Hình thành kĩ năng giao tiếp cho trẻ Chậm phát triển trí tuệ trường Tiểu học Hải Vân thông qua hoạt động vui chơi

Đ I H C ĐÀ N NG

TRƯ NG Đ I H C SƯ PH M

NGUY N TH NG C DUNG

HÌNH THÀNH KĨ NĂNG GIAO TI P
CHO TR CH M PHÁT TRI N TRÍ TU
TRƯ NG TI U H C H I VÂN THÔNG QUA
HO T Đ NG VUI CHƠI
Chuyên ngành: Giáo d c hoà nh p b c ti u h c
Mã s
: 903

KHOÁ LU N T T NGHI P
NGÀNH SƯ PH M GIÁO D C Đ C BI T

Ngư i hư ng d n: ThS. NGUY N TH NGUY T

ĐÀ N NG, THÁNG 6 NĂM 2009


L I CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u, k t qu nêu trong khoá lu n là trung th c và chưa t ng ñư c ai cơng b
trong b t kì cơng trình nào khác.
Tác gi

Nguy n Th Ng c Dung

L I C M ƠN !

T

ôi xin g i l i c m ơn sâu s c và chân thành ñ n các th y cô trong
khoa Tâm lý – Giáo d c, trư ng Đ i h c Sư ph m - Đ i h c Đà

N ng. Đ c bi t, tôi xin g i l i tri ân đ n cơ giáo Th.S Nguy n Th Nguy t
khoa Tâm lý – Giáo d c, trư ng Đ i h c sư ph m - Đ i h c Đà N ng ñã
hư ng d n, ch b o t n tình và chu đáo đ tơi có th hồn thành bài khố lu n
t t nghi p c a mình. Đ ng th i, tơi xin g i l i c m ơn ñ n Ban giám hi u, các
th y cô giáo Trư ng Ti u h c H i Vân, các b n sinh viên trong khoa Tâm lý –
Giáo d c đã ln ng h và giúp đ tơi nhi t tình trong th i gian v a qua. Hy
v ng nh ng gì mà tơi ti p thu đư c s là hành trang v ng ch c đ tơi có th
đóng góp m t ph n công s c nh bé c a mình vào s nghi p giáo d c c a đ t
nư c.
Cu i cùng, tơi xin kính chúc các Th y, Cô giáo cùng các b n l i chúc
s c kho và h nh phúc. Xin chân thành c m ơn!


B NG CH
Ch m phát tri n trí tu
Giáo d c hoà nh p
American Association of Metal
Retardation
Dianogstic and Statistical manual of
Disorders / four Edition
S lư ng
Ph n trăm

VI T T T
CPTTT
GDHN
AAMR
DSM-IV
SL
%


M CL C
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

PH N M Đ U
Lý do ch n ñ tài. ............................................................................................1
Khách th và ñ i tư ng nghiên c u:.................................................................3
M c đích nghiên c u........................................................................................3
Gi thi t khoa h c. ...........................................................................................3
Nhi m v nghiên c u .......................................................................................3
Ph m vi nghiên c u..........................................................................................3
Phương pháp nghiên c u..................................................................................3

PH N N I DUNG
Chương I. Nh ng v n đ lí lu n v giáo d c ho t ñ ng giao ti p c a tr
CPTTT.

1.1. T ng quan các v n ñ nghiên c u ...................................................................5
1.2. Khái quát v giao ti p. ....................................................................................6
1.2.1. Khái ni m giao ti p. ...................................................................................6
1.2.2. Ch c năng c a giao ti p...............................................................................7
1.3. K năng giao ti p............................................................................................9
1.3.1. Khái ni m k năng giao ti p. .......................................................................9
1.3.2. Các k năng giao ti p...................................................................................9
1.4. Đ c ñi m giao ti p c a tr CPTTT...............................................................12
1.4.1. Khái ni m tr CPTTT. ...............................................................................12
1.4.2. Phân lo i tr CPTTT. .................................................................................13
1.4.3. Các ñ c ñi m tâm lý c a tr CPTTT. .........................................................13
1.4.4. Đ c ñi m giao ti p c a tr CPTTT.............................................................14
1.5. Phương pháp giáo d c ho t ñ ng giao ti p..................................................16
1.6. . Rèn luy n k năng giao ti p qua ho t ñ ng vui chơi cho tr CPTTT...........18
1.6.1. Lí lu n v ho t ñ ng vui chơi.....................................................................18
1.6.2. T ch c ho t ñ ng vui chơi cho tr CPTTT. ..............................................22
Chương II. Th c tr ng vi c rèn luy n k năng giao ti p cho tr CPTTT trư ng
Ti u h c H i Vân.
2.1. Khái quát quá trình kh o sát..........................................................................27
2.1.1. Mơ t đ a bàn kh o sát. ..............................................................................27
2.1.2. N i dung kh o sát. .....................................................................................28
2.1.3. Đ i tư ng kh o sát.....................................................................................28
2.1.4. Phương pháp và công c kh o sát. .............................................................29
2.2. Phân tích k t qu nghiên c u. .......................................................................31
2.2.1. Nhu c u giao ti p -c a tr CPTTT ............................................................ 31
2.2.2. Th c tr ng k năng giao ti p cho tr CPTTT trư ng Ti u h c H i Vân. ....32


2.2.3. Th c tr ng vi c rèn luy n k năng giao ti p cho h c sinh CPTTT thơng qua
vi c t ch c các trị chơi l p h c .....................................................................36

2.2.3.1. Nh n th c c a giáo viên v vai trò c a trò chơi trong vi c rèn luy n k năng
giao ti p cho h c sinh CPTTT. ...........................................................................36
2.2.3.2. Th c tr ng vi c t ch c các trò chơi nh m rèn luy n k năng giao ti p cho
h c sinh CPTTT. .................................................................................................37
2.2.3.2.1. Nh n th c c a giáo viên v m c tiêu rèn luy n k năng giao ti p cho h c
sinh CPTTT.........................................................................................................37
2.2.3.2.2. N i dung t ch c các ho t ñ ng vui chơi nh m rèn luy n k năng giao
ti p cho h c sinh CPTTT. ...................................................................................39
2.2.3.2.3. S d ng các lo i trị chơi nh m hình thành kĩ năng giao ti p cho h c sinh
CPTTT. ...............................................................................................................40
2.2.3.2.4. Hình th c t ch c các ho t ñ ng vui chơi cho h c sinh CPTTT. ........42
Ti u k t chương II ...............................................................................................44
Chương III. Hình thành k năng giao ti p cho h c sinh CPTTT trư ng ti u
h c H i Vân thơng qua ho t đ ng trị chơi.
3.1. Ngun t c đ xu t các trị chơi. ..................................................................47
3.2. Hình thành k năng giao ti p cho h c sinh CPTTT trư ng ti u h c H i Vân
thơng qua ho t đ ng trị chơi. ..............................................................................47
3.2.1. Các trò chơi nh m làm giàu v n t cho tr CPTTT ....................................47
3.2.2. Các trị chơi nh m hình thành kĩ năng ñ nh hư ng trong giao ti p cho tr
CPTTT. ...............................................................................................................52
3.2.3. Các trị chơi nh m hình thành kĩ năng đi u khi n q trình giao ti p cho tr
CPTTT ................................................................................................................54
3.2.4. Các trị chơi nh m hình thành và phát tri n các hành vi giao ti p
có văn hố .........................................................................................................56
3.3. Th c nghi m.................................................................................................60
3.3.1. M c tiêu ...................................................................................................60
3.3.2. Đ i tư ng th c nghi m ..............................................................................60
3.3.3. Th i gian và n i dung th c nghi m............................................................61
3.3.4. Các tiêu chí và cách đánh giá th c nghi m.................................................65
3.3.5. Cách ti n hành th c nghi m.......................................................................65

