QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH ĐƯỜNG LỐI ĐỔI MỚI TRONG CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CỦA ĐẢNG VÀ NỘI DUNG ĐƯỜNG LỐI ĐỔI MỚI DO ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU TOÀN QUỐC CỦA ĐẢNG KHỞI XƯỚNG VÀ CÁC ĐẠI HỘI SAU TIẾP TỤC BỔ SUNG HOÀN CHỈNH.

Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
CHUYÊN ĐỀ 2: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH ĐƯỜNG LỐI
ĐỔI MỚI TRONG CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CỦA
ĐẢNG VÀ NỘI DUNG ĐƯỜNG LỐI ĐỔI MỚI DO ĐẠI HỘI ĐẠI
BIỂU TOÀN QUỐC CỦA ĐẢNG KHỞI XƯỚNG VÀ CÁC ĐẠI
HỘI SAU TIẾP TỤC BỔ SUNG HOÀN CHỈNH.
A. MỞ ĐẦU
Một trong những vấn đề quan trọng quyết định đến vận mệnh của dân tộc - đó
là tư duy nhận thức của Đảng. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, hoạt động nhận
thức (tư duy) của Đảng có vai trò, ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Trên cơ sở của một
nhận thức nhất định mà Đảng vạch ra đường lối, chủ trương, chính sách. Nhận thức
đúng, sai quyết định đến xu hướng, bước tiến, qui mô và có thành bại của cuộc cách
mạng.
Đảng Cộng sản Việt Nam đã có những thành tựu nổi bật và độc đáo trong tư
duy về con đường cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân.
Con đường quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội cũng đã được chủ nghĩa Mác -
Lênin giải quyết khá căn bản về mặt lý luận. Dường như, sau khi giành được chính
quyền, các Đảng Cộng sản chỉ việc quán triệt cho đầy đủ những luận điểm lý luận và
sử dụng kinh nghiệm của các nước đi trước cho phù hợp với hoàn cảnh nước mình.
Nhiều lắm là đem đến cho nó một vẻ riêng biệt nào đó trên cơ sở của cùng một con
đường, đã được hình dung sẵn. Nhưng trong thực tế ở các nước xã hội chủ nghĩa
trước đây và ở Việt Nam, đã có một quá trình không đơn giản, thậm chí có không ít
vấp váp, sai lầm, đến độ phải đổi mới nhận thức về con đường quá độ lên chủ nghĩa
xã hội.
Vấn đề quá độ lên chủ nghĩa xã hội được Đảng ta hình dung ngay từ khi thành
lập Đảng. Đó là con đường sau khi đã hoàn thành cuộc cách mạng điền địa và phản
đế, tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội, không qua phát triển tư bản chủ nghĩa. Đảng đã
bước đầu chuẩn bị cho những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Pháp. Nhưng
phải đến năm 1954, sau khi miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, vấn đề quá độ mới
=========================== Trang ===============================

1
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
thực sự được đặt ra. Những kinh nghiệm và nhận thức của hai Đảng lớn Liên Xô,
Trung Quốc về thời kỳ quá độ khi ấy được thừa nhận là có ý nghĩa phổ biến.
Vì những lí do chủ quan và khách quan, mặc dù có nêu việc đưa miền Bắc tiến
lên chủ nghĩa xã hội (tại Hội nghị Trung ương lần VIII, 8-1955). Thời kỳ kỳ 1954 -
1957 Đảng chưa thể vạch ra một chương trình tổng thể xây dựng miền Bắc lên chủ
nghĩa xã hội. Những giải pháp kinh tế-xã hội xuất phát từ thực tiễn đất nước nhằm
khôi phục kinh tế… đã tỏ ra có hiệu quả to lớn. Nhưng nó sớn bị ngưng lại và dường
như chỉ được coi là chuẩn bị tiền đề cho miền Bắc bắt đầu vào thời kỳ quá độ, hơn là
những biện pháp, chủ trương cần có của chính thời kỳ quá độ.
Khi rõ ràng không còn khả năng hiệp thương hoà bình giải quyết vấn đề thống
nhất đất nước, khi gánh nặng của cuộc cách mạng ở từng miền và cả nước tuỳ thuộc
vào đôi vai của miền Bắc và sau Hội nghị các Đảng Cộng sản và công nhân ở
Matxơcơva 1957 và 1960. Đảng dứt khoát khẳng định miền Bắc bước vào thời kỳ
quá độ và mặc nhiên thừa nhận những quy luật của cuộc cách mạng theo các mô hình
chung lúc đó.
