kĩ mực nước màu trong ống thủy tinh khi mới nhúng bình thủy tinh vào chậu
nước nóng ?
Học sinh : Mực nước màu trong ống thủy tinh tụt xuống một chút, sau đó mới
từ từ dâng lên cao .
-Yêu cầu học sinh giải thích : Bình thủy tinh tiếp xúc với nước nóng
trước, nở ra làm cho chất lỏng trong ống tụt xuống. Sau đó, nước cũng nóng lên
và nở ra. Vì nước nở vì nhiệt nhiều hơn thủy tinh, nên mực nước trong ống lại
dâng lên cao hơn.
Từ đó rút ra kết luận : Chất lỏng nở vì nhiệt nhiều hơn chất rắn
Hoạt động 4: Vận dụng kết quả để giải thích hiện tượng:
- Giải thích tại sao người ta không đóng chai rượu thật đầy?
Học sinh: Rượu nở vì nhiệt nhiều hơn nước, nếu đóng đầy thì khi nhiệt độ
tăng rượu nở ra sẽ làm bật nút hoặc vỡ bình.
Đến đây em nào có thể trả lời vấn đề đặt ra ở đầu bài ?
- Tại sao khi đun nước, ta không nên đỗ nước thật đầy ấm?
Các phương án tổ chức các hoạt động kể trên góp phần rèn luyện các kĩ
năng trong học tập vật lý.
Các kĩ năng đã được rèn là :
- Kĩ năng quan sát hiện tượng vật lý, thu thập thông tin: Học sinh trực tiếp
quan hiện tượng vật lý ( Hoạt động 1 )
- Kĩ năng dự đoán, đề xuất, tiến hành thí nghiệm ( Hoạt động 2,3 ) : Học
sinh được hướng dẫn thu thập thông tin có ích phục vụ cho việc học tập vật lý.
- Kĩ năng vận dụng kiến thức để giải thích hiện tượng thực tế ( hoạt động
4 ) : Có thói quen ứng dụng kiến thức đã học vào cuộc sống.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 15
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6

IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm :
Qua một q trình học tập, được phát biểu những nhận xét của cá nhân
mình, được tự tay thực hiện một số thao tác thí nghiệm và tranh cải nhau về
những nội dung bài học mà một số năng lực của học sinh được bộc lộ, nên giáo
viên có cơ hội để đánh giá năng lực thực sự của học sinh. Đặc biệt học sinh bộc
lộ rõ tình cảm hứng thú niềm đam mê, sở thích đối với bộ mơn, điều này giúp
cho giáo viên đánh giá hiệu quả giờ dạy của mình.
Ngồi ra, các kĩ năng thí nghiệm của học sinh cũng được hình thành.
Thơng qua hoạt động của học sinh mà giáo viên biết được các thói quen, kĩ
năng của từng học sinh. Đó là cơ sở q báu để học sinh trong học tập có kết
quả tốt hơn.
. Kết quả học tập của học sinh có sự chuyển biến rất rõ rệt.
Chất lượng giảng dạy bộ mơn:
Xếp loại
Năm học 2010-2011 Năm học 2011-2012 Năm học 2012-2013
Chỉ
tiêu
Thực
hiện
Kết
quả
Chỉ
tiêu
Thực
hiện
Kết
quả
Chỉ
tiêu
Thực

hiện
Kết
quả
Giỏi
25%
32.5% Vượt
25%
34.4%
Vượt 25%
38.5
Vượt
Khá
40%
39.1%
Đạt 40%
40.5%
Vượt 40%
34.6
Đạt
Trung
bình
31%
24.8%
Vượt 31%
21.9%
Đạt 31%
24
Đạt
Yếu
4%

