đồ án giao thông vận tải Giới thiệu và đánh giá một công trình hoặc một kiến trúc ở (làng, bản, thành phố, đô thị…) trong lịch sử kiến trúc việt nam.

Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
1. Giới thiệu đối tượng nghiên cứu
1.1 Địa điểm
Cầu ngói Thanh Toàn là chiếc cầu vồng bằng gỗ bắc qua một con mương
làng Thanh Toàn, thuộc xã Thuỷ Thanh, huyện Hương Thuỷ, tỉnh Thừa Thiên -
Huế, cách thành phố Huế khoảng 8 km. Hệ thống giao thông khá thuận tiện. Vị trí
của làng khá đặc biệt, gần như nằm giữa một cánh đồng. Tách biệt với các làng
khác xung quanh bằng những cánh đồng nhỏ. Có thể đến Cầu Ngói từ 3 hướng:
Từ quốc lộ 1A: (đoạn Đồng Thanh Lam- qua Lợi Nông - đến Cầu Ngói), Từ
đường 49: qua Dạ Lê – qua Vân Thê – đến Cầu Ngói, Từ Đường Bà Triệu - qua
đường Trường Chinh - qua cầu Kiểm Huệ - đường Hoàng Quốc Việt- Lang Xá -
đến Cầu Ngói.
1.2 Niên đại, lịch sử hình thành và phát triển
Vào thế kỷ 16, trong số những di dân từ Thanh Hoá theo chúa Nguyễn Hoàng
vào Thuận Hoá, có 12 vị tộc trưởng đã dừng chân lập nghiệp ở đây tạo nên 12 họ
khai canh của làng Thanh Toàn.
Cầu ngói Thanh Toàn được xây vào năm 1776, do một người cháu gái thuộc
thế hệ thứ sáu của họ Trần là bà Trần Thị Ðạo đã cúng tiền cho làng xây dựng, để
dân làng qua lại được thuận tiện và là nơi cho lữ khách cùng người tha phương
tạm dừng chân lỡ bước.
Cầu Ngói Thanh Toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
Bà Trần Thị Ðạo là vợ một
vị quan cao cấp dưới triều vua Lê
Hiển Tông nhưng không có con.
Để cầu tự, bà dùng tiền của mình
để làm phúc cho dân làng, cho xứ.
Bà được dân làng tôn sùng, thờ
phụng. Năm 1776, vua Lê Hiển
Tông đã ban sắc khen ngợi bà
Trần Thị Ðạo và miễn cho làng

nhiều loại sưu dịch để họ nhớ đến
công ơn và noi theo tấm gương tốt
của bà. Trong tờ sắc, có đoạn viết
rằng: "Bà Trần Thị Ðạo sinh quán
tại làng Thanh Toàn là người có đức hạnh. Cuộc sống của bà làm cho người
người ngưỡng mộ mọi mặt. Bà là người đáng khen ngợi hơn ai hết. Bà đã làm cho
làng được ban những ân huệ mà người ta sẽ ghi nhớ mãi " Năm 1925, vua Khải
Ðịnh cũng ban sắc phong trần cho bà là Dực Bảo Trung Hưng Linh phò và lệnh
cho dân lập bàn thờ ngay trên cầu để thờ cúng bà.
1.3 Mục đích xây dựng và chức năng sử dụng
Cầu được xây dựng để dân
làng qua lại được thuận tiện và là
nơi cho lữ khách cùng người tha
phương tạm dừng chân lỡ bước.
Cầu còn là nơi thờ phụng người
chủ xây dựng nên cây cầu.
Cầu Ngói Thanh Toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
1.4 Đặc điểm kiến trúc
1.4.1 Cách thức tổ chức mặt bằng, mặt đứng
Cầu ngói Thanh Toàn được xây dựng theo lối "thượng gia hạ kiều" (trên nhà,
dưới cầu). Cầu dài 43 thước mộc (18,75m), rộng 14 thước mộc (5,82m), chia làm
7 gian, hai bên thân cầu có hai dãy bục gỗ và lan can để ngồi tựa lưng. Cầu dài
chừng 20 m.
Trên cầu có mái che, lợp ngói lưu ly. Cầu đã được trùng tu, sửa chữa vào các năm
1847, 1906, 1956, 1971. Qua các lần tu sửa, chất liệu gốc của cầu ngói đã có thay
đổi như trụ cầu bằng gỗ lim được thay bằng gạch và xi măng, kích thước thu hẹp
chiều dài còn 16,85m và rộng là 4,63m .
Cầu Ngói Thanh Toàn
Kiến trúc cầu ngói thanh toàn

Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
1.4.2 hệ kết cấu và Cách thức sử dụng vật liệu
Cầu nằm trên một hệ thống trụ đỡ có sáu hàng, mỗi hàng có ba trụ bằng đá,
tất cả đều có chung một khối mộng để chống lún. Hai đầu là hai mố cầu, có bảy hệ
thống thoát nước. Nối liền các đầu mố cầu là hệ thống trụ đỡ có các thanh bê tông
chạy dọc từ hai đầu vào giữa, dốc dần lên đến gần gian giữa thì nằm ngang tạo sự
gãy khúc cả mặt cầu lẫn mái cầu, đồng thời nâng cổng giữa lên cao để tạo cho độ
cong khỏe, đẹp và cho ghe thuyền qua lại dễ dàng.
Trên cầu, các hệ thống trụ cầu có dầm gỗ bắc ngang để
trên đó dựng cột làm khung nhà. Mỗi vi có bốn hàng cột ở
giữa hai cột cái là lòng cầu để làm lối đi lại, và từ hai bên
cột cái trở ra cột hiên thì được nâng cao làm chỗ hóng mát,
bên ngoài có lan can chấn song kiểu con tiện, bình hoa để ngồi khỏi ngã. Chỉ có
phần sườn cầu làm bàn thờ thì bịt kín, còn đều để cho thông thoáng. Các hệ thống
xà thượng, xà hạ đều là hệ thống xà kép, xà trên nằm trên đầu cột, xà dưới thì đi
xuyên qua mộng cột.
1.4.3 Trang trí, màu sắc
Các bộ phận kiến trúc bằng gỗ
không chạm khắc, trang trí mà chỉ
gồm hai loại tiết diện tròn và vuông
Cầu Ngói Thanh Toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
để tạo vẻ đẹp. Trên mái, trước đây lợp ngói ống, nay đã được thay thế bằng ngói
liệt.
Về trang trí mái, trước đó chỉ có con giao, sau này thay bằng con rồng ở hai
đầu và đôi phượng chầu mặt trời ở giữa. “thợ kép” đã phải dụng công tô đắp lẫn
khảm sành sứ các họa tiết như hoa lá,
con dơi, hoặc hoành phi cùng đối liễn
chữ Hán…nhại mấy motif trang trí
truyền thống.

Sàn lát ván, phía trên lợp ngói
ống tráng men xanh lục. Hai bên cầu
có hai dãy bục gỗ dành cho khách bộ
hành tạm nghỉ chân hoặc dân sở tại ra
ngồi hóng mát. Phần lớn cấu kiện của
công trình đều dùng các loại danh
mộc, với nhiều chi tiết được chạm trổ
tinh xảo và sơn son. Trên cầu còn lưu
lại bao thơ phú, câu đối chữ Hán do
các bậc tao nhân mặc khách “vang
bóng một thời” cảm tác. “Tế xuyên mâu bửu phiệt
Thanh thủy thắng hồng lâu”
1.5 Ý nghĩa văn hóa
1.5.1 Những truyền thuyết về sự ra đời của cầu ngói Thanh Toàn
Tương truyền, khi Nguyễn Hoàng vào trấn thủ đất Thuận Hóa có mang theo
12 người xứ Thanh vào đây lập nghiệp và lập nên làng Thanh Toàn. Đến thế kỷ
18, khi quân Chúa Trịnh chiếm lấy Phú Xuân, một viên quan có người vợ là Trần
Thi Đạo bỏ tiền bạc ra xây cầu để làm phúc, nối liền đôi bờ rạch. Về sau, cứ đến
rằm tháng tám hàng năm thì làm đám giỗ bà. Lễ được rước từ đình ra cầu rồi trở
Cầu Ngói Thanh Toàn
Hoa văn trang trí trên cầu ngói thanh toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
lại đình. Đến đời Lê Cảnh Hưng (1740-1786), có sắc tuyên dương bà và miễn tập
vụ cho cả dân làng để tập trung công sức tu sửa cầu. Ngày nay, ở gian giữa cầu có
lập bàn thờ thờ bà, quanh năm hương khói.
Năm 1844, vua Thiệu Trị cho tu sửa lại sau khi gió bão đã làm hỏng một
phần cầu. Năm 1956 và năm 1971 cũng có tu sửa khá qui mô, và mỗi lần tu sửa có
thay đổi chút ít về kích thước.
Năm 1970, khi xây dựng chiếc cầu bằng bê tông ở bên cạnh thì cầu ngói
Thanh Toàn càng thưa thớt khách bộ hành qua lại. Tuy nhiên, cảnh quan cây cầu

