Việt Nam và WTO

Việt Nam và WTO
I. Lịch sử hình thành WTO
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), được thành lập ngày 1 tháng 1
năm 1995, kế tục và mở rộng phạm vi điều tiết thương mại quốc tế của tổ
chức tiền thân của nó là Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại
(GATT).GATT ra đời sau Đại chiến Thế giới lần thứ 2 trong trào lưu hình
thành hàng loạt cơ chế đa biên điều tiết các hoạt động hợp tác kinh tế quốc tế,
mà điển hình là Ngân hàng Quốc tế Tái thiết và Phát triển, thường được biết
đến như là Ngân hàng Thế giới (World Bank) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF)
ngày nay. Với ý tưởng hình thành những nguyên tắc, thể lệ, luật chơi cho
thương mại quốc tế điều tiếtcác lĩnh vực về công ăn việc làm, về thương mại
hàng hoá, khắc phục tình trạng hạn chế, ràng buộc các hoạt động này phát
triển, 23 nước sáng lập GATT đã cùng một số nước khác tham gia Hội nghị về
thương mại và việc làm và dự thảo Hiến chương La Havana để thành lập Tổ
chức Thương mại Quốc tế (ITO) với tư cách là cơ quan chuyên môn của Liên
Hiệp Quốc. Đồng thời, các nước này đã cùng nhau tiến hành các cuộc đàm
phán về thuế quan và xử lý các biện pháp bảo hộ mậu dịch đang áp dụng tràn
lan trong thương mại quốc tế từ đầu những năm 30, nhằm thực hiện mục tiêu
tự do hoá mậu dịch, mở đường cho kinh tế và thương mại phát triển, tạo công
ăn việc làm, nâng cao thu nhập và đời sống của nhân dân các nước thành viên.
Hiến chương thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (ITO) nói trên đã được
thoả thuận tại Hội nghị Liên Hiệp Quốc về thương mại và việc làm ở Havana
từ 11/1947 đến 24/3/1948, nhưng do một số quốc gia gặp khó khăn trong phê
chuẩn, nên việc thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (ITO) đã không thực
hiện được.Mặc dù vậy, kiên trì mục tiêu đã định, và với kết quả đáng khích lệ
1
đã đạt được ở vòng đàm phán thuế đầu tiên là 45.000 ưu đãi về thuế áp dụng
giữa các bên tham gia đàm phán, chiếm khoảng 1/5 tổng lượng mậu dịch thế
giới, 23 nước sáng lập đã cùng nhau ký kết Hiệp định chung về Thuế quan và
Thương mại (GATT), chính thức có hiệu lực vào tháng 1/1948.
Từ đó tới nay, GATT đã tiến hành 8 vòng đàm phán chủ yếu về thuế quan.

Tuy nhiên, từ thập kỷ 70 và đặc biệt từ Hiệp uruguay (1986- 1994) do thương
mại quốc tế không ngừng phát triển, nên GATT đã mở rộng diện hoạt động,
đàm phán không chỉ về thuế quan mà còn tập chung xây dựng các Hiệp định
hình thành các chuẩn mực, luật chơi điều tiết các vấn đề về hàng rào phi quan
thuế, về thương mại dịch vụ, quyền sở hữu trí tuệ, các biện pháp đầu tư có liên
quan tới thương mại, về thương mại hàng nông sản, hàng dệt may, về cơ chế
giải quyết tranh chấp. Với diện điều tiết của hệ thống thương mại đa biên
được mở rộng, nên Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT)
với tư cách là một sự thoả thuận có nhiều nội dung ký kết mang tính chất tuỳ ý
đã tỏ ra không thích hợp. Do đó, ngày 15/4/1994, tại Marrakesh (Marốc), kết
thúc Hiệp uruguay, các thành viên của GATT đã cùng nhau ký Hiệp định
thành lập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) nhằm kế tục và phát triển sự
nghiệp của GATT. Theo đó, WTO chính thức được thành lập độc lập với hệ
thống Liên Hợp Quốc và đi vào hoạt động từ 1/1/1995.
II. Cơ cấu tổ chức của WTO:
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là tổ chức quốc tế duy nhất quản lý
luật lệ giữa các quốc gia trong thương mại quốc tế. Đó là những hiệp định đã
(và đang tiếp tục) được đàm phán và ký kết giữa các quốc gia hoặc lãnh thổ
quan thuế thành viên. Cơ quan quyền lực cao nhất của WTO là Hội nghị Bộ
trưởng- nhóm họp ít nhất hai năm một lần. Hội nghị Bộ trưởng đầu tiên được
2
tổ chức tại Singapore tháng 12/1996; Hội nghị Bộ trưởng lần thứ hai tổ chức
tại Geneva tháng 5/1998; và Hội nghị Bộ trưởng lần thứ ba sẽ được tổ chức tại
Seattle (Mỹ) vào cuối năm 1999.
Giữa hai kỳ Hội nghị, Đại hội đồng (bao gồm đại diện có thẩm quyền của
tất cả các thành viên) có chức năng thường trực và báo cáo lên Hội nghị Bộ
trưởng. Đại Hội đồng thời đóng vai trò là một “cơ quan giải quyết tranh chấp”
và “cơ quan rà soát chính sách” của WTO. Dưới Đại Hội đồng là Hội đồng về
thương mại hàng hoá, Hội đồng về thương mại dịch vụ, và Hội đồng về các
khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ. Các Hội đồng