Nhà nước chuyên chính vô sản trên nền tảng kinh tế của chế độ công hữu dưới
hai hình thức: toàn dân và tập thể, tiến hành cải tạo xã hội chủ nghĩa, tiến hành các
cuộc cải biến về văn hoá - tư tưởng nhằm thiết lập hình thái kinh tế - xã hội xã hội
chủ nghĩa. Từ Đại hội III (9-1960) đến Đại hội IV (12-1976) của Đảng, những quan
điểm đó không thay đổi, về hình thức, bước đi để giải quyết các nhiệm vụ kinh tế -
chính trị của thời kỳ quá độ - Chủ trương tương đối nhất quán của Đảng là phải
tranh thủ những điều kiện quốc tế thuận lợi để tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc
lên chủ nghĩa xã hội. Từ 1976, Đảng có chủ trương kết thúc thời kỳ quá độ sau vài
ba kế hoạch 5 năm. Có thể nói, với công thức chuyên chính vô sản - chế dộ làm chủ
tập thể xã hội chủ nghĩa và công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa, mà Đại hội IV đề ra
những quan niệm về “chủ nghĩa xã hội - Nhà nước” đã đạt đến nhận thức cao nhất
vượt qua những điều kiện thực tiễn đất nước.

Nội dung nhận thức của Đảng về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ
nghĩa xã hội thời kỳ 1975 - 1986 đã được nhiều học giả trong và ngoài nước nghiên
cứu tổng kết bằng những nhận định, tư liệu phong phú và sâu sắc. Trong bài viết này
=========================== Trang ===============================
2
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
tôi xin đi sâu hơn về quá trình nhận thức của Đảng. Đó là quá trình tìm tòi, phát hiện
và không ngừng đấu tranh để giữ vững lập trường cách mạng theo con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội. Quá trình nhận thức được chia làm 2 thời kỳ và được đánh dấu
bằng hai kỳ đại hội. Đó là đại hội IV và V của Đảng. Từ 1975 - 1986 nhận thức của
Đảng về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội càng được củng cố và nâng cao hơn.
=========================== Trang ===============================
3
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
B. NỘI DUNG
Chương 1: VÀI NÉT VỀ NHẬN THỨC CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊ NIN,
HỒ CHÍ MINH VÀ ĐẢNG CSVN VỀ ĐỔI MỚI VÀ THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN
CNXH Ở VIỆT NAM.
1.1. Khái niệm đổi mới
Đổi mới là một khái niệm ra đời trong thời kỳ hiện đại, những tư duy ngôn ngữ nhân
loại để nhận thức cả lịch sử của xã hội loài người từ xa xưa. Nội hàm của khái niệm “Đổi
mới” nhằm chỉ những hoạt động của con người làm thay đổi cái cũ, lạc hậu, lỗi thời bằng cái
mới tiến bộ hơn.
1.2. Quan điểm về thời kỳ quá độ lên CNXH
1.2.1 Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin
Lý luận về hình thái kinh tế- xã hội của C.Mác cho thấy sự biến đổi của các xã hội là
quá trình lịch sử tự nhiên. Vận dụng lý luận đó vào phân tích xã hội tư bản, tìm ra các quy
luật vận động của nó, C.Mác và Ph. Ăngghen đều cho rằng, phương thức sản xuất tư bản chủ

nghĩa có tính chất lịch sử và xã hội tư bản tất yếu bị thay thế bằng xã hội mới- xã hội cộng
sản chủ nghĩa.
Đồng thời C.Mác và Ph. Ănghghen cũng dự báo trên những nét lớn về những đặc
trưng cơ bản của xã hội mới, đó là: có lực lượng sản xuất xã hội cao; chế độ sở hữu xã hội
về tư liệu sản xuất được xác lập, chế độ người bóc lột người bị thủ tiêu; sản xuất nhằm thỏa
mãn nhu cầu của mọi thành viên trong xã hội, nền sản xuất được tiến hành theo một kế
hoạch thống nhất trên phạm vi toàn xã hội, sự phân phối sản phẩm bình đẳng; sự đối lập giữa
thành thị và nông thôn, giữa lao động trí óc và chân tay bị xóa bỏ...
Để xây dựng xã hội mới có những đặc trưng như trên cần phải qua hai giai đoạn: giai
đoạn thấp hay giai đoạn đầu và giai đoạn sau hay giai đoạn cao. Sau này V.I.Lênin gọi giai
đoạn đầu là chủ nghĩa xã hội và giai đoạn sau là chủ nghĩa cộng sản. C.Mác gọi giai đoạn
đầu xã hội chủ nghĩa là thời kỳ quá độ chính trị lên giai đoạn cao của xã hội cộng sản.
Vận dụng học thuyết C.Mác vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô
trước đây, V.I.Lênin đã phát triển lý luận về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
=========================== Trang ===============================
4
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
Nội dung cơ bản của lý luận đó là:
a) Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu khách quan, bất cứ quốc gia
nào đi lên chủ nghĩa xã hội đều phải trải qua, kể cả các nước có nền kinh tế rất phát triển
Tất nhiên, đối với các nước có nền kinh tế phát triển, thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội có nhiều thuận lợi hơn, có thể diễn ra ngắn hơn so với các nước đi lên chủ nghĩa xã hội
bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa có nền kinh tế lạc hậu.
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ cải biến cách mạng sâu sắc, triệt để,
toàn diện từ xã hội cũ thành xã hội mới: chủ nghĩa xã hội. Nó diễn ra từ khi giai cấp vô sản
giành được chính quyền bắt tay vào xây dựng xã hội mới và kết thúc khi xây dựng thành
công những cơ sở của chủ nghĩa xã hội cả về lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất, cơ sở
kinh tế và kiến trúc thượng tầng.
