SKKN Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy một số bài Lịch sử SGK 12 - Ban cơ bản THPT NGA SƠN 1

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
- Như chung ta biết, mơi trường có vai trị cực kỳ quan trọng đối với đời sống con
người. Đó khơng chỉ là nơi tồn tại, sinh trưởng và phát triển mà còn là nơi lao động và
nghỉ ngơi, hưởng thụ và trau dồi những nét đẹp văn hóa, thẩm mĩ...nhưng trong vài ba
thập kỷ gần đây, do sức ép của dân số và sự phát triển kinh tế, các nguồn tài nguyên
trên Trái đất ngày càng cạn kiệt, môi trường sống bị suy thối nghiêm trọng, thậm chí
ở một số vùng có nguy cơ bị phá huỷ hồn tồn. Hàng loạt các vấn đề đã nảy sinh như
biến đổi khí hậu tồn cầu, suy thối đa dạng sinh học, suy giảm tầng ơ zơn, hoang mạc
hóa đất đai, nước biển dâng cao, nhiệt độ tăng cao làm nảy sinh nhiều bệnh tật… Các
vấn đề nêu trên đang là những thách thức lớn đối với sự sống còn của nhân loại.
- Đứng trước thực trạng trên đòi hỏi mọi cấp, mọi ngành, mỗi tập thể cá nhân trong
xã hội cần có những việc làm thiết thực cùng chung tay bảo vệ môi trường. Hoạt động
dạy học cũng là một trong những cách thức hữu hiệu để tuyên truyền giáo dục bảo vệ
môi trường cho hoc sinh.
- Tuy khơng có nhiều lợi thế như một số môn khác song bộ môn Lịch sử trong nhà
trường phổ thơng cũng có khả năng lồng ghép để giáo dục bảo vệ môi trường cho học
sinh, tuy nhiên vấn đề được đặt ra là tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường thông qua
dạy học bộ môn Lịch sử như thế nào cho phù hợp để nâng cao chất lượng, hiệu quả
môn học mà không làm quá tải việc dạy học, không xa rời mục tiêu giáo dục mang
đặc trưng bộ môn. Là người nhiều năm trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử khối 12 tôi
đã quyết định lựa chọn đề tài : Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng
dạy một số bài Lịch sử SGK 12 – Ban cơ bản với mục đích nâng cao hiệu quả nội
dung giáo dục bảo vệ môi trường trong dậy học lịch sử ở trường THPT.
2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nghiên cứu dựa trên lý luận dạy học phát huy tính tích cực, chủ động
của học sinh.
- Một số bài học trong chương trình Lịch sử 12 có lợi thế trong việc tích hợp giáo
dục bảo vệ môi trường.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu trong đề tài là học sọc sinh khối 12 trường THPT Nga Sơn.

4. Phương pháp nghiên cứu
Trong đề tài này tôi sử dụng một số phương pháp nhiên cứu, cụ thể :
- Phương pháp nghiên cứu tổng hợp
- Phương pháp thực nghiệm
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận
- Ngày nay những hiểm họa suy thối mơi trường đang ngày càng đe dọa cuộc sống
của loài người. Các nhà khoa học và quản lí đã xác định một trong những ngun
nhân cơ bản gây suy thối mơi trường là do sự thiếu hiểu biết, thiếu ý thức của con
người.
- Giáo dục bảo vệ môi trường là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất, kinh tế
nhất và có tính bền vững trong các biện pháp để thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường
và phát triển bền vững đất nước. Thông qua giáo dục, từng người và cộng đồng được
-1-