cổ xưa đó dẫu sao cũng đáng để lớp hậu sanh đến chiêm ngưỡng, tham quan.
Ai về cầu ngói Thanh Toàn
Cho em về với một đoàn cho vui.
Bên cạnh tương truyền về sự ra đời của cầu ngói Thanh Toàn, thì nơi đây còn
có Truyền thuyết về di hài Quang Trung và Miếu đôi. Gắn liền với khuôn cảnh
làng quê nơi mà cầu ngói tồn tại đến ngày nay.
Đã bao đời nay, dân trong làng thường truyền tụng nhau câu chuyện gắn liền
với lịch sử của dân tộc:
Lúc Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi, để trả thù anh em nhà Tây Sơn bằng cách
khai quật mộ Quang Trung, lấy thi hài của Quang Trung nghiền nát trộn vào thuốc
súng để bắn đại bác, riêng cái đầu lâu thì đem về để làm vật trang trí cho cái bô
đựng nước tiểu. Có hai người trong số những người hầu hạ vua Gia Long thấy
thương tâm nên bàn nhau tìm cơ hội đánh cắp “cái bô” đó đem ra khỏi cung thành
để an táng. (Một người họ Mạc, một người quê ở làng Vân Thê thuộc xà Thủy
Thanh). Hai người tốt bụng đó đã làm thành công và âm thầm giữ bí mật câu
chuyện “tầy đình” này, trước lúc lâm chung một người đã trăng trối lại với con
cháu vị trí nơi chôn chiếc đầu.
Người này mô tả như sau: Vào một đêm tối, đi ra khỏi thành đi về phía Đông,
đến một ngôi làng gần đó có một cây cầu lợp Ngói, đặc biệt bên cạnh cầu có một
Cầu Ngói Thanh Toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
cái miếu đôi, cây cối mọc rất um tùm, rậm rạp. Vì không thể đi xa hơn nên người
này quyết định chôn dấu chiếc đầu lâu của Quang Trung bên trong miếu đôi nói
trên. Cũng theo các bậc cao niên, ngày xưa thực sự có tồn tại cái miếu đôi (xây
gạch, cửa tò vò) và có cây cối mọc um tùm đó. Xét theo lời kể thì vị trí đó không
thể có ở những vùng xung quanh khác. Ví trí đó ngày nay chính là vị trí của ngôi
trường tiểu học nằm cạnh Cầu Ngói.
Qua thực tế xây dựng, người ta khẳng định bên dưới ngôi trường vẫn còn tồn
tại một nền bằng gạch cổ xưa. Ngành khảo cổ đang có dự định khai quật khu nền
cổ của ngôi miếu này khi ngôi trường này được giải tỏa trong tương lại. Mới gần

đây cũng đã có một hội thảo bàn về vị trí mộ quang Trung. Đây chỉ là một truyền
thuyết nhưng đã có khá nhiều người quan tâm tìm hiểu nhưng chưa tìm được
chứng liệu tin cậy. Hy vọng trong tương lai, ngành khảo cổ sẽ làm sáng tỏ nhiều
điều. Dù sao dưới góc độ phát triển du lịch, đây cũng là một chi tiết khá thú vị làm
cho tour du lịch thêm phần ly kỳ hấp dẫn. Điều này chắc chưa có hướng dẫn viên
du lịch nào quan tâm đúng mức.
1.5.2 Ý nghĩa của các hình thức trang trí hoa văn trên cầu.
Di tích lịch sử - văn hóa là những không gian vật chất cụ thể, khách quan,
trong đó chứa đựng các giá trị điển hình lịch sử, do tập thể hoặc cá nhân con người
hoạt động sáng tạo ra trong lịch sử để lại.
Cầu ngói Thanh Toàn là công trình kiến trúc dân gian đặc sắc ở Thừa Thiên
Huế, được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia. Cầu gỗ Thanh Toàn vào loại hiếm và
có giá trị nghệ thuật cao nhất trong các loại cầu cổ ở Việt Nam.
1.5.3 Ý nghĩa của công trình đối với cộng đồng.
Cầu uốn mình cong cong, nối liền đôi bờ con hói chảy ngang làng Thanh
Thủy, xã Thủy Thanh, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Nguyên xưa,
làng mang tên Thanh Toàn, thuộc địa bàn huyện Phú Vang (tên cũ là Tự Vang),
đến niên hiệu Minh Mệnh XXV (1834) mới chia tách qua huyện Hương Thủy.
Cầu Ngói Thanh Toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
Làng được khai cảnh bởi 12 vị tộc trưởng gốc Thanh Hóa vào Thuận Hóa theo
chúa Tiên (Nguyễn Hoàng) hồi thế kỷ XVI. Một trong 12 tộc ấy có người cháu gái
đời thứ 6 là Trần Thị Đạo kết hôn với Cần Chánh điện Đại học sĩ, bậc quan đầu
triều dưới thời vua Lê Hiển Tông (trị vì từ năm 1740 đến năm 1786, lấy niên hiệu
Cảnh Hưng).
Thời đấy, việc giao thông trong làng bị cách trở vì con hói. Mỗi khi cần qua
lại, dân chúng phải “lụy” đò ngang, khá phiền phức. Thấy vậy, bà Trần Thị Đào
bèn tự bỏ tiền riêng thuê thợ lành nghề về tạo dựng cây cầu này để dâng tặng quê
hương. Việc thi công diễn ra vào năm Bính Thân 1776 niên hiệu Cảnh Hưng. Cuối
năm đó, biết được nghĩa cử cao đẹp kia, nhà vua ban sắc khen. Làng Thanh Thủy

