tiểu luận Bảo Vệ Và Phát Triển Các Làng Nghề Truyền Thống Ven Đô

Nghiên cứu khoa học
BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN CÁC LÀNG NGHỀ TRUYỀN
THỐNG VEN ĐÔ
TÓM TẮT:
-Việt Nam là một nước có gần 80% dân số làm nông nghiệp. Cả
nước có nhiều làng nghề truyền thống. Những làng này thường tập
trung ở các vùng ven đô.
-Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, sự tác
động của đô thị hoá đối với các khu vực này là một tất yếu khách
quan. Bảo vệ, tôn tạovà phát triển các làng nghề truyền thống nh
thế nào cho phù hợp, để không lạc hậu với thời đại, mà vẫn giữ gìn
được bản sắc truyền thống dân tộc là vấn đề cần được nghiên cứu
kỹ.
-Trong thời gian qua, nhờ sự chuyển dịch cơ cấu sản xuất theo
hướng khai thác lợi thế gắn liền với kinh tế thị trường mà một số
làng nghề truyền thống ven đô có bước phát triển nhanh.
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
1
Nghiên cứu khoa học
-Chóng ta xây dựng làng nghề truyền thống trên cơ sở lịch sử
làng xã mà trong đó tồn tại cái hợp lý và cả cái không hợp lý.
-Đặc trưng cơ bản của sự phát triển làng xã trước đây là tính
khép kín và hướng nội, cách tổ chức làng xã thường phụ thuộc vào
sự phát triển kinh tế- xã hội.
-Quá trình phát triển tự nhiên làng xã cổ truyền là tự phát, hỗn
canh, hỗn cư manh mún…chỉ phù hợp với nền sản xuất tiểu nông.
-Ngày nay sù giao lưu giữa thành thị và nông thôn ngày càng mở
rộng; nhiều làng mạc ven đô đang dần dần đô thị hoá, và làm mất
dần nét đặc trưng của làng.
-Việc sản xuất ở các làng xã tự phát triển theo hệ thống kinh tế
hộ gia đình. Cơ cấu sản xuất, kinh doanh được thay đổi dẫn đến sự

phân hoá nghề nghiệp một cách tự nhiên.
-Nếu đô thị hoá không gian ở vùng ven đô có quy hoạch, có trật
tự thì sẽ giảm mật độ dân số quá cao ở nội thành, tạo điều kiện hợp
lý phân vùng nội thành, đưa các khu công nghiệp ô nhiễm ra khỏi
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
2
Nghiên cứu khoa học
nơi dân cư đông người, bảo tồn được di tích lịch sử văn hoá, danh
lam thắng cảnh.
-Cần hướng tới mục tiêu xoá dần sự cách biệt giữa đô thị và
nông thôn. Muốn thế phải phát triển các ngành nghề truyền thống
tại gia đình và hợp tác sản xuất với các xí nghiệp của đô thị.
-Việc bảo vệ và phát triển làng truyền thống ven đô trong thời kỳ
công nghiệp hoá, hiện đại hoá phải xem xét đến những yếu tố ảnh
hưởng đến chất lượng không gian ở truyền thống. Đó là các yếu tố
sau:
+ Yếu tố tự nhiên.
+ Yếu tố kinh tế- xã hội.
+ Yếu tố khoa học kỹ thuật.
+ Yếu tố quy hoạch đô thị.
+ Xây dựng và bảo vệ môi trường cảnh quan cho làng.
+ Yếu tố truyền thống của làng.
+ Tính cách mạng trong xây dựng làng truyền thống
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
3
Nghiên cứu khoa học
Những vấn đề cơ bản trong việc bảo vệ và phát triển làng
truyền thống ven đô:
-Gắn liền quy hoạch phát triển không gian ở của làng truyền
thống với việc phục vụ sản xuất công- nông nghiệp và thương