trang bị kiến thức về môi trường, ý thức bảo vệ mơi trường, năng lực phát hiện và xử
lí các vấn đề liên quan tới môi trường.
- Giáo dục bảo vệ mơi trường cịn góp phần hình thành nhân cách người lao động
mới, người chủ tương lai của đất nước, người lao động, người chủ có thái độ thân
thiện với mơi trường, phát triển kinh tế hài hịa với việc bảo vệ môi trường, bảo đảm
nhu cầu của hôm nay mà không phương hại đến các thế hệ mai sau.
2. Thực trạng vấn đề
Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường trong công cuộc xây
dựng và phát triển đất nước, nhiều văn bản được Đảng và Nhà nước ban hành nhằm
thể chế hóa cơng tác bảo vệ mơi trường, trong đó có cơng tác giáo dục bảo vệ môi
trường. Tuy nhiên vấn đề môi trường trong hoạt động dạy và học bộ môn Lịch sử thời
gian qua cịn tồn tại những thực trạng:
2.1 Về phía giáo viên
Tất cả nội dung nêu trên là cở sở pháp lý, là yêu cầu, là nguyên tắc, là phương pháp,

nội dung để giáo viên có thể tiến hành giáo dục mơi trường trong q trình dạy học
nhưng trong thực tiễn một bộ phận giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử ở tường THPT
nói chung và ở trường THPT Nga Sơn nói riêng chưa thực sự chú tâm và chưa khai
thác hết khả năng của bộ môn trong việc giáo dục bảo vệ mơi trường cho học sinh mà
cịn tồn tại những suy nghĩ :
+ Nhiệm vụ của người giáo viên giảng dạy môn Lịch sử là giúp cho học sinh có
những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới; góp phần hình
thành ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu nước, yêu quê hương đất
nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng năng lực tư duy, hành động, thái độ
ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội. Tất cả những mục tiêu này không liên quan
đến vấn đề giáo dục bảo vệ môi trường, ô nhiễm môi trường, thảm họa tự nhiên...bảo
vệ môi trường...như ở các môn Sinh học, Địa lý, Giáo dục công dân....
+ Áp lực về mục tiêu kiến thức bộ môn quá nặng nên thời gian giành cho giáo dục
bảo vệ môi trường cịn rất hạn chế hoặc khiên cưỡng, hình thức hoặc không đưa nội
dung giáo dục bảo vệ môi trường vào trong tiết giảng của mình.
2.2 Về phía học sinh
Hiện nay mơi trường được xem là vấn đề mang tính tồn cầu có vai trị rất quan
trọng tới sự sống của nhân loại tuy nhiên có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ
quan nên nhiều học sinh chưa nhận thức rõ và cũng chưa có những kỹ năng cần thiết
để xử lý những vấn đề liên quan tới môi trường, đặc biệt là với đối tượng học sinh
vùng nông thôn. Vì vạy trách nhiệm của người giáo viên bộ mơn là tận dụng tối đa
những bài học có khả năng giáo dục bảo vệ môi trường để giáo dục, để tuyên truyền
và hình thành cho học sinh những kỹ năng xử lý các vấn đề liên quan tới môi trường
trong cuộc sống hiện tại và tương lai.
Trên cơ sở nghiên cứu kỹ lý luận kết hợp với thực tiễn công tác bản thân đã giải
quyết được khó khăn trên và tiến hành tích hợp giáo dục bảo vệ mơi trường trong môn
Lịch sử với đối tượng là học sinh lớp 12 trường THPT Nga Sơn một cách có hiệu quả
đạt yêu cầu đề ra.
3 Giải pháp và tổ chức thực hiện
3.1 Xác định cụ thể nội dung giáo dục môi trường qua môn Lịch sử:

Môn học Lịch sử trang bị cho học sinh những kiến thức về sự phát triển của xã hội
lồi người. Q trình phát triển của xã hội lồi người là q trình con người đã tác
-2-


