Nghị luận về đoạn thơ bài thơ

Phòng giáo dục Hiệp Hoà
Tr ờng THCS Đức Thắng

Giáo viên: Chu Thị Thuý
Tiết 128
Nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ
Hiệp Hoà 19/03/2008

I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ
1/ Văn bản (SGK trang 7)

Khát vọng hoà nhập, dâng hiến cho đời
Mùa xuân là mùa của thiên nhiên thắm t ơi, của vạn vật sinh sôi nảy nở. Văn học Việt Nam từng có không ít
bài thơ thể hiện cảm xúc rạo rực, trẻ trung tr ớc mùa xuân. Ngay từ khi ra đời, Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải đã
chiếm đ ợc cảm tình của đông đảo bạn đọc. Bài thơ toát lên một không khí vừa rạo rực vừa trong sáng, êm dịu đến dễ th
ơng, thể hiện tình cảm thiết tha đối với thiên nhiên, đất n ớc và một nguyện ớc cống hiến thất đáng trân trọng.
Hình ảnh mùa xuân trong bải thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên
nhiên, đất n cớ trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến nguyên ớc làm Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho
đời, cất lên khúc hát xao xuyến, t ơi vui hào trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó mùa xuân nào
cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu.
Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất n ớc đ ợc tạo nên từ các chi tiết tiêu biểu, đ ợc vẽ bằng cả màu sắc lẫn
âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, là lộc giắt đầy quanh l ng ng ời ra trận và trải dài trên những cánh
đồng (t ợng tr ng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình
ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi: ơi, hót chi mà,.Đặc
biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy đ ợc thể hiện qua t thế độc đáo:
Tôi đ a taytôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của
mùa xuân đ ợc cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có đ ợc ở một tâm hồn
thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến cuộc sống này. Từ hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên t ởng khái quát đến

truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía tr ớc của đất n ớc. Khi dúc kết, khái quát nh thế, lời thơ dễ khôn
khan. Nh ng khổ thơ thứ ba cứ nh tự nhiên đ ợc cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong
mạch tâm tình.
Từ rung cảm thiết tha tr ớc mùa xuân đẹp của quê h ơng, đất n ớc, Thanh Hải bộc lộ một nguyện ớc chân thành:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng chô đời thể hiện khát vọng đ ợc hoà nhập, đ ợc
dâng hiến. Đến đây, ta bống thấm thía ý nghĩa của nhan đề bài thơ. Tr ớc Thanh Hải quả ch a có hình ảnh thơ vừa lạ, vừa
hồn nhiên, thân th ơng này. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nh ờng mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của
con ng ời ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận. Nót trầm xao xuyến của mùa
xuân nho nhỏ này cú tự nhiên hoà vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đát n ớc nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bải
thơ. Khổ đầu xuất hiện hình ảnh bông hoa tím, con chim chiền chiện giữa trời xanh với tiếng hót từng giọt long lanh. Giờ
đây, đến khổ thứ t , nguyện ớc của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính là sự láy lại các hình ảnh ấy của mùa
xuân.
Nh vây, giữa các khổ, các phần của Mùa xuân nho nhỏ có sự gắn kết tự nhiên, chạt chẽ, vừa luyến láy, vừa đ
ợc nâng cao. Bài thơ này lay động tâm hồn chúng ta bởi chất hoạ gợi cảm, chất nhạc vấn v ơng, quyến luyến bởi nguyện
ớc tha thiết, chân thành. Cái nguyện ớc lặng lẽ dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ kia đâu còn của riêng Thanh Hải mà
có lẽ đã trở thành tiếng lòng cả nhiều bạn đọc.
(Hà Vinh)

Bố cục chung của một bài văn nghị luận
b) Thân bài:
a) Mở bài: Nêu vấn đề cần nghị luận
- Đoạn II: Nêu luận điểm B
- Đoạn I: Nêu luận điểm A
- Đoạn III: Nêu luận điểm C
Triển khai làm sáng tỏ luận
điểm chính

+ Luận cứ 1
+ Luận cứ 2
Triển khai làm sáng tỏ luận điểm C
c) Kết bài: Nhận định đánh giá chung:
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ
1/ Văn bản (SGK trang 7)
Câu hỏi thảo luận
a) Vấn đề nghị luận của văn bản?
b) Để làm rõ vấn đề nghị luận (luận điểm chính) ng ời viết đã triển khai
những luận điểm phụ nào? Những câu mang luận điểm đó?