3.3.6. Phân tích k t qu th c nghi m ...................................................................66
K T LU N VÀ KHUY N NGH


DANH M C CÁC BI U B NG
B ng 1: B ng thông tin v tr :…………………………...………......................... .28
B ng 2: B ng ñánh giá v

kh

năng giao ti p c a tr

CPTTT h c hòa

nh p………………………………………………………………….......................32
B ng 3: B ng so sánh m c ñ bi u hi n các kh năng giao ti p c a các tr CPTTT
…………………………………………….................…..........................................33
B ng 4: Đánh giá c a GV v vai trò c a vi c hình thành và phát tri n kĩ năng giao
ti p cho tr CPTTT h c hòa nh p.………………………................................…....36
B ng 5: Đánh giá c a GV v vai trị c a trị chơi trong vi c hình thành và phát tri n
kĩ năng giao ti p cho tr CPTTT h c hòa nh p…………........................................37
B ng 6 : M c tiêu hình thành và phát tri n kĩ năng giao ti p cho tr CPTTT h c hoà
nh p. ………………………...............…………......................................................37
B ng 7: N i dung giáo d c ho t đ ng giao ti p

cho tr

CPTTT h c hịa

nh p………………………………………………………………...........................39

B ng 8: Đánh giá v m c ñ s d ng các lo i trò chơi trong vi c giáo d c kĩ năng
giao ti p cho tr CPTTT h c hịa nh p….……………........................................... 40
B ng

9:

Hình

th c

t

ch c

các

trị

cho

tr

CPTTT

h c

hịa

nh p……………………………………………………………….......................... 42
B ng 10 : Th i gian t ch c các ho t ñ ng vui chơi cho tr CPTTT

h c hoà nh p ……………………………………………………...........................43
B ng 11: So sánh k t qu trư c và sau th c nghi m…………………....................67
Bi u ñ s 1: Bi u ñ th hi n nhu c u giao ti p c a các tr …….......................…31
Bi u ñ s 2: Bi u ñ so sánh k t qu TTN và STN…………………....................67


M

Đ U

1. Lý do ch n ñ tài:
Giao ti p là nhu c u trong ñ i s ng tinh th n c a con ngư i. Con ngư i t lúc
sinh ra cho ñ n khi l n lên ln có nhu c u v m i quan h v i nh ng ngư i xung
quanh - nhu c u v ngư i khác. Khi giao ti p con ngư i đã tham gia vào nhi u hình
th c xã h i ph c t p và

đó t o nên các m i quan h xã h i (V. I. Lênin), theo

K.Marx: "... b n ch t c a con ngư i khơng ph i là cái gì đó chung chung tr u tư ng
c h u c a nh ng s v t riêng bi t. Trong tính hi n th c c a nó, b n ch t con ngư i
là t ng hoà các m i quan h xã h i" Như v y giao ti p là m t trong nh ng y u t
giúp con ngư i tham gia vào các m i quan h xã h i, t o ra các m i quan h xã h i
và t o nên b n ch t ngư i. Giao ti p là m t trong nh ng phương th c t n t i và phát
tri n c a cá nhân và xã h i, con ngư i cịn s ng thì cịn ho t ñ ng và giao ti p. Qua
giao ti p con ngư i hình thành năng l c t ý th c.
CPTTT là m t d ng t t khá ph bi n

tr khuy t t t. So v i tr bình thư ng, tr

ch m phát tri n trí tu thư ng g p m t s tr ng i trong giao ti p hơn.

Đó có th là nh ng tr ng i v m t sinh lý: Do m t s c u trúc, ch c năng c a
cơ th tr ho c b gi m kh năng

m t s giác quan mà tr thư ng có khó khăn

trong vi c truy n và nh n thông tin, làm cho thông tin sai l ch, ho c không ñ y ñ ,
d n ñ n c n tr trong vi c giao ti p c a các em
Đó có th là nh ng tr ng i v m t tâm lý:
o

Kh năng ngôn ng , kh năng nh n th c b h n ch .

o

Tr thi u nhu c u giao ti p.

o

Tr ph n ng th t thư ng, ch m ch p.

Đó có th là nh ng tr ng i v m t xã h i:
o

Tr thi u ni m tin vào ngư i khác, né tránh s giao ti p ho c ít có cơ
h i ti p xúc v i ngư i khác.

o

M c c m, t ti, t k …

o

Đôi khi b ngư i khác đ nh ki n.

o

Gia đình khơng dành nhi u th i gian ti p xúc, chăm sóc tr ñúng m c.


Vì v y chúng ta ph i rèn luy n và phát tri n k năng giao ti p cho tr CPTTT ñ
h n ch ph n nào thi t thòi cho các em, giúp các em hòa nh p vào c ng ñ ng.
Con ñư ng g n nh t ñ rèn luy n và phát tri n k năng giao ti p cho tr CPTTT
theo chúng tơi đó là thơng qua ho t đ ng vui chơi. B i vì chơi là ho t đ ng r t t
nhiên trong cu c s ng c a m i ngư i, nó là m t thiên tính c a tu i thơ nên nó đ c
bi t quan tr ng ñ i v i s phát tri n c a tr em. Không chơi tr ch t n t i ch
khơng ph i là đang s ng, khơng chơi tr khơng th phát tri n. Có th nói trị chơi và
tu i thơ chính là hai ngư i b n thân thi t không th tách r i nhau ñư c. Nhà văn
hào l i l c ngư i Nga Maxim Goocki đã t ng nói: “Trị chơi là con ñư ng d n tr
em ñ n ch nh n th c ñư c cái th gi i mà

trong ñó các em ñang s ng, cái th

gi i mà các em có s m nh ph i c i t o” [8]. Trò chơi giúp cho s

phát tri n c a tr

em đư c tồn di n, cân b ng và nh p nhàng, đó là phương ti n hi u qu nh t ñ phát
tri n các ch c năng tâm lý, sinh lý và hình thành nhân cách cho tr em. Tr CPTTT
cũng như nh ng tr em bình thư ng khác, tr r t thích tham gia vào các trị chơi
cùng b n bè. Thơng qua các trò chơi, cùng b t chư c, cùng thi ñua v i các b n thì

nhân cách c a tr CPTTT cũng có s phát tri n, đi u ñó ñư c th hi n

s hi u bi t

v nh ng công vi c trong cu c s ng thơng qua trị chơi đóng vai, trị chơi xây
d ng, trò chơi h c t p... , trên cơ s đó, tinh th n đồn k t, các giác quan, trí tu , th
l c, các kĩ năng giao ti p,... c a ñ a tr cũng phát tri n theo. Vì v y, trị chơi giúp
tr CPTTT phát tri n kĩ năng giao ti p, hình thành nhân cách, trí l c đ tr hịa nh p
vào cu c s ng v i m i ngư i xung quanh.
Hi n nay, mơi trư ng hịa nh p là mơi trư ng mang l i nhi u thu n l i ñ tr
CPTTT phát tri n kĩ năng giao ti p thơng qua ho t đ ng h c t p, vui chơi cùng các
b n. Nhưng th c t , các em còn r t rè, thi u t tin, m c c m. Vì v y chúng ta c n
nghiên c u, tìm ra các bi n pháp ñ phát tri n kĩ năng giao ti p cho tr CPTTT giúp
tr hịa nh p vào c ng đ ng.
Đó là lý do chúng tơi ch n nghiên c u đ tài: “Hình thành kĩ năng giao ti p
cho tr CPTTT trư ng Ti u h c H i Vân thơng qua ho t đ ng vui chơi”.
2.

