Chăm sóc sức khỏe cho mọi người

CHM SOC SC KHOE 1

MUC LUC
S CấậP 2
DINH DNG CHO MOI NGI 22
DINH DNG CHO TRE EM 50
DINH DNG CHO PHU N 74
DINH DNG CHO NGI CO TUệI 80
Vẽ SINH AN TOAN THC PHấM 86

CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 2

SÚ CÊËP
NGÛÂNG TÌN HOÂN, HƯ HÊËP
Ngun nhên:
- Tai nẩn
- Biïën chûáng bêët ngúâ ca mưåt bïånh
Triïåu chûáng
Ngûâng tìn hoân: thûúâng bấo hiïåu trïn mấy chiïëu àiïån têm àưì
hóåc biïíu hiïån lêm sâng: bêët tónh, cố khi co giêåt; xanh tấi toân
thên, da lẩnh; mêët mẩch bển vâ mẩch cẫnh; khưng ào àûúåc huët
ấp; ngûâng thúã àưåt ngưåt hóåc tûâ tûâ. Khi cố dêëu hiïåu àưìng tûã 2 bïn
giận lâ triïåu chûáng tưín thûúng nậo nùång nïì.
Xûã trđ:
u cêìu:
- Bẫo àẫm tìn hoân nậo
- Bẫo àẫm tiïëp oxy cố hiïåu quẫ
- Chưëng nhiïỵm toan
- Phẫi cêëp cûáu bïånh nhên ngay tẩi chưỵ khưng chêåm trïỵ mưåt
giêy pht nâo.

- Phẫi cêëp cûáu liïn tc, khưng giấn àoẩn.
Ngun tùỉc hưìi sinh nưåi khoa lâ : Khêín trûúng, bònh tơnh, kiïn
nhêỵn. Hưìi sinh trong hai giúâ khưng cố kïët quẫ múái nïn thưi.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 3

Xoa bốp tim:
- Àùåt bïånh nhên nùçm ngûãa trïn mưåt nïìn cûáng, àêìu thêëp, chên
gấc cao.
- Qu bïn phẫi bïånh nhên, àùåt lông bân tay trấi úã 1/3 dûúái
xûúng ûác bïånh nhên, khưng êën lïn xûúng sûúân, lông bân tay phẫi
àùåt trïn bân tay trấi. Dng sûác mẩnh ca 2 tay vâ cú thïí êën mẩnh,
nhõp nhâng 60 lêìn/pht. Lûåc êën phẫi à cho xûúng ûác vâ lưìng ngûåc
bïånh nhên xểp xëng khoẫng 4cm nhûng khưng quấ nùång ty theo
thïí trẩng bïånh nhên gêìy hóåc bếo, lưìng ngûåc to hay nhỗ, chùỉc hay
mïìm mâ xấc àõnh lûåc êën.
Dêëu hiïåu xoa bốp cố hiïåu quẫ:
- Mưỵi lêìn êën, súâ thêëy mẩch bển àêåp.
- Huët ấp àưång mẩch: 70-100mmHg.
- Àưìng tûã khưng giận to do nậo thiïëu mấu.
- Sùỉc mùåt bïånh nhên hưìng hún.
Chưëng chó àõnh xoa bốp tim khi bïånh nhên bõ vïët thûúng úã lưìng
ngûåc, ûá mấu, chẫy mấu mâng ngoâi tim, mâng phưíi, khđ thng
phưíi.
Biïën chûáng ca xoa bốp tim:
- Gêỵy xûúng ûác, vúä gan, vúä lấch, chẫy mấu mâng ngoâi tim,
mâng phưíi rêët đt gùåp.
- Gêỵy xûúng sûúân thûúâng gùåp hún nhûng cêìn cưë trấnh.
- Trân khđ mâng phưíi cố thïí xẫy ra nïëu àưìng thúâi vûâa êën tim
vûâa thưíi ngẩt rêët mẩnh.
Thưíi ngẩt

- Qu bïn trấi, gêìn àêìu bïånh nhên.
- Chín bõ bïånh nhên: àûúâng khđ àẩo ca bïånh nhên phẫi
thưng sët: lau sẩch mưìm hổng, lêëy hïët dõ vêåt, rùng giẫ, thûác ùn,
àúâm rậi ; cưí ûúän tưëi àa, àưån gưëi dûúái cưí bïånh nhên, kếo mẩnh hâm
dûúái ra phđa trûúác vâ lïn trïn cho lûúäi khưng tt ra sau bõt khđ
quẫn.
- Tiïën hânh thưíi ngẩt:
Bốp mi bïånh nhên bùçng ngốn cấi vâ ngốn trỗ.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 4

