kinh tế học đại cương chương 3 hành vi người tiêu dùng

Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Chỉång
3
L THUY T V Ư HNH VI CU A NGỈ ÌI TI U DNGÃÚ Ã Í Å Ã
Trong chỉång ny chụng täi gi âënh l ngỉåìi tiãu dng cäú g õng âem lảià
låüi êch täúi âa cho bn thán h b òng cạch sỉí dủng mäüt säú lỉåüng ngưnà
lỉûc nháút âënh no âọ. Nghéa l, trong säú nhỉỵng hng họa m ngỉåìi
tiãu dng cọ thãø mua âỉåüc, h s chn nhọm hng họa cọ kh n ngà
mang lải cho h
sỉû tha mn täúi âa
. Vç thãú, mủc tiãu ca chỉång ny
l nh òm nghiãn cỉïu cạch thỉïc ngỉåìi tiãu dng sỉí dủng thu nháûp cầ
mçnh âãø täúi âa họa sỉû tha mn ca bn thán.
Trong âiãưu kiãûn giåïi hản vãư thu nháûp, khi mua mäüt hng họa
no âọ, ngỉåìi tiãu dng s cán nh õc xem liãûu r òng hng họa âọ cọà à
tha mn cao nháút nhu cáưu ca h khäng. Chỉång ny cng s gii
thêch sỉû lỉûa chn ca ngỉåìi tiãu dng s bë nh hỉåíng ca giạ hng
họa, thu nháûp, thë hiãúu, v.v. ra sao.
I. HỈỴU DU NGÛ
Táút c cạc loải hng họa, dëch vủ âãưu cọ kh n ng tha mn êt nháútà
mäüt nhu cáưu no âọ ca con ngỉåìi. Thê dủ, mạy hạt âéa CD cọ thãø
tha mn nhu cáưu nghe nhảc; cåm v bạnh mç cọ thãø tha mn cån
âọi ca con ngỉåìi; qưn ạo áúm giụp con ngỉåìi chäúng âỉåüc rẹt,
v.v
.
Nhỉ thãú, cạc nh kinh tãú cho r òng hng họa, dëch vủ cọ tênh hỉỵ
dủng. Trong kinh tãú hc, thût ngỉỵ
hỉỵu dủng
âỉåüc dng âãø chè
mỉïc
âäü tha mn ca con ngỉåìi

sau khi tiãu dng mäüt säú lỉåüng hng họa,
dëch vủ nháút âënh.
L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi dng âỉåüc b õt âáưu våïi ba già
thiãút cå bn vãư thë hiãúu con ngỉåìi. Nhỉỵng gi thiãút ny ph håüp trong
háưu hãút cạc trỉåìng håüp.
(1) Ngỉåìi tiãu dng cọ thãø
so sạnh, xãúp hảng
cạc hng họa theo sỉû ỉa
thêch ca bn than hay mỉïc hỉỵu dủng m chụng âem lải. Cọ nghéa
l khi âỉïng trỉåïc hai hng họa
A
v
B
, ngỉåìi tiãu dng cọ thãø xạc
âënh âỉåüc h thêch
A
hån
B
, hay thêch
B
hån
A
hay bng quan
1
giỉỵa hai
hng họa ny. Khi
A
âỉåüc ỉa thêch hån
B
cọ nghéa l

A
mang lải mỉïc
âäü tha mn cao hån
B
. Lỉu r òng sỉû so sạnh vãư såí thêch n
hon ton khäng tênh âãún chi phê. Thê dủ, vãư m ût såí thêch, mäütà
ngỉåìi thêch n phåí hån n bạnh mç nhỉng khi tênh âãún chi phê, ngỉåìià à
ny lải mua bạnh mç vç giạ bạnh mç r hån giạ phåí.
(2) Thë hiãúu cọ tênh
"b õc cáưu"à
. Nãúu mäüt ngỉåìi no âọ thêch hng họa
A
hån hng họa
B
, v thêch hng họa
B
hån hng họa
C
, thç ngỉåìi
ny cng thêch hng họa
A
hån hng họa
C
. Thê dủ, mäüt cạ nhán
thêch xe Honda hån xe Suzuki v thêch xe Suzuki hån xe Yamaha thç xe Honda
cng âỉåüc thêch hån xe Yamaha. Gi thiãút ny cho tháúy såí thêch ca
ngỉåìi tiãu dng cọ tênh nháút quạn, khäng cọ sỉû máu thùn.
(3) Trong mäüt chỉìng mỉûc nháút âënh, ngỉåìi tiãu dng
thêch nhiãưu hng
họa hån êt

. Táút nhiãn âáy phi l nhỉỵng hng họa âỉåüc mong mún,
chỉï khäng phi nhỉỵng hng họa khäng mong mún nhỉ ä nhiãùm khäng
khê, rạc rỉåíi, bãûnh táût,
v.v
. R rng, ngỉåìi tiãu dng cm tháúy tha
mn hån khi tiãu dng nhiãưu hng họa, dëch vủ hån. Thê dủ, mäüt cạ
nhán s thêch cọ hai chiãúc xe g õn mạy hån l cọ mäüt, thêch cọ ba bäüà
qưn ạo hån l hai,
v.v
.
Ba gi thiãút ny tảo thnh cå såí ca l thuút vãư hnh vi ca
ngỉåìi tiãu dng. Cọ hai khại niãûm vãư hỉỵu dủng m cạc nh kinh tãú
thỉåìng âãư cáûp âãún. ọ l Â
täøng hỉỵïu dủng
v
hỉỵu dủng biãn
. Nhỉỵng
khại niãûm ny thç ráút âån gin, song chụng gọp pháưn ráút quan trng
1
Thût ngỉỵ "
bng quan
" cọ nghéa ngỉåìi tiãu dng s tha mn nhỉ nhau khi tiãu
dng mäüt trong hai táûp håüp.
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
trong viãûc xáy dỉûng cạc l thuút kinh tãú hc. Vç váûy, ta láưn lỉåüt nghiãn
cỉïu hai khại niãûm ny.
II.1. TÄØNG HỈỴU DỦNG
Trong thỉûc tãú, hỉỵu dủng khäng thãø quan sạt cng nhỉ khäng thãø âo
lỉåìng âỉåüc m nọ chè âỉåüc suy diãùn tỉì hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng.
Chụng ta gi âënh l ngỉåìi tiãu dng cọ thãø xãúp hảng hỉỵu dủng.

Nghéa l, ngỉåìi tiãu dng cọ thãø biãút âỉåüc l hng họa ny mang lải
låüi êch cao hån hng họa kia nhỉng h khäng biãút chênh xạc l cao hån bao
nhiãu. Trong trỉåìng håüp l tỉåíng, chụng ta gi sỉí hỉỵu dủng cọ thãø
âỉåüc âo lỉåìng b òng säú v âån vë ca phẹp âo lỉåìng ny l à
âån vë hỉỵu
dủng
(âvhd). Thê dủ, ngỉåìi tiãu dng cọ thãø nọi ràòng mäüt chuún
nghè mạt âãún Nha Trang cọ mỉïc hỉỵu dủng l 500 âvhd; trong khi âọ
mäüt chuún âãún  Lảt tỉång ỉïng våïi 800 âvhd. Váûy, chụng ta cọ thãø
biãút âỉåüc ngỉåìi tiãu dng âọ thêch  Lảt hån Nha Trang vç âi du lëch
 Lảt mang lải sỉû tha mn cao hån âi Nha Trang. Hay khi xem mäüt bäü
phim, mäüt cạ nhán âảt mỉïc hỉỵu dủng l 10 âvhd, trong khi àn mäüt bỉỵa
àn chè mang lải cho anh ta 8 âvhd. R rng, cạ nhán ny thêch xem phim
hån àn.
Trong chỉång ny, chụng ta gi sỉí l hỉỵu dủng cọ thãø âo lỉåìng
âỉåüc b òng âvhd v do váûy ta cọ thãø so sạnh mỉïc âäü ỉa thêch ca táûpà
hng họa ny so våïi táûp håüp kia. Cạc nh kinh tãú âënh nghéa täøng
hỉỵu dủng nhỉ sau:
täøng hỉỵu dủng

l ton bäü lỉåüng tha mn âảt
âỉåüc do tiãu dng mäüt säú lỉåüng hng họa hay mäüt táûp håüp cạc hng
họa, dëch vủ no âọ trong mäüt khong thåìi gian nháút âënh.
Täøng hỉỵu
dung âỉåüc k hiãûu l
U.
Khại niãûm vãư hỉỵu dủng dng âãø tọm t õt cạch xãúp hảng cạcà
táûp håüp hng họa theo såí thêch. Nãúu nhỉ viãûc mua mäüt bäü qưn ạo
lm cho cạ nhán tha mn hån mua hai quøn sạch thç täøng hỉỵu dủng
tỉì mäüt bäü qưn ạo cao hån hai quøn sạch. Chụng ta hy xem xẹt mäüt

vê dủ sau vãư hỉỵu dủng âảt âỉåüc khi mäüt cạ nhán tiãu dng mäüt säú
lỉåüng hng họa
X
nháút âënh (ch óng hản nhỉ säú bạt cåm trong mäüt bỉỵầ
n).à
Cäüt (1) ca bng 3.1 biãøu diãùn säú lỉåüng hng họa
X
(säú bạt cåm)
âỉåüc tiãu dng; cäüt (2) cho biãút täøng hỉỵu dủng âảt âỉåüc tỉång ỉïng våïi
säú lỉåüng hng họa
X
trong cäüt (1). Khi khäng n mäüt bạt cåm no, cạà
nhán khäng cọ âỉåüc sỉû tha mn no. Khi n bạt cåm thỉï nháút, cạ nhánà
cọ âỉåüc 4 âvhd. Bạt cåm ny s tha mn cån âọi ca cạ nhán ny ráút
nhiãưu. Sau bạt cåm thỉï nháút, cån âọi ca cạ nhán ny â âỉåüc gii
ta pháưn no nhỉng chỉa hon ton nãn cạ nhán tiãúp tủc n. Nãúu cạà
nhán tiãúp tủc t ng tiãu dng hng họa ny, thç täøng hỉỵu dủng âảtà
âỉåüc s t ng. Tuy nhiãn, âãún bạt cåm thỉï n m, hỉỵu dủng âảt mỉïc täúi âầ à
l 10 v khäng t ng nỉỵa. Nãúu cạ nhán ny tiãúp tủc tiãu dng thãm thçà
hỉỵu dủng khäng nhỉỵng khäng t ng m cn cọ thãø sụt gim.à
Bng
3.1. Täøng hỉỵu dủng v hỉỵu dủng biãn khi sỉí dủng hng họa
X
Lỉåüng SP tiãu dng (X)
(1)
Täøng hỉỵu dủng U(X)
(2)
Hỉỵu dủng biãn MU(X)
(3)
0 0

Na
2
1 4 4
2 7 3
3 9 2
4 10 1
5 10 0
6 9 -1
7 7 -2
2
na: khäng xạc âënh.
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Nhỉ váûy, mỉïc hỉỵu dủng m mäüt cạ nhán cọ âỉåüc tỉì viãûc tiãu
dng phủ thüc vo säú lỉåüng hng họa, dëch vủ m cạ nhán âọ tiãu
dng. Theo âọ, chụng ta cọ khại niãûm vãư hm hỉỵu dủng.
Hm hỉỵu dủng biãøu diãùn mäúi liãn hãû giỉỵa säú lỉåüng hng họa,
dëch vủ âỉåüc tiãu dng v mỉïc hỉỵu dủng m mäüt cạ nhán âảt âỉåüc
tỉì viãûc tiãu dng säú lỉåüng hng họa, dëch vủ âọ
. Hm hỉỵu dủng
thỉåìng âỉåüc viãút nhỉ sau:
)X(UU =
. (3.1)
Trong âọ:
U
l täøng mỉïc hỉỵu dủng âảt âỉåüc v
X
l säú lỉåüng
hng họa tiãu dng.
3
Lỉu l trong trỉåìng håüp ny

X
vỉìa âỉåüc dng
âãø chè tãn mäüt hng họa no âọ v cng âäưng thåìi chè säú lỉåüng
âỉåüc tiãu dng ca hng họa âọ.
Nãúu mäüt cạ nhán tiãu dng mäüt táûp håüp hai hay nhiãưu hng họa:
X
,
Y
,
Z
, thç hm täøng hỉỵu dủng cọ dảng:
, )Z,Y,X(UU =
. (3.2)
II.2. HỈỴU DỦNG BIÃN
Cäüt thỉï (3) trong bng 3.1 cho ta biãút pháưn thay âäøi ca täøng hỉỵu dủng
khi cạ nhán n thãm mäüt bạt cåm, ta gi âọ l à
hỉỵu dủng biãn
. Khi cạ
nhán n bạt cåm bạt cåm thỉï nháút, hỉỵu dủng t ng tỉì 0 âãún 4; ta nọi hỉỵ à
dủng biãn ca bạt cåm ny l 4. n thãm bạt cåm thỉï hai, hỉỵu dủng t ngÀ à
tỉì 4 lãn 7, nãn hỉỵu dủng biãn ca bạt cåm ny l 3,
v.v
.
Hỉỵu dủng biãn

l pháưn thay âäøi trong täøng säú hỉỵu dủng do sỉí
dủng thãm hay båït mäüt âån vë sn pháøm hay hng họa no âọ
. Hỉỵu
dủng biãn âỉåüc k hiãûu l
MU