Khách th và ñ i tư ng nghiên c u:
2.1. Khách th nghiên c u: Quá trình rèn luy n kĩ năng giao ti p cho tr CPTTT


2.2. Đ i tư ng nghiên c u: Hình thành kĩ năng giao ti p cho tr CPTTT kh i l p
1 trư ng ti u h c H i Vân thơng qua ho t đ ng vui chơi.
M c đích nghiên c u.

3.

Chúng tơi nghiên c u đ tài v i m c đích tìm hi u th c tr ng kh năng giao ti p
c a tr CPTTT, vi c rèn luy n kĩ năng giao ti p cho tr CPTTT t i trư ng Ti u h c

H i vân và ng d ng các trò chơi vào th c t d y h c ñ phát tri n kĩ năng giao ti p
cho tr CPTTT.
4.

Gi thi t khoa h c.
N u xây d ng h th ng trò chơi và t ch c các ho t ñ ng vui chơi phù h p v i

ñ c ñi m c a tr CPTTT thì s giúp tr có cơ h i đ hình thành và rèn luy n các kĩ
năng giao ti p, t o ñi u ki n thu n l i đ hình thành và phát tri n nhân cách c a tr .
Nhi m v nghiên c u

5.

5.1. Nghiên c u cơ s lý lu n c a vi c hình thành kĩ năng giao ti p cho tr
CPTTT.
a.

Đi u tra th c tr ng kh năng giao ti p và vi c rèn luy n kĩ năng giao ti p

cho tr CPTTT trư ng ti u h c H i Vân thành ph Đà N ng.
b.

Xác ñ nh m t s bi n pháp t ch c ho t ñ ng vui chơi nh m hình

thành kĩ năng giao ti p cho tr CPTTT.
6.

Ph m vi nghiên c u.

Chúng tơi xác đ nh nhi m v 3 là nhi m v ch y u c a ñ tài.

7.

Phương pháp nghiên c u.
7.1. Nghiên c u lí lu n : Phân tích, t ng h p lý thuy t đ làm cơ s lí lu n cho

ñ tài.
7.2. Nghiên c u th c ti n:
- Phương pháp ñi u tra b ng phi u h i ý ki n và phi u kh o sát kĩ năng.
- Phương pháp quan sát: S d ng phi u quan sát ñ thu ñư c nh ng thơng tin ph c
v m c đích nghiên c u c a ñ tài.
- Phương pháp ph ng v n: Trao ñ i v i giáo viên và tr nh m chính xác hố nh ng
thơng tin thu đư c t các phương pháp nghiên c u khác.
7.3. Các phương pháp th ng kê tốn h c: X

lí s li u thu ñư c t th c t .


N I DUNG
Chương I. NH NG V N Đ

LÍ LU N V

HO T Đ NG GIAO TI P CHO TR CPTTT.

GIAO TI P VÀ GIAO D C


1.1. T NG QUAN CÁC V N Đ NGHIÊN C U
Giao ti p là m t v n ñ

m i trong khoa h c nói chung và trong tâm lý h c

nói riêng.
Gi a th k XIX, trong b n th o Kinh t - Tri t h c 1884, Các Mác (1818 1883) ñã bàn v nhu c u xã h i gi a con ngư i v i con ngư i trong ho t ñ ng xã
h i và tiêu dùng, xã h i loài ngư i ph i giao ti p th c s v i nhau. Các Mác vi t: "
C m giác và s hư ng th c a nh ng ngư i khác cũng tr thành s h u c a b n
thân tôi. Cho nên ngồi vũ khí quan tr c ti p y hình thành nh ng khí quan xã h i,
dư i hình th c xã h i. Ch ng h n như giao ti p v i ngư i khác ñã tr thành khí
quan bi u hi n sinh ho t c a tôi và m t trong nh ng phương th c chi m h u sinh
ho t c a con ngư i. Hơn th n a thông qua giao ti p v i ngư i khác mà có thái đ
v i chính b n thân mình, m i ngư i t soi mình". Mác ch ra r ng trong s n xu t v t
ch t và tái xu t con ngư i, bu c con ngư i ph i có giao ti p tr c ti p v i nhau. Con
ngư i ch tr thành con ngư i khi có nh ng quan h hi n th c v i nh ng ngư i
khác, có giao ti p tr c ti p v i nh ng ngư i khác.
Đ n th k XX , v n ñ giao ti p càng ñư c các nhà tri t h c, tâm lý h c, xã
h i h c quan tâm nhi u hơn. Gmít (1863-1931) đã đưa ra thuy t qua l i tư ng trưng
ông kh ng ñ nh vai trò c a giao ti p ñ i v i s t n t i c a con ngư i, hay như ta
thư ng nói, con ngư i ch t n t i trong xã h i là ngư i trong c ng ñ ng ngư i. Mác
Tinbubow (1876-1965), m t ñ i di n c a tri t h c hi n sinh và tri t h c Nh t B n
trong m t tác ph m n i ti ng c a mình dư i nhan đ : " Tơi và b n" đã cho r ng t n
t i là ñ i tho i, sau tr thành nguyên t c ñ i tho i, góp ph n phát tri n lý lu n v
giao ti p. Trong giao ti p hai ngư i b sung cho nhau, ch không ph i thay th
nhau, quan h qua l i hai chi u ch không ph i tuân theo m t chi u tr t t th b c,
đó là hai ngư i g p nhau, t n t i th nh t g p t n t i th hai.
Đ u th k XX, Khi nghiên c u và ñ xu t các Ph n x h c, nhà tri t h c Nga
V.M. Becchurép (1857-1927) trong tác ph m "Tâm lý h c khách quan" (1907),
"Ph n x h c t p th " (1921)… ñã ñ c p nhi u v các v n đ giao ti p. Theo ơng
giao ti p là nh hư ng tâm lý qua l i gi a ngư i này v i ngư i kia. Giao ti p gi
vai trò cơ ch th c hi n ho t đ ng cùng nhau và hình thành nên ch th t p th c a