Tính tất yếu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được quy định bởi đặc điểm ra

đời, phát triển của cách mạng vô sản và những đặc trưng kinh tế, xã hội của chủ nghĩa xã
hội.
b) Đặc điểm kinh tế cơ bản nhất của thời kỳ quá độ là sự tồn tại nền kinh tế nhiều
thành phần và tương ứng với nó có nhiều giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau nhưng vị trí, cơ
cấu và tính chất của giai cấp trong xã hội đã thay đỗi một cách sâu sắc
Sự tồn tại của cơ cấu kinh tế nhiều thành phần là khách quan và lâu dài, có lợi cho sự
phát triển lực lượng sản xuất, tăng trưởng kinh tế. Theo Lênin, mâu thuẩn của thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội là mâu thuẩn giữa chủ nghĩa xã hội đã giành thắng lợi nhưng còn non
yếu với chủ nghĩa tư bản đã bị đánh bại nhưng vẫn còn khả năng khôi phục. Vì vậy, thời kỳ
quá độ là thời kỳ diễn ra cuộc đấu tranh “ai thắng ai” giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư
bản quyết liệt, quanh co, khúc khuỷu và phức tạp.
c) Khả năng quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa
Phân tích tính chất và đặc điểm của chủ nghĩa tư bản trong thới kỳ tự do cạnh tranh,
C.Mác và Ph. Ăngghen đã nêu ra khả năng quá độ lên chủ nghĩa cộng sản ở các nước lạc hậu
khi cách mạng vô sản ở các nước Tây Âu giành được thắng lợi.
=========================== Trang ===============================
5
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
Khi phân tích đặc điểm của chủ nghĩa tư bản trong thời kỳ độc quyền, phát triển ra
quy luật phát triển không đều về kinh tế và chính trị của chủ nghĩa tư bản, V.I.Lênin rút ra
kết luận quan trọng về khả năng thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở một số nước riêng lẻ chứ
không thể thắng lợi cùng một lúc ở tất cả cả nước. Khi chủ nghĩa xã hội thắng lợi ở một
nước, thì nhân loại bắt đầu bước vào thời đại mới- thời đại quá độ lên chủ nghĩa xã hội trên
phạm vi toàn thế giới. Trong điều kiện đó, các nước lạc hậu có thể quá độ lên chủ nghĩa xã
hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa. Theo V.I.Lênin, điều kiện để một nước quá độ lên chủ
nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là:
Thứ nhất, điều kiện bên trong, có Đảng cộng sản lãnh đạo giành được chính quyền
và sử dụng chính quyền nhà nước công, nông, trí thức liên minh làm điều kiện tiên quyết để
xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Thứ hai, điều kiện bên ngoài, có sự giúp đỡ của giai cấp vô sản của các nước tiên
tiến đã giành thắng lợi trong cách mạng vô sản.
Các nước lạc hậu có khả năng quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ
nghĩa nhưng không phải là quá độ trực tiếp, mà phải qua con đường gián tiếp với một loạt
những bước quá độ thích hợp, thông qua “chính sách kinh tế mới”. Chính sách kinh tế mới là
con đường quá độ gián tiếp lên chủ nghĩa xã hội, được áp dụng ở Liên Xô từ mùa xụân 1921
thay cho “ chính sách cộng sản thời chiến” được áp dụng trong nhửng năm nội chiến và can
thiệp vũ trang của chủ nghĩa đế quốc.
Nội dung cơ bản của “ chính sách kinh tế mới” bao gồm:
- Dùng thuế lương thực thay cho trưng thu lương thực thừa trong chính sách cộng
sản thời chiến.
- Thiết lập quan hệ hàng hóa tiền tệ, phát triển thị trường , thương nghiệp... thay cho
Chính sách cộng sản thời chiến.
- Sử dụng nhiều thành phần kinh tế, các hình thức kinh tế quá độ, khuyến khích phát
triển kinh tế cá thể, kinh tế tư bản tư nhân thay cho sự thủ tiêu kinh doanh tư nhân trong
chính sách cộng sản thời chiến, sử dụng củ nghĩa tư bản nhà nước , chuyển các xí nghiệp nhà
nước sang chế độ hạch toán kinh tế, chủ trương phát triển qua hệ kinh tế với các nước
phương Tây để tránh thủ vốn, kỹ thuật...
=========================== Trang ===============================
6
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
“Chính sách kinh tế” mới có ý nghĩa to lớn. Về thực tiễn, nhờ có chính sách đó nước
Nga Xôviết đã làm khôi phục nhanh chóng nền kinh tế sau chiến tranh, khắc phục được
khủng hoảng kinh tế và chính trị. Về lý luận, nó phát triển nhận thức sâu sắc về chủ nghĩa xã
hội, về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Ở nước ta từ khi bước vào thời kỳ đổi mới, những quan điểm kinh tế của Đảng ta đã
thể hiện sự nhận thức và vận dụng “ chính sách kinh tế mới” của V.I.Lênin phù hợp với điều
kiện và hoàn cảnh cụ thể của thời kỳ quá độ ở nước ta.
