nghia tuong minh va ham y tiet 123

Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Minh
Loan
Líp 9a,b
t©n d©n- sãc s¬n- hµ néi

Bµi 24 - TiÕt 123

I. Tìm hiểu bàI
I. Tìm hiểu bàI

Bài 1: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng c0ời nh0ng đầy
tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái
làn. Nhà hoạ sĩ tặc l0ỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
(Lặng lẽ Sa Pa- Nguyễn Thành Long)
Qua câu Trời ơi, chỉ còn có 5 phút ! , em hiểu nhân vật anh thanh
niên muốn nói điều gì ? Hãy đánh dấu vào ý em cho là đúng . Căn cứ
vào đâu mà em lại nghĩ nh0 vậy?
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và hàm
ý.

a) Muốn thông báo khoảng thời gian còn lại của cuộc gặp gỡ.
b) Muốn nói rằng mình rất tiếc vì thời gian gặp gỡ còn ít
quá, vì sắp phải chia tay mọi ng0ời rồi
I. Tìm hiểu bàI
I. Tìm hiểu bàI
Bài 1: Đọc đoạn trích Lặng lẽ Sa Pa (SGK-74) và trả lời câu
hỏi:

Qua câu Trời ơi, chỉ còn có 5 phút ! , em hiểu nhân vật anh thanh
niên muốn nói điều gì ? Hãy đánh dấu vào ý em cho là đúng . Căn cứ
vào đâu mà em lại nghĩ nh0 vậy?
Suy ra từ các từ ngữ trong câu và
tình huống giao tiếp.
Hàm ý
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và hàm ý.

II. Bài học
II. Bài học
- Nghĩa t0ờng minh: Phần thông báo đ0ợc diễn
đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý : + Phần thông báo tuy không đ0ợc diễn
đạt trực tiếp trong câu nh0ng có thể suy ra đ0ợc.

+ Đ0ợc dùng khi ng0ời nói không muốn
hay không thể nói trực tiếp.
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và hàm ý.

Bài 2: Đọc các ví dụ sau. Cho biết các câu in đậm chỉ mang nghĩa t0
ờng minh hay còn chứa hàm ý? Em căn cứ vào đâu để nhận ra
hàm ý?
a)
Lao
Lao
động là quyền và nghĩa vụ của công dân
động là quyền và nghĩa vụ của công dân

(Điều 55- Hiến pháp 1992)
(Điều 55- Hiến pháp 1992)

b)
M
M
ẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nh0ng lại
ẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nh0ng lại
nói trổng:
nói trổng:


- Vô ăn cơm!
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe( )Con
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe( )Con
bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:


- Cơm chín rồi!
- Cơm chín rồi!


Anh cũng không quay lại.
Anh cũng không quay lại.


(Chiếc l#ợc ngà- Nguyễn Quang Sáng)
(Chiếc l#ợc ngà- Nguyễn Quang Sáng)

c)
Cò kè bớt một thêm hai

Cò kè bớt một thêm hai


Giờ lâu ngã giá vâng ngoài bốn trăm.
Giờ lâu ngã giá vâng ngoài bốn trăm.


(Truyện Kiều- Nguyễn Du)
(Truyện Kiều- Nguyễn Du)

d)
Thuyền về có nhớ bến chăng
Thuyền về có nhớ bến chăng


Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.


(Ca dao)
(Ca dao)
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và
hàm ý.





Lao động là quyền và nghĩa vụ của công
Lao động là quyền và nghĩa vụ của công

dân
dân


Mang nghĩa t0ờng minh
Mang nghĩa t0ờng minh
- Vô ăn cơm!
- Vô ăn cơm!


Mang nghĩa t0ờng minh
Mang nghĩa t0ờng minh
(bé Thu muốn cha vào ăn cơm)
(bé Thu muốn cha vào ăn cơm)
(Quy định quyền và nghĩa vụ lao động
(Quy định quyền và nghĩa vụ lao động


của công dân)
của công dân)
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và hàm ý.

Hàm ý
Hàm ý


- Cơm chín rồi!
- Cơm chín rồi!