trên chịu trách nhiệm điều hành việc thực thi Hiệp định WTO về từng lĩnh vực
thương mại tương ứng. Tham gia các Hội đồng là đại diện của các thành viên:
- Hội đồng hàng hoá điều hành công việc của 11 Uỷ ban và Cơ quan giám
sát hàng dệt.
- Hội đồng dịch vụ gồm các Uỷ ban về dịch vụ tài chính và Uỷ ban về các
cam kết cụ thể. Ngoài ra còn có các nhóm công tác chuyên trách một số lĩnh
vực.
Phần lớn các quyết định của WTO đều được thông qua trên cơ sở đồng
thuận. Trong một số trường hợp nhất định, khi không đạt được sự đồng thuận,
các thành viên có thể tiến hành bỏ phiếu. Khác với nhiều tổ chức khác, mỗi
thành viên WTO chỉ có quyền bỏ một phiếu và các phiếu bầu của các thành
viên có giá trị ngang nhau. Hầu hết các thành viên hiện tại của WTO đều là
thành viên trước đây của GATT. Các quốc gia và lãnh thổ tự chủ về chính
sách thương mại cũng có thể gia nhập WTO với điều kiện thông thường là
được tất cả thành viên chấp thuận. Khi không thể đạt được đồng thuận, việc
3
kết nạp có thể chỉ cần 2/3 số phiếu bầu. Quá trình gia nhập được dựa trên cơ
sở xem xét các chính sách kinh tế, thương mại của nước đang xin gia nhập và
các cuộc đàm phán song phương về mở cửa thị trường. Việc gia nhập của một
nước được chính thức hoá bằng việc ký vào Nghị định thư gia nhập, và có
hiệu lực 30 ngày sau khi nộp văn bản thông báo việc cơ quan có thẩm quyền
đã thông qua hay phê chuẩn Nghị định thư gia nhập.
III. Những nguyên tắc cơ bản của WTO:
Toàn bộ hoạt động của WTO dựa trên một loạt các văn bản pháp lý chặt
chẽ đề cập tới rất nhiều lĩnh vực thương mại liên quan tới hàng hoá, dịch vụ
và sở hữu trí tuệ.Tuy nhiên các văn bản pháp lý này chỉ dựa trên một số
nguyên tắc sau:
1. Nguyên tắc thứ nhất: Không phân biệt đối xử.
Mỗi thành viên sẽ dành cho sản phẩm của một thành viên khác đối xử
không kém ưu đãi hơn đối xử mà thành viên đó dành cho sản phẩm của một