3.6%
Đạt 4%
3.2 %
Đạt 4%
2.9
Đạt
Qua bảng số liệu trên, rõ ràng việc áp dụng một số biện pháp rèn kĩ năng
thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6 là hết sức cần thiết và có vai trò quan
trọng, quyết định chất lượng dạy và học của bộ mơn. Hình thành được kĩ năng
thí nghiệm góp phần thực hiện thành cơng các thí nghiệm giúp học sinh nắm
vững kiến thức, từ đó nâng cao chất lượng học tập mơn vật lý.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 16
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
PHẦN KẾT LUẬN
I. Bài học kinh nghiệm
Trong quá trình giảng dạy bộ môn vật lý 6, việc rèn kĩ năng thí nghiệm
là hết sức cần thiết, nhưng không thể nhanh chóng được, kĩ năng phải được hình
thành qua việc tự tay học sinh làm thí nghiệm hay quan sát thực tế.
Hệ thống câu hỏi nêu tình huống cần chuẩn bị trước trong kế hoạch bộ
môn, kế hoạch bài dạy và cách nêu câu hỏi phải đúng lúc, phải tạo sự bất ngờ và
đi vào trọng tâm kiến thức cần nghiên cứu thì mới dễ thu hút học sinh tập trung
vào nội dung trọng tâm cần nghiên cứu.
Việc xây dựng kế hoạch bài dạy chặt chẽ, nêu đủ các tình huống có thể
xảy ra giúp sự phối hợp hoạt động giữa giáo viên và học sinh trong quá trình lên
lớp nhịp nhàng, đồng bộ.
Việc lựa chọn phương pháp phù hợp và sử dụng đồ dùng dạy học có
hiệu quả giúp học sinh dễ nắm vững kiến thức hơn.
II. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm :
- Tạo cho học sinh cơ hội nêu nhiều phương án thí nghiệm rồi lựa chọn lại
phương án tối ưu để tiến hành thí nghiệm là một phương pháp giáo dục rất có

hiệu quả về phương pháp học bộ môn vật lý của các em
-Việc tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm thường xuyên, đúng phương pháp
sẽ kích thích hứng thú học tập cho học sinh, yêu thích bộ môn hơn.
-Học sinh tự nói lên được những nhận định, những hiểu biết của mình sẽ
giúp các em tự tin hơn và dễ nắm bản chất kiến thức hơn từ đó có sức thuyết
phục lớn và tạo ra ở học sinh niềm tin vào bản chất của sự vật và hiện tượng,
vào các quy luật của tự nhiên đồng thời đó cũng là điều kiện tốt để học sinh rèn
kĩ năng bộ môn.
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 17
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
III. Khả năng ứng dụng, triển khai
Đề tài này áp dụng để giảng dạy ở tất cả các bài có thí nghiệm trong chương
trình vật lý 6 và các lớp trên.
Có khả năng ứng dụng rộng rãi trong giảng dạy vật lý trung học cơ sở.
IV. Những kiến nghị, đề xuất
Nhà trường cần trang bị kịp thời các thiết bị tối thiểu đã bị hư hỏng.



Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 18
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa Vật lý 6 Nhà xuất bản Giáo dục
Sách giáo viên Vật lý 6 Nhà xuất bản Giáo dục
Phương pháp giảng dạy Vật lý THCS Nhà xuất bản Giáo dục
Tài liệu đổi mới phương pháp dạy học
và kiểm tra đánh giá kết quả học tập
của học sinh THCS
Nhà xuất bản Giáo dục
Một số vấn đề đổi mới phương pháp

dạy học môn Vật lý THCS
Nhà xuất bản Giáo dục
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 19
Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng thí nghiệm trong dạy và học vật lý 6
MỤC LỤC
Nội dung trang
Phần mở đầu
I Bối cảnh chọn đề tài 2
II Lý do chọn đề tài 2
III Phạm vi và đối tượng của đề tài 3
IV Mục đích của đề tài 3
V Phương pháp nghiên cứu 4
Phần nội dung
I Cơ sở lí luận 5
II Thực trạng của đề tài 6
III Các biện pháp giải quyết vấn đề 7-15
IV Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 16
Phần kết luận
I Bài học kinh nghiệm 17
II Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm 17
III Khả năng ứng dụng kiểm tra 17
IV Kiến nghị đề xuất 18
Người thực hiện: Lê Thị Bích Hạnh Trang 20