Cò kè bớt một thêm hai
Cò kè bớt một thêm hai


Giờ lâu ngã giá vâng ngoài bốn trăm.
Giờ lâu ngã giá vâng ngoài bốn trăm.
(bé Thu muốn cha vào ăn cơm nh0ng không muốn
(bé Thu muốn cha vào ăn cơm nh0ng không muốn
nhắc lại câu nói lúc tr0ớc, cũng không muốn gọi
nhắc lại câu nói lúc tr0ớc, cũng không muốn gọi
tiếng
tiếng
ba
ba
)
)
Hàm ý
Hàm ý


(lột trần bản chất con buôn của M Giám sinh) ã
(lột trần bản chất con buôn của M Giám sinh) ã
(diễn đạt bằng
(diễn đạt bằng
hành động, cử chỉ
hành động, cử chỉ


của
của

nhân vật.
nhân vật.
. .)
. .)
(diễn đạt bằng
(diễn đạt bằng
từ ngữ. . .)
từ ngữ. . .)


Thuyền về có nhớ bến chăng
Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
(thể hiện tình cảm của nhân vật trữ tình . . .)
(thể hiện tình cảm của nhân vật trữ tình . . .)
Hàm ý
Hàm ý


(diễn đạt bằng
(diễn đạt bằng
hình t0ợng
hình t0ợng




thuyền, bến.
thuyền, bến.

. .)
. .)

Qua đó hãy cho biết hàm ý có thể đ&ợc thể hiện
bằng cách nào?
II. Bài học
II. Bài học
*Cách thể hiện hàm ý:
* Bằng từ ngữ, bằng các kiểu câu
* Bằng cử chỉ, điệu bộ
* Bằng hình ảnh, hình t0ợng
. . . .
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và hàm ý.

Bài 3: Đọc đoạn cuối truyện Bức tranh của em gái tôi
Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều
Ph0ơng( ) Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
- Con có nhận ra con không?
Tôi giật sững ng0ời( ) D0ới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia
0? ( .)
- Con đã nhận ra con ch0a? Mẹ vẫn hồi hộp.
Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói đ0ợc với
mẹ, tôi sẽ nói rằng: Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng
nhân hậu của em con đấy.


Về hai câu nói của nhân vật ng0ời mẹ có những tranh luận khác
Về hai câu nói của nhân vật ng0ời mẹ có những tranh luận khác
nhau:
nhau:

-
Hai câu nói ấy không chứa hàm ý.
Hai câu nói ấy không chứa hàm ý.
- Hai câu nói ấy chứa hàm ý.
- Hai câu nói ấy chứa hàm ý.
Hãy nêu ý kiến của em và giải thích rõ vì sao?
Hãy nêu ý kiến của em và giải thích rõ vì sao?



Về khổ thơ kết bài
Về khổ thơ kết bài
Đồng chí
Đồng chí




Đêm nay rừng hoang s&ơng muối
Đêm nay rừng hoang s&ơng muối


Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới


Đầu súng trăng treo.
Đầu súng trăng treo.

Tôi thấy có bạn phân tích hình
Tôi thấy có bạn phân tích hình
ảnh đầu súng là tợng trng cho
ảnh đầu súng là tợng trng cho
ngời chiến sĩ đang bảo vệ quê h
ngời chiến sĩ đang bảo vệ quê h
ơng và vầng trăng tợng trng cho
ơng và vầng trăng tợng trng cho
quê hơng thanh bình. Tôi không
quê hơng thanh bình. Tôi không
nghĩ thế khi viết, còn hình tợng
nghĩ thế khi viết, còn hình tợng
thơ có thể gợi cho ngời đọc nghĩ
thơ có thể gợi cho ngời đọc nghĩ
thế là tuỳ thuộc ở các bạn
thế là tuỳ thuộc ở các bạn




(Trích lời tác giả Chính Hữu
(Trích lời tác giả Chính Hữu


về bài thơ
về bài thơ
Đồng chí
Đồng chí
)
)

II. Bài học
II. Bài học
L0u ý!
L0u ý!


-
-


Trong giao tiếp:
Trong giao tiếp:
+ Nói: Thận trọng, rành mạch
+ Nói: Thận trọng, rành mạch
+ Nghe: Tinh t0ờng
+ Nghe: Tinh t0ờng


-
-


Trong đọc- hiểu tác phẩm nghệ thuật:
Trong đọc- hiểu tác phẩm nghệ thuật:




Suy ngẫm để tìm ra đ0ợc hàm ý

Suy ngẫm để tìm ra đ0ợc hàm ý


trong đó
trong đó


- Phát hiện, suy diễn hàm ý cần hợp lí dựa trên nghĩa t0ờng
- Phát hiện, suy diễn hàm ý cần hợp lí dựa trên nghĩa t0ờng
minh, trên tình huống giao tiếp
minh, trên tình huống giao tiếp
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và hàm ý.