I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ
1/ Văn bản (SGK trang 7)
a) Vấn đề nghị luận của văn bản: Hình ảnh mùa xuân và tình
cảm thiết tha của Thanh Hải trong bài thơ Mùa xuân nho
nhỏ
b) Những luận điểm:
Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ của Thanh Hải mang
nhiều tầng ý nghĩa
Hình ảnh mùa xuân hiện nên trong cảm xúc thiết tha,
trìu mến của nhà thơ.
Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ thể hiện khát vọng đ ợc
hoà nhập, đ ợc hiến dâng của nhà thơ
Đáp án thảo luận
Câu hỏi thảo luận
a) Vấn đề nghị luận của văn bản?
b) Để làm rõ vấn đề nghị luận (luận điểm chính) ng ời viết

đã triển khai những luận điểm phụ nào?
c) Em hãy tìm những câu mang luận điểm trên?

Khát vọng hoà nhập, dâng hiến cho đời
Mùa xuân là mùa của thiên nhiên thắm t ơi, của vạn vật sinh sôi nảy nở. Văn học Việt Nam từng có không ít
bài thơ thể hiện cảm xúc rạo rực, trẻ trung tr ớc mùa xuân. Ngay từ khi ra đời, Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải đã
chiếm đ ợc cảm tình của đông đảo bạn đọc. Bài thơ toát lên một không khí vừa rạo rực vừa trong sáng, êm dịu đến dễ th
ơng, thể hiện tình cảm thiết tha đối với thiên nhiên, đất n ớc và một nguyện ớc cống hiến thất đáng trân trọng.
Hình ảnh mùa xuân trong bải thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên
nhiên, đất n cớ trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến nguyên ớc làm Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho
đời, cất lên khúc hát xao xuyến, t ơi vui hào trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó mùa xuân nào
cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu.
Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất n ớc đ ợc tạo nên từ các chi tiết tiêu biểu, đ ợc vẽ bằng cả màu sắc lẫn
âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, là lộc giắt đầy quanh l ng ng ời ra trận và trải dài trên những cánh
đồng (t ợng tr ng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình
ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi: ơi, hót chi mà,.Đặc
biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy đ ợc thể hiện qua t thế độc đáo:
Tôi đ a taytôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của
mùa xuân đ ợc cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có đ ợc ở một tâm hồn
thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến cuộc sống này. Từ hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên t ởng khái quát đến
truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía tr ớc của đất n ớc. Khi dúc kết, khái quát nh thế, lời thơ dễ khôn
khan. Nh ng khổ thơ thứ ba cứ nh tự nhiên đ ợc cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong
mạch tâm tình.
Từ rung cảm thiết tha tr ớc mùa xuân đẹp của quê h ơng, đất n ớc, Thanh Hải bộc lộ một nguyện ớc chân thành:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng chô đời thể hiện khát vọng đ ợc hoà nhập, đ ợc
dâng hiến. Đến đây, ta bống thấm thía ý nghĩa của nhan đề bài thơ. Tr ớc Thanh Hải quả ch a có hình ảnh thơ vừa lạ, vừa

hồn nhiên, thân th ơng này. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nh ờng mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của
con ng ời ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận. Nót trầm xao xuyến của mùa
xuân nho nhỏ này cú tự nhiên hoà vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đát n ớc nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bải
thơ. Khổ đầu xuất hiện hình ảnh bông hoa tím, con chim chiền chiện giữa trời xanh với tiếng hót từng giọt long lanh. Giờ
đây, đến khổ thứ t , nguyện ớc của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính là sự láy lại các hình ảnh ấy của mùa
xuân.
Nh vây, giữa các khổ, các phần của Mùa xuân nho nhỏ có sự gắn kết tự nhiên, chạt chẽ, vừa luyến láy, vừa đ
ợc nâng cao. Bài thơ này lay động tâm hồn chúng ta bởi chất hoạ gợi cảm, chất nhạc vấn v ơng, quyến luyến bởi nguyện
ớc tha thiết, chân thành. Cái nguyện ớc lặng lẽ dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ kia đâu còn của riêng Thanh Hải mà
có lẽ đã trở thành tiếng lòng cả nhiều bạn đọc.
(Hà Vinh)

Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất n ớc đ ợc tạo nên từ các chi tiết tiêu biểu, đ
ợc vẽ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, là lộc giắt
đầy quanh l ng ng ời ra trận và trải dài trên những cánh đồng (t ợng tr ng cho sự nảy nở,
sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình
ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng
hỏi: ơi, hót chi mà,.Đặc biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu
nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy đ ợc thể hiện qua t thế độc đáo: Tôi đ a tay tôi hứng từng giọt âm
thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của
mùa xuân đ ợc cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác
ấy chỉ có đ ợc ở một tâm hồn thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến cuộc sống này. Từ
hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên t ởng khái quát đến truyền thống bốn nghìn năm,
đến sức xuân cứ đi lên phía tr ớc của đất n ớc. Khi dúc kết, khái quát nh thế, lời thơ dễ
khôn khan. Nh ng khổ thơ thứ ba cứ nh tự nhiên đ ợc cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu
dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong mạch tâm tình.
Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng cho đời thể hiện
khát vọng đ ợc hoà nhập, đ ợc dâng hiến. Đến đây, ta bống thấm thía ý nghĩa của nhan đề
bài thơ. Tr ớc Thanh Hải quả ch a có hình ảnh thơ vừa lạ, vừa hồn nhiên, thân th ơng này.
Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nh ờng mà cũng tự tin, tự hào biết mấy