ho t đ ng đó. Giao ti p là đi u ki n th c hi n giáo d c, truy n ñ t kinh nghiêm t
th h này ñ n th h khác. Becchurep cũng nh n m nh vai trị to l n c a giao ti p
đ i v i s hình thành và phát tri n nhân cách.[2]
Vi t Nam, v n ñ giao ti p m i ñư c nghiên c u t cu i nh ng năm 1970
ñ n nh ng năm 1980. Ph m Minh H c ñã ñ nh nghĩa: " Giao ti p là quá trình xác
l p và v n hành các quan h xã h i gi a ngư i ta v i nhau"[2]
Theo PGS Hoàng Anh và PGS Vũ Kim Thanh, giao ti p sư ph m là giao
ti p có tính ch t ngh nghi p gi a giáo viên và h c sinh trong quá trình gi ng d y
(giáo dư ng) và giáo d c, có các ch c năng sư ph m nh t ñ nh, t o ra các ti p xúc
tâm lý, xây d ng khơng khí tâm lý thu n l i, cùng các quá trình tâm lý khác (chú ý,
tư duy…) có th t o ra k t qu t i ưu c a quan h th y trò, trong n i b t p th h c
sinh và trong ho t ñ ng d y cũng như ho t ñ ng h c. T khái ni m trên chúng ta
th y, công tác giáo d c và h c t p ch y u di n ra trong ñi u ki n giao ti p như:
gi ng bài trên l p, ph đ o riêng, thi c …. Khơng có giao ti p thì ho t đ ng c a
giáo viên và h c sinh khơng đ t đư c m c đích giáo d c [3].
Như v y qua m t s cơng trình nghiên c u c a các tác gi trong và ngoài
nư c, chúng ta có th kh ng đ nh đư c s c n thi t c a vi c giáo d c kĩ năng giao
ti p cho tr CPTTT h c hòa nh p thơng qua ho t đ ng vui chơi.
1.2. KHÁI QUÁT V GIAO TI P.
1.2.1. Khái ni m giao ti p.
Tâm lý h c ñ i cương, tâm b nh h c và tâm lý h c xã h i coi giao ti p như
m t quá trình ho t đ ng, m t q trình ti p xúc tâm lý , ti p xúc nhân cách ho c
m t quá trình xác l p quan h xã h i.
- Giao ti p là ho t ñ ng xác l p, v n hành quan h gi a ngư i v i ngư i đ
hi n th c hóa các quan h xã h i gi a ngư i ta v i nhau (TS Ph m Minh H c,
1998).
- Giao ti p là m t quá trình quan h tác ñ ng qua l i gi a các cá th , là q
trình thơng tin quan h gi a con ngư i v i con ngư i, là quá trình hi u bi t l n
nhau, nh hư ng qua l i l n nhau, trao ñ i c m xúc v i nhau (B. Parughin, 1971).

- Giao ti p là m t quá trình tác ñ ng qua l i gi a các nhân cách c th . Giao
ti p ch ñư c th c hi n trong môi trư ng xã h i. Trong giao ti p con ngư i b c l
thái ñ v i ngư i khác và v i chính mình. Nh đó các nhà tr li u tâm lý m i chu n
đốn đư c các b nh nhân cách khác nhau r i k t h p v i các phương pháp khác ñ
tr li u. (V.N. Miaxixev, 1960).
- Giao ti p là s ti p xúc tâm lý gi a con ngư i v i con ngư i, qua đó con ngư i
trao đ i v i nhau v thông tin, c m xúc, tri giác l n nhau, nh hư ng tác ñ ng qua
l i v i nhau (Tr n Tr ng Th y, 1998).
Tóm l i: Giao ti p là s ti p xúc tâm lí gi a ngư i và ngư i, thơng qua ñó
con ngư i trao ñ i v i nhau v thông tin, v c m xúc, tri giác l n nhau và nh
hư ng tác ñ ng qua l i l n nhau. Hay nói khác đi giao ti p xác l p và v n hành các
quan h ngư i - ngư i, hi n th c hoá các quan h xã h i gi a ch th này và ch th
khác [10].
1.2.2. Ch c năng c a giao ti p.
1.2.2.1. Nhóm ch c năng xã h i.
Ch c năng thơng tin: Ch c năng thơng tin đư c bi u hi n dư i khía c nh
truy n thơng (trao đ i thơng tin) c a giao ti p: Qua giao ti p con ngư i trao ñ i cho
nhau nh ng thơng tin nh t đ nh
Ch c năng t ch c, ph i h p ho t ñ ng: Trong m t t ch c, m t công vi c
thư ng do nhi u ngư i th c hi n. Đ có th hồn thành cơng vi c m t cách t t ñ p,
nh ng b ph n, nh ng con ngư i này ph i th ng nh t v i nhau, t c là ph i h p v i
nhau m t cách nh p nhàng. Mu n v y, h ph i ti p xúc v i nhau, trao ñ i, bàn b c,
phân công nhi m v cho t ng b ph n, t ng ngư i, ph bi n quy trình, cách th c
th c hi n cơng vi c, và trong quá trình th c hi n ph i có nh ng “tín hi u” đ m i
ngư i hành ñ ng m t cách th ng nh t.
Ch c năng ñi u khi n: Ch c năng ñi u khi n đư c th c hi n

khía c nh nh

hư ng tác ñ ng qua l i c a giao ti p. Trong giao ti p chúng ta nh hư ng, tác ñ ng
ñ n ngư i khác, và ngư c l i ngư i khác cũng nh hư ng, tác ñ ng ñ n ñ n chúng
ta b ng nhi u hình th c khác nhau, như: thuy t ph c, ám th , b t chư c. Đây là m t
ch c năng r t quan tr ng c a giao ti p.


Ch c năng phê bình và t phê bình: Trong xã h i, m i con ngư i là m t “chi c
gương”. Giao ti p v i h chính là chúng ta soi mình trong chi c gương đó. T đó
chúng ta th y đư c nh ng ưu đi m, nh ng thi u sót c a mình và t s a ch a, hoàn
thi n b n thân.
1.2.2.2. Nhóm ch c năng tâm lý
Ch c năng c m xúc: Trong cu c s ng, nhi u khi chúng ta có nh ng xúc c m
c n đư c b c l . Nh ng ni m vui hay n i bu n, sung sư ng hay kh ñau, l c quan
hay bi quan, chúng ta mu n ñư c ngư i khác cùng chia s . Ch trong giao ti p
chúng ta m i tìm đư c s đ ng c m, c m thơng và gi i to đư c xúc c m c a mình.
Ch c năng đ ng viên, khích l : Ch c năng đ ng viên, khích l c a giao ti p
liên quan ñ n lĩnh v c c m xúc trong đ i s ng tâm lí con ngư i. Trong giao ti p,
con ngư i còn khơi d y

nhau nh ng xúc c m, tình c m nh t ñ nh; chúng kích

thích hành ñ ng c a h .
Ch c năng thi t l p, phát tri n, c ng c các m i quan h : Giao ti p khơng ch
là hình th c bi u hi n các m i quan h gi a con ngư i v i con ngư i, mà còn là
cách th c ñ con ngư i thi t l p các m i quan h m i, phát tri n, c ng c các m i
quan h đã có. Ti p xúc, g p g nhau – đó là kh i ñ u c a các m i quan h , nhưng
các m i quan h này có ti p t c phát tri n hay khơng, có tr nên b n ch t hay
khơng, đi u này ph thu c nhi u vào q trình giao ti p sau đó.
Ch c năng hình thành, phát tri n tâm lí nhân cách: Giao ti p là ñi u ki n ñ

tâm lí, nhân cách c a cá nhân phát tri n bình thư ng. Trong quá trình giao ti p,
nhi u ph m ch t c a con ngư i, ñ c bi t là các ph m ch t ñ o đ c đư c hình thành
là phát tri n. Trong quá trình ti p xúc v i nh ng ngư i xung quanh, chúng ta nh n
th c ñư c các chu n m c ñ o ñ c, th m m , pháp lu t t n tai trong xã h i, t c là
nh ng nguyên t c ng x : chúng ta bi t ñư c cái gì t t, cái gì x u; cái gì đ p, cái gì
khơng đ p, cái gì c n làm, cái gì nên làm, cái gì khơng đư c làm và t đó th hi n
thái đ , hành ñ ng cho phù h p. Nh ng ph m ch t khiêm t n hay t ph , l pháp
hay h n láo, ý th c nghĩa v tôn tr ng hay không tôn tr ng ngư i khác… ch y u
đư c hình thành và phát tri n trong giao ti p.