.
Theo âënh nghéa ny, ta cọ thãø viãút:
dX
)X(dU
X
)X(U
)X(MU =
∆
∆
=
. (3.3)
Theo cäng thỉïc ny,
hỉỵu dủng biãn chênh l âảo hm ca täøng
hỉỵu dủng theo säú lỉåüng hng họa X
. Nọi cạch khạc, täøng hỉỵu dủng
chênh l täøng (têch phán) ca cạc hỉỵu dủng biãn. Vç thãú, ta cọ thãø viãút:
∫
= )X(MU)X(U
.
Nãúu hm hỉỵu dủng l mäüt hm säú råìi rảc (nhỉ trong bng 3.1),
ta cọ thãø tênh hỉỵu dủng biãn theo cäng thỉïc sau:
)X(U)X(U)X(MU
nnn 1−
−=
.
(3.4)
Trong âọ:
•
MU(X
n

)
l hỉỵu dủng biãn ca âån vë sn pháøm thỉï
n
;
•
U(X
n
)
v
U(X
n-1
)
l täøng hỉỵu dủng do tiãu dng láưn lỉåüt
n
v
n - 1
âån vë sn pháøm.
Bạt cåm âáưu tiãn cọ hỉỵu dủng biãn l 4, bạt thỉï hai cọ hỉỵu
dủng biãn l 3,
v.v
., bạt thỉï by cọ hỉỵu dủng biãn l -2.
Hỉỵu dủng
biãn cọ xu hỉåïng gim dáưn khi säú lỉåüng hng họa, dëch vủ âỉåüc tiãu
thủ t ng lãnà
. áy l quy lût hỉỵu dủng biãn gim dáưn. Bạt cåm âáưu tiãnÂ
s tha mn cån âọi ca cạ nhán ráút nhiãưu nãn hỉỵu dủng do nọ mang
lải s cao (4 âvhd). ãún bạt thỉï hai, cån âọi â pháưn no âỉåüc gii t
nãn hỉỵu dủng mang lải ca bạt ny s tháúp hån bạt âáưu (3 âvhd). Cho
âãún bạt cåm thỉï n m, cån âọi cọ thãø â âỉåüc tha mn hon ton nãnà
nọ khäng lm t ng thãm hỉỵu dủng cho cạ nhán ny. Nãúu tiãúp tủc n,à à

3
äi khi täøng hỉỵu dủng cn âỉåüc k hiãûu l Â
TU.
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
hỉỵu dủng biãn cọ thãø ám v täøng hỉỵu dủng bë sụt gim. Quy lût
hỉỵu dủng biãn gim dáưn ny cng ph håüp cho háưu hãút cạc trỉåìng
håüp tiãu dng nhỉỵng hng họa khạc.
Thäng thỉåìng, mäüt cạ nhán chè tiãu dng thãm hng họa, dëch vủ
khi hỉỵu dủng biãn váùn cn giạ trë dỉång båíi vç mäüt ngỉåìi chè tiãu dng
khi cáưn tha mn thãm tỉì hng họa, dëch vủ. Cọ nghéa l trong thê dủ
trãn, cạ nhán ny s dỉìng åí bạt cåm thỉï tỉ hay täúi âa l bạt thỉï n mà
chỉï khäng phi l bạt thỉï sạu, thỉï by,
v.v
.
Do âọ, cạc hm säú (3.1), (3.2) âỉåüc gi âënh l cạc hm säú liãn
tủc v cọ âảo hm riãng theo cạc biãún
X
,
Y
,
Z
, l cạc hm säú liãn tủc
v cọ giạ trë dỉång gim dáưn.
II. Ỉ ÌNG BNG QUAN V Ư HỈỴU DU NGÂ Å Ã Û
II.1. ÂỈÅÌNG BNG QUAN VÃƯ HỈỴU DỦNG
Chụng ta cọ thãø biãøu diãùn thë hiãúu ca ngỉåìi tiãu dng b òng âäư thëà
thäng qua cạc âỉåìng bng quan vãư hỉỵu dủng.
ỉåìng bng quan (vãưÂ
hỉỵu dủng) l âỉåìng táûp håüp cạc phäúi håüp khạc nhau vãư m ût säúà
lỉåüng ca hai hay nhiãưu loải hng họa, dëch vủ tảo ra mäüt mỉïc hỉỵu

dủng nhỉ nhau cho ngỉåìi tiãu dng
.
Báy giåì, chụng ta hy xem xẹt sỉû tha mn ca mäüt cạ nhán khi
tiãu dng cạc táûp håüp hng họa khạc nhau. Gi sỉí mäüt cạ nhán tiãu
dng cạc táûp håüp gäưm hai loải hng họa l xem phim v bỉỵa n. Säúà
bỉỵa n v säú láưn xem phim âỉåüc biãøu diãùn trãn hai trủc ca hçnh 3.1.à
Vãư m ût såí thêch, cạ nhán s xãúp hảng cạc táûp håüp hng họa nhỉ sau:à
Mäùi âiãøm trong hçnh 3.1 biãøu diãùn mäüt táûp håüp củ thãø ca bỉỵa
n v xem phim. Gi sỉí chụng ta b õt âáưu tải âiãøm à à
A
. Båíi vç ngỉåìi tiãu
dng thêch nhiãưu hån êt, nãn nhỉỵng âiãøm n òm vãư phêa âäng - b õc cầ à
âiãøm
A
, nhỉ âiãøm
C
ch óng hản, s âỉåüc cạ nhán ny thêch hån. Säúà
lỉåüng xem phim v bỉỵa n trong táûp håüp à
C
âãưu nhiãưu hån so våïi âiãøm
A
. Váûy, khi tiãu dng táûp håüp hng họa
C
, sỉû tha mn ca cạ nhán
ny s cao nãn täøng hỉỵu dủng âảt âỉåüc s cao hån táûp håüp åí âiãøm
A
.
Ngỉåüc lải, vng n òm vãư phêa táy - nam ca âiãøm à
A
s kẹm âỉåüc ỉa

thêch vç cọ säú lỉåüng ca c hai loải âãưu êt hån âiãøm
A
. Tải cạc âiãøm
n òm trong vng âỉåüc âạnh dáúu hi (?), chụng ta khäng xạc âënh âỉåücà
cạ nhán thêch âiãøm
A
hay cạc âiãøm n òm trong cạc vng ny vç nhỉỵngà
táûp håüp hng họa ny trong nhỉỵng vng ny cọ hng họa ny
nhiãưu hån tải âiãøm
A
nhỉng hng họa kia lải êt hån. Chè cọ tiãu dng tải
nhỉỵng âiãøm n òm trong vng (?) cạ nhán måïi cọ thãø bng quan so våïià
âiãøm
A
. Vç váûy, chè cọ nhỉỵng âiãøm n òm trong vng (?) måïi cọ thãøà
cng n òm trãn mäüt âỉåìng bng quan våïi âiãøm à
A
.
Nhỉ váûy, âãø giỉỵ
mỉïc hỉỵu dủng khäng âäøi, cạ nhán mún tiãu dng sn pháøm ny
nhiãưu hån thç phi gim båït sn pháøm kia. Hay l, säú lỉåüng hai sn
pháøm âỉåüc tiãu dng phi cọ sỉû âạnh âäøi våïi nhau thç hỉỵu dủng âảt
âỉåüc måïi khäng âäøi.
Bng 3.2 biãøu diãùn cạc táûp håüp säú bỉỵa n v säúà
Vng
kẹm ỉa
thêch
Vng ỉa thêch hån
•
D

•
•
C
•
E
•
B
?
?
A
Säú láưn xem
phim
Säú bỉỵa
nà
Hçnh 3.1.
Xãúp hảng cạc táûp håüp hng
họa
O
Chổồng 3. Lyù thuyóỳt vóử haỡnh vi cuớa ngổồỡi tióu duỡng
lỏửn xem phim coù thóứ taỷo ra cuỡng mọỹt mổùc hổợu duỷng, laỡ 10 ch úng haỷn,
cho mọỹt caù nhỏn naỡo õoù.
Baớng 3.2.
Caùc tỏỷp hồỹp haỡng hoùa taỷo ra cuỡng mọỹt mổùc hổợu duỷng
Tỏỷp hồỹp Sọỳ bổợa n
(
X
)
Sọỳ lỏửn xem phim
(
Y

)
Hổợu duỷng
(
U
)
A
1 5 10
B
2 3 10
C
3 2 10
D
5 1 10
ổồỡng baỡng quan seợ coù hỗnh daỷng nhổ hỗnh 3.2, laỡ caùc õổồỡng cong
dọỳc xuọỳng vaỡ lọửi vóử phờa gọỳc toỹa õọỹ. Chuùng ta nhỏỷn thỏỳy r ũng mọỹt
mổùc hổợu duỷng hay mổùc thoớa maợn cuỷ thóứ coù thóứ õổồỹc taỷo ra tổỡ
nhióửu tỏỷp hồỹp haỡng hoùa khaùc nhau.
Giaớ sổớ mọỹt caù nhỏn tióu duỡng hai loaỷi haỡng hoùa
X
vaỡ
Y
. Phổồng
trỗnh cuớa õổồỡng baỡng quan õọỳi vồùi hai loaỷi haỡng hoùa
X
vaỡ
Y
seợ coù
daỷng:
)Y,X(UU
0

=
. (3.5)
Trong õoù:
U
0
laỡ mọỹt mổùc hổợu dung naỡo õoù, chố coù sọỳ lổồỹng
X
vaỡ
Y
thay õọứi õóứ õaỷt hổợu duỷng U
0
.
Tổỡ õoù, ta coù thóứ veợ caùc õổồỡng baỡng quan nhổ sau:
Hỗnh 3.2.
ổồỡng baỡng quan
Hỗnh 3.2 bióứu dióựn ba õổồỡng baỡng quan thóứ hióỷn ba mổùc hổợu
duỷng khaùc nhau:
U
1
,
U
2
vaỡ
U
3
. Caùc õổồỡng baỡng quan naỡy coù caùc õ ỷc
trổng nhổ sau:
1. Theo õởnh nghộa cuớa õổồỡng baỡng quan thỗ tỏỳt caớ nhổợng phọỳi
hồỹp trón cuỡng mọỹt õổồỡng cong mang laỷi mọỹt mổùc hổợu duỷng nhổ nhau.
Ch úng haỷn, hai õióứm

A
(ổùng vồùi sọỳ lổồỹng tióu duỡng cuớa saớn phỏứm laỡ
X
A
vaỡ
Y
A
) vaỡ õióứm
B
(ổùng vồùi sọỳ lổồỹng tióu duỡng cuớa saớn phỏứm laỡ
X
B
vaỡ
Y
B
) trón õổồỡng baỡng quan
U
1
seợ cuỡng mang laỷi mổùc hổợu duỷng laỡ
U
1
.
2. Tỏỳt caớ nhổợng phọỳi hồỹp n ũm trón õổồỡng baỡng quan phờa trón
(phờa dổồùi) õem laỷi hổợu duỷng cao hồn (thỏỳp hồn). Ch úng haỷn, caùc õióứm
n ũm trón õổồỡng
U
3
seợ mang laỷi hổợu duỷng cao hồn caùc õióứm n ũm trón
õổồỡng
U

2
hay
U
1
. Chuùng ta coù thóứ thỏỳy roợ õióửu naỡy khi so saùnh mổùc
hổợu duỷng taỷi õióứm
C
vaỡ
D
. Taỷi õióứm
D
, tỏỷp hồỹp haỡng hoùa
X
vaỡ
Y
maỡ
caù nhỏn tióu duỡng õóửu nhióửu hồn õióứm
C
nón hổợu duỷng taỷi õióứm cao hồn
õióứm
C
. Nhổ vỏỷy, õổồỡng
U
2
coù mổùc hổợu duỷng cao hồn
U
1
, tổồng tổỷ ta
cuợng chổùng minh õổồỹc
U

3
>
U
2
.
3. ổồỡng baỡng quan thổồỡng dọỳc xuọỳng vóử hổồùng bón phaới vaỡ lọửi
vóử phờa gọỳc toỹa õọỹ. Khi tióu duỡng nhióửu haỡng hoùa
X
thỗ mổùc hổợu
duỷng mang laỷi do haỡng hoùa
X
seợ t ng lón, song caù nhỏn naỡy phaới õọửng
thồỡi phaới giaớm õi mọỹt sọỳ haỡng hoùa
Y
õóứ giổợ hổợu duỷng khọng õọứi. Do
vỏỷy, sọỳ lổồỹng haỡng hoùa
X
vaỡ
Y
coù sổỷ
õaùnh õọứi
lỏựn nhau. ổồỡng cong
lọửi vóử phờa gọỳc toỹa õọỹ coù nghộa laỡ õọỹ dọỳc cuớa õổồỡng cong giaớm dỏửn
vóử phờa phaới. Tờnh chỏỳt naỡy coù thóứ õổồỹc giaới thờch b ũng
quy luỏỷt
giaớm dỏửn cuớa tyớ lóỷ thay thóỳ bión
(seợ õổồỹc trỗnh baỡy trong phỏửn sau).
Y
X
U

1
U
2
U
3
Hổồùng t ng lón
cuớa
hổợu duỷng
A
B
X
A
X
B
Y
A
Y
B




C
D
O
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
4. Nhỉỵng âỉåìng bng quan khäng bao giåì c õt nhau. iãưu ny âỉåücà Â
gii thêch nhỉ sau. Hçnh 3.3 cho tháúy hai âỉåìng bng quan
U
v