2. Tính tất yếu và đặc điểm của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Ở nước ta, thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được bắt đầu từ năm 1954 ở miền bắc
và từ năm 1975 trên phạm vi cả nước, sau khi cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đã
hoàn thành thắng lợi, đất nước đã hòan thành thắng lợi, đất nước đã hòa bình thống nhất quá
độ lên chủ nghĩa xã hội.
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu khách quan đối với mọi quốc gia xây
dựng chủ nghĩa xã hội, dù điểm xuất phát ở trình độ phát triển cao hay thấp.
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một tất yếu lịch sử. Bởi vì:
Một là, phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa là phù hợp với quy luật khách
quan của lịch sử. Loài người đã phát triển qua các hình thái kinh tế- xã hội: công xã nguyên
thuỷ, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa. Sự biến đổi của các hình thái kinh tế-
xã hội là quá trình lịch sử tự nhiên và hình thái kinh tế- xã hội sau cao hơn, tiến bộ hơn hình
thái kinh tế- xã hội trước nó. Sự biến đổi của các hình thái kinh tế- xã hội nói trên đều tuân
theo quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất.
Cho dù ngày nay, chủ nghĩa tư bản đang nắm nhiều ưu thế về vốn, khoa học, công
nghệ và thị trường, đang cố gắng điều chỉnh trong chừng mực nhất định quan hệ sản xuất để
thích nghi với tình hình mới, nhưng không vượt ra khỏi những mâu thuẫn vốn có của nó, đặc
biệt là mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ
chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất. Mâu thuẫn này không những không
dịu đi mà ngày càng phát triển gay gắt và sâu sắc. Sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản
xuất và xã hội hóa lao động làm cho các tiền đề vật chất, kinh tế, xã hội ngày càng chín muồi
=========================== Trang ===============================
7
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
cho sự phủ định chủ nghĩa tư bản và sự ra đời của xã hội mới - chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa
tư bản không phải là tương lai của loài người. Theo quy luật tiến hoá của lịch sử, loài người
nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội.
Hai là, phát triển theo con đường chủ nghĩa xã hội không chỉ phù hợp với xu thế của
thời đại, mà còn phù hợp với đặc điểm của cách mạng Việt Nam: cách mạng dân tộc, dân

chủ gắn liền với cách mạng xã hội chủ nghĩa. Cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ trước hết là
giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do, dân chủ... đồng thời nó là tiền đề để “ làm cho nhân
dân lao động thoát nạn bần cùng, làm cho mọi người có công ăn việc làm, được ấm no, và
sống một đời hạnh phúc”, nhằm thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh”. Vì vậy, cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa là sự tiếp tục hợp lôgíc cuộc
cách mạng dân tộc, dân chủ, làm cho cách mạng dân tộc, dân chủ được thực hiện triệt để.
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu đối với mọi quốc gia đi lên chủ nghĩa
xã hội, nhưng nó lại có đặc điểm riêng đối với mỗi quốc gia ; do điều kiện xuất phát riêng
của mỗi quốc gia quy định. Trước đây, miền Bắc nước ta bước vào thời kỳ quá độ với “đặc
điểm lớn nhất là từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội không phải
kinh qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa”. Khi cả nước thống nhất cùng tiến lên chủ
nghĩa xã hội, đặc điểm trên vẫn còn tồn tại. Phân tích rõ hơn thực trạng kinh tế, chính trị của
đất nước, trong cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội,
Đảng cộng sản Việt Nam khẳng định: “nước ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư
bản, từ một xã hội vốn là thuộc địa, nửa phong kiến, lực lượng sản xuất rất thấp. Đất nước
trải qua hàng chục năm chiến tranh, hậu quả để lại còn nặng nề. Những tàn dư thực dân
phong kiến còn nhiều. Các thế lực thù địch thường xuyên tìm cách phá hoại chế độ xã hội và
nền độc lập của nhân dân ta”
Như vậy, đặc điểm đặc trưng bao trùm nhất của thời kỳ quá độ ở nước ta là bỏ qua
chế độ tư bản chủ nghĩa. Nhưng, thế nào là bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa? Gỉai quyết vấn
đề này có ý nghĩa lớn cả về nhận thức và hoạt động thực tiễn.
Sẽ là sai lầm và phải trả giá nếu quan niệm “bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa” theo
kiểu phủ định sạch trơn, đem đối lập chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản, bỏ qua cả
những cái “không thể bỏ qua” như đã từng xảy ra ở các nước xã hội chủ nghĩa trước đây. Vì
vậy, báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng IX Đảng cộng sản Việt Nam đã nói rõ bỏ qua chế độ
=========================== Trang ===============================
8
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
tư bản chủ nghĩa là “bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc

thượng tầng tư bản chủ nghĩa, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt
được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học công nghệ để phát triển nhanh lực
lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại”.
Bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa thực chất là phát triển theo con đường “rút ngắn” quá
trình lên chủ nghĩa xã hội. Nhưng “rút ngắn” không phải là đốt cháy giai đoạn, duy ý chí, coi
thường quy luật, như muốn xóa bỏ nhanh sở hữu tư nhân và các thành phần kinh tế “phi chủ
nghĩa xã hội” hoặc coi nhẹ sản xuất hàng hóa,... Trái lại, phải tôn trọng quy luật khách quan
và biết vận dụng sáng tạo vào điều kiện cụ thể của đất nước, tận dụng thời cơ và khả năng
thuận lợi để tìm ra con đường, hình thúc, bước đi thích hợp. Phát triển theo con đường “rút
ngắn” là phải biết kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt được ở chủ nghĩa tư bản
không chỉ về lực lượng sản xuất mà cả về quan hệ sản xuất, cơ sở kinh tế và kiến trúc
thượng tầng, như Lênin đã nói về chủ nghĩa xã hội ở nước Nga với kỹ thuật hiện đại trong
các tơrớt của Mỹ và nghệ thuật quản lý trong ngành đường sắt ở Đức
Bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa nhưng không thể thực hiện quá độ trực tiếp lên chủ
nghĩa xã hội mà phải qua con đường gián tiếp, qua việc thực hiện hàng loạt các hình thức
quá độ. Sự cần thiết khách quan và vai trò tác dụng của hình thức kinh tế quá độ được Lênin
phân tích sâu sắc trong lý luận về chủ nghĩa tư bản nhà nước. Thực hiện các hình thức kinh
tế quá độ, các khâu trung gian... vừa có tác dụng phát triển nhanh chóng lực lượng sản xuất,
vừa cần thiết để chuyển từ các quan hệ tiền tư bản lên chủ nghĩa xã hội, nó là hình thúc vận
dụng các quy luật kinh tế phù hợp với điều kiện cụ thể.
Tóm lại, xây dựng chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa ở nước ta tạo ra
sự biến đổi về chất của xã hội trên tất cả các lĩnh vực là quá trình rất khó khăn, phức tạp, tất
yếu “phải trải qua một thời kỳ quá độ lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều hình thức tổ
chức kinh tế, xã hội có tính chất quá độ”
Qúa độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là con đường rút ngắn để
xây dựng đất nước văn minh, hiện đại. Nhưng khả năng tiền đề để thực hiện con đường đó
như thế nào? Phân tích tình hình đất nước và thời đại cho thấy mặc dù kinh tế còn lạc hậu,
nước ta vẫn có khả năng và tiền đề để quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ
nghĩa.
=========================== Trang ===============================

9
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
Về khả năng khách quan
Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại đang phát triển như vũ bão và toàn
cầu hoá kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ, mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế trở thành tất yếu; nó
mở ra khả năng thuận lợi để khắc phục những hạn chế của nước kém phát triển như thiếu
vốn, công nghệ lạc hậu, khả năng và kinh nghiệm quản lí yếu kém ..., nhờ đó ta có thể thực
hiện “ con đường rút ngắn”.
Thời đại ngày nay, quá độ lên chủ nghĩa xã hội là xu hướng khách quan của loài
người. Đi trong dòng chảy đó của lịch sử, chúng ta đã, đang và sẽ nhận được sự đồng tình,
ủng hộ ngày càng mạnh mẽ của loài người, của các quốc gia độc lập đang đấu tranh để lựa
chọn con đường phát triển tiến bộ của mình.
Về những tiền đề chủ quan
Nước ta có nguồn lao động dồi dào với truyền thống lao động cần cù và thông minh,
trong đó đội ngũ làm khoa học, công nghệ, công nhân lành nghề có hàng chục ngàn người ...
là tiền đề rất quan trọng để tiếp thu, sử dụng các thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến
của thế giới. Nước ta có nguồn tài nguyên đa dạng, vị trí địa lí thuận lợi và những cơ sở vật
chất - kĩ thuật đã được xây dựng là những yếu tố hết sức quan trọng để tăng trưởng kinh tế.
Những tiền đề vật chất trên tạo điều kiện thuận lợi để mở rộng hợp tác kinh tế quốc tế, thu
hút vốn đầu tư, chuyển giao công nghệ, tiếp thu kinh nghiệm quản lí tiên tiến của các nước
phát triển.
Qúa độ lên chủ nghĩa xã hội không những phù hợp với quy luật phát triển lịch sử mà
còn phù hợp với nguyện vọng của tuyệt đại đa số nhân dân Việt Nam đã chiến đấu, hi sinh
không chỉ vì độc lập dân tộc mà còn vì cuộc sống ấm no, hạnh phúc, xây dựng xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh. Những yêu cầu ấy chỉ có chủ nghĩa xã hội mới đáp ứng được.
Quyết tâm của nhân dân sẽ trở thành lực lượng vật chất để vượt qua khó khăn, xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội.
Xây dựng chủ nghĩa xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, một
Đảng giàu tinh thần cách mạng và sáng tạo, có đường lối đúng đắn và gắn bó với nhân dân,

có Nhà nước xã hội Chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân ngày càng được củng cố vững mạnh
=========================== Trang ===============================
10
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
và khối đại đoàn kết toàn dân, đó là những nhân tố chủ quan vô cùng quan trọng bảo đảm
thắng lợi côngcuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
1.2.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh
Quán triệt quan điểm của Mac – Lê nin về thời kỳ quá độ và thực tiễn các nước xây
dựng CNXH, khi Việt Nam đi lên CNXH, Hồ Chí Minh lưu ý, Đảng ta cần chú trọng một số
vấn đề.