Như v y, giao ti p có nhi u ch c năng quan tr ng. Trong cu c s ng c a m i
chúng ta, khi các quan h giao ti p cơ b n không th c hi n ñư c ñ y ñ các ch c
năng này thì đi u đó khơng nh ng s

nh hư ng tiêu c c ñ n cu c s ng và ho t

đ ng, mà cịn đ l i nh ng d u n tiêu c c trong s phát tri n tâm lí, nhân cách c a
m i chúng ta.
1.3. KĨ NĂNG GIAO TI P.
1.3.1. Khái ni m kĩ năng giao ti p.
Kĩ năng giao ti p là kh năng nh n th c nhanh chóng nh ng bi u hi n bên
ngoài và nh ng bi u hi n tâm lý bên trong c a ñ i tư ng và b n thân c a ch th
giao ti p, là kh năng s d ng h p lý các phương ti n ngôn ng và phi ngôn ng ,
bi t cách t ch c, đi u ch nh q trình giao ti p nh m đ t m c đích giao ti p.
1.3.2. Các k năng giao ti p.
- Nhóm kĩ năng đ nh hư ng giao ti p: Nhóm kĩ năng này ñư c bi u hi n
kh năng d a vào s bi u c m, ng ñi u, thanh đi u c a ngơn ng , c ch , đ ng tác,
th i đi m và khơng gian giao ti p đ phán đốn chính xác v nhân cách cũng như
m i quan h gi a ch th và đ i tư ng giao ti p. Nhóm kĩ năng này cịn đư c phân

chia nh hơn thành nh ng kĩ năng: Đ c trên nét m t, c ch , hành đ ng, l i nói; k
năng chuy n t tri giác bên ngoài vào nh n bi t b n ch t bên trong c a nhân cách và
k năng ñ nh hư ng (g m ñ nh hư ng trư c khi ti p xúc và đ nh hư ng trong q
trình ti p xúc v i ñ i tư ng giao ti p).
+ Kĩ năng ñ c trên nét m t, c ch , hành vi, l i nói.
Nh tri giác tinh t và nh y bén các tr ng thái tâm lý qua nét m t, c ch , ng
ñi u, âm ñi u c a l i nói mà ch th giao ti p phát hi n chính xác và đ y ñ thái ñ
c a ñ i tư ng giao ti p. Ngơn ng di n t

tình c m hay cịn g i là ngôn ng bi u

c m r t phong phú. Nó th hi n tính cách, trí tu , tình c m, ý chí c a con ngư i.
Tính ch đ ng hay b đ ng, tính chân th t hay gi d i tính tin tư ng hay hồi nghi
đ u in d u trong gi ng nói và nh p đi u c a l i nói. Tr ng thái xúc c m cũng đư c
bi u hi n

nét m t, c ch , l i nói, hành vi. Nh ng đ ng tác di n c m khơng ch do

cơ m t mà do tồn b nh ng cơ b p khác trong cơ th như ta thư ng: m m môi,
n m ch t tay… khi t c gi n… Tri giác (nghe, nhìn) nh ng bi u hi n xúc c m bên


ngồi là c n thi t song đi u quan tr ng hơn là bi t d a vào đó ñ ñánh giá, nh n
xét, phán ñoán ñúng n i tâm c a ñ i tư ng giao ti p, nghĩa là bi t chuy n t tri
giác bên ngoài vào nh n bi t b n ch t bên trong c a nhân cách.
+ Kĩ năng chuy n t tri giác bên ngoài vào nh n bi t b n ch t bên trong c a
nhân cách.
S bi u hi n các tr ng thái tâm lý c a con ngư i qua ngơn ng và đi u b là
r t ph c t p vì cùng m t tr ng thái xúc c m l i có th đư c b c l ra bên ngồi b ng
ngơn ng và ñi u b khác nhau. Ngư c l i, s bi u hi n

bên ngoài như nhau l i là

v ngoài c a các tâm tr ng khác nhau. Tuy nhiên, nh có nh ng bi u hi n chung
nh t v c m xúc qua các bi u hi n bên ngoài mà ngư i ta v n có th phán đốn
đúng các tr ng thái, đ c ñi m tâm lý c a ñ i tư ng giao ti p.
+ Nhóm kĩ năng đ nh hư ng cịn đư c chia nh hơn đ nh hư ng trư c khi
ti p xúc và ñ nh hư ng trong quá trình ti p xúc.
Th c ch t kĩ năng ñ nh hư ng là “phác th o chân dung tâm lý” c a ñ i tư ng
giao ti p mà ch th giao ti p ti p xúc đ th c hi n m c đích giao ti p. Vi c “phác
th o chân dung tâm lý” c a ñ i tư ng giao ti p càng đúng càng chính xác thì vi c
giao ti p càng ñ t hi u qu cao.
- K năng ñ nh v : Kĩ năng ñ nh v th c ch t là kh năng xây d ng mơ hình
tâm lý, phác th o chân dung nhân cách ñ i tư ng giao ti p đ t m c đ chính xác và
tương ñ i n ñ nh d a trên ho t đ ng nh n th c tích c c.
Kĩ năng ñ nh v là kh năng bi t xác đ nh v trí trong giao ti p, bi t đ t v trí
c a mình vào v trí c a đ i tư ng đ có th vui, bu n v i ni m vui, n i bu n c a h
và bi t t o ra ñi u ki n ñ ñ i tư ng ch ñ ng giao ti p v i mình
K năng đ nh v có nh ng đ c đi m sau:
+ Th nh t: Mơ hình nhân cách c a đ i tư ng giao ti p

giai ño n này g n

v i hi n th c, tương ñ i n ñ nh.
+ Th hai: Bi u hi n c a k năng này là ch th giao ti p có hành vi ng x
trong giao ti p phù h p v i nhu c u nguy n v ng, ñ c ñi m tâm sinh lý c a và hoàn
c nh c a ñ i tư ng giao ti p. Mu n ñ t ñư c kĩ năng trên, ch th giao ti p ph i rèn
luy n nhi u trong ho t ñ ng ngh nghi p. Ph i ti p xúc nhi u l n v i các ñ i tư ng