nghiệp.
-Quan tâm đầy đủ các nhu cầu về ở, phục vụ nhu cầu sinh hoạt
văn hoá của người dân.
-Bảo đảm cơ cấu xây dựng cải tạo làng trước mắt và phát triển
làng trong tương lai.
- Thoả mãn các tiện nghi mới về ở cho các loại căn hộ trong
làng có nghành nghề truyền thống.
- Tạo mọi điều kiện giảm bớt sự cách biệt về ở giữa nội thành và
ngoại thành.
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
4
Nghiên cứu khoa học
Phân tích và đánh giá
Việt Nam là một nước có gần 80% dân số làm nông nghiệp. Cả
nước có nhiều làng nghề truyền thống, những làng này thường tập
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
5
Nghiên cứu khoa học
trung ở những làng ven đô. mỗi làng có nghề chuyên môn riêng:
Làng thợ ngoã Nội Duệ, làng chạm khảm Đồng Hương( Bắc
Ninh), làng dệt tơ tằm Vạn Phúc, làng rèn Đa Sĩ( Hà Tây), Làng
trồng cây cảnh Nhật Tân, Phú Thượng, làng trồng dâu nuôi tằm
Phú Thuỵ( Hà Nội), Các làng này có nhiều di sản văn hoá truyền
thống đặc trưng cần được bảo vệ, tôn tạo, phát triển.
Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, sự tác
động của đô thị hoá đối với các khu vực này là một tất yếu khách
quan. Bảo vệ, phát triển làng nghề truyền thống như thế nào cho
phù hợp, để không lạc hậu với thời đại, mà vẫn giữ gìn được bản
sắc truyền thống dân tộc trong quá trình đô thị hoá và phát triển đô
thị là một vấn đề cần phải được nghiên cứu kỹ càng.

Sù thay đổi cơ cấu chức năng cùng với các nhu cầu về quy
hoạch- kiến trúc trong quá trình phát triển, đặc biệt là giai đoạn
đầu của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá là điều nhất định
sẽ xảy ra, và có thể có những hiện tượng biến đổi đột phá ở một số
vùng, nhất là ven đô.
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
6
Nghiên cứu khoa học
Ttrong thời gian qua, nhờ sự chuyển dịch cơ cấu sản xuất thế
hướng khai thác lợi thế gắn liền với kinh tế thị trường mà một số
làng nghề truyền thống ven đô có bước phát triển nhanh; theo đó
nhu cầu về nhà ở, văn hoá xã hội ngày càng tăng lên. Tìm ra những
yếu tố cơ bản của sự hình thành và phát triển không gian đô thị
hiện đaị với sự biến đổi về không gian kiến trúc- quy hoạch của
các làng nghề nhằm mục đích tạo ra hệ cân bằng sinh thái trong sự
phát triển bền vững, hội nhập mà không làm mất đi đặc trưng
truyền thống của làng là một vấn đề cấp bách hiện nay.
Chóng ta xây dựng làng nghề truyền thống trên cơ sở lịch sử
làng xã mà trong đó tồn tại cái hợp lý và cả cái không hợp lý.
Hàng bao đời nay, làng xã là đơn vị hành chính trực tiếp nhất với
người dân ở nông thôn, là cơ sở kinh tế cung cấp sản phẩm nông
nghiệp, thủ công nghiệp cho đất nước và là nguồn nhân lực cho
mọi hoạt động kinh tế xã hội.
Đặc trưng cơ bản của sự phát triển làng xã trước đây là tính
khép kín và hướng nội, cách tổ chức làng xã thường phụ thuộc vào
sự phát triển kinh tế- xã hội. Làng được vây quanh bằng luỹ tre
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
7
Nghiên cứu khoa học
xanh, có cổng ngõ lưu thông với bên ngoài( tối đóng ngày mở).