Cần có nhận thức rõ tính quy luật chung và đặc điểm cụ thể của mỗi nước khi quá độ
lên CNXH. Hồ Chí Minh đã chỉ ra hai phương thức quá độ chủ yếu là: Qúa độ trực tiếp từ
CNTB phát triển lên CNXH và quá độ gián tiếp từ nghèo nàn lạc hậu, tiến lên CNXH, qua
chế độ dân chủ nhân dân.
Đi vào thời kỳ quá độ ở Việt Nam Hồ Chí Minh đã chỉ ra đặc điểm và mâu thuẫn của
nó. Theo người miền Bắc nhất định phải tiến lên CNXH. Mà đặc điểm to nhất của ta trong
thời kỳ quá độ là từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên CNXH không trải qua giai
đoạn phát triển TBCN. Đặc điểm này sẽ chi phối, quy định nội dung, những hình thức và
bước đi, cách làm CNXH ở Việt Nam. Từ đặc điểm này, Hồ Chí Minh cho rằng: Tiến lên
CNXH, không thể một sớm một chiều. Đó là cả một công tác tổ chức và giáo dục. Việt Nam
là một nước nông nghiệp lạc hậu, công cuộc đổi mới xã hội cũ thành xã hội mới gian nan,
phức tạp hơn việc đánh giặc. CNXH không thể làm mau được mà phải làm dần dần.
Mâu thuẫn bao trùm thời kỳ quá độ ở nước ta là mâu thuẫn giữa yêu cầu phải tiến lên
xây dựng một chế độ mới có kinh tế công nghiệp, nông nghiệp hiện đại, có văn hóa và khoa
học tiên tiến với tình trạng lạc hậu, kém phát triển, lại phải đối phó với các thế lực cản trở,
phá hoại mục tiêu xây dựng, thành công CNXH ở nước ta. Vì vậy cuộc cách mạng CNXH là
một cuộc biến đổi khó khăn nhất và sâu sắc nhất, thời kỳ quá độ là một thời kỳ lịch sử lâu
dài, đầy khó khăn gian khổ.
Hồ Chí Minh còn chỉ ra nhiệm vụ lịch sử của thời kỳ quá độ là phải xây dựng nền

tảng vật chất và kỹ thuật của CNXH, đưa miền Bắc tiến dần lên CNXH, có công nghiệp và
nông nghiệp hiện đại, có văn hóa và khoa học tiên tiến. Trong quá trình cách mạng XHCN
chúng ta phải cải tạo nền kinh tế cũ và xây dựng nền kinh tế mới, mà xây dựng là nhiệm vụ
chủ chốt và lâu dài.
=========================== Trang ===============================
11
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
1.2.3 Quan điểm của Đảng
=========================== Trang ===============================
12
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
Chương 2: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN ĐƯỜNG LỐI ĐỔI
MỚI TRONG CÔNG CUỘC XÂY DỰNG CNXH Ở NƯỚC TA TỪ 1986 – NAY.
2.1. Tính tất yếu của việc hình thành đường lối đổi mới trong công cuộc xây
dựng CNXH Ở Việt Nam.
2.1.1. Về mặt khách quan:
Cuộc cách mạng khoa học – công nghệ và sự hình thành xã hội thông tin
Nửa sau thế kỉ XX, nhất là từ những năm 70 trở đi, thế giới bước vào thời kỳ phát
triển mạnh mẽ và nhanh chóng của những nổi bật trong nghiên cứu phát minh. Sự bùng nổ
thông tin với gia tốc lớn, khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp và sự xuất hiện làn
sóng vô đại của đổi mới công nghệ….cho thấy đây thực sự là một gia đoạn phát triển bước
ngoạt trong lịch sử khoa học – công nghệ. Cuộc cách mạng mới trong khoa học – công nghệ
đã bắt đầu. Nó không chỉ đánh dấu trình độ phát triển mới của nghiên cứu căn bản, lý
thuyết, sự rút ngắn khoảng cách thời gian từ nghiên cứu tới ứng dụng mà còn dẫn tới thay
đổi lớn đảo lộn có tính cách mạng, về phương pháp nghiên cứu, tổ chức hoạt động, hệ thống
các thiết chế, thể chế khoa học đẩy nhanh sự gắn kết trong khoa học mọi sản xuất và dịch vụ
trong xã hội hiện đại.
Tiến bộ khoa học – công nghệ phản ánh trình độ tư duy sức mạnh của trí tuệ, năng

lực sáng tạo vô tận của loài người trong nhận thức, cải tiến thế giới, đối tượng vừa tham gia
trực tiếp vào hoạt động sản xuất, trở thành động lực quyết định đới với sự phát triển sản xuất
tăng trưởng và phát triển kinh tế, đem lại nguồn của cải vật chất to lớn cho xã hội đồng thời
làm phát triển sâu sắc hơn nhiều các giá trị tinh thần của con người – cá nhân, cộng đồng dân
tộc và nhân loại.