nước thứ ba (Đãi ngộ Tối huệ quốc- MFN).Mỗi thành viên sẽ không dành cho
sản phẩm của công dân nước mình đối xử ưu đãi hơn so với sản phẩm của
người nước ngoài (Đãi ngộ quốc gia- NT).
2. Nguyên tắc thứ hai: Thương mại phải ngày càng được tự do hơn
thông qua đàm phán.
Các hàng rào cản trở thương mại dần dần được loại bỏ, cho phép các nhà
sản xuất hoạch định chiến lược kinh doanh dài hạn có thời gian điều chỉnh,
nâng cao sức cạnh tranh hoặc chuyển đổi cơ cấu. Mức độ cắt giảm các hàng
4
rào bảo hộ được thoả thuận thông qua các cuộc đàm phán song phương và đa
phương.
3. Nguyên tắc thứ ba: Dễ dự đoán.
Các nhà đầu tư cũng như chính phủ nước ngoài tin chắc rằng các hàng
rào thương mại (thuế quan và các hàng rào phi thuế khác) sẽ không bị tăng
một cách tuỳ tiện. Cam kết về thuế quan và các biện pháp khác bị “ràng buộc”
về mặt pháp lý.
4. Nguyên tắc thứ tư: Tạo ra môi trường cạnh tranh ngày càng bình
đẳng.
Hạn chế tác động tiêu cực của các biện pháp cạnh tranh không bình đẳng
như bán phá giá, trợ cấp hay dành các đặc quyền cho một số doanh nghiệp
nhất định.
5. Nguyên tắc thứ năm: Dành cho các thành viên đang phát triển một
số ưu đãi.
Các ưu đãi này được thể hiện thông qua việc cho phép các thành viên
đang phát triển có một số quyền và không phải thực hiện một số nghĩa vụ hay
có thời gian quá độ dài hơn để điều chỉnh chính sách.
IV. C ác điều khoản chung :
1.1 Các thuật ngữ chung về tiêu chuẩn hoá và quy trình đánh gíá sự phù
hợp thông thường phải được hiểu theo các định nghĩa đã được chấp nhận
trong khuôn khổ hệ thống Liên Hiệp quốc và do các tổ chức tiêu chuẩn hoá

5
quốc tế đưa ra có chú ý đến ngữ cảnh của chúng và phù hợp với các đối tượng
và mục tiêu của Hiệp định này.
1.2 Tuy nhiên, nội dung của các thuật ngữ nêu trong Phụ lục 1 được áp dụng
vì các mục tiêu của Hiệp định này.
1.3 Tất cả các sản phẩm bao gồm sản phẩm công nghiệp và nông nghiệp, là
đối tượng thi hành các điều khoản của Hiệp định này.
1.4 Các yêu cầu đối với việc mua sản phẩm và các yêu cầu đối với việc tiêu
thụ sản phẩm do các cơ quan chính phủ đề ra không phải là đối tượng thi hành
các điều khoản của Hiệp định này mà được đề cập đến trong Hiệp định về
mua sắm của Chính phủ, phù hợp với nội dung của Hiệp định đó.
1.5 Các điều khoản của Hiệp định này không áp dụng cho các biện pháp vệ
sinh động vật và thực vật như đã quy định tại Phụ lục A của Hiệp định về việc
áp dụng các biện pháp Vệ sinh Động vật và Thực vật.
1.6 Tất cả các dẫn chiếu trong Hiệp định này về các quy định kỹ thuật, tiêu
chuẩn và quy trình đánh giá sự phù hợp phải được coi là bao gồm cả những
sửa đổi của chúng và các bổ sung đối với quy chế hoặc phạm vi sản phẩm của
chúng, ngoại trừ các sửa đổi và bổ sung không quan trọng.
V. Hiệp định về hàng rào kỹ thuật trong thương mại :
(WTO Agreement on TBT)
Các Thành viên,
- Tham gia Vòng đàm phán Urugoay về Thương mại Đa biên;
6
- Mong muốn thúc đẩy các mục tiêu của GATT 1994.
- Thừa nhận sự đóng góp quan trọng của các tiêu chuẩn quốc tế và các hệ
thống đánh giá sự phù hợp có thể mang lại trong vấn đề này thông qua việc
nâng cao hiệu quả sản xuất và thúc đẩy hoạt động thương mại quốc tế;
- Do đó mong muốn tăng cường việc xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế và các
hệ thống đánh giá sự phù hợp này;
- Tuy nhiên cũng mong muốn đảm bảo rằng các tiêu chuẩn và quy định kỹ