Mỗi làng có trung tâm văn hoá tinh thần của mình là đình làng, có
thành hoàng, có phong tục tập quán riêng Trung tâm thương
nghiệp phục vụ là chợ làng họp theo phiên. Không gian ở trong
một khuôn viên cũng là không gian khép kín. Các gia đình cùng
dòng họ thường quây quần bên nhau và có nhà thờ là nơi cả họ
xum họp để tưởng nhớ đến các bậc tiền bối và nhắc nhở con cháu
cố gắng trong cuộc sống để dòng họ được sáng giá muôn đời.
Quá trình phát triển tự nhiên làng xã cổ truyền là tự phát, hỗn
canh, hỗn cư manh mún chỉ phù hợp với nền sản xuất tiểu nông.
Ngày nay, trong giai đoạn mới với nền kinh tế thị trường phát triển
theo đà đi lên và thay đổi của xã hội, sự giao lưu giữa thành thị và
nông thôn ngày càng mở rộng; nhiều làng mạc ven đô đang dần
dần đô thị hoá. Các “ phố làng” đang xuất hiện ngày càng nhiều
với hình thức kiến trúc du nhập từ đô thị đang làm mất dần nét đặc
trưng của làng.
Việc sản xuất ở các làng xã tự phát triển theo hệ thống kinh tế
hộ gia đình. Cơ cấu sản xuất, kinh doanh được thay đổi dẫn đến sự
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
8
Nghiên cứu khoa học
phân hoá nghề nghiệp một cách tự nhiên. Vùng nông thôn ven đô
đã xuất hiện thành phần dân cư mới, hiện tượng chuyển biến dân
cư diễn ra một cách tự phát tuỳ theo điều kiện của mỗi làng với sự
thay đổi dần nội dung chức năng từ sản xuất nông nghiệp sang bán
nông nghiệp, bán thành thị, phi nông nghiệp và đối tượng ăn, ở,
sinh hoạt cũng trở nên phù hợp với vị trí môi trường sản xuất, kinh
doanh.
Các làng xã vùng ven đô là nơi diễn ra những biến động rõ nét
nhất, trước hết là ruộng đất ở đấy dành cho sự phát triển những
khu ở mới của đô thị và khu công nghiệp. Chính sự mất đi đất

canh tác mà người nông dân ven đô phải chuyển sang hướng sản
xuất khác, nghành nghề khác. Từ đó phá vỡ sự cân bằng sinh thái
trong vùng, đặc biệt là sự biến dạng hoặc mất đi những làng nghề
truyền thống. Tốc độ tăng dân số quá nhanh ở vùng này so với
tiềm năng canh tác và khả năng tạo việc làm ở đô thị và nông thôn.
Lao động dư thừa cả ở đô thị và nông thôn( đặc biệt gay gắt ở
những đô thị lớn và vùng ven) ảnh hưởng tới các trung tâm đô thị.
Việc mất đất canh tác do phát triển thổ cư và xây dựng các kết cấu
hạ tầng cũng diễn ra ở nhiều vùng ven các đô thị lớn.
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
9
Nghiên cứu khoa học
Vùng ven đô là vùng đệm cuung cấp tài nguyên, sức người cho
nội thành, là cầu nối chuyển giao công nghệ, khoa học kỹ thuật của
đô thị về nông thôn. Nông thôn ven đô thường có xu thế đô thị
hoá nhanh. Tốc độ tuỳ thuộc vào tính chất, đường lối phát triển
kinh tế của đô thị và cả vùng ven đô đó. Nếu “đô thị hoá” không
gian ở vùng ven đô có quy hoach, có trật tự thì sẽ giảm mật độ cư
trú quá cao ở nội thành, tạo điều kiện hợp lý phân vùng nội thành,
đưa cac khu công nghiệp ô nhiễm ra khỏi nơi đông người, bảo tồn
được di tích lịch sử văn hoá, danh lam thắng cảnh. Ngoài ra, còn
tạo điều kiện xây dựng hạ tầng kỹ thuật, xây dựng nhà ở theo quy
hoạch, nâng cao chất lượng không gian ở ngay từ buổi ban đầu.
Cần hướng tới mục tiêu xoá dần sự cách biệt giữa đô thị và nông
thôn. Muốn thế, phải phát triển các ngành nghề truyền thống tại
gia đình và hợp tác sản xuất với các xí nghiệp ở đô thị. Xã hội đổi
mới, nền kinh tế thị trường cũng đổi mới. Khi phương thức sống
thay đổi thì nhu cầu ở cũng thay đổi, dẫn đến không gian ở cũng
thay đổi theo. Việc bảo vệ và phát triển làng truyền thống ven đô
trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá phải xem xét đến

Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
10
Nghiên cứu khoa học
những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng không gian ở truyền
thống. Đó là các yếu tố sau đây:
-Yếu tố tự nhiên: Ngôi nhà ở tuy là hệ cân bằng sinh thái nhưng
chưa hoàn chỉnh, vì mới chỉ cân bằng một phần, nên chú ý phát
triển làng trên cơ sở đặc điểm địa hình địa phương.
-Yếu tố kinh tế- xã hội: Làng là một chủ thể khá phức tạp, là nền
tảng phát triển xã hội nói chung và đời sống xã hội nói riêng. Ngày
nay, đời sống xã hội trong làng phức tạp hơn xưa. Các hoạt động
kinh tế- văn hoá- xã hội đa dạng hơn; việc chấp hành chính sách
pháp luật ở các làng cũng không đồng đều, song làng vẫn là một
trong những đơn vị sản xuất để duy trì sự tồn tại xã hội.
-Yếu tố khoa học- kỹ thuật: Làng nghề là nơi chứa đựng biết bao
bí quyết tài nghệ thủ công, nó chứng minh khả năng kỹ thuật khá
phong phó.
Ngày nay nhiều làng đã có cán bộ xây dựng và lực lượng xây
dựng địa phương có trình độ kỹ thuật, vật liệu xây dựng có chất
lượng; thêm vào đó có sự kết hợp đầu tư xây dựng của các thành
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
11
Nghiên cứu khoa học
phần kinh tế; mạng lưới giao thông phát triển và có hệ thống cấp
điện, nước.
-Yếu tố quy hoạch đô thị: Sự phát triển đô thị hoá vùng ven đô
ngày càng nhanh cùng với sự gia tăng dân số đòi hỏi phải có cơ
cấu xây dựng ven đô hợp lý cho mỗi làng. Ngày nay có quy hoạch
phải tuân theo, có thiết kế bảo đảm chất lượng về kỹ thuật và mỹ
thuật, trang trí nội ngoại thất có thể thực hiện đồng bộ.

-Xây dựng và bảo vệ môi trường cảnh quan cho làng: Vì cần
nhiều đất đai xây dựng, ao hồ bị lấp dần, các sông tiêu nhỏ, chênh
lệch mức cao thấp nên gây úng ngập, ảnh hưởng đến môi trường
nên cần phải đổi mới hạ tầng kỹ thuật, bảo đảm tiện nghi, trong
sạch, thẩm mỹ, an toàn.
Làng chính là một đơn vị sinh thái, chịu tác động của quy luật tự
nhiên, nhưng cách mạng khoa học- kỹ thuật dặt ra cho làng một
thách thức mới: Sự cân bằng sinh thái sẽ bị phá vỡ.
Trước kia, quan hệ của làng với tự nhiên là quan hệ tự phát, nay
là quan hệ điều tiết tổng thể có căn cứ khoa học. Đó là công nghệ
sạch được đưa về tận xóm làng. Lối sống văn minh ngăn cản sự
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
12
Nghiên cứu khoa học
tổn thất cho con người. Lợi Ých xã hội hài hoà về nhiều mặt giữa
con người, kỹ thuật và sinh quyển.
-Yếu tố truyền thống của làng: Môi trường thiên nhiên là điều
kiện của đời sống xã hội. Con người sống trong hoàn cảnh thiên
nhiên; các hoạt động ăn, ở, nghỉ nghơi của họ bị lôi cuốn vào quá
trình sản xuất xã hội ở đó nhằm thích ứng với thiên nhiên. Mỗi
làng sử dụng những thành tựu của thời đại trước để cải tạo nơi ở
của mình tốt hơn. Phong tục tập quán của làng được hình thành,
tồn tại và phát triển trên cơ sở phát triển kinh tế, chính trị, xã hội.
Cần trân trọng những yếu tố tích cực, loại bỏ những yếu tố mê tín
dị đoan của phong tục trong lĩnh vực đời sống và xây dựng.
-Tính cách mạng trong xây dựng làng truyền thống: quá trình
phát triển kinh tế- xã hội của làng kéo theo nhu cầu ăn, ở, đi lại, có
tiện nghi, giữ gìn sức khoẻ, thưởng thức văn hoá, nghệ thuật, thể
thao Đình làng ngày nay không còn là nơi duy nhất thoả mãn sinh
hoạt công cộng cho người dân. Mọi sinh hoạt công cộng đều phải