Cuộc cách mạng mới trong lĩnh vực khoa học – công nghệ chỉ đem lại hình ảnh, diện
mạo mới của khoa học mà còn tác động sâu sắc tới những biến đổi kinh tế, giá trị, văn hóa
và tổ chức đời sống xã hội. Đây thực sự là một trong những xu thế lớn của thế giới đương
đại.
Trong cách mạng khoa học – công nghệ, những thành quả nghiên cứu phát minh, sáng
chế, cải tiến thường tác động trực tiếp hoặc trước hết đối với sản xuất, nâng cao năng xuất
lao động, sau đó tác động sang các lĩnh vực khác. Do đó cách mạng khoa học – công nghệ
=========================== Trang ===============================
13
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
được coi là nguồn gốc sự phát triển kỳ diệu có được LLSX, gấp hàng chục, trăm, ngàn lần so
với trước.
Cách mạng khoa học – công nghệ, tình hình đã thay đổi căn bản. Sự tách bạch các
quá trình tác động, từ kết quả nghiên cứu phát minh khoa học, sáng chế, cải tiến kỹ thuật vào
sản xuất và đời sống xã hội đã bị thay thế bởi sự tác động đồng thời. Hầu như cùng một lúc
thành quả khoa học và công nghệ thâm nhập vào hoặc có khả năng ảnh hưởng đến hầu khắp
các mặt của đời sống xã hội, vào từng ngành sản xuất, lĩnh vực, đối phương, giai đoạn, đời
sống, cách làm, biến đổi độ mặt vật chất, văn hóa các quốc gia, tác động đời sống nội tâm,
thế giới tinh thần bên trong của con người.
- Khoa học – công nghệ là lực lượng sản xuất, làm tăng gấp bội các LLSX, là nhân tố
bên trong của mọi tiến bộ xã hội, nguồn gốc xuất hiện nền văn minh mới của loài người.
Khoa học – công nghệ xuất hiện nhiều về số lượng, đa dạng, loại hình, chất lượng, giá trị
dồn dập về tốc độ, nhịp độ rộng lớn về lực lượng ứng dụng, bổn phận cấu thành thước đo
tiến bộ xã hội.( Khoa học xã hội – nhân văn, yếu tố nội sinh phát triển quốc gia dân tộc).

Công Nghệ : Công nghệ trong mọi dạng hoạt động của con người
Dưới ảnh hưởng của cách mạng Khoa học – công nghệ, tính quyết liệt trong cạnh
tranh sản xuất, kinh doanh nổi bật cạnh tranh công nghệ( người chiến thắng là người nắm
giữ làm chủ công nghệ cao, hiện đại). Đầu tư cho công nghệ là đầu tư trực tiếp cho sản xuất.
Phát triển công nghệ cao là vấn đề then chốt của hiện đại hóa, gắn mọi yêu cầu phát
triển theo chiều sâu và bền vững.
Cánh mạng Khoa học – công nghệ, sự bùng nổ thông tin, hình thành văn minh tin học
trong xã hội thông tin cho thấy hàng loạt vấn đề đặt ra của phát triển bền vững và hiện đại
hóa đòi hỏi các nước phải thích ứng, đáp ứng nội dung phản ứng linh hoạt của mình bằng
chính sách và cơ chế.
Trước hết tiến bộ Khoa học – công nghệdiễn ra không đồng đều giữa các nước và
trong khu vực. Những chênh lệch rất xa về trình độ phát triển, khác biệt thể chế xã hội làm
cho sử dụng tiến bộ Khoa học – công nghệ như là một cơ hội tiến vào nền văn minh mới phụ
thuộc nhiều yếu tố ( hoàn cảnh lịch sử, nguồn lực nội sinh từng quốc gia - dân tộc đòi hỏi nổ
lực chung, cộng đồng trách nhiệm chung.
=========================== Trang ===============================
14
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
Cần có sự phối hợp nổ lực tự phát của từng quốc gia – dân tộc mọi phát triển chung
của cộng đồng quốc tế, phối hợp, chia sẻ trách nhiệm giải quyết vấn đề sống còn sống còn
của tất cả các dân tộc , hòa bình, an ninh trong cuộc sống, công bằng, bình đẳng trong phát
triển.
Thứ 2: Trong xã hội thông tin , tiêu chuẩn về sản xuất, quản lý được xác lập, quan
niệm về hoạt động kinh tế , vai trò doanh nghiệp có thay đổi lớn. Hàm lượng tài nguyên trí
tuệ tăng, kết tinh nhiều trong sản sản phẩm hàng hóa nên doanh nghiệp nhằm mục tiêu lợi
nhuận, sáng tạo thông tin, tri thức, định hướng kinh tế, văn hóa kinh doanh, doanh nghiệp
đáp ứng yêu cầu xã hội, người tiêu dùng.
Xã hội thông tin đòi hỏi phối hợp hài hòa giữa công nghệ cao với giao tiếp tinh tế ,
giữa nền công nghệ dựa trên những trí tuệ mọi tiềm năng con người. Sự cân bằng nhu cầu

cao về vật chất với đòi hỏi sâu về tinh thần con người là dấu hiệu nổi bật của sự thâm nhập
lẫn nhaungayf càng trở nên sâu sắc giữa kinh tế và văn hóa.