Àùåt 1 lúáp gẩc mỗng úã miïång bïånh nhên àûúåc giûä cho hấ to.
Hđt vâo thêåt sêu, ấp mưìm vâo mưìm bïånh nhên thưíi mẩnh vâ
dâi húi, lâm sao cho lưìng ngûåc bïånh nhên núã rưång ra, mưỵi pht thưíi
15 lêìn, khi thưíi thò ngûúâi êën tim ngûâng êën (4 lêìn êën tim, 1 lêìn thưíi
ngẩt).
Thónh thoẫng lau àúâm rậi cho àûúâng hư hêëp ln àûúåc lûu
thưng.
Nïëu ngûúâi cêëp cûáu chó cố mưåt mònh thò vûâa xoa bốp tim vûâa
thưíi ngẩt, cûá 15 lêìn êën tim thò 2 lêìn thưíi ngẩt liïìn, mẩnh vâ sêu.
Nïëu bïånh nhên nưn, co giêåt hóåc cûáng hâm thò cố thïí thưíi vâo
mi, úã trễ nhỗ cố thïí thưíi cẫ vâo mi lêỵn mưìm.
TRY MẨCH CÊËP DO MÊËT NÛÚÁC, MÊËT MËI
Ngun nhên: do nưn mûãa, óa chẫy, bïånh quấ nùång mâ bïånh
nhên mïåt quấ khưng ùn ëng àûúåc.
Lûáa tíi nâo cng cố thïí bõ, nhûng tònh trẩng nây xẫy ra
nhanh vâ nguy hiïím hún úã trễ nhỗ.
Triïåu chûáng ca mêët nûúác:
- Àấi đt hóåc khưng cố nûúác tiïíu, nûúác tiïíu vâng sêỵm.
- St cên àưåt ngưåt
- Miïång khư

- Mùỉt lộm, khưng cố nûúác mùỉt
- Da kếm àân hưìi hay khưng cùng
- Trễ sú sinh: thốp lộm.
Mêët nûúác nùång cố thïí gêy try tim mẩch.
Xûã trđ:
- Cho bïånh nhên nùçm àêìu thêëp. Nïëu trúâi lẩnh: sûúãi êëm, àùỉp
chỴùn.
- Nïëu huët ấp tưëi àa <80mmHg, mẩch nhanh nhỗ:
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 5

Truìn tơnh mẩch dung dõch NaCl 9%o 2-3 lđt tưëc àưå 60
giổt/pht, lc àêìu cố thïí truìn nhanh hún.
Vitamin C 0,10g x 5 ưëng.
Dung dõch mëi 10% 20-40ml tiïm tơnh mẩch.
Ty tònh hònh àiïån giẫi cố thïí bưí sung thïm clorua kali, clorua
calci.
Trúå tim mẩch: long nậo nûúác 0,20g tiïm tơnh mẩch 3 giúâ mưåt
lêìn nïëu cêìn.
- Nïëu huët ấp khưng lêëy àûúåc, mẩch khưng bùỉt àûúåc, àiïìu trõ
nhû trïn, thïm:
+ Noradrenalin 1-2mg
+ Dung dõch glucose 5% 250ml
Truìn tơnh mẩch XV-XX giổt/pht. Nïëu cêìn cố thïí truìn 5
lêìn/ngây.
+ Depersolon 30mg x 1-2 ưëng tiïm tơnh mẩch.
+ DOCA 10mg x 1-3 ưëng tiïm bùỉp.
Nïëu cố triïåu chûáng nhiïỵm toan: truìn thïm dung dõch natri
bicarbonat.
Nïëu àiïìu trõ nhû trïn mâ huët ấp vêỵn chûa lïn: truìn thïm
plasma hóåc Dextran, Moriamin 500ml.