thuật bao gồm cả các yêu cầu về bao gói, ghi dấu và ghi nhãn và các quy trình
đánh giá sự phù hợp với các tiêu chuẩn và quy định kỹ thuật đó không tạo ra
các trở ngại không cần thiết đối với thương mại quốc tế,
- Thừa nhận rằng không nước nào bị ngăn cản áp dụng các biện pháp cần thiết
để đảm bảo chất lượng hàng hoá xuất khẩu của mình hoặc để bảo vệ cuộc
sống hoặc sức khoẻ của con người, động vật hoặc thực vật, bảo vệ môi trường
hoặc để ngăn ngừa các hành động gian lận ở các mức độ mà nước đó cho là
thích hợp, với điều kiện là chúng không được sử dụng theo cách có thể tạo ra
một phương thức phân biệt đối xử khác nhau hoặc không công bằng giữa các
nước có những điều kiện như nhau hoặc một sựhạn chế được ngụy trang đối
với thương mại quốc tế, và chúng phải phù hợp với các điều khoản của Hiệp
định này;
- Thừa nhận rằng không nước nào bị ngăn cản áp dụng các biện pháp cần thiết
để bảo vệ những lợi ích an ninh cơ bản của mình;
7
- Thừa nhận những đóng góp của hoạt động tiêu chuẩn hoá quốc tế có thể tạo
ra nhằm chuyển giao công nghệ từ các nước phát triển sang các nước đang
phát triển;
- Thừa nhận rằng các nước đang phát triển có thể gặp những khó khăn đặc biệt
trong việc xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật và các quy
trình đánh giá sự phù hợp với các tiêu chuẩn và quy định kỹ thuật đó, và mong
muốn giúp đỡ họ trong vấn đề này;
Thống nhất các điều dưới đây:
• Các điều khoản chung
• Quy định kỹ thuật và tiêu chuẩn
• Sự phù hợp với các quy định kỹ thuật và tiêu chuẩn
• Thông tin và trợ giúp
• Các cơ quan, tư vấn và giải quyết tranh chấp
• Điều khoản cuối cùn g
• Các phụ lục

VI. Quy định kỹ thuật và tiêu chuẩn:
Điều 2 :Soạn thảo, ban hành và áp dụng các quy định kỹ thuật ở cấp
các cơ quan chính phủ trung ương
Liên quan đến các cơ quan chính phủ trung ương:
8
2.1 Các Thành viên phải đảm bảo rằng theo các quy định kỹ thuật, các sản
phẩm nhập khẩu từ một lãnh thổ của bất cứ Thành viên nào đều phải được đối
xử không ít thuận lợi hơn cách đối xử được áp dụng cho các sản phẩm nội địa
tương tự và cho các sản phẩm tương tự xuất xứ từ bất cứ nước nào khác.
2.2 Các Thành viên phải đảm bảo rằng các quy định kỹ thuật không được soạn
thảo, ban hành và áp dụng với quan điểm hoặc nhằm để tạo ra những trở ngại
không cần thiết đối với thương mại quốc tế. Với mục đích như vậy, các quy
định kỹ thuật không được hạn chế thương mại quá mức cần thiết để thực hiện
một mục tiêu hợp lý, có tính đến những rủi ro do việc không thực hiện nó có
thể gây ra. Ngoài những yếu tố khác, các mục tiêu hợp lý đó là: các yêu cầu
về an ninh quốc gia; ngăn ngừa hành động gian lận; bảo vệ cuộc sống hoặc
sức khoẻ của con người, động vật hoặc thực vật, bảo vệ môi trường. Để đánh
giá các rủi ro đó, ngoài những yếu tố khác, yếu tố liên quan cần xem xét là:
những thông tin khoa học và kỹ thuật hiện có, công nghệ xử lý có liên quan
hoặc thời hạn sử dụng sản phẩm dự kiến.
2.3 Các quy định kỹ thuật không được duy trì áp dụng, nếu tính hình thực tế
hoặc các mục tiêu đề ra khi ban hành chúng không còn tồn tại hoặc nếu tình
hình thực tế hoặc các mục tiêu đã thay đổi có thể tiến hànhtheo phương thức ít
gây hạn chế thương mại hơn.
2.4 Một khi các quy định kỹ thuật là cần thiết và các tiêu chuẩn quốc tế có liên
quan còn hiệu lực hoặc sắp ban hành, các Thành viên phải áp dụng toàn bộ
hoặc một phần của chúng như là căn cứ đối với các quy định kỹ thuật của
mình, trừ trường hợp khi các tiêu chuẩn quốc tế hoặc các phần có liên quan đó
bị vô hiệu hoặc không còn thích hợp để thực hiện các mục tiêu pháp lý cần
9