Con người thay đổi quan niệm, nhận thức, cách làm việc, lối sống, đạo đức….
Thứ 3: cuộc cách mạng Khoa học – công nghệ, hình thành xã hội thông tin, kinh tế,
tri thức đòi hỏi quốc gia dân tộc phải đổi mới, hiện đại hóa 1 cách căn bản. Những tác động
trên của Khoa học – công nghệ, sự bùng nổ thông tin, hình thành xã hội thông tin, nền văn
minh tin học và kinh tế, tri thức đã hối thúc mạnh mẽ đối với công cuộc đổi mới đât nước ta.
Trước một thế giới đổi thay và phát triển như vậy, làm thế nào để nước ta thoát khỏi cuộc
khủng hoảng, trì trệ, bắt kịp nhịp sống chung của thế giới hiện đại để bước vào sự phát triển
năng động, thích ứng mọi đòi hỏi mới của thời đại.
Đổi mới trước hết là đổi mới tư duy hình thành và trở nên chín muồi, trở thành một
quyết sách chiến lược để phát triển bắt nguồn từ tác động và ảnh hưởng đó.
- Toàn cấu hóa kinh tế gắn liền mọi quá trình tiếp xúc, giao lưu, đối thoại giữa các
nền văn hóa – 1 xu thế chủ quan và phổ biến.
Nữa sau thế kỷ XX, vài thập kỷ nay, toàn cầu hóa là vấn đề đáng quan tâm và thảo
luận toàn cầu hóa diễn ra như cơn lốc, một thực tế kinh tế, chính trị là một quá trình nhiều
mặt, xu thế lớn trong đời sống đương đại, tác động hàng ngày , hàng giờ, hàng phút hàng
giây. Tức khắc đến mọi mặt sinh hoạt , hoạt động, mối quan hệ giữa các quốc gia dân tộc,
=========================== Trang ===============================
15
Tiểu luận LSĐCSVN GVHD: NGÔ THỊ QUỐC HỒNG
=========================================================
toàn bộ cuộc sống con người trên hành tinh, không một quốc gia nào đứng ngoài tác động
toàn cầu hóa.
Toàn cầu hóa là quá trình phức tạp, biến cố khôn lường, bước đi ngoắt ngoéo, hiện
tượng nghịch lý, mâu thuẫn. Toàn cầu hóa là một quá trình vận động, bao hàm trong đó
những diễn tiến của quốc tế hóa và khu vực hóa, từ sản xuất và kỹ thuật đã thâm nhập các
lĩnh vực: văn hóa, xã hội, chính trị và ngược lại chiến tranh, hợp tác song phương, đa
phương.
Toàn cầu hóa bắt đầu từ quốc tế hóa sản xuất, biến đổi mạnh mẽ, phân công lao động,

chuyên môn hóa thúc đẩy bởi những cải biến trong công cụ, cái yếu tố “ động’ nhất của
LLSX, nới rộng thị trường, tăng lên không ngừng hoạt động thương mại.
- Toàn cầu hóa trong Khoa học – công nghệ
- Toàn cầu hóa và khuôn khổ một nền kinh tế toàn cầu là một xu thế lớn nhất của thế
giới, nó chứa đựng các cơ hội đồng thời cũng là thách thức quan trọng đối với mọi quốc gia.
- Toàn cầu hóa không chỉ là tác nhân tạo cơ hội một mà mỗi quốc gia dân tộc cần phải
đón kịp không bỏ lỡ bằng cách cổ đông hội nhập kinh tế quốc tế, ra sức hội nhập thành quả
cách mạng Khoa học – công nghệ, phát sinh hậu quả tiêu cực là thách thức vượt qua- tác
động toàn cầu hóa tới mọi mặt đời sống xã hội.
- Toàn cầu hóa gắn liền với mọi mở cửa hội nhập, gắn liền quá trình tiếp xúc – giao
lưu, đàm thoại giữa các nền văn hóa của các dân tộc, thuộc các khu vực khác nhau, làm
phong phú, sống động đời sống văn hóa trong thế giới toàn cầu hóa. Văn hóa thông qua đó
tham dự phát triển đồng thời mọi chi phối, định hướng bản thân sự phát triển ấy.
- Cuộc khủng hoảng của CNXH hiện thực và vấn đề thời đại.
Cuối những năm 70 đầu những năm 80 của thế kỷ XX trong khi các nước TBCN
phương tây ra sức tận dụng những thành tựu của cuộc cách mạng Khoa học – công nghệ vào
sản xuất, nâng cao đáng kể năng xuất lao đỗngã hội với mức tăng trưởng kinh tế đồng thời
áp dụng những công nghệ hiện đại vào quản lý, nhạy bén và năng động trước những cải cải
cách của kinh tế - xã hội thì các nước XHCN lại rơi vào tình trạng trì trệ , xuất hiện những
dấu hiệu khủng hoảng, đứng trước nguy cơ tụt hậu khá nghiêm trọng so với CNTB.
=========================== Trang ===============================
16