động vào thế giới tự nhiên tạo nên những thay đổi theo lịch trình thời gian từ trước tới
nay. Vì vậy, mơn Lịch sử có khả năng góp phần thực hiện việc giáo dục bảo vệ môi
trường cho học sinh. Những nội dung giáo dục mơi trường có thể lồng ghép qua môn
Lịch sử là:
- Việc khai thác và sử dụng môi trường tự nhiên của con người đã gây tác hại
mạnh mẽ đối với sự tồn tại, hình thành và phát triển lịch sử xã hội loài người:
- Cách tiến hành tích hợp giáo dục bảo vệ mơi trường thông qua dạy học môn Lịch
sử
3.2 Cách tiến hành lồng ghép tích hợp giáo dục bảo vệ mơi trường trong dạy học
một số bài trong chương trình Lịch Sử 12.
Thực tế giảng dạy cho thấy có rất nhiều phương pháp cách thức thực hiện để lồng
ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong bài học Lịch sử, tuy nhiên để mục tiêu giáo
dục bảo vệ môi trường đạt kết quả cao tôi đã tiến hành theo các bước, cụ thể :
+ Bước 1: Xác định địa chỉ tích hợp
+ Bước 2 : Xác định nội dung tích hợp
+ Bước 3 : Hoạt động dạy - học
+ Bước 4 : Nội dung giáo dục bảo vệ mơi trường.
Trong chương trình Lịch sử lớp 12 có nhiều bài có ưu thế trong việc giáo dục bảo
vệ môi trường, đặc biệt là những bài dạng Chính trị xã hội ( Các cuộc chiến tranh,
cách mạng.. ) tuy nhiên trong khuôn khổ của đề tài này tôi chỉ thực hiện đối với 2
bài mà cá nhân cho là có lợi thế nhất trong việc giáo dục bảo vệ môi trường cho học
sinh, cụ thể :
Bài 10: Cách mạng khoa hoc công nghệ và xu thế tồn cầu hóa nửu sau thế kỷ
XX
- Địa chỉ tích hợp :

Mục 2 : Những Thành tự tiêu biểu
Đây là mục theo theo giới hạn của BGD &ĐT chỉ cho học sinh đọc thêm, tuy nhiên
do nội dung mục này có thể lồng ghép giáo dục bảo vệ mơi trường nên giáo viên có
thể linh hoạt thực hiện ở phần những hạn chế của cuộc cách mạng khoa học cơng
nghệ.
- Nội dung tích hợp:
Giáo viên sử dụng cơng nghệ thơng tin trình chiếu những tranh ảnh thể hiện những
hoạt động của con người, những hiện tượng tự nhiên thể hiện rõ nét mặt trái của cuộc
mạng khoa học công nghệ đang từng ngày hủy hoại nguồn tài nguyên môi trường. Cụ
thể giáo viên có thể sử dụng những hình ảnh và truyền tải những thông tin liên quan
tới vấn đề môi trường từ những tranh ảnh cung cấp cho học sinh.
- Hoạt động dạy- học:
Như trên đã trình bày, nội dung kiến thức này giáo viên cho học sinh đọc thêm vì thế
để đảm bảo thời gian cho các nội dung kiến thức khác giáo viên không nên ôm đồm
chọn qua nhiều tranh ảnh để giới thiệu, để trình chiếu mà nên lựa chọn có chọn lọc
truyền tải được những nội dung trọng tâm về mặt trái của cách mạng khoa học đó
chính là làm cho mơi trường ngày càng bị đe dọa nghiêm trọng, cụ thể giáo viên có
thể lựa chọn những tranh ảnh:

-3-


Hình : Hai quả bom nguyên tử Mĩ ném xuống Hi rô si ma và Na ga sa ki ( Nhật Bản)
trong chiến tranh thế giới thứ 2.

Hình : Thành phố Hiroshima gần như bị san phẳng.
Giáo viên không đi sâu vào việc phân tích những hậu quả tự vụ ném bom nguyên tử
( học sinh đã được tìm hiểu trong bài Chiến tranh thế giới thứ hai 1939-1945 – SGK
Lịch Sử 11 ) mà chỉ giúp cho học sinh hiểu mặt trái của cuộc cách mạng KH-CN là
con người đã chế tạo ra những lại vũ khí có sức hủy diệt nghê gớm và nếu con người

biến những thành tựu mang tính khoa học vào mục đích chính trị, chiến tranh thì sẽ
dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp môi trường sống của con người.
Tiếp đó giáo viên có thể cung cấp thêm một số hình ảnh :
-4-


