Tác động của hoàn cảnh sống đến vốn từ vựng ở trẻ độ tuổi mẫu

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tác động của hoàn cảnh sống đến vốn từ vựng ở trẻ độ tuổi mẫu
A- Phần mở đầu
1. Lịch sử nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Ngôn ngữ trẻ em không chỉ là vấn đề mà ngôn ngữ học khai thác mà còn
thu hút được sự quan tâm của nhiều ngành khoa học khác như tâm lý học, xã hội
học, tâm thần học…Tâm lý học nghiên cứu ngôn ngữ trẻ em để rút ra mối liên
hệ giữa ngôn ngữ và tâm lý trẻ; xã hội học nhằm vào mục đích để minh chứng,
giải thích thêm về các hành động xã hội của trẻ, tâm thần học nghiên cứu ngôn
ngữ trẻ để chữa và trị các bệnh về tâm lý cho trẻ …Nói chung, ngôn ngữ là một
đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học.
Xét ở phương diện ngôn ngữ học, chúng ta không quan tâm đến sự tác
động của ngôn ngữ ở phạm vi của các ngành khoa học khác mà tập trung khai
thác nó ở các khía cạnh ngôn ngữ học xã hội - tức là xem xét chiều hướng sử
dụng ngôn ngữ của một bộ phận, một nhóm người, mà cụ thể ở đây là trẻ em ở
độ tuổi mẫu giáo để rút ra quy luật sử dụng ngôn ngữ của trẻ.
Trong ngôn ngữ học, đã có một số đề tài đi vào khai thác về ngôn ngữ học
trẻ em tiền học đường. Song, sự nghiên cứu thường tập trung vào vốn ngôn ngữ
theo quá trình phát triển tâm lý hoặc một số vấn đề về ngữ âm, từ vựng, ngữ
pháp trong một bối cảnh nhất định.
Trong phạm vi niên luận này, tôi sẽ tập trung nghiên cứu về sự tác động
một cách tổng thể của hoàn cảnh sống đến sự hình thành và phát triển vốn từ
vựng của trẻ em độ tuổi mẫu giáo - tức độ tuổi 3 -5, độ tuổi mà khả năng giao
tiếp của trẻ cơ bản được định hình.
2. Lý do chọn đề tài
Trẻ ở tuổi từ 3 đến 5, có khả năng hình thành ngôn ngữ mạnh mẽ. Ở giai
đạn tuổi này, khả năng bắt trước cách diễn đạt ở trẻ rất cao, do vậy bất cứ một
từ, một khái niệm, một cách nói nào của người lớn cũng được trẻ nhanh chóng
tiếp thu và vận dụng.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Hơn thế, nghiên cứu về hoàn cảnh tác động đến ngôn ngữ của trẻ giai

đoạn mẫu giáo lớn cũng có những đặc điểm riêng.
Ở độ tuổi từ 1 đến 3, tuy khả năng tiếp thu ngôn ngữ của trẻ cũng khá
mạnh nhưng vốn từ cho các giao tiếp cơ bản hầu như chưa hình thành. Ở giai
đoạn từ 3-5 tuổi, nhìn chung khả năng giao tiếp với vốn từ thông dụng đã hình
thành. Theo đó, sự khác biệt về ngôn ngữ của trẻ do hoàn cảnh sống chi phối
được thể hiện một cách rõ rệt hơn.
Ở lứa tuổi học đường, mặc dù môi trường chủ yếu của các em là gia đình
và nhà trường nhưng lúc này các sinh hoạt và giao tiếp ngoài phạm vi đó cũng
đã hình thành (chẳng hạn tham gia nhiều chương trình học, nhiều khoá học khác
nhau; tự tổ chức đi picnic mà không có sự tham gia của gia đình và trường, quan
hệ bạn bè mở rộng hơn…).
Ở lứa tuổi trưởng thành, môi trường, hoàn cảnh giao tiếp của họ rất phức
tạp, theo đó ta khó bóc tách môi trường sống của họ để nghiên cứu về tác động
của môi trường sống đến ngôn ngữ của họ một cách tổng hợp. Tác động của
hoàn cảnh sống ở đây chủ yếu được khai thác ở một khía cạnh nào đó (nghề
nghiệp, gia đình…). Song, trên thực tế môi trường sống và sự tiếp xúc của họ
phức tạp hơn rất nhiều, do đó việc nghiên cứu tác động của hoàn cảnh, môi
trường sống của họ có nhiều điểm phức tạp.
Độ tuổi 3-5 , hoàn cảnh môi trường chủ yếu của trẻ là gia đình và nhà
trường. Mọi hoạt động của trẻ hầu như không tách rời hai môi trường đó và nó
chi phối hoàn toàn tới khả năng giao tiếp của các em. Do đó, việc tác động của
hoàn cảnh sống và môi trường sống đến ngôn ngôn ngữ của độ tuổi này được
thể hiện một cách rõ nét, khiến ta dễ dàng nhận ra hơn. Từ đó việc nghiên cứu
sự tác động tổng thể của môi trường sống đến sự hình thành vốn từ vựng của trẻ
hoàn toàn có tính khả thi.
3. Mục đích nghiên cứu
Từ việc nghiên cứu đề tài này, chúng ta sẽ thấy rõ hơn vai trò của hoàn
cảnh sống đối với việc hình thành ngôn ngữ của trẻ, đồng thời cũng thấy rõ hơn
các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình hình thành đó.
Website: Email : Tel : 0918.775.368