U
' c õt nhau.à
Khi âọ, cạ nhán s bng quan giỉỵa hai âiãøm
A
v
B
vç
A
v
B
cng n òmà
trãn âỉåìng
U
. Tỉång tỉû, cạ nhán cng bng quan giỉỵa hai âiãøm
B
v
C
vç
hai âiãøm ny cuing n òm trãn âỉåìng à
U’
. Tỉì âọ, cạ nhán ny s bng
quan giỉỵa hai âiãøm
A
v
C
. iãưu ny vä l vç hỉỵu dủng khi tiãu dngÂ
táûp håüp hng họa tải
C
phi cao hån âiãøm
A

vç tải
C
c hai loải hng
họa
X
v
Y
âãưu nhiãưu hån tải âiãøm
A
. Nhỉ váûy, cạc âỉåìng bng quan
khạc nhau khäng bao giåì c õt nhau.à
II.2. T LÃÛ THAY THÃÚ BIÃN (MRS)
Theo â ûc trỉng thỉï ba â nãu åí trãn, âỉåìng bng quan cọ âäü däúc âià
xúng vãư phêa phi. Báy giåì, chụng ta hy xem xẹt âiãưu âọ cọ
nghéa gç trong nghiãn cỉïu thë hiãúu ca ngỉåìi tiãu dng. Gi sỉí mäüt cạ
nhán tiãu dng cạc táûp håüp hng họa gäưm xem phim v bỉỵa n n òmà à
trãn mäüt âỉåìng bng quan
U
0
nhỉ sau:
Bng
3.3. Cạc táûp håüp hng họa nàòm trãn mäüt âỉåìng bng quan
Táûp håüp Bỉỵa n (X)à Xem phim (Y) T lãû thay thãú biãn (MRS)
A
1 5
B
2 3
C
3 2
D

5 1
Khi di chuøn dc theo âỉåìng cong
U
0
, säú bỉỵa n t ng lãn, trong khià à
säú láưn xem phim gim xúng âãø cạc âiãøm váùn cn n òm trãn âỉåìngà
cong. Do âọ, ta tháúy cọ
sỉû âạnh âäøi
giỉỵa hai hng họa
X
v
Y
âãø giỉỵ
mỉïc hỉỵu dủng khäng âäøi. Di chuøn tỉì âiãøm
A
âãún âiãøm
B
, cạ nhán
ny s ơn sng âạnh âäøi hai láưn xem phim âãø cho mäüt bỉỵa n. Ta gi à à
t
lãû thay thãú biãn
ca xem phim cho bỉỵa n l 2. Tỉång tỉû, di chuøn tỉì à
B
âãún
C
, t lãû thay thãú biãn l 1,
v.v
.
Hçnh 3.4
.

T lãû thay thãú biãn
Nhỉ váûy,
t lãû thay thãú biãn ca hng họa Y cho hng họa X l
säú lỉåüng hng họa Y m cạ nhán phi båït âi âãø t ng thãm mäüt âån vëà
hng họa X m khäng lm thay âäøi hỉỵu dủng
. Cäng thỉïc tênh hỉỵu
dủng biãn l nhỉ sau:
2
1
1/2
•
•
•
A
C
B
U
U'
X
Y
Hçnh 3.3.
Cạc âỉåìng bng quan khäng thãø càõt nhau
O
Säú bỉỵa nà
(
X
)
Säú láưn xem phim
(

Y
)
1 2 3 4 5 6 7
1
2
3
4
5
6
•
•
•
•
U
0
-2
-1
•
-2/3
-1/3
A
B
C
D
O
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
.
dX
dY
X

Y
MRS
UUUU 00 ==
−=
∆
∆
−=
(3.6)
Trong âọ,
MRS
l t lãû thay thãú biãn. K hiãûu
0
UU =
cho tháúy viãûc
tênh toạn t lãû thay thãú biãn l dỉûa trãn âỉåìng bng quan
.
0
U
viãûc sỉí
dung dáúu trỉì (-) trong cäng thỉïc (3.6) l âãø giỉỵ cho t lãû thay thãú biãn cọ
giạ trë dỉång. Vç váûy, t lãû thay thãú biãn cho biãút âäü låïn ca sỉû âạnh
âäøi giỉỵa hai loải hng họa. C n cỉï vo cäng thỉïc ny, ta cọ thãø tháú
nghëch dáúu våïi âäü däúc ca âỉåìng bng quan tải mäüt âiãøm no âọ
chênh l t lãû thay thãú biãn giỉỵa hai sn pháøm Y v X tải âiãøm âo
ï.
Såí thêch ca ngỉåìi tiãu dng cho tháúy quy lût thay thãú biãn gim
dáưn:
âãø giỉỵ mỉïc hỉỵu dủng khäng âäøi, ngỉåìi tiãu dng cáưn phi hy
sinh mäüt khäúi lỉåüng gim dáưn ca mäüt hng họa âãø sau âọ âảt âỉåüc
sỉû gia t ng mäüt khäúi lỉåüng tỉång ỉïng ca m ût hng khạcà à

.
B õt âáưu tỉì âiãøm à
A
(tỉång ỉïng våïi táûp håüp
A
trong bng 3.2), gi
sỉí cạ nhán xem phim n m láưn v chè mäüt bỉỵa n mäüt tưn. Våïi säú bỉỵầ à
n êt i, cạ nhán ny s ráút âọi. Trong khi säú láưn xem phim tỉång âäúià
nhiãưu, cạ nhán ny s khäng cn thêch thụ l õm âäúi våïi xem phim. Dồ
âọ, anh ta s s ơn sng hy sinh mäüt säú lỉåüng låïn säú láưn xem phim âãøà
cọ thãm mäüt bỉỵa n. Khi säú bỉỵa n t ng dáưn, cạ nhán s b õt âáưu cmà à à à
tháúy chạn ngạn viãûc n. Trong khi âọ, säú xem phim gim xúng lm cạà
nhán mong mún âỉåüc xem phim nhiãưu hån. Do váûy, cạ nhán s s ơn sngà
thay thãú mäüt lỉåüng êt dáưn säú láưn xem phim cho bỉỵa n khi säú bỉỵa n t ngà à à
lãn. iãưu ny chỉïng t Â
t lãû thay thãú biãn gim dáưn khi säú lỉåüng ca
mäüt hng họa tiãu dng t ng dáưnà
.
Theo cäng thỉïc (3.1), t lãû thay thãú biãn cng chênh l nghëch dáúu
våïi âäü däúc ca âỉåìng bng quan. Khi t lãû thay thãú biãn gim dáưn, âäü
låïn ca âäü däúc ca âỉåìng bng quan cng s gim dáưn. iãưu n
gii thêch tải sao âỉåìng bng quan läưi vãư phêa gäúc ta âäü.
II.3. MÄÚI QUAN HÃÛ GIỈỴA HỈỴU DỦNG BIÃN V T LÃÛ THAY
THÃÚ BIÃN
T lãû thay thãú biãn dc theo âỉåìng bng quan cọ liãn quan âãún hỉỵu
dủng biãn ca hng họa. Khi gim tiãu dng hng họa
Y
mäüt lỉåüng l
Y∆
, mỉïc âäü tha mn ca cạ nhán ny s gim âi mäüt lỉåüng

Y
MUY
⋅∆
.
Lỉåüng gim sụt ca hỉỵu dủng ny s âỉåüc thay thãú b òng viãûc t ngà à
tiãu dng hng họa
X
mäüt lỉåüng
X
∆
. Lỉåüng hỉỵu dủng t ng thãm tỉìà
viãûc t ng à
X

)(
X
MUX
⋅∆
phi b â õp vỉìa â lỉåüng hỉỵu dủng máút âi tỉìà
viãûc gim
Y

)(
Y
MUY
⋅∆
Do váûy.
0MUΔXMUΔY
XY
=⋅+⋅

. (3.7)
Tỉì âáy, ta suy ra:
MRS
ΔX
YΔ
MU
MU
Y
X
=−=
. (3.8)
Vç váûy,
t lãû thay thãú biãn ca X cho Y b òng våïi t säú ca hỉỵ
dủng biãn ca X v Y
.
Ta cn cọ thãø chỉïng minh âỉåüc (3.8), b òng phỉång phạp âải säúà
nhỉ sau. Gi sỉí mäüt cạ nhán cọ hm säú hỉỵu dủng tỉång ỉïng våïi
âỉåìng bng quang
U
0
nhỉ sau:
U
0
= U(X,Y).
Vç trãn mäüt âỉåìng bng quan
täøng hỉỵu dủng l khäng âäøi khi lỉåüng tiãu thủ ca
X
v
Y
thay âäøi nãn:

Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
MRS.
MU
MU
dX
dY
dYMUdXMU
0dYMUdXMUdY
Y
U
dX
X
U
dU(X,Y)0dU
Y
X
YX
YX
0
==−⇔
⋅−=⋅⇔
=⋅+⋅=
∂
∂
+
∂
∂
=⇔=
Nhỉ thãú, ta cọ kãút qu giäúng nhỉ åí trãn.
Thê dủ. Gi sỉí mäüt cạ nhán no âọ cọ phỉång trçnh hỉỵu dủng

nhỉ sau:
XYU =
.
Gi sỉí våïi mỉïc hỉỵu dủng
,U 10
1
=
ta cọ:
10010 =⇔= XYXY
.
Tỉì â óng thỉïc ny ta suy ra à
.
X
Y
100
=
Nhỉ thãú:
2
100
XdX
dY
MRS =−=
.
Nháûn xẹt:
+ Tải âiãøm
(X,Y)
= (5, 20):
MRS
= 100/25 = 4. ỉåìng bng quan tảiÂ
âiãøm ny l ráút däúc v cạ nhán ny ngay tải âiãøm ny s ơn sng tha

thãú 4 âån vë sn pháøm
Y
cho mäüt âån vë sn pháøm
X
.
+ Tải âiãøm
(X,Y)
= (20, 5):
MRS
= 100/400 = 1/4. Tải âiãøm ny âỉåìng
bng quan tråí nãn ph óng hån v cạ nhán ny chè s ơn sng thay thãú 0,25à à
(1/4) âån vë sn pháøm
Y
cho 1 âån vë sn pháøm
X
.
Váûy, khi säú lỉåüng hng họa X m cạ nhán tiãu dng t ng dáưn, tà
lãû thay thãú biãn ca nọ gim dáưn.
II.4. ÂỈÅÌNG BNG QUAN ÂÄÚI VÅÏI CẠC SÅÍ THÊCH KHẠC NHAU
Mäùi cạ nhán cọ såí thêch khạc nhau vãư cạc loải hng họa. ỉåìng bngÂ
quan cọ thãø biãøu diãùn sỉû khạc nhau vãư såí thêch ca ngỉåìi tiãu dng.
Báy giåì ta xẹt âỉåìng bng quan âäúi våïi hai loải sn pháøm l bỉỵa nà
v vẹ xem phim ca mäüt ngỉåìi hạu n v mäüt ngỉåìi thêch xem phim.à
Såí thêch ca ngỉåìi tiãu dng âỉåüc biãøu thë thäng qua sỉû âạnh âäøi
giỉỵa säú lỉåüng cạc hng họa m h sỉí dủng. ãø giỉỵ mỉïc hỉỵu dủngÂ
khäng âäøi, mäüt ngỉåìi hạu n s hy sinh mäüt säú lỉåüng låïn cạc láưn xemà
phim âãø cọ thãm mäüt bỉỵa n. Hỉỵu dủng cọ âỉåüc tỉì mäüt bỉỵa n t ngà à à
thãm b òng våïi lỉåüng hỉỵu dủng gim âi tỉì nhiãưu láưn xem phim nãn cạà
nhán s ơn sng âạnh âäøi nhiãưu láưn xem phim âãø cọ thãm mäüt bỉỵa n.à à
Do váûy, t lãû thay thãú biãn cho bỉỵa n ráút låïn nãn âỉåìng bng quan cầ

ngỉåìi ny däúc hån. Ngỉåüc lải, mäüt ngỉåìi thêch xem phim s hy sinh
nhiãưu bỉỵa n âãø cọ thãm mäüt vẹ xem phim. T lãû thay thãú biãn cho bỉỵầ
n ca ngỉåìi ny ráút tháúp. Do váûy, âỉåìng bng quan ca ngỉåìi n
ph óng hån so våïi ngỉåìi kia (hçnh 3.5).à
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Thê dủ:
Thiãút kãú mäüt loải xe g õn mạy måïià
. Gi sỉí mäüt nh
sn xút xe g õn mạy mún th m d thë hiãúu ca ngỉåìi tiãu dngà à
trỉåïc khi thiãút kãú mäüt loải xe måïi. Hai tiãu chøn quan trng trong thiãút
kãú xe âỉåüc âỉa ra l kiãøu dạng v hiãûu n ng ca xe g õn mạy. Kiãø à
dạng ca xe liãn quan âãún hçnh dạng, máùu m bãn ngoi ca xe. Cn
nhỉỵng váún âãư xẹt âãún trong hiãûu n ng gäưm âäü bãưn v sỉïc mảnh cầ
âäüng cå, tiãu hao nhiãn liãûu,
v.v
. Mäüt cüc th m d kiãún khạch hngà
s âỉåüc täø chỉïc nh òm tçm hiãøu xem khạch hng chụ trng kiãøu dạngà
hay hiãûu n ng hån. Nhỉỵng khạch hng chụ trng kiãøu dạng hån s cọà
thãø s ơn sng tỉì b mäüt säú u cáưu vãư m ût k thût âãø cọ âỉåücà à
mäüt chiãúc xe âẻp. Ngỉåüc lải, nhỉỵng ngỉåìi quan tám âãún hiãûu n ng sà
s ơn sng tỉì b mäüt säú tiãu chøn vãư m ût hçnh thỉïc âãø cọ mäütà à
chiãúc xe bãưn, mảnh m,
v.v
. Hçnh 3.6 mä t såí thêch ca cạc nhọm
khạch hng khạc nhau.
Viãûc nháûn biãút âỉåüc såí thêch ca ngỉåìi tiãu dng s giụp nh
sn xút cọ chiãún lỉåüc sn xút âụng â õn. Thỉûc tãú cho tháúy nãú
ngỉåìi tiãu dng quan tám âãún kiãøu dạng, h s s ơn sng chi nhiãư
tiãưn hån cho mäüt chiãúc xe cọ kiãøu dạng âẻp v ngỉåüc lải. iãưu n
s âỉåüc tháúy r khi chụng ta kho sạt ngun t õc täúi âa họa hỉỵ

dủng ca ngỉåìi tiãu dng.
III. Ỉ ÌNG NG N SẠCH HAY Ỉ ÌNG GI ÏI HA N TI U DNGÂ Å Á Â Å Å Û Ã
III. 1. ÂỈÅÌNG NGÁN SẠCH
Khi kho sạt vãư såí thêch ca ngỉåìi tiãu dng, ta b qua úu täú chi phê
chi cho cạc hng họa, dëch vủ. Báy giåì, chụng ta s xem xẹt ngán sạch
(hay säú thu nháûp cọ thãø chi xi hay thu nháûp kh dủng) ca ngỉåìi tiãu
dng s nh hỉåíng âãún säú lỉåüng hng họa m ngỉåìi tiãu dng cọ
thãø mua nhỉ thãú no.
Chụng ta tiãúp tủc våïi vê dủ ca chụng ta vãư mäüt cạ nhán tiãu
dng hai hng họa l xem phim v bỉỵa n. Gi sỉí cạ nhán ny cọ 50à
âån vë tiãưn v giạ ca mäüt láưn xem phim l 10 âån vë tiãưn v ca mäüt
Säú bỉỵa nà
Säú vẹ phim
U
1
U
2
U
3
Hçnh 3.5.a.
Âỉåìng bng quan ca
ngỉåìi hạu àn
Säú bỉỵa
nà
Säú vẹ phim
U
1
U
2
U