Hình : Khói bụi từ các nhà máy gây ơ nhiễm mơi trường

Hình : Biến đổi khí hậu gây hạn hán nghiêm trọng

-5-


Hình: Thế giới đang bị đe dọa bởi nước biển dâng ngày càng cao

Hình: Nhiệt độ trái đất nóng lên cũng làm tăng thêm các vụ cháy rừng
-6-


- Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường:
Giúp các em nhận thức được một trong những mặt trái của cuộc cách mạng khoa
học công nghệ mang lại là những hoạt động của con người đang ngày càng làm cho
môi trường ơ nhiễm nghiêm trọng, khí hậu biến đổi khơng ngừng dẫn tới hạn hán, lũ
lụt, băng tan và các vụ cháy rừng thường xuyên xảy ra… đang ngày càng làm cho môi
trường sinh thái bị băng hoại một cách nghiêm trọng. Từ đó giáo dục cho học sinh
nhận thức rõ ý thức trách nhiệm của mình thơng qua những việc làm cụ thể, có năng
lực xử lý các vấn đề liên quan đến mơi trường vì bảo vệ mơi trường là bảo vệ sự sống
của trái đất.
Trong bài giảng giáo viên hết sức lưu ý tránh dàn trải tập trung nhấn mạnh vào nội
dung bảo vệ môi trường mà dành ít thời lượng cho nội dung kiến thức mang đặc thù

bộ môn.
Bài 22 : Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược,
nhân dân Miền Bắc vừa chiến đấu vừa sản xuất.
- Địa chỉ tích hợp
+ Mục III : Chiến đấu chống chiến lược “ Việt Nam hóa chiến tranh” và “ Đơng
Dương hóa chiến tranh” của Mĩ.
1.Chiến lược “ Việt Nam hóa chiến tranh” và “ Đơng Dương hóa chiến tranh” của
Mĩ.
- Nội dung tích hợp
Sử dụng cơng nghệ thơng tin trình chiếu những tranh ảnh kết hợp với những đoạn
Video thể hiện sự tàn phá dự dội của bom đạn, các phương tiện chiến tranh hiện đại
của Mĩ ở chiến trường Việt Nam, máy bay Mĩ rải chất độc mầu da cam trên khắp
Miền Trung và Miền Nam không những trực tiếp cướp đi sinh mạng của hàng triều
đồng bào ta mà cịn có ảnh hưởng nghiêm trọng tới nguồn tài ngun môi trường.
- Hoạt động dạy- học
Trọng tâm của bài học này là khắc họa cho hoc sinh nhận thức rõ các chiến lược
chiến tranh rất quy mô, hiện đại, tàn bạo của đế quốc Mĩ và đặc biệt là những chiến
thắng nổi bật của quân và dân ta trên tất cả các mặt trận nhằm đánh bại các chiến lược
chiến tranh của đế quốc Mĩ và mục tiêu giáo dục trong tâm là giúp học sinh tự hào về
những chiến cơng vang dội, sự sáng tạo, trí tuệ, anh hùng và quả cảm của nhân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống Mĩ để từ đó tiếp tục phát huy tinh thần đó trong cuộc
sống hơm nay. Vì vậy lồng ghép nội dung tích hợp mơi trường trong bài này đồi hỏi
giáo viên phải vận dụng mội cách khéo léo, tránh dàn trải làm xa rời nội dung trọng
tâm.
Thực đế quốc Mĩ đã rải chất độc da cam xuống chiến trường Miền nam từ 1962 vì
thế khi học sinh tìm hiểu nội dung các chiến lược Chiến tranh đặc biệt 1961-1965,
Chiến tranh cục bộ 1965-1968 giáo viên cũng có thể tích hợp giáo dục bảo vệ môi
trường cho học sinh, tuy nhiên nếu thực hiện điều này sẽ dễ trùng lập và khơng đảm
bảo thời gian vì vậy tốt nhất là lồng nghép luôn cả 3 chiến lược chiến tranh của đế
quốc Mĩ từ 1961-1972 để thục hiện nội dung tích hợp vì như vạy khơng anhu hưởng

tới miệu tiêu trọng tâm của bài học mà học sinh lại giễ hệ thống hóa kiến thức liên
quan tới nội dung bảo vệ mơi trường.
Giáo viên có thể cho học sinh khai thác những tranh ảnh sau :