Thông qua các kết quả thu được từ nghiên cứu này, chúng ta có thể rút
kinh nghiệm và có những cách thức hợp lý trong quá trình giáo dục ngôn ngữ
cho trẻ em ở độ tuổi mẫu giáo lớn.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài này, phương pháp chủ yếu mà chúng tôi sử dụng là
quan sát nhằm nắm bắt được hành vi nói năng của đối tượng.
Đối tượng quan sát chủ yếu mà chúng tôi khai thác bao gồm tất cả các
trường hợp liên quan:
.Trẻ em ở nông thôn
.Trẻ em ở thành thị
.Trẻ em có thành phần gia đình khác nhau.
- Phương pháp quan sát:
Để tiến hành nghiên cứu, chúng tôi đã trực tiếp đến nhà các gia đình và
các trường học có trẻ trong đối tượng quan sát để tiến hành quan sát. Vì yêu cầu
của đề tài nghiên cứu nên chúng tôi không chỉ quan sát đối tượng trung tâm là
trẻ mà còn kết hợp với việc quan sát các đối tượng khác trong môi trường trong
phạm vi giao tiếp của trẻ.
Việc quan sát được kết hợp và vận dụng nhiều loại khác nhau, bao gồm:
quan sát kín; quan sát ẩn và nhanh; quan sát có tham dự để có thể thu được kết
quả tốt nhất với các dạng đối tượng khác nhau. Việc quan sát được thực hiện
cùng quá trình ghi chép, ghi âm để lấy được dẫn chứng xác thực và hiệu quả.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
B- Phần nội dung
Chương I: Một số vấn đề lý luận chung
1. Đặc trưng cơ bản tâm lý của trẻ ở độ tuổi mẫu giáo
Tâm lý mỗi cá nhân con người không phải khi nào cũng giống nhau mà ở
mỗi giai đoạn có những đặc trưng riêng.Thời kỳ từ 3-5 tuổi, hoạt động chủ yếu
là chơi với bạn. Trò chơi mà trẻ hay chơi nhất lúc này là trò chơi sắm vai. Trong
trò chơi này, trẻ sẽ đóng các vai khác nhau trong gia đình (như bố mẹ, con
cái…) hay các vai trong nghề nghiệp xã hội (công an, bác sĩ, công nhân,…). Từ

đó trẻ đồng thời nhận ra và nhận biết rõ hơn một số vị trí, chức năng trong gia
đình cũng như xã hội…
Về đặc trưng tâm lý, lúc này nổi bật nhất là ý thức bản ngã, ; sự rung động
đạo thức thẩm mỹ, tư duy trực quan hình tượng.
Ngôn ngữ và tâm lý có quan hệ mật thiết với nhau; bởi vậy,cùng với sự
xuất hiện của các tâm lý mới, ngôn ngữ của trẻ cũng có những thay đổi nhất
định. Khả năng biểu đạt ngôn ngữ từ các phương diện từ vựng, ngữ âm, ngữ
pháp vì thế mà phong phú hơn.
2. Vai trò của hoàn cảnh, môi trường sống đến ngôn ngữ giao tiếp
Hoàn cảnh, môi trường sống có tác động lớn lao đến quá trình hình thành,
phát triển ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp của con người. Đối với người trưởng
thành, ảnh hưởng của hoàn cảnh môi trường đến ngôn ngữ của họ là có sự chọn
lọc. Mỗi cá nhân có một bộ lọc ngôn ngữ riêng do nhân cách, đạo đức và quan
niệm thẩm mỹ quy định. Song, ở trẻ em, nhất là giai đoạn trẻ em tiền học đường,
do đặc điểm về hiểu biết còn hạn chế nên khả năng tiếp thu có chọn lọc rất kém.
Sự bắt trước và làm theo mọi người xung quanh là hoạt động nổi bật ở
giai đoạn này, bởi thế môi trường sống của trẻ hay cụ thể hơn là ngôn ngữ của
những người xunh quanh có tác động lớn đến ngôn ngữ của trẻ.
Một từ, một cách nói hoặc một kiểu phát âm nào đó nếu lặp lại vài lần
trước trẻ thì ngôn ngữ đó sẽ dễ dàng trở thành ngôn ngữ của trẻ.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Đối với trẻ em tiền học đường, do chưa có nhiều hành động tự do nên môi
trường chủ yếu của chúng là gia đình và nhà trường. Bởi thế, tôi sẽ tập trung đi
vào phân tích sự tác động của hoàn cảnh sống đến ngôn ngữ trẻ mẫu giáo chủ
yếu ở hai điểm: môi trường gia đình và môi trường nhà trường.
Ở mỗi điểm vừa nêu, tôi sẽ đi vào phân tích khả năng tiếp thu vốn từ vựng
của trẻ.
3. Một số khái niệm cơ bản trong phạm vi nghiên cứu
3.1. Từ vựng
Hiện nay có khoảng hơn 300 định nghĩa khác nhau về từ. Nhìn chung,