3
Hçnh 3.5.b
. Âỉåìng bng quan ca
ngỉåìi thêch xem phim
O
O
Hiãûu
n ngà
Kiãøu dạng
U
1
U
2
U
3
Hçnh 3.6.a
. Nhọm thêch hiãûu nàng
U
1
U
2
U
3
Hçnh 3.6.b
. Nhọm thêch kiãøu dạng
Kiãøu dạng
Hiãûu
n ngà
O O
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng

bỉỵa n l 5 âån vë tiãưn. Cạ nhán ny cọ thãø mua âỉåüc mäüt trong nhỉỵngà
táûp håüp hng họa nhỉ trçnh by trong bng 3.4.
Bng
3.4. Nhỉỵng táûp håüp hng họa cọ thãø mua
Táûp
håüp
Säú bỉỵa nà Säú tiãưn chi
cho bỉỵa nà
Säú láưn xem
phim
Säú tiãưn chi
cho xem phim
Täøng säú
tiãưn
A
0 0 5 50 50
B
2 10 4 40 50
C
4 20 3 30 50
D
6 30 2 20 50
E
8 40 1 10 50
F
10 50 0 0 50
Tải táûp håüp
A
, cạ nhán tiãu xi hãút säú tiãưn ca mçnh cho xem
phim. Säú vẹ xem phim täúi âa cọ thãø mua âỉåüc l n m v cạ nhán khängà

mua âỉåüc mäüt bỉỵa n no. Ngỉåüc lải, tải táûp håüp à
F
, cạ nhán chi hãút säú
tiãưn cho bỉỵa n v mua âỉåüc täúi âa 10 bỉỵa n. giỉỵa hai cỉûc à à ÅÍ
A
v
F
, cạ
nhán phán bäø mäüt säú tiãưn cho n v mäüt säú tiãưn cho xem phim v muầ
âỉåüc mäüt trong cạc táûp håüp hng họa nhỉ
B
,
C
,
D
v
E
. Täøng säú tiãưn
chi cho hai hng họa l 50. Nhỉỵng táûp håüp ny âỉåüc gi l giåïi hản
tiãu dng.
ỉåìng ngán sạch hay âỉåìng giåïi hản tiãu dng l âỉåìng thãøÂ
hiãûn cạc phäúi håüp khạc nhau giỉỵa hai hay nhiãưu sn pháøm m ngỉåìi
tiãu dng cọ thãø mua vo mäüt thåìi âiãøm nháút âënh våïi mỉïc giạ v
thu nháûp b òng tiãưn (thu nháûp kh dủng) nháút âënh ca ngỉåìi tiã
dng âọ
.
Báy giåì, chụng ta xáy dỉûng phỉång trçnh täøng quạt ca âỉåìng ngán
sạch. Gi sỉí mäüt cạ nhán cọ mäüt säú tiãưn
I
âãø tiãu dng (hãút) cho hai

loải hng họa
X
(bỉỵa n) v à
Y
(xem phim). Phỉång trçnh âỉåìng giåïi hản
tiãu dng âäúi våïi hai hng họa
X
v
Y
cọ thãø âỉåüc viãút nhỉ sau:
.YPXPI
YX
+=
(3.9)
Trong âọ:
I
l thu nháûp kh dủng;
P
X
v
P
Y
láưn lỉåüt l âån giạ
ca sn pháøm
X
v
Y
.
Ta cọ thãø minh ha âỉåìng giåïi hản tiãu dng b òng hçnh 3.7 våïi à
X

l säú lỉåüng sn pháøm
X
v
Y
l säú lỉåüng sn pháøm
Y
. Tải âiãøm
A
,
ngỉåìi âọ dng hãút tiãưn cho
Y
váûy säú lỉåüng
Y
cọ thãø mua âỉåüc l
Y
P
I
;
tải
B
ngỉåìi âọ dng hãút tiãưn cho X, nhỉ váûy säú lỉåüng
X
cọ thãø mua
âỉåüc l
X
P
I
. Näúi cạc âiãøm ny lải ta cọ âỉåìng ngán sạch. Báút cỉï
âiãøm no n òm phêa ngoi âỉåìng ngán sạch l khäng thãø âảt âỉåüc vçà
cạ nhán khäng cọ â tiãưn âãø mua. Nhỉỵng âiãøm n òm phêa trong âỉåìngà

ngán sạch l nhỉỵng táûp håüp hng họa m cạ nhán chỉa xi hãút ngán
sạch s ơn cọ.à
Bng 3.4 mä t mäüt sỉû
âạnh âäøi
giỉỵa hai hng họa xem phim v
bỉỵa n. Nãúu cạ nhán mún mua nhiãưu bỉỵa n hån thç phi gim båït säúà à
láưn xem phim. Củ thãø, mäùi láưn t ng thãm hai bỉỵa n, cạ nhán phi âạnhà à
âäøi hãút mäüt láưn xem phim. R rng, âäü låïn ca sỉû âạnh âäøi ca säú
láưn xem phim cho bỉỵa n b òng våïi t giạ ca bỉỵa n v vẹ xem phim,à à à
âọ l
10
5
= 0,5.
Trong hçnh 3.7,
t giạ ca hai hng họa X v Y cng chênh l âäü
låïn ca âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch
. Tháût váûy, âäü däúc ca âỉåìng
ngán sạch b òng chiãưu cao phêa trủc tung chia cho âäü di trãn trủc honhà
v cng chênh l t säú giỉỵa cạc mỉïc giạ
P
X
v
P
Y
(giạ tỉång âäúi ca
hai m ût hng).à
Y
X
I/P
Y

I/P
X
O
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Hçnh 3.7.
Âỉåìng ngán sạch hay âỉåìng giåïi hản tiãu dng
äü däúc ca âỉåìng giåïi hản tiãu dng l:Â
.
P
P
P/I
P/I
S
Y
X
X
Y
−=−=
(3.10)
Trong âọ:
S
l âäü däúc ca âỉåìng giåïi hản tiãu dng v
P
X
,
P
Y
láưn
lỉåüt l giạ ca hng họa
X

v
Y
. Dáúu trỉì (-) trong cäng thỉïc trãn cho
biãút âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch cọ giạ trë ám båíi vç âỉåìng ngán sạch
cọ hỉåïng âi xúng tỉì trại sang phi.
Nhỉ váûy, âäü däúc ca âỉåìng giåïi hản tiãu dng l nghëch dáúu
ca t giạ ca hai hng họa
X
v
Y
. Nọ biãøu diãùn t lãû âạnh âäøi
giỉỵa
X
v
Y
, cọ nghéa l khi mua thãm mäüt âån vë hng họa
X
, cạ nhán
phi gim båït
Y
X
P
P
âån vë hng họa
Y
.
Ch óng hản, theo vê dủ trong bng 3.4, chụng ta cọ thãø xáy dỉûngà
phỉång trçnh ca âỉåìng ngán sạch trong trỉåìng håüp ny nhỉ sau:
50105 =+
YX

hay l
XY
5,05
−=
.
Våïi phỉång trçnh âỉåìng ngán sạch nhỉ trãn, ta cọ thãø v âỉåìng
ngán sạch nhỉ sau:
Di chuøn dc theo âỉåìng ngán sạch ny, ỉïng våïi mäùi láưn t ngà
thãm 2 âån vë
X
, cạ nhán phi mua êt âi 1 âån vë
Y
, hay våïi t lãû âạnh âäøi
l
2
1
.
III. 2. TẠC ÂÄÜNG CA SỈÛ THAY ÂÄØI VÃƯ THU NHÁÛP V GIẠ C
ÂÄÚI VÅÏI ÂỈÅÌNG NGÁN SẠCH
Tỉì phỉång trçnh (3.9), chụng ta tháúy r òng âỉåìng ngán sạch phủ thücà
vo thu nháûp v giạ c ca cạc hng họa. Khi nhỉỵng úu täú ny thay
âäøi s lm âỉåìng ngán sạch thay âäøi.
III.2.1. Sỉû thay âäøi ca thu nháûp
Cäng thỉïc (3.10) cho tháúy r òng âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch khäng phủà
thüc vo thu nháûp ca cạ nhán. Vç váûy, thu nháûp thay âäøi s khäng
lm nh hỉåíng âãún âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch m s lm cho
âỉåìng ngán sạch tënh tiãún.
Nãúu thu nháûp ca cạ nhán t ng lãn, cạ nhánà
cọ thãø mua âỉåüc nhiãưu hng họa hån tải cạc mỉïc giạ cho trỉåïc,
âỉåìng ngán sạch s dëch chuøn sang phêa phi. Ngỉåüc lải, khi thu nháûp

A
B
C
D
E
F
0
1
2
3
4
5
6
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Säú bỉỵa
nà
Säú
láư
n
xem
phi
m
Hçnh 3.8
. Âỉåìng ngán sạch âäúi våïi bỉỵa àn v xem phim
∆Y =-1
∆X = 2
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
gim, âỉåìng ngán sạch s dëch chuøn vãư phêa trại do cạ nhán mua
âỉåüc êt hng họa hån.
Hçnh 3.9 mä t tạc âäüng ca sỉû thay âäøi ca thu nháûp âãún âỉåìng

ngán sạch. Khi thu nháûp ca cạ nhán t ng lãn tỉì 50 âån vë tiãưn thnh 80à
âån vë tiãưn, cạ nhán cọ thãø mua täúi âa 8 vẹ xem phim nãúu phán bäø hãút
säú tiãưn cho xem phim, hay cọ thãø mua 16 bỉỵa n nãúu phán bäø hãút tiãưnà
cho n. Vç váûy, âỉåìng ngán sạch dëch chuøn vãư phêa phi. Cạc táûpà
håüp hng họa cạ nhán cọ thãø mua âãưu nhiãưu hån so våïi mỉïc thu nháûp
l 50 âån vë tiãưn. Ngỉåüc lải, âỉåìng ngán sạch s dëch chuøn vo trong
khi cạ nhán chè cn 30 âån vë tiãưn. Säú lỉåüng hng họa cọ thãø mua âỉåüc
s êt hån.
III.2.2. Sỉû thay âäøi ca giạ c hng họa
Khi t giạ ca cạc hng họa thay âäøi s lm cho âäü däúc ca âỉåìng
ngán sạch thay âäøi. Báy giåì, chụng ta s xem xẹt khi giạ ca mäüt trong
hai hng họa thay âäøi s lm thay âäøi âỉåìng ngán sạch nhỉ thãú no.
Gi sỉí giạ ca mäüt bỉỵa n t ng lãn thnh 10 âån vë tiãưn, trong khià à
giạ ca vẹ xem phim váùn l 10. Våïi säú tiãưn l 50 nhỉ ban âáưu, cạ nhán
chè cọ thãø mua täúi âa 5 bỉỵa n khi chi hãút tiãưn cho n. iãøm à à Â
F
trong hçnh
3.8 s di chuøn âãún âiãøm
F
', tải âọ säú bỉỵa n l 5. Nãúu cạ nhán chià
hãút säú tiãưn cho xem phim thç säú lỉåüng phim täúi âa cọ thãø mua váùn l 5
vç giạ ca vẹ xem phim khäng âäøi. iãøm Â
A
trong hçnh 3.8 váùn åí ngun vë
trê ban âáưu. Váûy, khi giạ ca bỉỵa n t ng lãn, âỉåìng ngán sạch s qua à
quanh âiãøm A vo phêa trong (hçnh 3.10) lm âäü däúc ca âỉåìng ngán
sạch t ng lãn. äü däúc lục ny s l -10/10 = -1, t ng gáúp âäi so våïi banà Â à
âáưu. Ngỉåüc lải, khi giạ ca bỉỵa n gim xúng, âỉåìng ngán sạch sà
quay ra phêa ngoi, cạ nhán cọ thãø mua âỉåüc nhiãưu bỉỵa n hån. Gi sỉíà
giạ bỉỵa n l 2 âån vë tiãưn, lục ny säú bỉỵa n täúi âa cọ thãø mua âỉåücà à

l 25 (hçnh 3.10). Láûp lûn tỉång tỉû âäúi våïi sỉû thay âäøi giạ ca vẹ xem
phim v giạ ca bỉỵa n váùn giỉỵ ngun, chụng ta cng nháûn tháú
âỉåìng ngán sạch s quay quanh âiãøm
F
khi giạ ca bỉỵa n thay âäøi.à
IV. NGUY N T ÕC T I A HỌA HỈỴU DU NGÃ À ÄÚ Â Û
Cạc cạ nhán ln mong mún tha mn täúi âa cạc nhu cáưu ca mçnh.
Tuy nhiãn, våïi ngưn ti ngun (tiãưn ca, thåìi gian, sỉïc lỉûc,
v.v
.) hỉỵu
hản, cạc cạ nhán khäng thãø tha mn âỉåüc táút c cạc nhu cáưu ca
mçnh. Chụng ta gi âënh r òng våïi nhỉỵng â ûc âiãøm vãư såí thêch v sỉûà à
rng büc vãư ngán sạch,
mäüt cạ nhán s lỉûa chn tiãu dng táûp håüp
0
2
4
6
8
10
0
5
10
15 20
Säú bỉỵa
nà
Sä
ú
láư
n

xe
m
phi
m
I = 80I = 50I = 30
Hçnh 3.9
.