III. Luyện tập
III. Luyện tập
Làm bài tập 4 (SGK/ 76)
Làm bài tập 4 (SGK/ 76)




Không chứa hàm ý
Không chứa hàm ý
- Hà, nắng gớm, về nào
- Hà, nắng gớm, về nào
5


Câu đánh trống lảng,
Câu đánh trống lảng,

không nhằm vào ng8
không nhằm vào ng8
ời nghe nào cả (độc
ời nghe nào cả (độc
thoại)
thoại)


Không chứa hàm ý
Không chứa hàm ý
chứa hàm ý
chứa hàm ý
Tiết 123: Nghĩa tờng minh và hàm ý.




Câu nói bỏ dở của bà Hai
Câu nói bỏ dở của bà Hai
(vì bị ông Hai gắt lên cắt
(vì bị ông Hai gắt lên cắt
ngang)
ngang)
- Tôi thấy ng"ời ta đồn
- Tôi thấy ng"ời ta đồn
chứa hàm ý
chứa hàm ý
Không chứa
Không chứa
hàm ý

hàm ý
III. Luyện tập
III. Luyện tập

III. Luyện tập
III. Luyện tập
Bài 5
:
:




Trong lớp em có một bạn th0ờng đi học muộn, làm ảnh h0ởng
Trong lớp em có một bạn th0ờng đi học muộn, làm ảnh h0ởng
đến kết quả thi đua của cả lớp. Nếu muốn góp ý để bạn sửa chữa
đến kết quả thi đua của cả lớp. Nếu muốn góp ý để bạn sửa chữa
khuyết điểm ấy, em sẽ nói với bạn thế nào?
khuyết điểm ấy, em sẽ nói với bạn thế nào?

Bài 6

Viết đoạn văn khoảng 10 câu phân tích nghĩa
Viết đoạn văn khoảng 10 câu phân tích nghĩa
t8ờng minh và hàm ý trong đoạn thơ:
t8ờng minh và hàm ý trong đoạn thơ:


Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác

Đ thấy trong s8ơng hàng tre bát ngátã
Đ thấy trong s8ơng hàng tre bát ngátã


Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam


B o táp m8a sa đứng thẳng hàng.ã
B o táp m8a sa đứng thẳng hàng.ã


(Viếng lăng Bác- Viễn Phơng)
(Viếng lăng Bác- Viễn Phơng)
III. Luyện tập
III. Luyện tập

.
Bài 7: Thảo luận nhóm:
Bài 7: Thảo luận nhóm:


Ng0ời ta nói mỗi tác phẩm nghệ
Ng0ời ta nói mỗi tác phẩm nghệ
thuật là một hàm ý.
thuật là một hàm ý.

Hãy tìm ví dụ minh hoạ.
Hãy tìm ví dụ minh hoạ.
III. Luyện tập
III. Luyện tập



Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những
Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những
vật liệu m&ợn ở thực tại. Nh&ng nghệ sĩ không những
vật liệu m&ợn ở thực tại. Nh&ng nghệ sĩ không những
ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới
ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới
mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá th&, một lời nhắn
mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá th&, một lời nhắn
nhủ( )Anh làm chúng ta nhìn, nghe, rồi sẽ khơi trong
nhủ( )Anh làm chúng ta nhìn, nghe, rồi sẽ khơi trong
trí óc ta những vấn đề suy nghĩ( )Nghệ thuật mở rộng
trí óc ta những vấn đề suy nghĩ( )Nghệ thuật mở rộng
khả năng của tâm hồn, làm cho con ng&ời vui buồn
khả năng của tâm hồn, làm cho con ng&ời vui buồn
nhiều hơn, yêu th&ơng và căm hờn đ&ợc nhiều hơn, tai
nhiều hơn, yêu th&ơng và căm hờn đ&ợc nhiều hơn, tai
mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị, sống đ&ợc nhiều
mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị, sống đ&ợc nhiều
hơn
hơn


(Tiếng nói của văn nghệ-Nguyễn Đình Thi)

(Tiếng nói của văn nghệ-Nguyễn Đình Thi)