không có định nghĩa nào chung về từ làm mọi người thoả mãn. Với tư cách định
nghĩa sơ bộ, có tính giả thiết để làm việc, giáo sư Nguyễn Thiện Giáp đã đua ra
định nghĩa về từ là “Từ là đơn vị nhỏ nhất có nghĩa của ngôn ngữ,được vận dụng
độc lập, tái hiện tự do trong lời nói để xây dựng nên câu”.
Nếu chiết tự, “vựng” là yếu tố Hán có nghĩa là “sưu tập, tập hợp các từ
của ngôn ngữ. Nó không chỉ bao gồm các từ mà còn bao gồm cả các ngữ, tức là
những cụm từ sẵn có, tương đương với từ, chẳng hạn như các thành ngữ tiến
Việt: xanh vỏ đỏ lòng, con dại cái mang, mẹ tròn con vuông,….Tuy nhiên, trong
các đơn vị từ vựng thì từ là đơn vị cơ bản, ngữ không phải là đơn vị từ vựng cơ
bản, vì nó do các từ cấu tạo nên, muốn có các ngữ trước hết phải có các từ.
3.2. Phương ngữ
Phương ngữ cũng là một khái niệm mà tôi thường xuyên sử dụng trong
bài. Theo Hoàng Thị Châu thì “ phương ngữ là một thuật ngữ ngôn ngữ học để
chỉ sự biểu hiện của ngôn ngữ toàn dân ở một địa phương cụ thể với những nét
khác biệt của nó so với ngôn ngữ toàn dân hay so với một phương ngữ khác”.
Nói như vậy có nghĩa là khái niệm phương ngữ không chỉ bao gồm một
mặt nào đó của phương ngữ mà nó bao gồm mọi mặt của một ngôn ngữ ( ngữ
âm, ngữ pháp, từ vựng).
Trong phạm vi niên luận này, phương ngữ mà tôi đề cập đến là xét ở khía
cạnh từ vựng. Nó tương đương với từ “tiếng địa phương”.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Chương II: Sự tác động của hoàn cảnh sống đến ngôn ngữ của trẻ
1. Sự tác động của gia đình
Gia đình là môi trường đầu tiên của trẻ bởi vậy ngôn ngữ của các thành
viên trong gia đình có tác động lớn đến sự hình thành ngôn ngữ của trẻ. Khi đi
học ở nhà trẻ, mẫu giáo, các mối quan hệ của trẻ được mở rộng thêm, song thời
gian ở nhà của trẻ vẫn nhiều và đặc biệt là những thành viên trong gia đình luôn
là những đối tượng gần gũi nhất, bởi thế sự ảnh hưởng từ gia đình đối với ngôn
ngữ trẻ là thường trực và lớn lao.
Nghiên cứu sự tác động của gia đình đến ngôn ngữ của trẻ, tôi sẽ chú ý

phân tích các yếu tố, các đối tượng trực tiếp chi phối đến việc giao tiếp của trẻ
như: địa bàn sinh sống của gia đình, thành phần gia đình, nghề nghiệp bố mẹ.
1.1. Địa bàn sinh sống của gia đình
Quan sát một số đối tượng trẻ em thuộc các địa bàn sinh sống khác nhau,
ta thấy trẻ em cũng chịu tác động bởi sự chi phối của các yếu tố từ vựng của địa
phương. Sự tác động này đi theo con đường gián tiếp, đầu tiên là thông qua các
thành viên trong gia đình.
Ví dụ: Khi quan sát trẻ em trên địa bàn ở Thanh Hoá, ta thấy một số từ địa
phương có trong ngôn ngữ của trẻ như:
Ngôn ngữ địa phương Ngôn ngữ toàn dân
bồng bồng roi
môi muôi
Đớ Xấu hổ
Hòm dương
đánh nhau đánh chắc
bà mậu
cua dạm
choa bọn tao
mô đâu
răng gì
tê kia
rứa thế
cây đu cây xoan
Trẻ em ở khu vực Nghệ Tĩnh cũng có vốn từ vựng đặc trưng cuả địa