Tạc âäüng ca sỉû thay âäøi thu nháûp âäúi våïi âỉåìng ngán
sạch
0
2
4
6
0 5 10 15 20 25 30
Säú bỉỵa
nà
Säú
láư
n
xem
phi
m
Hçnh 3.10.
Tạc âäüng ca sỉû thay âäøi giạ c âäúi våïi âỉåìng
ngán sạch
F
F'
A
F''

Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
hng họa sao cho chụng mang lải cho cạ nhán sỉû tha mn cao nháút hay
l cạ nhán mún täúi âa họa hỉỵu dủng
. Chụng ta s sỉí dủng âỉåìng
bng quan v âỉåìng ngán sạch âãø xạc âënh sỉû lỉûa chn håüp l ca
ngỉåìi tiãu dng.
IV.1. NGUN TÀÕC TÄÚI ÂA HỌA HỈỴU DỦNG
Táûp håüp hng họa mang lải hỉỵu dủng täúi âa cho ngỉåìi tiãu dng phi
tha mn hai âiãưu kiãûn. Thỉï nháút,
táûp håüp hng họa phi n òm trãnà
âỉåìng ngán sạch.
R rng, ngỉåìi tiãu dng chè cọ thãø tiãu dng mäüt
táûp håüp hng họa m h cọ thãø mua âỉåüc. Ngỉåìi tiãu dng khäng
thãø mua cạc táûp håüp hng họa n òm ngoi âỉåìng ngán sạch vç khängà
â tiãưn. Ngỉåìi tiãu dng cng s khäng tiãu dng tải mäüt âiãøm n òmà
dỉåïi âỉåìng ngán sạch vç lục ny h cn thỉìa tiãưn nãn cọ thãø mua
thãm nhiãưu hng họa hån âãø âảt mỉïc hỉỵu dủng cao hån. Do váûy, sỉû
lỉûa chn håüp l phi l mäüt táûp håüp n òm trãn âỉåìng ngán sạch.à
Thỉï hai,
táûp håüp hng họa phi mang lải mỉïc hỉïc hỉỵu dủng cao
nháút cho cạ nhán
. iãưu ny cọ nghéa l cạ nhán phi ỉa thêch táûp håüpÂ
hng họa ny nháút trong säú nhỉỵng táûp håüp hng họa cọ thãø mua
âỉåüc. Nhỉ váûy, táûp håüp hng họa m cạ nhán s lỉûa chn phi n òmà
trãn âỉåìng bng quan cao nháút m âỉåìng ngán sạch âảt âãún.
Hçnh 3.11 mä t ba âỉåìng bng quan v âỉåìng ngán sạch ca mäüt
cạ nhán âäúi våïi bỉỵa n v xem phim. Chụng ta hy xem xẹt hçnh 3.11 âãøà
tçm ra sỉû lỉûa chn håüp l ca ngỉåìi tiãu dng. Gi sỉí mäüt cạ nhán
cọ 50 âån vë tiãưn v giạ ca mäüt bỉỵa n l 5 v ca vẹ xem phim là
10 âån vë tiãưn. Nhỉ váûy, âỉåìng ngán sạch s cọ dảng nhỉ â trçnh by

trong pháưn trỉåïc.
ỉåìng cong Â
U
3
cọ mỉïc hỉỵu dủng cao nháút nhỉng hon ton n òmà
ngoi âỉåìng ngán sạch nãn cạ nhán ny s khäng thãø tiãu dng báút cỉï
mäüt táûp håüp hng họa no trãn âỉåìng cong ny vç khäng â tiãưn.
ỉåìng ngán sạch c õt âỉåìng bng quan  à
U
1
tải hai âiãøm
A
v
B
. Chụng ta
hy xem xẹt liãûu r òng cạ nhán cọ tiãu dng tải âiãøm à
A
hay
B
hay khäng.
Cạ nhán cọ thãø mua âỉåüc táûp håüp hng họa tải âiãøm
A
vç
A
n òm trãnà
âỉåìng ngán sạch. Tải âiãøm
A
, âäü låïn ca âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch
nh hån âäü låïn ca âäü däúc ca âỉåìng bng quan. Do âäü däúc ca
âỉåìng ngán sạch l -0,5 nãn cạ nhán ny chè cáưn hy sinh 0,5 láưn xem phim

l cọ thãø mua thãm mäüt bỉỵa n. Vãư m ût såí thêch, c n cỉï vo âäü däúcà à à
ca âỉåìng bng quan tải âiãøm
A
, ta tháúy cạ nhán s ơn sng hy sinh säúà
láưn xem phim låïn hån 0,5 âãø cọ thãm mäüt bỉỵa n m váùn giỉỵ hỉỵ
dủng khäng âäøi. Váûy, dc theo âỉåìng ngán sạch, nãúu cạ nhán t ng thãmà
mäüt bỉỵa n v gim âi 0,5 láưn xem phim thç cạ nhán cọ thãø âảt âỉåücà
mỉïc hỉỵu dủng cao hån. Do cạ nhán ny t ng chi tiãu cho bỉỵa n v gimà à
chi tiãu cho xem phim thç hỉỵu dủng s tang nãn
U
1
khäng phi l mỉïc hỉỵu
dủng täúi âa. Cạ nhán tiãúp tủc t ng chi tiãu cho bỉỵa n cho âãún âiãøm à à
C
.
Tải âiãøm
C,
âỉåìng ngán sạch tiãúp xục våïi âỉåìng bng quan
U
2
. Tải âáy,
âäü däúc ca âỉåìng bng quan (nghëch dáúu ca t lãû thay thãú biãn)
b òng våïi âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch v b òng -0,5. Cạ nhán s ơn sngà à à
hy sinh 0,5 säú láưn xem phim âãø cọ thãm mäüt bỉỵa n m khäng thay âäøià
hỉỵu dủng. Hỉỵu dủng s khäng t ng lãn nỉỵa nãúu tiãúp tủc t ng säú bỉỵầ à
n. Váûy, à
C
chênh l âiãøm m cạ nhán täúi âa họa hỉỵu dủng.
Tỉång tỉû, tải âiãøm
B

âäü låïn ca âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch
låïn hån ca âỉåìng bng quan. Do váûy, hỉỵu dủng s t ng nãúu cạ nhánà
t ng säú láưn xem phim v gim säú bỉỵa n. Cạ nhán cng s täúi âa họầ à
hỉỵu dủng nãúu tiãu dng tải âiãøm
C
. Váûy, táûp håüp hng họa tải âiãøm
C
l sỉû lỉûa chn håüp l ca ngỉåìi tiãu dng.
C
U
1
U
2
U
3
X
Y
10
5
X
C
Y
C
O
•
A
B
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Hçnh 3.11.
Ngun tàõc täúi âa họa hỉỵu dủng

Ngun tàõc:
ãø täúi âa họa hỉỵu dủng, ỉïng våïi mäüt säú tiãưn nháútÂ
âënh no âọ, mäüt cạ nhán s mua säú lỉåüng hng họa X v Y våïi täøng
säú tiãưn âọ v tải âọ nghëch dáúu ca t lãû thay thãú biãn (MRS) b òngà
våïi âäü däúc ca âỉåìng ngán sạch
. Ngun t õc ny âỉåüc chỉïng minh nhỉà
sau:
Tải âiãøm
C
, ta cọ:
âäü däúc ca âỉåìng bng quan = âäüc däúc ca âỉåìng ngán sạch.
Vç thãú:
Y
X
P
P
dX
dY
−=
.
Kãút håüp våïi cạc cäng thỉïc (3.6) v (3.8), ta cọ thãø viãút:
.
P
P
MU
MU
MRS
dX
dY
Y

X
Y
X
−=−=−=
Tỉì âáy, ta suy ra:
.
P
P
MU
MU
Y
X
Y
X
=
(3.11)
hay l:
.
P
MU
P
MU
Y
Y
X
X
=
(3.12)
T säú giỉỵa hỉỵu dủng biãn ca mäüt hng họa våïi giạ ca hng
họa âọ cho biãút mỉïc hỉỵu dủng t ng thãm khi chi thãm mäüt âån vë tiãưnà

cho mäüt hng họa.
Cäng thỉïc 3.12 cho tháúy t säú ca hỉỵu dủng biãn
våïi giạ ca cạc hng họa phi b òng nhau. à
Nãúu t säú ny ca hng họa
X
låïn hån ca hng họa
Y
, cạ
nhán s chỉa täúi âa họa hỉỵu dủng vç nãúu cạ nhán chi thãm cho hng họa
X
v gim cho
Y
thç hỉỵu dủng âảt âỉåüc s t ng (xem pháưn IV.3).à
IV.2. CHỈÏNG MINH NGUN TÀÕC TÄÚI ÂA HỌA HỈỴU DỦNG BÀỊNG
PHỈÅNG PHẠP LAGRANGE
Ngun t õc täúi âa họa hỉỵu dủng ca ngỉåìi tiãu dng cọ thãø âỉåücà
chỉïng minh b òng phỉång phạp à
Lagrange
. áy l phỉång phạp chung nháútÂ
âãø xạc âënh cỉûc trë ca mäüt hm säú trong âiãưu kiãûn rng büc (xem
pháưn phủ lủc).
Gi sỉí mäüt cạ nhán phi tiãu xi säú tiãưn
I
(thu nháûp kh dủng)
cho nhiãưu loải hng họa
(X
1
, X
2
, , X

n
)
v mún täúi âa họa hỉỵu dủng.
Khi âọ:
Hm täøng hỉỵu dủng:
).X, ,X,X(UU
n21
=
Säú hng họa m cạ nhán cọ thãø mua âỉåüc phi n òm trãn âỉåìngà
ngán sạch. Nhỉ váûy, hỉỵu dủng âảt âỉåüc bë rng büc båíi phỉång trçnh
âỉåìng ngán sạch:
I = P
1
X
1
+ P
2
X
2
+ + P
n
X
n
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
⇔
I - P
1
X
1
- P

2
X
2
- - P
n
X
n
=
0.
ãø täúi âa họa hỉỵu dủng trong âiãưu kiãûn thu nháûp cho trỉåïc, t
thiãút láûp hm Lagrange nhỉ sau:
).XP XPXPI()X, ,X,X(U
nnn
−−−−λ+=
221121

Trong âọ:
P
1
, P
2
, , P
n
láưn lỉåüt l giạ c ca hng họa
X
1
, X
2
, , X
n

.
Ta thỉûc hiãûn cạc bỉåïc ca phỉång phạp Lagrange nhỉ sau:
(1) Tênh âảo hm ca hm Lagrange theo cạc biãún säú
.,X, ,X,X
n21
λ
Cho táút c cạc âảo hm báûc nháút ny b òng khäng. Ta cọ:à
.XP XPXPI
;P
X
U
X

;P
X
U
X
;P
X
U
X
nn
n
nn
0
0
0
0
2211
2

22
1
11
=−−−−=
∂λ
∂
=λ−
∂
∂
=
∂
∂
=λ−
∂
∂
=
∂
∂
=λ−
∂
∂
=
∂
∂




Vç
Xi

i
MU
X
U
=
∂
∂

)n,1i(
=
, tỉì cạc phỉång trçnh ny ta cọ thãø viãút l:
λ====
n
Xn
XX
P
MU

P
MU
P
MU
2
2
1
1
.
Nãúu chn hai sn pháøm báút k,
1
X

v
2
X
, ta cọ thãø viãút lải
â óng thỉïc trãn nhỉ sau:à
2
1
2
1
P
P
MU
MU
X
X
=
hay
2
2
1
1
P
MU
P
MU
XX
=
.
Trong âọ
P

1
l giạ ca sn pháøm
X
1
v
P
2
l giạ ca sn pháøm
X
2
. Phỉång trçnh cúi cng trong loảt phỉång trçnh trãn cho ta tháúy âiãưu
kiãûn 2 l: thu nháûp phi âỉåüc tiãu xi hãút.
IV.3. GII THÊCH NGUN TÀÕC TÄÚI ÂA HỌA HỈỴU DỦNG BÀỊNG
TRỈÛC QUAN
Trong pháưn trỉåïc, ta â chỉïng minh âỉåüc ngun t õc täúi âa họa hỉỵ
dủng khi mäüt cạ nhán tiãu dng hai loải hng họa
X
v
Y
l:
Y
Y
X
X
P
MU
P
MU
=
. Ta cọ thãø tháúy r òng nãúu mäüt loải hng họa no âọ cọà