giao ti p m i có th có chân dung tâm lý ñ ng ñ n v h . Đ có đư c nh ng k
năng này, tri th c và v n kinh nghi m s ng là r t c n thi t. Cùng v i nh n th c lý
tính, ch th giao ti p ph i ho t đ ng tích c c m i đ t đư c hi u qu "Đ ng nh t"
mình v i ñ i tư ng giao ti p. Ph i có s nh p vai hồn tồn chân th c, khơng g n
chút gi d i m i đ t đư c s hồn thi n k năng đ nh v .
- Nhóm kĩ năng đi u ch nh, ñi u khi n quá trình giao ti p: Vi c đi u ch nh,
đi u khi n q trình giao ti p di n ra r t ph c t p, sinh đ ng, b i l có r t nhi u
thành ph n tâm lý tham gia, trư c h t là ho t ñ ng nh n th c, ti p theo là thái ñ r i
ñ n hành vi ng x . S ph i h p ho t ñ ng c a ba thành ph n này c n ph i nh p
nhàng, h p lý. Đ ñi u khi n, ñi u ch nh mình và đ i tư ng giao ti p, trư c h t ph i
có kh năng tìm ra đ tài giao ti p, duy trì nó, xác đ nh ñư c nguy n v ng, h ng thú
c a ñ i tư ng, ch th giao ti p có kh năng làm ch tr ng thái c m xúc c a b n
thân, bi t s d ng toàn b các phương ti n giao ti p. K năng ñi u khi n, ñi u ch nh
ñư c phân chia thành nh ng k năng nh hơn:
+ Kĩ năng làm ch tr ng thái c m xúc c a b n thân: Bi u hi n

ch bi t t

ki m ch , che d u ñư c tâm tr ng khi c n thi t, ñi u khi n và ñi u ch nh các tr ng
thái tâm lý c a mình và các phương pháp ti n hành giao ti p.
+ Kĩ năng s d ng phương ti n giao ti p: Phương ti n giao ti p ñ c trưng
c a con ngư i là ngôn ng . Trong tâm lý h c ngư i ta kh ng ñ nh r ng n u n i
dung c a l i nói tác đ ng vào ý th c thì ng đi u, nh p đi u c a nó tác đ ng m nh
m đ n tình c m c a con ngư i. Vì v y vi c l a ch n các t ng m t cách có văn
hóa, có giáo d c là r t quan tr ng trong giao ti p. Trong giao ti p ph i bi t l a ch n
nh ng t "ñ t" và bi t s d ng ng đi u

nh ng tình hu ng nh t đ nh. M i ngư i

thư ng s d ng hai d ng ngơn ng đó là ngơn ng nói và ngơn ng vi t. Khi nói, h

có th s d ng hình th c đ c tho i ho c đ i tho i. Ngồi ngơn ng di n c m thì tác
phong, đi u b , nét m t, n cư i cái nhìn, …cũng có tác d ng b sung cho thái ñ
c a ch th giao ti p. Đ ng th i khi vi t cũng ph i có trách nhi m v i nh ng đi u
mình vi t ra. Khi trình bày m t v n đ nào đó ch th giao ti p ph i làm ch ñư c
các phương ti n giao ti p c a mình m i có th thu đư c hi u qu như mong ñ i.


Hi u bi t và t rèn luy n nh ng kh năng trên giúp con ngư i phát tri n
đư c kh năng giao ti p c a mình ñ có th

xây d ng các m i quan h ngày càng

t t ñ p b n v ng hơn.
1.4. Đ C ĐI M GIAO TI P C A TR CPTTT.
1.4.1. Khái ni m tr CPTTT.
Khái ni m tr CPTTT, Vi t Nam ñang s d ng là khái ni m c a DSM-IV và
khái ni m c a AARM, M , 1992.
Theo DSTM-IV (Diagnotic & Staticstical manual of Mental Disarders), tiêu chí
chu n đốn CPTTT bao g m:
-

Ch c năng trí tu dư i m c đ trung bình: Ch s trí tu đ t g n 70 trên m t

l n th c hi n tr c nghi m cá nhân.
-

B thi u h t ho c khi m khuy t ít nh t là hai trong s

nh ng hành vi thích

ng sau: giao ti p t chăm sóc, t i gia đình, kĩ năng xã h i/liên cá nhân, s d ng
ti n ích cơng c ng, t ñ nh hư ng, kĩ năng h c ñư ng ch c năng, lao đ ng, gi i trí
s c kh e và an toàn.
-

Hi n tư ng CPTTT xu t hi n trư c 18 tu i.
Theo hi p h i Ch m phát tri n trí tu M (AAMR) năm 1992: CPTTT là

nh ng h n ch l n v kh năng th c hi n ch c năng. Đ c ñi m c a t t là:
-

Ho t đ ng trí tu dư i m c bình thư ng.
H n ch v hai ho c nhi u hơn nh ng kĩ năng thích ng như: kĩ năng giao

ti p, t ph c v , s ng t i gia đình, s d ng các ti n ích cơng c ng, t đ nh hư ng,
s c kh e, an tồn, kĩ năng h c đư ng ch c năng, gi i trí, lao đ ng.
-

Hi n tư ng CPTTT xu t hi n trư c 18 tu i.
Trong hai khái ni m này ñã cung c p nh ng hư ng d n c th cho vi c phát

hi n nh ng d u hi u khá ñ c trưng c a t t CPTTT theo quan ni m ño lư ng th ng
nh t trong 3 tiêu chí đó đ xác đ nh m t tr CPTTT là: H n ch v trí thơng minh,
kh năng thích ng và t t xu t hi n trư c 18 tu i.

1.4.2. Phân lo i tr CPTTT.
Theo b ng phân lo i DSM-IV có 4 m c ñ CPTTT như sau:


1.

CPTTT nh :

ch s IQ t 50 – 55 t i x p x 70;

2.

CPTTT trung bình:

ch s IQ t 35 – 40 t i 50 – 55;

3.

CPTTT n ng:

ch s IQ t 20 – 25 t i 35 – 40;

4.

CPTTT r t n ng:

ch s IQ dư i 20 ho c 25.

1.4.3. Các ñ c ñi m tâm lý c a tr CPTTT.
1.4.3.1. Đ c ñi m c m giác, tri giác.
Đ c ñi m c m giác tri giác n i b t c a CPTTT là ch m ch p và h n h p. Kh
năng phân bi t màu s c, d u hi u, chi ti t s v t kém, d nh m l n và thi u chính
xác, thi u tính tích c c khi tri giác: quan sát s v t ñ i khái, qua loa khó quan sát kĩ
các chi ti t, khó hi u rõ n i dung. C m giác, xúc giác tr CPTTT kém, ph i h p v i
các thao tác v ng v , phân bi t âm thanh kém.

1.4.3.2. Đ c ñi m tư duy.
Ba ñ c ñi m n i b t b t v tư duy c a tr CPTTT là tư duy mang tính c th
- tr c quan, thi u tính liên t c trong tư duy và y u t ñi u khi n vai trò c a tư duy
r t h n ch .
1.4.3.3. Đ c đi m trí nh .
Tr CPTTT hi u cái m i ch m, qn cái ti p thu đư c nhanh. Q trình ghi
nh ch m ch p, không b n v ng khơng đ y đ và thi u chính xác. D qn cái gì
khơng liên quan, khơng phù h p v i nhu c u mong ñ i c a tr . Tr ghi nh d u
hi u bên ngoài c a s v t t t hơn bên trong, khó nh nh ng gì có tính khái qt,
tr u tư ng, quan h logic và có kh năng ghi nh máy móc, khó ghi nh ý nghĩa.
Tr có th nh c l i t ng t t ng câu riêng bi t trong m t ño n /câu chuy n, nhưng
khó có kh năng tóm t t ý nghĩa hay ý chính c a đo n/c t chuy n.
1.4.3.4. Đ c đi m chú ý.
Tr CPTTT khó có th t p trung trong m t th i gian dài ho c t p trung cao
vào các chi ti t, d b phân tán. Chú ý c a tr kém b n v ng, thư ng xuyên chuy n
t ho t ñ ng chưa hoàn thành sang ho t ñ ng khác. Ln b phân tán, khó tn theo
các ch d n, khó kiên nh n đ i đ n lư t, khó ki m ch ph n ng.
1.4.3.5. Đ c ñi m ngôn ng .
Ngôn ng c a tr CPTTT phát tri n ch m hơn so v i tr bình thư ng cùng
đ tu i. Tr khó khăn trong vi c hi u l i nói c a ngư i khác, ch m bi t nói v n t ít