của con ng ời ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận.
Nót trầm xao xuyến của mùa xuân nho nhỏ này cú tự nhiên hoà vào mùa xuân lớn của
thiên nhiên, đát n ớc nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bải thơ. Khổ đầu xuất hiện hình
ảnh bông hoa tím, con chim chiền chiện giữa trời xanh với tiếng hót từng giọt long lanh.
Giờ đây, đến khổ thứ t , nguyện ớc của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính là
sự láy lại các hình ảnh ấy của mùa xuân.
Hình ảnh mùa xuân trong bải thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Từ
hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất n cớ trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến
nguyên ớc làm Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho đời, cất lên khúc hát xao
xuyến, t ơi vui hào trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó mùa xuân nào
cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu.

Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của
mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.
Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất n ớc đ ợc tạo nên từ các chi tiết tiêu
biểu, đ ợc vẽ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa
tím biếc, là lộc giắt đầy quanh l ng ng ời ra trận và trải dài trên những cánh đồng
(t ợng tr ng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim
chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết
tha, trìu mến của nhà thơ, trong lời kêu, giọng hỏi: ơi, hót chi mà,.Đặc biệt,
tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp
ấy đ ợc thể hiện qua t thế độc đáo: Tôi đ a tay tôi hứng từng giọt âm thanh từ trời
xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của mùa
xuân đ ợc cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy,
động tác ấy chỉ có đ ợc ở một tâm hồn thi sĩ, ở một tấm lòng tha thiết yêu mến
cuộc sống này. Từ hình ảnh màu xuân gần gũi, nhà thơ liên t ởng khái quát đến
truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía tr ớc của đất n ớc. Khi
dúc kết, khái quát nh thế, lời thơ dễ khôn khan. Nh ng khổ thơ thứ ba cứ nh tự
nhiên đ ợc cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm
trong mạch tâm tình.

Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ đ ợc thể hiện qua ngôn từ,
hình ảnh, giọng điệu, Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có
những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.

Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của
mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.
Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ đ ợc thể hiện qua ngôn từ,
hình ảnh, giọng điệu, Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có
những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.
Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng;
có lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của ng ời viết.
Bố cục chung của một bài văn nghị luận
b) Thân bài:
a) Mở bài: Nêu vấn đề cần nghị luận
- Đoạn II: Nêu luận điểm B
- Đoạn I: Nêu luận điểm A
- Đoạn III: Nêu luận điểm C
Triển khai làm sáng tỏ luận
điểm chính

+ Luận cứ 1
+ Luận cứ 2
Triển khai làm sáng tỏ luận điểm C
c) Kết bài: Nhận định đánh giá chung:

Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của
mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.
Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ đ ợc thể hiện qua ngôn từ,
hình ảnh, giọng điệu, Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có
những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.

Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng;
có lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của ng ời viết.
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ
1/ Văn bản (SGK trang 7)
2/ Ghi nhớ
II/ Luyện
tập

II/ Luyện
tập
Bài tập 1: Dòng nào sau đây không phù hợp với yêu cầu của
bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
A/ Trình bày những cảm nhận đánh giá về cái hay,cái đẹp
của đoạn thơ, bài thơ.
B/ Căn cứ vào đặc điểm ngoại hình, ngôn ngữ, tâm lí, hành
động của nhân vật để phân tích.
C/ Cần bám vào ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu, để cảm
nhận đánh giá về tình cảm, cảm xúc của tác giả.
D/ Bố cục mạch lạc, lời văn gợi cảm, thể hiện rung động,
chân thành của ng ời viết.
Bài tập 2: Ngoài các luận điểm đã nêu về hình ảnh mùa xuân
trong bài Mùa xuân nho nhỏ ở văn bản trên, hãy suy nghĩ và
nêu thêm các luận điểm khác nữa về bài thơ đặc sắc này.

I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ
1/ Văn bản (SGK trang 7)
Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của
mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.

Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ đ ợc thể hiện qua ngô từ,
hình ảnh, giọng điệu, Bài nghị luận cần phân tích cá yếu tố ấy để có
những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.
Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng;
có lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của ng ời viết.
2/ Ghi nhớ
II/ Luyện
tập