âån giạ l
P
v mang lải hỉỵu dủng biãn cho ngỉåìi tiãu dng l
MU
thç
ta cọ thãø âënh nghéa
P
MU
l hỉỵu dủng biãn mang lải do tiãu dng mäüt
âån vë tiãưn.
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Gi sỉí hai hng họa
X
v
Y
l cọ thãø tha mn cng mäüt nhu
cáưu v vç
X
X
P
MU
v
Y
Y
P
MU
cọ cng âån vë tênh nãn ta cọ thãø so sạnh
chụng våïi nhau. Ta hy xem xẹt cạc trỉåìng håüp sau:
+ Nãúu
Y

Y
X
X
P
MU
P
MU
>
thç mäüt âån vë tiãưn b ra âãø tiãu dng sn
pháøm
X
s mang lải mỉïc hỉỵu dủng cao hån mäüt âån vë tiãưn b ra âãø
tiãu dng sn pháøm
Y
. Nhỉ thãú, ngỉåìi tiãu dng s lm t ng hỉỵu dủngà
ca mçnh b òng cạch gim tiãu dng sn pháøm à
Y
v t ng tiãu dng snà
pháøm
X
. Tuy nhiãn, khi ngỉåìi tiãu dng t ng tiãu dng sn pháøm à
X
s
lm cho hỉỵu dủng biãn âäúi våïi sn pháøm ny gim âi (do quy lût hỉỵu
dủng biãn gim dáưn), nghéa l
X
X
P
MU
gim âi (nãúu

P
l khäng âäøi).
Ngỉåüc lải, viãûc gim tiãu dng sn pháøm
Y
s lm cho hỉỵu dủng biãn
ca sn pháøm ny t ng lãn, nghéa l à
Y
Y
P
MU
t ng lãn. Hnh âäüng ny sà
lm cho hỉỵu dủng ca ngỉåìi tiãu dng t ng lãn. Ngỉåìi tiãu dng sà
thỉûc hiãûn viãûc ny cho âãún khi
Y
Y
X
X
P
MU
P
MU
=
. Tải âiãøm ny, hỉỵu dủng
ca ngỉåìi tiãu dng l täúi âa, vç khi âọ täøng hỉỵu dủng khäng thãø t ngà
lãn nỉỵa.
+ Nãúu
Y
Y
X
X

P
MU
P
MU
<
, b òng cạch l lûn tỉång tỉû ta cng cọ thãøà
tháúy r òng ngỉåìi tiãu dng s âiãưu chènh hnh âäüng tiãu dng cầ
mçnh cho âãún khi
Y
Y
X
X
P
MU
P
MU
=
. Khi âọ, ngỉåìi tiãu dng âảt mỉïc hỉỵu
dủng täúi âa.
IV.4. MÄÜT SÄÚ THÊ DỦ
Báy giåì, chụng ta s xem xẹt mäüt thê dủ vãư sỉû lỉûa chn ca ngỉåìi
tiãu dng trong trỉåìng håüp hỉỵu dủng l cọ thãø âo lỉåìng âỉåüc.
Thê dủ 1. Gi sỉí mäüt cạ nhán cọ hm täøng hỉỵu dủng khi tiãu dng hai
hng họa X v Y nhỉ sau:
.YXXY)Y,X(U
,, 5050
⋅==
ån giạ ca hng họa Â
Y
l:

1P
Y
=
âån vë tiãưn, ca hng họa
X
l:
25,0P
X
=
âån vë tiãưn. Mäüt cạ nhán cọ 2 âån vë tiãưn âãø tiãu xi. Nhỉ thã,ú
âỉåìng giåïi hản tiãu dng ca cạ nhán ny l:
.X,YX,Y 025022502 =−−⇔+=
Ta thiãút láûp hm Lagrange nhỉ sau:
).X,y(YX
,,
2502
5050
−−⋅λ+=
Láúy âảo hm ca hm säú ny theo X v cho âảo hm ny b òngà
khäng, ta âỉåüc:
.YX,,,YX,
X
,,,, 50505050
50250025050
−−
=λ⇔=λ−=
∂
∂
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Láúy âảo hm ca hm säú ny theo Y v cho âảo hm ny b òngà

khäng, ta âỉåüc:
.XY,XY,
X
,,,, 50505050
50050
−−
=λ⇔=λ−=
∂
∂
Chia hai â óng thỉïc ny cho nhau ta âỉåüc:à
.YX
X
Y
,
,
XY,
YX,
,,
,,
4
4
1
250
250
50
50
5050
5050
=⇔=⇔=
λ

λ
=
−
−
Phỉång trçnh ny cho tháúy t lãû thay thãú biãn ca
X
cho
Y
b òng våïià
t lãû giạ ca chụng. Säú lỉåüng
X
nhiãưu b òng 4 láưn säú lỉåüng à
Y
.
Báy giåì nãúu ta sỉí dủng phỉång trçnh âỉåìng giåïi hản tiãu dng:
250250 ,YX, =+
.
Suy ra,
Y = 1
, nhỉ thãú
X = 4
. Khi âọ, hỉỵu dủng täúi âa l:
.XYU 241 =⋅==
Thê dủ 2.
Thiãút kãú xe gàõn mạy
Chụng ta tråí lải våïi thê dủ vãư thiãút kãú xe g õn mạy måïi âãø xemà
nhỉỵng ngỉåìi tiãu dng cọ såí thêch khạc nhau vãư xe g õn mạy (hiãû
n ng v kiãøu dạng) s chi tiãu cho cạc tiãu chøn ca xe nhỉ thãú no. à
Gi sỉí ngỉåìi tiãu dng cọ mäüt ngán sạch l 10 triãûu âäưng âãø chi
cho xe g õn mạy cọ hai tiãu chøn trãn. Hçnh 3.12 mä t sỉû lỉûa chn cầ

nhỉỵng ngỉåìi tiãu dng cọ såí thêch khạc nhau. Ngỉåìi cọ såí thêch vãư
hiãûu n ng s s ơn sng chi 7 triãûu âäưng cho hiãûu n ng v chè cọ 3 triãû à à
cho kiãøu dạng. Trong khi âọ, ngỉåìi thêch kiãøu dạng lải chi 7 triãûu âäưng
cho kiãøu dạng v 3 triãûu âäưng cho hiãûu n ng. Theo nhỉỵng nghiãn cỉïu vãưà
tám l ngỉåìi tiãu dng, hiãûn nay, pháưn âäng ngỉåìi tiãu dng chüng
kiãøu dạng hån l hiãûu n ng ca xe. Do váûy, nhỉỵng nh sn xút chụà
trng âãún kiãøu dạng ca xe cọ kh n ng bạn âỉåüc nhiãưu hng họầ
hån. Tỉì viãûc nghiãn cỉïu thë hiãúu ca ngỉåìi tiãu dng, nh sn xút s
cọ kãú hoảch sn xút thêch håüp. Do xu hỉåïng chüng kiãøu dạng âang
thënh hnh, nh sn xút no chụ trng thiãút kãú nhỉỵng chiãúc xe âẻp
s thnh cäng hån trãn thë trỉåìng.
Thê dủ 3.
Tråü cáúp bàòng tiãưn hay bàòng hiãûn váût
Chụng ta xem xẹt mäüt thê dủ khạc vãư viãûc ỉïng dủng l thuút
vãư sỉû lỉûa chn ca ngỉåìi tiãu dng âãø tçm hiãøu tạc âäüng ca chênh
sạch tråü cáúp ca chênh ph. Gi sỉí chênh ph quút âënh tråü cáúp
mäüt säú lỉång thỉûc cho ngỉåìi dán. Hçnh thỉïc tråü cáúp cọ thãø l lỉång
thỉûc hay l mäüt säú tiãưn tỉång ỉïng.
Gi sỉí mäüt cạ nhán cọ âỉåìng ngán sạch
AF
nhỉ trong hçnh 3.13. Báy
giåì, chênh ph tråü cáúp thãm cho cạ nhán ny 4 bỉỵa n. Tải mäùi âiãømà
Hiãûu
n ngà
Kiãøu
dạng
U
1
U
2

U
3
Hçnh 3.12.a.
Nhọm thêch hiãûu nàng
U
1
U
2
U
3
Hçnh 3.12.b.
Nhọm thêch kiãøu dạng
Kiãøu
dạng
Hiãûu
n ngà
10
10
10
10
•
•
7
3
3
7
0 0
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
trãn âỉåìng ngán sạch c, cạ nhán cọ thãm 4 bỉỵa n. Nhỉ váûy, âỉåìng ngánà
sạch

AF
dëch chuøn sang phi 4 âån vë thnh
BF
'. ỉåìng ngán sạch måïiÂ
l
BF
', chỉï khäng phi l
A
'
BF
' vç cạ nhán cng chè cọ thãø mua täúi âa 5
vẹ xem phim sau khi tråü cáúp.
Våïi âỉåìng ngán sạch
AF,
ban âáưu cạ nhán trãn chn âiãøm
E
âãø tiãu
dng. Do xem phim v bỉỵa n l nhỉỵng hng họa bçnh thỉåìng nãn khià
thu nháûp t ng, säú lỉåüng vẹ xem phim v bỉỵa n âãưu t ng. Våïi âỉåìngà à à
ngán sạch
A
'
BF
', cạ nhán s tiãu dng tải âiãøm
E
'' âãø täúi âa họa hỉỵu
dủng. Tuy nhiãn, do chênh ph tråü cáúp b òng hiãûn váût nãn âỉåìng ngánà
sạch måïi l
BF
'. Våïi âỉåìng ngán sạch

BF’
cạ nhán khäng thãø xem phim
nhiãưu hån 5 láưn. Do âo, cạ nhán ny s chn âiãøm
B
, tải âọ säú láưn xem
phim nhiãưu nháút v säú bỉỵa n l 4. Cạ nhán s kẹm tha mn hånà
âiãøm
E
'' do
B
n òm trãn âỉåìng bng quan tháúp hån. Váûy, cạ nhán s thêchà
tråü cáúp b òng tiãưn hån tråü cáúp b òng hiãûn váût vç tråü cáúp b òng tiãưnà à à
cho phẹp cạ nhán tiãu dng theo såí thêch ca mçnh. Tuy nhiãn, chênh ph
lải thêch tråü cáúp b òng hiãûn váût hån vç nọ âm bo cạ nhán ny sà
tiãu dng nhỉỵng hng họa m chênh ph mong mún. Nãúu tråü cáúp
b òng tiãưn, chênh ph cọ thãø khäng kiãøm soạt âỉåüc ngỉåìi nháûn tråüà
cáúp s tiãu dng nọ nhỉ thãú no.
V. A NH HỈ NG CU A THU NH P N SỈ LỈ A CHN CU A NGỈ ÌIÍ ÅÍ Í ÁÛ ÂÃÚ Û Û Í Å
TI U DNGÃ
Trong chỉång trỉåïc, chụng ta â biãút sỉû thay âäøi ca thu nháûp ca
ngỉåìi tiãu dng s lm thay âäøi nhu cáưu ca h âäúi våïi hng họa.
Báy giåì, chụng ta sỉí dủng mä hçnh sỉû lỉûa chn håüp l ca ngỉåìi tiãu
dng âãø phán têch chi tiãút hån nh hỉåíng ca thu nháûp âãún nhu cáưu
ca ngỉåìi tiãu dng âäúi våïi hng họa.
Hçnh 3.14 biãøu diãùn sỉû lỉûa lỉûa chn ca ngỉåìi tiãu dng khi thu
nháûp thay âäøi, nãúu cạc úu täú khạc khäng âäøi. Gi sỉí mäüt cạ nhán
cọ 100 âån vë tiãưn âãø chi cho xem phim v bỉỵa n våïi giạ ca bỉỵa n và à
xem phim âỉåüc gi sỉí nhỉ trỉåïc (láưn lỉåüt l 5 âvt v 10 âvt). ỉåìng ngánÂ
sạch måïi (ỉïng våïi säú thu nháûp l 100 âån vë tiãưn) s l
A F’ ’

, song song
våïi âỉåìng ngán sạch c
AF
(ỉïng våïi mỉïc thu nháûp l 50 âvt) v n òmà
åí phêa phi âỉåìng ny. Cạ nhán cọ thãø mua nhiãưu hng họa hån våïi
âỉåìng ngán sạch måïi. Cạ nhán s thay âäøi sỉû lỉûa chn ca mçnh tỉì
âiãøm
C
âãún
C
'. Tải âiãøm C', âỉåìng ngán sạch måïi tiãúp xục våïi âỉåìng
bng quan
U
1
. Cạ nhán s âảt mỉïc hỉỵu dủng cao hån do tiãu dng nhiãưu
hån c hai hng họa bỉỵa n v xem phim.à
•
•
•
E
•
• •
•
E''
B
F'
F
A'
A
10

14
5
Säú láưn xem
phim
Säú bỉỵa nà
Hçnh 3.13
. Tråü cáúp bàòng hiãûn váût v bàòng
tiãưn
U
0
U
2
U
1
O
Säú láưn xem phim
Säú bỉỵa nà
•
•
C
C'
U
0
U
1
Hçnh 3.14
. nh hỉåíng ca sỉû gia tàng thu nháûp
A
A'
F F'