thiết, ví dụ vì các yếu tố khí hậu hoặc địa lý cơ bản hoặc các vấn đề công nghệ
quan trọng.
2.5 Một Thành viên khi dự thảo, ban hành và áp dụng một quy định kỹ thuật
có thể gây ảnh hưởng nhiều tới thương mại của các Thành viên khác, thì phải
giải thích cơ sở hợp pháp của quy định kỹ thuật đó theo yêu cầu của Thành
viên khác dựa trên các điều khoản của các mục 2.2 đến 2.4 ở trên. Một khi
một văn bản quy định kỹ thuật đã được xây dựng, ban hành và áp dụng dựa
trên một trong những mục tiêu hợp pháp quy định rõ ở mục 2.2 và nó phù hợp
với các tiêu chuẩn quốc tế có liên quan, thì nó phải được coi là không tạo ra
những trở ngại không cần thiết đối với thương mại quốc tế.
2.6 Với mục tiêu thống nhất hoá càng nhiều càng tốt các quy định kỹ thuật,
các Thành viên phải tham gia tích cực trong phạm vi nguồn lực của mình vào
việc xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế do các cơ quan tiêu chuẩn hoá có liên
quan tiến hành đối với các sản phẩm mà Thành viên đã chấp nhận hoặc sẽ
chấp nhận các quy định kỹ thuật.
2.7 Các thành viên phải xem xét một cách có thiện chí việc chấp nhận các quy
định kỹ thuật được coi là tương đương của các Thành viên khác ngay cả trong
trường hợp các quy định này khác biệt với các quy định của mình, và yên tâm
rằng các quy định này hoàn toàn đáp ứng các mục tiêu đối với các quy định
của chính mình.
2.8 Khi cần thiết các Thành viên phải đề ra các quy định kỹ thuật dựa trên các
yêu cầu sử dụng sản phẩm thay vì các đặc tính thiết kế hoặc mô tả sản phẩm.
2.9 Một khi chưa có một tiêu chuẩn quốc tế tương ứng hoặc nội dung kỹ thuật
của một quy định kỹ thuật dự kiến ban hành không phù hợp với nội dung kỹ
10
thuật của các tiêu chuẩn quốc tế có liên quan và nếu quy định kỹ thuật đó có
ảnh hưởng lớn tới thương mại của các Thành viên khác, các Thành viên phải:
2.9.1 Thông báo trong ấn phẩm càng sớm càng tốt để tạo điều kiện cho các
bên quan tâm của các Thành viên khác biết rằng họ dự định ban hành một quy
định kỹ thuật cụ thể;

2.9.2 Thông báo cho các Thành viên khác thông qua Ban Thư ký về các sản
phẩm sẽ được điều chỉnh trong quy định kỹ thuật dự kiến ban hành cùng với
bài giới thiệu ngắn gọn về mục tiêu và lý do cơ bản để ban hành quy định này.
Các thông báo này phải đuợc thực hiện sớm, khi mà các sửa đổi bổ sung còn
có thể tiến hành và các góp ý còn có thể xử lý được.
2.9.3Khi có yêu cầu, phải cung cấp cho các Thành viên khác văn bản hoặc bản
sao của quy định kỹ thuật dự kiến ban hành và nếu có thể cần chỉ rõ những
phần khác biệt nhiều với các tiêu chuẩn quốc tế có liên quan;
2.9.4 Đưa ra thời hạn không phân biệt đối xử để các Thành viên khác góp ý
bằng văn bản; thảo luận về các góp ý này khi có yêu cầu và tiếp thu các văn
bản góp ý và các kết quả thảo luận này.
2.10 Liên quan đến các khoản nêu trong mục 2.9 trên đây, khi phát sinh hoặc
có nguy cơ phát sinh các vấn đề khẩn cấp về an toàn, sức khoẻ, bảo vệ môi
trường hoặc an ninh quốc gia đối với một Thành viên nào đó, Thành viên này
có thể bỏ qua một trong các bước nêu trong đoạn 9 nói trên nếu thấy cần thiết,
nhưng Thành viên đó khi ban hành quy định kỹ thuật phải:
2.10.1 Thông báo ngay cho các Thành viên khác thông qua Ban Thư ký về
quy định kỹ thuật cụ thể đó và các sản phẩm được đề cập tới với những lời
11