trân trọng giữ gìn văn bản này, và năm 1917, công sứ Pháp Richard Orban đã giới
thiệu nội dung sắc chỉ của hoàng đế Cảnh Hưng trên Bulletin des Amis du Vieux
Huế (BAVH: Tập san Đô Thành Hiếu Cổ). Có thể nói rằng cầu ngói Thanh Toàn
là món quà đầy ý nghĩa của một nữ lưu đã cống hiến quốc dân đồng bào từ hơn 2
thế kỷ trước.
2. Công trình tưng tự ở trong nước
Không được phổ biển như cầu gỗ, cầu sắt, hay cầu đá, cầu ngói là một dạng
kiến trúc độc đáo và hiếm thấy nhất ở Việt Nam. Hiện nay trên toàn quốc chỉ có
khoảng chục cây cầu lớn nhỏ nhưng nổi tiếng nhất thì chỉ có ba chiếc cầu lợp
ngói: Một ở Phát Diệm (Ninh Bình) thứ hai là Chùa Cầu ở Hội An và thứ ba là
Cầu Ngói Thanh Toàn. Chùa Cầu ở Hội An mang phong cách Nhật Bản, nhìn
“nặng nề” hơn với phần xây gạch ở hai
đầu. Cầu Ngói Phát Diệm có phần “đơn
giản” hơn. Riêng cầu Ngói Thanh Toàn
được xây chủ yếu bằng gỗ, dáng cong
nhẹ nhàng thanh thoát nhưng không kém
phần cổ kính và mang đậm phong cách
kiến trúc Việt Nam.
Cầu Ngói Thanh Toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
Cầu ngói Phát Diệm là công trình
kiến trúc dân gian đặc sắc ở vùng công
giáo Kim Sơn. Cầu ngói là chiếc cầu
vồng bằng gỗ 3 nhịp, mỗi nhịp có 4 gian.
Tổng chiều dài cầu 36 m, chiều rộng 3
m, hai bên thân cầu có hai dãy lan can và
cột đều bằng gỗ lim. Trên cầu có mái che
cầu phong li tô, lợp ngói đỏ cổ truyền.
Cầu này là loại hiếm và có giá trị nghệ
thuật cao nhất trong các loại cầu cổ ở

Việt Nam.
Nếu như chùa Cầu ở Hội An mang phong cách Nhật Bản gợi cho ta cảm giác
khá nặng nề trước những khối xây gạch bịt ở hai đầu, cầu Ngói Thanh Toàn cũng
được xây chủ yếu bằng gỗ toát nên được dáng vẻ nhàng thanh thoát đồng thời lại
thêm phần cổ kính và dấu ấn kiến trúc Việt Nam và riêng đối với cầu ngói Kim
Sơn là công trình kiến trúc cổ, rất có giá trị về mặt lịch sử văn hóa, nghệ thuật và
thể hiện tài năng sáng tạo đặc biệt của người dân công giáo.
Cầu Ngói Thanh Toàn
Cầu ngói Kim Sơn (Ninh Bình)
Cầu ngói Thanh Toàn (Huế)
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
Cầu ngói Kim Sơn vừa là một cây cầu với chức năng giao thông vừa là một
mái đình làng cổ kính thuộc sở hữu cộng đồng.
3. Giá trị của công trình của công trình cầu ngói Thanh Toàn
 Giá trị về mặt kiến trúc
Đây là chiếc cầu gỗ được xếp vào loại hiếm và có giá trị nghệ thuật cao nhất
trong các loại cầu cổ ở Việt Nam. Cầu được Bộ Văn hoá cấp bằng công nhận là Di
tích cấp quốc gia theo Quyết định số 575QÐ/VH ngày 14 tháng 7 năm 1990.
Cầu ngói Thanh Toàn là một di tích kiến trúc cổ, rất có giá trị về mặt lịch sử
và văn hóa và còn là một thắng cảnh. Chiếc cầu được xây dựng cách đây hơn hai
thế kỷ. Cầu ngói Thanh Toàn từng là nơi nghỉ ngơi của tôn thất hoàng gia khi hè
về. Trải qua bao lần bị gió bão, lụt lội và chiến tranh tàn phá, tuy nhiên, sau các
lần hư hỏng, nhân dân xã đều chung nhau tu sửa, tôn tạo và gìn giữ nó. Qua binh
đao, tu bổ nhiều lần, cầu vẫn còn giữ được vẻ đẹp xa xưa.
Với tinh thần "uống nước nhớ nguồn" và tôn trọng di sản văn hóa, nhiều thế
hệ dân làng Thanh Thủy đã gìn giữ một công trình kiến trúc độc đáo của Huế.
Tháng 9-1991, cầu được trùng tu lớn theo qui mô cũ và chính thức được Bộ
Văn hóa cấp bằng công nhận Di tích quốc gia, trở thành danh thắng quý hiếm của
cả nước.
Cầu Ngói Thanh Toàn

Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
 Giá trị về mặt sử dụng và giá trị thẩm mĩ của cầu ngói Thanh Toàn
Cầu ngói Thanh Toàn là một công trình kiến trúc độc đáo của Huế, có giá trị
về mặt lịch sử và văn hóa, đồng thời là một thắng cảnh nổi tiếng, từ lâu nó đã ăn
sâu vào đời sống tinh thần và văn hóa của nhân dân địa phương như là một biểu
tượng truyền thống cao quý. Cầu xây dựng giúp cho dân làng qua lại được thuận
tiện và là nơi cho lữ khách cùng người tha phương tạm dừng chân lỡ bước.
Toàn bộ cây cầu được đỡ bằng 18 cột lim to tròn vững trãi. Mái lợp thành hai
lớp. Lớp dưới là ngói âm dương, lớp trên lợp ngói lưu ly. Chính vì vậy, dù trời
nóng nực nhưng trên cầu lúc nào cũng mát rượi cộng với những cơn gió thoang
thoảng ngoài cánh đồng xa xăm thổi vào mang theo một mùi thơm đồng nội.
Gian giữa của cây cầu là bàn thờ của bà Trần Thủy Đạo. Trên nóc cầu được
trang trí những hoa văn, hình những con rồng độc đáo mang đậm nét của cung
đình triều Nguyễn. Từ khi cầu ngói Thanh Toàn được Nhà nước xếp hạng Di tích
văn hóa cấp quốc gia (năm 1990) thì mỗi ngày có tới hàng trăm lượt khách du lịch
trong và ngoài nước đến thăm quan để được ngồi và chiêm ngưỡng trên cây lược
ngà khổng lồ. Không những thế, cây cầu này còn trở thành nguồn cảm hứng cho
nhiều nhà quay phim, nhiếp ảnh.
Có dịp một lần ngồi trên cầu ngói Thanh Toàn, chúng ta có thể thả tâm hồn
mình về với cuộc sống làng quê, chiêm ngững cảnh người nông dân tay cuốc, tay
cày…
+ có giá trị về mặt văn hóa: lưu giữ những truyền thuyết, kinh nghiệm ứng xử với
môi trường tự nhiên, xã hội
Sách “Cố đô Huế đẹp và thơ” của nhiều soạn giả (NXB Thuận Hóa, Huế, 1995)
Đề tài: Giới thiệu và đánh giá một công trình hoặc một kiến trúc ở (làng, bản,
thành phố, đô thị…) trong lịch sử kiến trúc việt nam.
Cầu Ngói Thanh Toàn
Học Phần: Lịch sử kiến trúc việt nam
1. Giới thiệu đối tượng nghiên cứu 1
1.1 Địa điểm 1

1.2 Niên đại, lịch sử hình thành và phát triển 1
1.3 Mục đích xây dựng và chức năng sử dụng 2
1.4 Đặc điểm kiến trúc 3
1.5 Ý nghĩa văn hóa 5
1.5.1 Những truyền thuyết về sự ra đời của cầu ngói Thanh Toàn 5
1.5.2 Ý nghĩa của các hình thức trang trí hoa văn trên cầu 7
1.5.3 Ý nghĩa của công trình đối với cộng đồng 7
2. Công trình tưng tự ở trong nước 8
3. Giá trị của công trình của công trình cầu ngói Thanh Toàn 10
Cầu Ngói Thanh Toàn