ỉåìng måí räüng Â
thu nháûp
O
Chổồng 3. Lyù thuyóỳt vóử haỡnh vi cuớa ngổồỡi tióu duỡng
Hỗnh 3.14 giaớ õởnh hai haỡng hoùa xem phim vaỡ bổợa n laỡ nhổợng
haỡng hoùa bỗnh thổồỡng nón khi thu nhỏỷp t ng, caù nhỏn tióu duỡng nhióửu hồn
caùc haỡng hoùa naỡy. Bỏy giồỡ, chuùng ta bióứu dióựn aớnh hổồớng cuớa sổỷ gia
t ng thu nhỏỷp õóỳn nhu cỏửu cuớa ngổồỡi tióu duỡng õọỳi vồùi haỡng hoùa thổù
cỏỳp. Sổỷ gia t ng thu nhỏỷp seợ laỡm giaớm lổồỹng tióu duỡng cuớa haỡng hoùa
naỡy.
Trong chổồng hai, chuùng ta õaợ bióỳt laỡ mọỹt haỡng hoùa coù thóứ laỡ
haỡng hoùa bỗnh thổồỡng khi thu nhỏỷp cuớa ngổồỡi tióu duỡng ồớ mọỹt mổùc
nhỏỳt õởnh naỡo õoù. Khi thu nhỏỷp t ng lón, mọỹt haỡng hoùa bỗnh thổồỡng coù
thóứ trồớ thaỡnh haỡng hoùa thổù cỏỳp. khoaớng giổợa õióứm
C
vaỡ
C
', bổợa n
laỡ haỡng hoùa bỗnh thổồỡng nón khi thu nhỏỷp cuớa ngổồỡi tióu duỡng t ng cỏửu
õọỳi vồùi noù t ng. Khi thu nhỏỷp tióỳp tuỷc t ng, bổợa n trồớ thaỡnh haỡng thổù
cỏỳp, cỏửu õọỳi vồùi noù giaớm khi thu nhỏỷp t ng.
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Lỉu c hai hng họa khäng thãø âäưng thåìi l hng thỉï cáúp båíi
vç khi thu nháûp cạ nhán khäng thãø mua c hai hng họa êt âi. Ta tháúy
trong hçnh 3.15, säú bỉỵa n gim âi nhỉng säú láưn xem phim t ng lãn. Cọ nhỉà à
thãú, ngỉåìi tiãu dng måïi cọ thãø tiãu xi hãút säú tiãưn ca mçnh khi thu
nháûp t ng lãn.à
Âỉåìng måí räüng thu nháûp.
Khi thu nháûp thay âäøi, nhỉỵng táûp håüp
hng họa m ngỉåìi tiãu dng lỉûa chn cng s thay âäøi. Khi thu nháûp

l 50 âån vë tiãưn, cạ nhán s lỉûa chn táûp håüp hng họa åí âiãøm
C
.
Khi thu nháûp l 100 âån vë tiãưn, cạ nhán tiãu dng tải âiãøm
C
'.
ỉåìngÂ
näúi cạc âiãøm m cạ nhán s lỉûa chn khi thu nháûp thay âäøi âỉåüc gi
l âỉåìng måí räüng thu nháûp
. Trong hçnh 3.14, nãúu chụng ta kho sạt
thãm cạc mỉïc thu nháûp khạc thç s tháúy cạ nhán s lỉûa chn tiãu dng
tải cạc âiãøm
C
'',
C
''',
v.v
. Näúi cạc âiãøm ny v
C
,
C
', ta s cọ âỉåìng måí
räüng thu nháûp. Trong hçnh 3.15, âỉåìng näúi cạc âiãøm
C
,
C
' v
C
'' l âỉåìng
måí räüng thu nháûp.

Âỉåìng Engel.
ỉåìng Engel biãøu diãùn mäúi quan hãû giỉỵa lỉåüngÂ
hng họa âỉåüc tiãu dng v thu nháûp. ỉåìng Engel cọ thãø âỉåüc xá
dỉûng tỉì âỉåìng måí räüng thu nháûp ỉïng våïi cạc mỉïc thu nháûp khạc
nhau. Hçnh 3.16 mä t âỉåìng Engel âäúi våïi hng họa bçnh thỉåìng v
hng họa thỉï cáúp. äúi våïi hng họa bçnh thỉåìng, khi thu nháûp t ng, säúÂ à
lỉåüng hng họa ny âỉåüc tiãu dng t ng lãn nãn âỉåìng Engel däúc lãnà
(hçnh 3.16a). Trong khi âọ, âỉåìng Engel ca hng họa thỉï cáúp cọ mäüt
khong quay vng ra phêa sau do tiãu dng gim khi thu nháûp t ng (hçnhà
3.16b).
VI. A NH HỈ NG CU A GIẠ CA N SỈ LỈ A CHN CU A NGỈ ÌI Í ÅÍ Í Í ÂÃÚ Û Û Í Å
TI U DNG Ã
( Ỉ ÌNG C ƯU CẠ NH N)Â Å Á Á
Chụng ta hy xem xẹt lải thê dủ 1 trong pháưn IV.4 nhỉng trong âiãưu kiãûn
täøng quạt hån. Trong thê dủ ny, chụng ta xem giạ c ca cạc hng
họa (
P
X
v
P
Y
) l nhỉỵng tham säú cọ thãø thay âäøi âỉåüc. ãø gii quútÂ
bi toạn trãn cho c ûp giạ c à
YX
P,P
v thu nháûp kh dủng
I
, chụng ta
thiãút láûp hm Lagrange nhỉ sau:
Säú láưn xem phim

Säú bỉỵa nà
•
C
C'
Hçnh 3.15
. Thu nháûp tàng lm gim cáưu ca hng thỉï cáúp
•
•
C''
U
2
U
3
U
1
O
Hçnh 3.16.
Âỉåìng Engel âäúi våïi hng bçnh thỉåìng v hng
thỉï cáúp
X
1
X
2
X
3
I
1
I
2
I

3
Thu
nháûp
Säú
lỉåüng
Thu
nháûp
Säú
lỉåüng
Hng họa
bçnh thỉåìng
Hng họa thỉï
cáúp
•
•
`
•
•
•
a) Hng bçnh thỉåìng b) Hng thỉï cáúp
C
C'
C''
C
C'
C''
•
O
O
Chổồng 3. Lyù thuyóỳt vóử haỡnh vi cuớa ngổồỡi tióu duỡng

).YPXPI(YXL
YX
,,
+=
5050
Lỏỳy õaỷo haỡm bỏỷc nhỏỳt cuớa haỡm sọỳ naỡy vaỡ õaỷo haỡm naỡy cho
b ũng khọng, ta õổồỹc:
.YPXPI
L
;XY,PPXY,
Y
L
;YX,PPYX,
X
L
YX
,,
YY
,,
,,
XX
,,
0
50050
50050
50505050
50505050
==

===


===




Chia hai phổồng trỗnh õỏửu cho nhau, ta õổồỹc:
.
P
P
X
Y
P
P
P
P
XY,
YX,
Y
X
Y
X
Y
X
,,
,,
==

=


5050
5050
50
50
Thay vaỡo phổồng trỗnh õổồỡng giồùi haỷn tióu duỡng, ta õổồỹc:
.
P
I
*Y;
P
I
*XXPI
YX
X
22
2 ===
Bióứu thổùc tờnh
X
* vaỡ
Y
* cho bióỳt
khọỳi lổồỹng haỡng hoùa X vaỡ Y seợ
õổồỹc caù nhỏn mua (tióu duỡng) ổùng vồùi mọựi mổùc giaù cuớa chuùng
. Do
vỏỷy, ta coỡn goỹi caùc bióứu thổùc naỡy laỡ caùc
haỡm sọỳ cỏửu caù nhỏn

.
Nhổợng haỡm sọỳ cỏửu naỡy cho thỏỳy õóứ tọỳi õa hoùa hổợu duỷng, caù nhỏn seợ
tióu duỡng ờt hồn khi giaù cuớa haỡng hoùa t ng lón. ỏy cuợng chờnh laỡ lyù
thuyóỳt cồ sồớ cuớa haỡm sọỳ cỏửu maỡ chuùng ta õaợ cọng nhỏỷn trong chổồng 2.
óứ bióứu dióựn mọỳi quan hóỷ giổợa giaù caớ vaỡ sọỳ cỏửu cuớa mọỹt caù
nhỏn õọỳi vồùi mọỹt haỡng hoùa naỡo õoù, chuùng ta sổớ duỷng õổồỡng cỏửu caù
nhỏn.
ổồỡng cỏửu caù nhỏn cuớa mọỹt ngổồỡi tióu duỡng õọỳi vồùi mọỹt haỡng
hoùa naỡo õoù õổồỹc xaùc õởnh bồới sọỳ lổồỹng haỡng hoùa ngổồỡi õoù mua ổùng
vồùi caùc mổùc giaù khaùc nhau
. Trong phỏửn dổồùi õỏy, ta seợ thióỳt lỏỷp õổồỡng
cỏửu caù nhỏn dổỷa vaỡo nguyón t ừc tọỳi õa hoùa hổợu duỷng.
Giaớ sổớ mọỹt caù nhỏn coù khoaớn thu nhỏỷp
I
õóứ chi cho hai haỡng hoùa
X
vaỡ
Y
, coù giaù lỏửn lổồỹt laỡ
P
X
vaỡ
P
Y
.

Chuùng ta khaớo saùt vióỷc tọỳi õa hoùa
hổợu duỷng cuớa mọỹt caù nhỏn qua 3 mổùc giaù khaùc nhau cuớa
X
)PPP(

3
X
2
X
1
X
>>
, trong khi giaù cuớa haỡng hoùa
Y
laỡ
P
Y
vaỡ thu nhỏỷp khọng õọứi. Daỷng cuớa
õổồỡng cỏửu caù nhỏn õổồỹc minh chổùng trong hỗnh 3.17.
Hỗnh 3.17
a
bióứu dióựn vióỷc tọỳi õa hoùa hổợu duỷng cuớa mọỹt caù nhỏn
qua 3 mổùc giaù khaùc nhau. Hỗnh 3.17
b
bióứu dióựn mọỳi quan hóỷ giổợa giaù
vaỡ lổồỹng saớn phỏứm
X
tióu thuỷ õổồỹc sổớ duỷng õóứ hỗnh thaỡnh õổồỡng
cỏửu. Vồùi caùc mổùc giaù
P
X
1
vaỡ
P
Y

vaỡ thu nhỏỷp
I
, ta coù õổồỡng ngỏn saùch
I
1
.
Chuùng ta õaợ bióỳt khi giaù cuớa haỡng hoùa
X
giaớm tổỡ
P
X
1
õóỳn
P
X
2
vaỡ
P
x
3
,
õổồỡng ngỏn saùch seợ quay quanh õióứm
A
ra phờa ngoaỡi thaỡnh caùc õổồỡng
ngỏn saùch
I
2
vaỡ
I
3

.
Khi giaù cuớa haỡng hoùa
X
laỡ
P
X
1
, caù nhỏn seợ tióu duỡng taỷi õióứm
C
,
laỡ õióứm tióỳp xuùc giổợa õổồỡng baỡng quan
U
1
vaỡ õổồỡng ngỏn saùch
I
1
. Sọỳ
lổồỹng haỡng hoùa
X
tióu duỡng luùc naỡy laỡ
X
1
. Vồùi õổồỡng ngỏn saùch
I
2
, caù
nhỏn seợ coù thóứ tióu duỡng nhióửu hồn luùc õỏửu vaỡ choỹn tióu duỡng taỷi
õióứm
C'
, laỡ õióứm tióỳp xuùc giổợa õổồỡng baỡng quan

U
2
vaỡ õổồỡng ngỏn
saùch
I
2
. Ngổồỡi tióu duỡng naỡy õaỷt mổùc thoớa maợn cao hồn ban õỏửu khi sọỳ
lổồỹng haỡng hoùa õổồỹc tióu duỡng nhióửu hồn. Tổồng tổỷ, vồùi õổồỡng ngỏn
saùch
I
3
, caù nhỏn tióu duỡng taỷi õióứm
C''
vồùi sọỳ lổồỹng haỡng hoùa
X
nhióửu
hồn vaỡ mổùc hổợu õaỷt õổồỹc cuợng cao hồn. Nhổ vỏỷy, khi giaù cuớa haỡng hoùa
X
giaớm xuọỳng, caù nhỏn seợ tióu duỡng nhióửu haỡng hoùa
X
hồn vaỡ ngổồỹc
laỷi. Trong hỗnh
b
, chuùng ta nọỳi caùc õióứm bióứu thở mọỳi quan hóỷ giổợa giaù
vaỡ lổồỹng haỡng hoùa
X
õổồỹc tióu duỡng õóứ hỗnh thaỡnh õổồỡng cỏửu caù
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
nhán,
D

X
.
Ta cọ thãø tháúy r òng à
âỉåìng cáưu cạ nhán cọ âäü däúc âi xúng
vãư phêa phi
.
Hçnh 3.17.
Âỉåìng cáưu cạ nhán
ỉåìng cáưu Â
D
x
trong hçnh 3.17 biãøu diãùn mäúi quan hãû giỉỵa lỉåüng
hng họa
X
m ngỉåìi tiãu dng s mua v giạ ca chênh hng họa
ny. ỉåìng cáưu ny cọ hai â ûc tênh quan trng. Thỉï nháút, âäü hỉỵ à
dủng âảt âỉåüc thay âäøi khi di chuøn dc theo âỉåìng cáưu. Giạ sn
pháøm cng tháúp, âäü hỉỵu dủng âảt âỉåüc cng cao. Chụng ta tháúy khi
giạ ca hng họa
X
gim, cạ nhán cọ thãø tiãu dng nhỉỵng táûp håüp
hng họa trãn nhỉỵng âỉåìng bng quan cao hån. iãưu ny nọi lãn khi giạÂ
gim sỉïc mua ca ngỉåìi tiãu dng t ng lãn.à
Thỉï hai, tải mäùi âiãøm trãn âỉåìng cáưu, cạ nhán âãưu täúi âa họa
hỉỵu dủng, tỉïc l cạ nhán tha mn âiãưu kiãûn t lãû thay thãú biãn
(
MRS
) b òng våïi t giạ ca hai hng họa à
Y
X

P
P
. iãưu ny cho chụng t
biãút âäi âiãưu vãư hnh vi tiãu dng hng họa, dëch vủ ca ngỉåìi tiãu
dng. Gi sỉí chụng ta hi mäüt cạ nhán xem anh ta s ơn sng tr baồ
nhiãu âãø cọ thãm mäüt âån vë hng họa
X
nãúu nhỉ cạ nhán ny âang tiãu
dng
X
C
âån vë hng họa
X
. Cáu tr låìi s l
MRSP
Y
⋅
âån vë tiãưn. áy lÂ
giạ trë ca hng họa
Y
m cạ nhán ny s ơn sng hy sinh, båíi vç cạà
nhán s s ơn sng âạnh âäøi à
MRS
âån vë hng họa
Y
åí mỉïc giạ
P
Y
âãø
cọ thãm mäüt âån vë hng họa

X
. Giạ ca
X
s âỉåüc xạc âënh dỉûa trãn
mäúi tỉång quan giạ trë so våïi hng họa
Y
. Khi chụng ta cọ nhỉỵng giạ trë
củ thãø ca
MRS
v
P
Y
, chụng ta cọ thãø xạc âënh giạ s ơn sng tr chồ
hng họa
X
.