-7-


Hình : Máy bay Mĩ rải chất độc hóa học xuống các cánh rừng Việt nam
-8-


Bản đồ khu vực bị Mĩ rải chất độc hóa học trong thời kỳ 1954 -1975
Sau khi cho học sinh quan sát các bức ảnh giáo viên cung cấp cho học sinh thông
tin trong chiến tranh Việt Nam 1954-1975 đế quốc Mĩ đã rải tổng cộng 72 triệu lít
chất diệt cỏ (bao gồm 44 triệu lít chất độc màu da cam, 20 triệu lít chất trắng, 8 triệu
lít chất xanh) lên 1,7 triệu ha đất trồng và rừng ở miền Nam Việt Nam, ít nhất có 12%
diện tích rừng, 5% diện tích đất trồng trọt bị rải chất độc màu da cam một hay nhiều
lần.

-9-


Hình : Các cánh rừng Việt Nam bị chất độc da cam tàn phá
Cung cấp những tư liệu, những hình ảnh trên cho học sinh thấy được sự hủy diệt ghê
gớm của chất độc hóa học tới hệ sinh thái, những cánh rừng xơ xác, “lá phổi” xanh
của Việt Nam bị tàn phá nghiêm trọng dường như khơng cịn sự sống.
- 10 -


- Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường:

Giúp cho học sinh nhận thức được những tội ác của đế quốc Mĩ trong cuộc chiến
tranh xâm lược Việt Nam 1954 -1975 không những gây ra những mất mát to lớn về
người và của cho nhân dân ta mà một tội ác, một hậu quả nghiêm trọng khác chính là
đế quốc Mĩ đã phá hoại nghiêm trọng nguồn tài nguyên, môi trường sống trên đất
nước Việt Nam, qua đó giáo dục và bồi dưỡng cho học sinh nhận thức sâu sắc được
tầm quan trọng của môi trường, ý thức bảo vệ hịa bình, lên án chiến tranh và đặc biệt
cấn có những hành động việc làm thiết thực để bảo vệ tài ngun mơi trường ngay ở
chính địa phương và xa hơn là chung tay cùng với nhân loại bảo vệ môi trường sống
của chúng ta.
3. Kiểm nghiệm
Để kiểm tra hiệu quả công tác lồng ghép giáo dục môi trường thông qua dạy học
một số bài trong chương trình Lịch sử lớp 12, tôi đã tiến hành khảo sát với đối tượng
học sinh lớp 12 trong thời gian trước và sau khi thực hiện đề tài về quan hệ giữa môn
học Lịch sử với vấn đề giáo dục bảo vệ môi trường.
Kết quả thống kê phiếu điều tra như sau:
Thống kê năm học 2010 – 2011.
Nội dung
Lớp
Sĩ số
Có
Khơng
Cung cấp kiến thức về mơi trường
12A
51
X
Nêu tình hình của mơi trường hiện nay
12B
46
X
Nêu biện pháp bảo vệ mơi trường

12E
49
X
Có tham gia các hoạt động để bảo vệ 12K
50
X
môi trường
Tỉ lệ % được thống kê đã cho thấy hầu hết học sinh chưa thấy được mối quan hệ
giữa bộ môn Lịch sử và nội dung giáo dục bảo vệ môi trường và đa phần cịn nghĩ
mơn Lịch sử khơng có lợi thế trong việc giáo dục bảo vệ môi trường như một số môn
khác trong nhà trường phổ thơng. Từ thực tế đó, qua nghiên cứu vá áp dụng vào
những bài giảng cụ thể ( những bài có khả năng, có lợi thế để tích hợp giáo dục bảo vệ
mơi trường) đã cho thấy những hiệu quả rõ ràng làm thay đổi nhận thức học sinh về
vấn đề này.
Kết quả thống kê phiếu điều tra trong năm học 2011 - 2012
Nội dung
Cung cấp kiến thức về mơi trường
Nêu tình hình của mơi trường hiện
nay
Nêu biện pháp bảo vệ mơi trường
Có tham gia các hoạt động để bảo
vệ mơi trường