được tổ chức một cách hợp lý và có hiệu quả cao bằng không gian
kiến trúc mới. đó là bước biến đổi cơ bản. Do vậy trong từng loại
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
13
Nghiên cứu khoa học
căn hộ cho đến các công trình công cộng như trường học, câu lạc
bộ đều được quan tâm xây dựng sao cho thoả mãn người sử dụng.
Một cuộc cách mạng xây dựng làng xóm đã bắt đầu.
Những vấn đề cơ bản trong việc bảo vệ và phát triển làng
truyền thống ven đô:
-Quy hoạch là biện pháp hết sức quan trọng để phát triển không
gian ăn ở của làng, góm phần thúc đẩy sản xuất phát triển, nâng
cao mức sống văn hoá cho người dân làng nghề truyền thống.
Muốn vậy cần tuân thủ các nguyên tắc:
- Gắn liền quy hoạch phát triển không gian ở của làng truyền
thống với việc phục vụ sản xuất công- nông nghiệp và thương
nghiệp.
- Quan tâm đầy đủ các nhu cầu về ở, phục vô sinh hoạt văn hoá
của người dân.
- Bảo đảm cơ cấu xây dựng cải tạo trước mắt và phát triển làng
trong tương lai.
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
14
Nghiên cứu khoa học
- Thoả mãn các tiện nghi mới về ở cho các loại căn hộ trong làng
có ngành nghề truyền thống.
- Tạo mọi điều kiện giảm bớt sự cách biệt về ở giữa nội thành và
ngoại thành.

ĐÁNH GIÁ:

Quy hoạch làng xã, phải dựạ trên cơ sở phát huy những truyền
thống tốt đẹp của làng xưa kết hợp với đặc điểm thiên nhiên, địa
hình, khí hậu địa phương cùng với những yêu cầu mới của cuộc
sống. Trong giai đoạn trước mắt cần có quy hoạch được duyệt, lấy
ý kiến của dân thì mới bảo vệ và phát triển làng truyền thống được.
Quy hoạch các khu vực trong làng truyền thống nên theo hướng
tập trung, vì ở làng ven đô quỹ đất ngày càng thu hẹp và quý giá,
cần kết hợp yếu tố cảnh quan kiến trúc cũ và mới trong cải tạo và
nâng cấp các khu vực công cộng.
Làng truyền thống ven đô từ xưa đã đóng góp đáng kể vào sự
phát triển của đất nước. Sự phát triển của đất nước ngày nay kéo
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
15
Nghiên cứu khoa học
theo sự đổi mới đi lên của nông thôn ven đô. Đón trước quá trình
phát triển của làng truyền thống trong tương lai, trên cơ sở kế thừa
và phát huy truyền thống xây dựng nông thôn Việt Nam là cả một
vấn đề lớn cần được quan tâm nghiên cứu để thúc đẩy việc bảo vệ
và phát triển các làng nghề truyền thống ven đô, nhất là trong thời
kỳ công nghiệp hoá, hiên đaị hoá đất nước
Lương Khắc Hiếu Líp: QLVH2
16