Di chuøn dc theo âỉåìng bng quan vãư phêa phi, t lãû
thay thãú biãn gim dáưn. Vç váûy, giạ trë ca mäüt âån vë hng họa
X
trong
mäúi tỉång quan våïi giạ trë ca hng họa
Y
gim dáưn.
Hng họa thay thãú v hng họa bäø sung
Trong hçnh 3.17, giạ ca hng họa
X
gim lm cho lỉåüng hng họa
X
m cạ nhán s mua t ng lãn âãø täúi âa họa hỉỵu dủng. Váûy âiãưu gç sà

xy ra âäúi våïi säú lỉåüng hng họa
Y
m cạ nhán s mua? Trong chỉång 2,
chụng ta â biãút cạc hng họa cọ thãø cọ mäúi liãn hãû våïi nhau (hng
họa thay thãú hay bäø sung).
Nãúu hai hng họa thay thãú cho nhau thç khi
giạ ca hng họa ny t ng (gim) dáùn âãún cáưu âäúi våïi hng họa kiầ
t ng (gim). Nãúu hai hng họa bäø sung cho nhau khi giạ ca hng họầ
ny t ng (gim) dáùn âãún cáưu âäúi våïi hng họa kia gim (t ng).à à
Báy
giåì, chụng ta tiãúp tủc váûn dủng mä hçnh sỉû lỉûa chn ca ngỉåìi tiãu
dng âãø xạc âënh xem cạc hng họa liãn quan våïi nhau nhỉ thãú no.
Y
O
X
X
1
X
2
X
3
D
X
X
1
X
2
X
3
P

X
X
O
P
1
P
2
P
3
C
•
•
•
C'
C''
A
•
U
1
I
2
I
3
U
2
U
3
I
1
(a)

(b)
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
Hçnh 3.17 cho tháúy khi giạ ca hng họa
X
gim, lỉåüng cáưu âäúi
våïi hng họa
Y
cng gim theo m ûc d giạ ca hng họa à
Y
khäng
âäøi. iãưu âọ cho tháúy Â
X
v
Y
l hai hng họa thay thãú. Cạ nhán cọ xu
hỉåïng thay thãú hng họa
Y
b òng hng họa à
X
khi giạ ca
X
r hån. Do
váûy, cáưu âäúi våïi hng họa
Y
cng gim. Cạc loải m ût hng thay thãúà
trong thỉûc tãú cọ thãø l: vẹ xem phim v b ng video th, âi lải b òng xề à
g õn mạy v xe but; nỉåïc cam v nỉåïc chanh, à
v.v
. Chụng ta cng cọ
thãø dng hçnh v tỉång tỉû nhỉ hçnh 3.17 âãø biãøu diãùn cạc hng họa

bäø sung.
Hçnh 3.18 mä t sỉû lỉûa chn ca ngỉåìi tiãu dng khi giạ ca
hng họa bäø sung gim. Trong hçnh 3.18, chụng ta cng cọ cạc âỉåìng
ngán sạch
I
1
,
I
2
v
I
3
v cạc âỉåìng bng quan nhỉ hçnh 3.17. Vç
X
v
Y
l
hai loải hng họa bäø sung nãn khi giạ ca hng họa
X
gim lm t ngà
cáưu ca hng họa
Y
. Cạ nhán tiãu dng nhiãưu hng họa
X
hån thç büc
phi tiãu dng nhiãưu hng họa
Y
hån vç chụng l hng bäø sung. Cạc
loải hng họa bäø sung cọ thãø l: mạy tênh v pháưn mãưm mạy tênh,
x ng dáưu v xe g õn mạy, våüt bọng bn v bọng bn, à à

v.v
.
Hçnh 3.18.
Giạ gim lm tàng cáưu ca hng họa bäø sung
Thê dủ 1. Chụng ta hy xem xẹt mäúi liãn hãû ca cạc hng họa
qua thê dủ sau. Gi sỉí mäüt cạ nhán cọ hm täøng hỉỵu dủng khi tiãu
dng hai hng họa
X
v
Y
nhỉ sau:
YX
)Y,X(U
11
2 −−=

våïi
X, Y
l säú lỉåüng v âäưng thåìi l tãn ca hng họa X v Y;
≥
Y,X
1.
Cáu hi.
1. Sỉí dủng phỉång phạp Lagrange âãø xạc âënh hm säú cáưu ca
cạ nhán âäúi våïi
X
v
Y
.
2. Tỉì hm säú cáưu cạ nhán, hy cho biãút hai hng họa ny liãn hãû

våïi nhau nhỉ thãú no?
Bi gii.
1. Hm säú Lagrange nhỉ sau:
).YPXPI()
YX
(
YX
−−λ+−−=
11
2
Láúy âảo hm ca hm säú ny, ta âỉåüc:
.YPXPI
;
Y
PP
YY
;
X
PP
XX
YX
YY
XX
0
1
0
1
1
0
1

22
22
=−−=
∂λ
∂
=λ⇔=λ−=
∂
∂
=λ⇔=λ−=
∂
∂



Tỉì hai phỉång trçnh trãn, ta suy ra:
Y
O
X
X
1
Y
1
X
3
C
•
C'
C''
•
U

1
I
2
I
1
U
2
•
•
I
3
U
3
A
X
2
Y
3
Y
2
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
.
P
P
XY
P
P
P
P
X

Y
P
P
Y/
X/
Y
X
Y
X
Y
X
Y
X
⋅=⇔
λ
λ
=
λ
λ
=⇔
λ
λ
=
2
2
2
2
1
1
Thay vo phỉång trçnh âỉåìng giåïi hản tiãu dng, ta cọ:

.
PPP
I
P
P
PP
I
Y
;
PPP
I
P
P
PP
I
X
YXY
X
Y
XY
YXX
Y
X
YX
+
+
=
⋅+
=
=

⋅+
=
2. Khi
I
gia t ng, cáưu vãư à
X v Y
gia t ng. áy l nhỉỵng hng họa bçnhà Â
thỉåìng. Chụng ta tháúy r òng säú lỉåüng hng họa X m cạ nhán muầ
ngoi viãûc phủ thüc vo giạ ca nọ, cn phủ thüc vo giạ ca
hng họa Y. Khi
P
Y
gia t ng cáưu à
X
gim âi. Váûy, X v Y l hay hng họa
bäø sung.
Thê dủ 2: Gi sỉí ta cọ hm täøng hỉỵu dủng âäúi våïi hai loải
hng họa
X
v
Y
l nhỉ sau:
.YXY)Y,X(U
+=
Thiãút láûp hm säú cáưu cho
X
v
Y
?
Gii.

Hm säú Lagrange:
).YPXPI()YXY(
YX
−−λ++=
Láúy âảo hm báûc nháút ca hm säú ny v cho chụng b òngà
khäng:
.YPXPI
;PXPX
Y
;PYPY
X
YX
YY
XX
0
101
0
=−−=
∂λ
∂
λ=+⇔=λ−+=
∂
∂
λ=⇔=λ−=
∂
∂



Chia hai phỉång trçnh âáưu cho nhau, ta âỉåüc:

.PXPYP
P
P
X
Y
XXY
Y
X
+=⇔=
+ 1
Thay vo phỉång trçnh âỉåìng giåïi hản tiãu dng, ta âỉåüc:
.PXPPXPXPYPXPI
XXXXXYX
+=++=+= 2
Suy ra:
X
X
P
PI
X
2
−
=
v
.
P
PI
Y
Y
X

2
+
=
Nháûn xẹt. Sỉû thay âäøi ca
P
Y
khäng nh hỉåíng âãún
X
, nhỉng sỉû
thay âäøi ca
P
X
cọ nh hỉåíng âãún
Y
.
VII. Ỉ ÌNG C ƯU CU A THË TRỈ ÌNGÂ Å Á Í Å
Tỉì sỉû täúi âa họa hỉỵu dủng ca ngỉåìi tiãu dng, chụng ta cọ thãø xáy
dỉûng nãn hm säú cáưu cạ nhán. Mäùi cạ nhán trãn thë trỉåìng cọ såí thêch
Chỉång 3. L thuút vãư hnh vi ca ngỉåìi tiãu dng
khạc nhau vãư mäüt hng họa X no âọ nãn hm säú cáưu ca mäùi cạ
nhán âäúi våïi mäüt hng họa
X
no âọ s khạc nhau. Gi sỉí trãn thë
trỉåìng chè cọ hai ngỉåìi tiãu dng hng họa
X
. Gi sỉí hm säú cáưu ca
ngỉåìi tiãu dng thỉï nháút âỉåüc k hiãûu l
X
1
v ca ngỉåìi thỉï hai l

X
2
. Hm säú cáưu ca hai cạ nhán phủ thüc vo giạ c ca hai loải
sn pháøm v thu nháûp ca h.
Nhỉ thãú, hm säú cáưu ca thë trỉåìng l:
.XXX
21
+=
Gi sỉí
chụng ta cọ cạc säú liãûu sau vãư hm säú cáưu cạ nhán ca ngỉåìi tiãu
dng 1 v 2 âäúi våïi kem n nhỉ sau:à
Bng
3.5. Cáưu ca cạ nhán âäúi våïi kem àn
Giạ (ngn
âäưng/cáy)
(1)
Cáưu ca cạ nhán 1
(cáy/ngy)
(2)
Cáưu ca cạ nhán 2
(cáy/ngy)
(3)
Cáưu ca thë trỉåìng
(cáy/ngy)
(2)
1,0 5 3 8
1,5 4 2 6
2,0 3 1 4
2,5 2 0 2
3,0 1 0 1

Trãn hçnh 3.19 ta cọ thãø minh ha nhỉ sau:
Hçnh 3.19
. Âỉåìng cáưu thë trỉåìng
Hçnh 3.19 mä t sỉû täøng håüp âỉåìng cáưu thë trỉåìng (
D
) tỉì cạc
âỉåìng cáưu cạ nhán (
D
1
v
D
2
). Trãn âäư thë,
âỉåìng cáưu thë trỉåìng l
täøng theo chiãưu ngang (chiãưu vãư säú lỉåüng) cạc âỉåìng cáưu cạ nhán.
Do
cạc âỉåìng cáưu cạ nhán däúc xúng nãn âỉåìng cáưu thë trỉåìng cng däúc
xúng. Tuy nhiãn, âỉåìng cáưu thë trỉåìng cọ thãø gy khục do cọ nhỉỵng
mỉïc giạ åí âọ cọ nhỉỵng cạ nhán khäng mua gç c nhỉng nhỉỵng ngỉåìi
khạc lải mua mäüt säú lỉåüng no âọ (giạ cao hån 2,5). ỉåìng cáưu thëÂ
trỉåìng ph óng hån cạc âỉåìng cáưu cạ nhán. Cạc úu täú no nh hỉåíngà
âãún cáưu ca cạ nhán cng nh hỉåíng âãún cáưu thë trỉåìng.
VIII. TH NG DỈ TI U DNGÀÛ Ã
Ngỉåìi tiãu dng mua hng họa vç viãûc tiãu dng hng họa s lm cho
h tha mn. ãø âo lỉåìng låüi êch ca ngỉåìi tiãu dng khi tiãu dngÂ
mäüt hng họa no âọ, ta cọ khại niãûm vãư th ûng dỉ tiãu dng. Mäùià
ngỉåìi tiãu dng cọ såí thêch khạc nhau vãư mäüt hng họa no âọ nãn
âạnh giạ ca h vãư låüi êch ca nọ s khạc nhau v lỉåüng tiãưn täúi âa
m h mún tr cho hng họa âọ s khạc nhau.
Th ûng dỉ tiãu dng (CS) l chãnh lãûch giỉỵa giạ m mäüt ngỉåìi tiã

dng s ơn sng tr âãø mua âỉåüc mäüt hng họa v giạ m ngỉåìi tiã
dng áúy thỉûc sỉû phi tr khi mua hng họa âọ.
Ta cọ thãø tênh âỉåüc th ûng dỉ tiãu dng b òng cạch sỉí dủngà à
âỉåìng cáưu. Báy giåì, chụng ta xem xẹt âỉåìng cáưu cạ nhán ca mäüt nỉỵ
sinh âäúi våïi vẹ xem ha nhảc nhỉ mä t trong hçnh 3.20. Viãûc v âỉåìng
cáưu hçnh báûc thang cho phẹp ta âo âỉåüc giạ trë m ngỉåìi tiãu dng thu
âỉåüc khi mua vẹ xem ha nhảc.
D
1
X
P
X
O
O
P
X
D
ỉåìng Â
cáưu
thë trỉåìng
3
1
2
54321 54321
O
5432
1 6 7 8
ỉåìng Â
cáưu
Cạ nhán 1

ỉåìng Â
cáưu
Cạ nhán 2
D
2
X
X
P
X