Lớp
12A
12B

Sĩ số
50
49

Có
65%
25%

Khơng
35%
75%

12C
12D

46
47

36%
27%

64%
73%

Qua kết quả điều tra học sinh khối 12 trong 2 năm khác nhau cho thấy việc lồng
ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy học lịch sử đã cho thấy những hiệu ứng
tích cực, học sinh đã tiếp cận được những vấn đề liên quan đến mơi trường qua giờ
học Lịch sử, có kỹ năng xử lý những vấn đề liên quan tới mơi trường góp phần vào
- 11 -


mục tiêu giáo dục toàn diện và kỹ năng sống tốt hơn cho học sinh trước những vấn đề
mang tính tồn cầu như mơi trường hiện nay.

III. KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT
1. Kết luận
Qua kết quả nghiên cứu và ứng dụng có thể khẳng định tuy khơng có lợi thế như
một số bộ môn đặc thù song bộ môn Lịch sử cũng có khả năng và lợi thế nhất định
trong việc giáo dục bảo vệ môi trường, tuy nhiên để đảm bảo tính hiệu quả và tránh xa
rời nhiệm vụ trọng tâm bộ mơn thì người giáo viên lên lớp cần lưu ý một số vấn đề
sau:
+ Những bài có nội dung tích hợp giáo dục bảo vệ mơi trường giáo viên nên sử dụng
giáo án điện tử vì nó có lợi thế trong việc cung cấp các tranh ảnh, các đoạn Video và
chủ động được thời gian trong tiết giảng.
+ Phải lấy kiến thức lịch sử làm nội dung chính và sử dụng các kiến thức về giáo dục
môi trường để hướng việc dạy học lịch sử vào các chức năng, nhiệm vụ giáo dục học
sinh về môi trường để làm cho hiệu quả dạy học có chất lượng cao hơn chứ không làm
cho việc dạy học bộ môn thêm nặng nề, quả tải làm hiệu quả giáo dục không cao.
+ Chỉ tiến hành tích hợp ở một số bài có ưu thế trong giáo dục bảo vệ mơi trường
chứ không bắt buộc phải tiến hành ở tất cả các chương, bài trong tồn bộ chương
trình.
2. Đề xuất
- Với giáo viên
Lịch sử là mơn học có lợi thế trong việc tích hợp giáo dục bảo vệ mơi trường, mà
vai trị của môi trường đối với cuộc sống là hết sức quan trọng vì vạy giáo viên giảng
dạy bộ mơn Lịch sử hãy tận dụng lợi thế này trong giáo dục học sinh.
- Với Sở GD&ĐT
Sở GD&ĐT cần tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề, lựa chọn những giáo viên có
kinh nghiệm dạy thử nghiệm những bài có lợi thế giáo dục bảo vệ môi trường để
giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử bậc THPT trong tỉnh tham khảo.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 25 tháng 5 năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình

viết, khơng sao chép nội dung của người
khác.

Mai Đại Chính

TÀI LIỆU THAM KHẢO
- 12 -


1. Sách giáo khoa, sách giáo viên, bài tập lịch sử 12– Nhà xuất bản Giáo dục.
2. Tài liệu hội thảo tập huấn : Đổi mới nội dung và phương pháp dạy lịch sử
3. Những tranh ảnh khai thác trên mạng Internet.

MỤC LỤC
Trang
I. ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………. 1
- 13 -


II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận…………………………………………………………… 2
2 Thực trạng vấn đề………………………………………………. ……… 2
3 Giải pháp và tổ chức thực hiện........................................... ...................... 3
4. Kiểm nghiệm………………………………………………………….. 10
III. KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT
1. Kết luận.................................................................................................... 11
2. Đề xuất ………………………………………………………………... 12

- 14 -