và nghèo nàn, t tích c c ít, t th ñ ng nhi u. Tr thư ng phát âm sai, phân bi t
âm kém, nói sai ng pháp nhi u, ít s d ng tính t , ñ ng t … và khơng n m đư c
quy t c ng pháp.
1.4.3.6. Đ c ñi m v kĩ năng xã h i.
Nh ng tr CPTTT, thư ng y u kém v kĩ năng xã h i. Các tr này thư ng
khó khăn trong các tình hu ng như: chơi cùng nhau, làm cùng nhau, l ng nghe
ngư i khác nói, luân phiên ch đ n lư t mình, khó đ hi u r ng có nhi u cách nhìn
nh n khác v i cách nhìn nh n c a mình, khó bi u hi n ñư c thái ñ ñúng m c và

phù h p v i ai đó hay v i m i ngư i trong nh ng trư ng h p c th nào đó và khó
nh n bi t thái ñ , ý ñ nh c a ngư i khác qua nh ng bi u hi n trên nét m t hay tư
th .
1.4.4. Đ c ñi m giao ti p c a tr CPTTT.
1.4.4.1. Đ c ñi m giao ti p c a tr CPTTT r t n ng.
Tr CPTTT r t n ng h u như khơng nói. Đ i v i nh ng tr có kh năng di n
đ t b ng ngơn ng thì s di n ñ t này thư ng ch gi i h n

m c ñ s d ng m t s

t ñơn l . Tr thư ng ch vào các ñ v t tr mong mu n và c m tay ngư i l n ng ý
làm rõ ñi u mình mu n. Tr cũng th hi n mong mu n ho c c m xúc c a mình qua
tư th , khóc, cư i, ho c ch n m t v trí trong phịng hay m t cách di chuy n nào đó
v.v. Ti n xa hơn, tr có th bi t v n d ng các âm thanh trong môi trư ng xung
quanh ho c b t chư c các c ch .
1.4.4.2. Đ c ñi m giao ti p c a tr CPTTT n ng
Tr CPTTT n ng h c cách t o các liên k t nh vào các kinh nghi m l p l i.
Tr h c ñư c r ng các âm thanh, t ng , c ch nh t ñ nh thu c v các đ v t và
tình hu ng c th . Tr b t ñ u hi u nh ng ho t đ ng đơn gi n trong các tình hu ng
s ng hàng ngày. Có v tr g n như hi u đư c m i th có liên quan t i ngơn ng
nhưng v n b bó bu c trong ph m vi các tình hu ng r t c th . Ngồi vi c nói các t
và câu ng n, tr s d ng các c ch m t cách t nhiên như ch tay, c m tay ngư i
khác ñ d n ñi xem v t gì. Tr cũng đ ng th i s d ng nhi u hình th c giao ti p
cùng m t lúc; khi nói, tr v n có các c ch , t o giao ti p b ng m t và s d ng ñi u
b c th v.v…


1.4.4.3. Đ c ñi m giao ti p c a tr CPTTT trung bình.
Đ i v i tr CPTTT trung bình, ngơn ng trong các tình hu ng hàng ngày
chi m v trí trung tâm. Tr s d ng các câu dài và ph c t p hơn; có kh năng di n

ñ t c m xúc b ng l i; có th nói và nghĩ v các s v t, s vi c trong quá kh và
hi n t i; có th l p k ho ch; có kh năng tương ñ i trong giao ti p v i ngư i khác.
1.4.4.4. Đ c ñi m giao ti p c a tr CPTTT nh .
Tr CPTTT có th s d ng ngôn ng và giao ti p m t cách sáng t o khơng
ch d a trên thói quen và đi u ki n mà cịn nh vào ngơn ng ti m n bên trong. Tr
c n ñư c gi i thích thêm nhưng gi i thích khơng nên quá dài và các câu ph i rõ
ràng, s d ng các t quen thu c gi i thích nh ng t và câu m i ñ tăng kh năng
hi u c a tr .
Tóm l i, đ c đi m giao ti p c a tr CPTTT đó là:
•

V n t c a tr ít và nghèo nàn.

•

Nh t m i lâu và ch m ng d ng các t m i ñư c h c vào th c ti n giao
ti p.

•

Trong khi nói tr ít dùng câu ph c t p, ít dùng liên t mà thư ng s d ng câu

ng n, câu ñơn, câu c t.
•

L i phát âm: Nói ng ng, nói l p và nói khó.

•

Nói l i r p khn nh ng gì ngư i khác đang nói nhưng khơng hi u ý nghĩa

c a l i nói đó.
•

Khơng th hi n rõ nhu c u giao ti p v i ngư i khác. Ví d : tr khơng ch

đ ng thi t l p m i quan h v i ngư i khác, khơng đ t câu h i, hay ch ñ ng trong
trao ñ i v i ngư i khác v m t v n đ nào đó ho c tr t ch i giao ti p v i ngư i
khác.
1.5. PHƯƠNG PHÁP GIÁO D C HO T Đ NG GIAO TI P.
1.5.1. Phương pháp kích thích b ng ho t ñ ng văn ngh .
Đây là m t ho t đ ng b ích đ i v i tr và chính trong q trình giao lưu này mà tr
có th h c ñư c r t nhi u t như: T p hát, t p đóng k ch, ho c v a hát, v a múa
vui.
- T p hát ph i d y cho tr t ng câu: Khi các câu ñã thu c m i ghép thành bài
và cũng ph i thư ng xuyên luy n t p.


- T p đóng k ch: Cho các em t s m vai cùng v i nhóm di n. Cũng có th là
vai chính ho c vai ph , sao cho các vai ph em ưa thích thì m i tích c c h c l i c a
vai di n.
T t c đi u nêu trên đó là các ho t đ ng trong mơi trư ng gi a tr v i tr .
Giáo viên ch đóng vai trị hư ng d n u n n n sai sót mà thôi.
1.5.2. Phương pháp phát tri n giao ti p thơng qua h i tho i (đàm tho i).
Phương pháp h i tho i (ñàm tho i) là phương pháp trò chuy n ch y u gi a nhà
giáo d c và ngư i ñư c giáo d c v các ch đ có liên quan đ n chu n m c xã h i
nói chung, các chu n m c ñ o ñ c, th m mĩ, pháp lu t nói riêng b ng m t h th ng
câu h i do nhà giáo d c chu n b trư c.
Đây cũng chính là phương pháp cá bi t hóa vì giáo viên ph i làm vi c v i
t ng em. Có các hình th c sau:

H i tho i dùng tranh nh: Giáo viên h i h c sinh tr l i.
H i tho i b ng hình th c k nghe – nghe k : Giáo viên k chuy n cho các tr
nghe, tr k l i câu chuy n ho c k chuy n theo tranh đ phát tri n ngơn ng .
Luy n t p phát âm: Đ i v i tr kh năng phát âm còn kém giáo viên c n ph i
luy n phát âm cho tr - Luy n c v

cư ng ñ theo phương pháp phát âm “ Nh i

l i” t c là cơ đ c trư c trị ñ c sau.
Phương pháp này giúp tr gi i thích, ñánh giá nh ng s

ki n, nh ng hi n

tư ng có liên quan đ n các hành vi tích c c hay tiêy c c, gi i quy t đư c các tình
hu ng t đó rút ra đư c nh ng k t lu n b ích; kh c sâu và phát tri n cũng như h
th ng hóa nh ng v n đ có liên quan đ n các chu n m c xã h i ñã ñư c giáo d c t
ñó cũng c ñư c ý th c cá nhân; hình thành và phát tri n ñư c ni m tin ñ i v i các
chu n m c xã h i ñã ñư c quy đ nh.

1.5.3. Phương pháp kích thích tr giao ti p thơng qua ho t đ ng vui chơi.
Vui chơi là hình th c tác đ ng có hi u qu ñ n kh năng giao ti p c a tr
.Thơng qua ho t đ ng vui chơi, các trị chơi giúp tr t nói lên l i nói c a mình, làm
phong phú và tích c c hóa v n t c a tr .


Giáo viên chu n b t t các trò chơi có ch đ nh có th là các trị chơi mang
tính ho t đ ng cũng có th là trị chơi tĩnh. Giáo viên gi i thích cách chơi cho c
nhóm. Sau đó, t ng em nói l i quy t c chơi r i m i cho tr th c hành. Trong s giao
lưu này tr s ph i giao ti p v i nhau b ng l i. Như v y, cô ph i bu c tr giao ti p
b ng l i. Đ i v i các trò chơi tĩnh như nh n m t ch , nh n m t s ho c nh n bi t

g i tên các v t v trong tranh cũng ñòi h i tr ph i dùng l i ñ bi u ñ t. Đ cho ho t
ñ ng vui chơi ñ t hi u qu cao c n ph i có đ chơi, đó là nh ng mơ hình mơ t
nh ng đ v t th c như: con búp bê, cái bát, cái thìa, ơ tơ b ng nh a… Trong các
gi chơi, giáo viên chu n b hàng lo t ñ chơi ñ các em ch n theo ý thích nhưng
mu n chơi đ chơi nào thì tr ph i nói: Thưa cơ, em thích đ chơi này ( g i tên ñ
chơi) ho c ñ chơi kia (g i tên). Khơng đư c dùng tay ch . Khi ch n xong đ chơi
cho các nhóm tr cùng chơi trong hoàn c nh này tr t giao ti p v i nhau dư i s
hư ng d n c a cơ. Trị chơi đóng k ch hình thành cách di n đ t tình c m, t o ra nh p
ñi u, hơi th và âm thanh t t…
Vui chơi là ho t ñ ng ch y u c a l a tu i m u giáo, song v i h c sinh ph
thơng, nó v n cịn v trí quan tr ng. Đ i v i h c sinh ti u h c, ho t ñ ng vui chơi có
nghĩa giáo d c:
- Giúp h c sinh phát tri n thêm nhi u ph m ch t đ o đ c quan tr ng như: tình
thân ái, lịng trung th c, tinh th n đồn k t, tinh th n c ng ñ ng trách nhi m,…
- Giúp tr có cơ h i nh n th c th gi i, nâng cao hi u bi t v t nhiên, xã h i,
phát tri n trí thơng minh, sáng t o, năng khi u…
- Giúp h c sinh phát tri n óc th m m : c m th cái ñ p trong thiên nhiên, cu c
s ng, văn hóa, ngh thu t và sáng t o cái ñ p trong cu c s ng,…
- Giúp tr phát tri n nh ng ph m ch t v n ñ ng: Nhanh, m nh, b n, khéo.
- Giúp tr c m th y tho i mái, ph c h i s h ng thú sau nh ng gi h c căng
th ng, c m th y yêu ñ i, yêu cu c s ng…
1.6. RÈN LUY N KĨ NĂNG GIAO TI P QUA HO T Đ NG VUI CHƠI
CHO TR CPTTT.
1.6.1. Lí lu n v ho t đ ng vui chơi.
1.6.1.1. Khái ni m v ho t ñ ng vui chơi


Chơi, vui chơi là m t thiên tính, m t b n năng, m t nhu c u t nhiên c a con
ngư i như hít th khơng khí, ăn cơm, u ng nư c… l a tu i m u giáo, vui chơi là
ho t ñ ng ch ñ o. Sang l a tu i Ti u h c, các em d n d n làm quen v i vi c h c

ch , h c tính nhưng v n có nhu c u tìm hi u th gi i xung quanh và d n làm quen
m c ñ sơ gi n nh ng hành ñ ng c a ngư i l n. T t c nh ng nhu c u này c a tr
s ñư c th a mãn d n d n qua nh ng trò chơi sinh đ ng; và cũng qua trị chơi , tr
cịn ñư c phát tri n c th ch t và ñ o ñ c n a.
M t trong nh ng hình th c ho t đ ng ch y u c a vui chơi đó là trị chơi. Trị
chơi là m t hình th c đ c thù đ c ñáo c a tr em ñ th c hi n tác ñ ng tương h
gi a ch th v i môi trư ng chung quanh (tr em nh n th c th gi i thơng qua trị
chơi). Trong trị chơi tr mô ph ng l i cu c s ng c a ngư i l n mà ch y u là
chúng tái t o các hành ñ ng, các quan h qua l i c a h m t cách ñ c ñáo b ng
hành ñ ng và hình tư ng, ñ ng th i khi tái t o các quan h c a ngư i l n, tr b c l
ñư c thái ñ , c m xúc c a mình. Khi chơi, tr s ng m t cu c s ng th c đ u tiên
chính trong ho t đ ng chơi ch khơng ph i ho t ñ ng nào khác, tr th c s là m t
ch th tích c c ho t đ ng, giao ti p và ch ñ ng v n d ng các n tư ng, các kinh
nghi m đã có đ c ng c , khái quát thành ki n th c và đ hình thành nhân cách.
Chính vì v y trò chơi là th c ti n t l c c a tr em, là m t ho t ñ ng ph n ánh t
l c và sáng t o c a tr c n ñư c ngư i l n t ch c hư ng d n.
1.6.1.2. Phân lo i trị chơi:
Hi n nay, ngư i ta có nhi u cách phân lo i trị chơi. Song nhìn chung có 4
lo i hình cơ b n:
Trị chơi v i ñ v t.
Tr em chơi v i nh ng v t th ñơn gi n như các m nh g , các m nh nh a…,
hay nh ng ñ chơi, k c nh ng ñ chơi chuy n ñ ng (ơ tơ, tàu h a…). Qua đó tr
em s :
- T p nh n bi t các ñ v t, các màu s c, các v t th hình h c (hình trịn, hình vng,
hình tam giác…), nh m d n d n tìm hi u th gi i xung quanh.
- T p quan sát s chuy n ñ ng c a các đ chơi và suy nghĩ tìm ki m ngun nhân
c a s chuy n đ ng đó (t i sao ơ tơ ch y đư c?, t i sao búp bê l i kêu?).