- Nïëu cố àiïìu kiïån theo dội sưë lûúång nûúác mêët ài do óa chẫy vâ
nưn. Cûá 1 lđt nûúác mêët ài do óa chẫy phẫi bưí sung bùçng truìn tơnh
mẩch:
* 750ml dung dõch glucose àùèng trûúng 5%,
* 4g NaCl
* 2g KCl
* 250ml dung dõch Na bicarbonat.
Nïëu cêìn cố thïí cho thïm carbonat bismuth, Elixir parếgorique,
atropin, khấng sinh ty theo ngun nhên vâ khấng sinh àưì.
Àïì phông: Ngûúâi bõ mêët nûúác phẫi ëng nhiïìu nûúác ngay tûâ
ban àêìu, khưng chúâ tònh trẩng nùång xẫy ra. Àiïìu nây àùåc biïåt quan
trổng àưëi vúái trễ nhỗ óa lỗng toân nûúác. Tưët nhêët lâ dng dung dõch
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 6

Oresol, nhêëp liïn tc cûá 5 pht mưåt lêìn, kïí cẫ khi bïånh nhên cố nưn
mûãa, cho àïën khi bïånh nhên ài tiïíu bònh thûúâng
CÊÌM MẤU VÏËT THÛÚNG
Khi bõ vïët thûúng chẫy mấu, cêìn:
- Nêng cao phêìn bõ thûúng lïn,
- Dng khùn sẩch (hóåc dng tay nïëu khưng cố khùn) êën chùåt
ngay vâo vïët thûúng. Giûä chùåt cho àïën khi mấu ngûâng chẫy,
- Nïëu mấu chẫy khưng cêìm àûúåc khi êën chùåt vâo vïët thûúng,
hóåc nïëu nẩn nhên àang mêët nhiïìu mấu:
* Cûá êën chùåt vâo vïët thûúng,
* Giûä cho phêìn bõ thûúng giú cao lïn, câng cao câng tưët,
* Båc ga rư tay hóåc chên câng gêìn chưỵ vïët thûúng câng tưët.
Xiïët chùåt vûâa à lâm mấu cêìm lẩi. Båc ga rư bùçng mưåt cấi khùn
gêëp lẩi hóåc dêy lûng rưång, àûâng bao giúâ dng mưåt dêy thûâng
mẫnh, dêy thếp
* Chuín ngay nẩn nhên àïën cú súã y tïë.

- Ch :
* Chó båc ga rư úã chên hóåc tay nïëu mấu chẫy nhiïìu vâ êën
chùåt trûåc tiïëp vâo vïët thûúng mâ mấu khưng thïí cêìm àûúåc,
* Cûá 30' lẩi núái lỗng dêy ga rư mưåt lất àïí xem côn cêìn båc ga
rư nûäa hay khưng vâ àïí cho mấu lûu thưng.
* Nïëu mấu chẫy nhiïìu hóåc bõ thûúng nùång, àïí cao chên vâ
àêìu thêëp àïí àïì phông sưëc.
ÀIÏÅN GIÊÅT, SẾT ÀẤNH
Dông àiïån 110v cố thïí gêy chïët do rung thêët. cấc dông àiïån cao
thïë côn lâm liïåt trung khu hư hêëp. Sết cố àiïån thïë rêët cao (trïn 1
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 7

triïåu vưn). Bõ àiïån giêåt nùång cố thïí vûâa lâm ngûâng tim, vûâa ngûâng
thúã. Bõ àiïån giêåt nhể cố thïí bõ ngûâng tim mưåt thúâi gian ngùỉn, lïn
cún co giêåt, sau àố nẩn nhên hưìi hưåp, mï sẫng Chưỵ tiïëp xc vúái
àiïån bõ bỗng.
Xûã trđ:
Ngùỉt dông àiïån. Phẫi ch àïì phông bïånh nhên ngậ khi ngùỉt
àiïån.
- Nïëu bïånh nhên ngûâng tim, ngûâng thúã: xem Ngûâng tìn hoân
hư hêëp
Dng mấy phấ rung thêët vâ mấy hư hêëp hưỵ trúå. Nïëu hưìi sûác
chêåm cố kïët quẫ, tiïm thùèng vâo tim Ouabain 1/4mg x 1 ưëng vâ tiïëp
tc hưìi sûác.
Khi nẩn nhên tónh, chûäa bỗng Ch theo dội viïm ưëng thêån
gêy toan mấu.
- Nïëu bïånh nhên chó mï man bêët tónh nhûng vêỵn thúã vâ tim
vêỵn àêåp: kđch thđch bùçng gổi, giêåt tốc, vậ nûúác vâo mùåt Theo dội
mẩch, nhõp thúã, huët ấp.
CHÏËT ÀËI, THÙỈT CƯÍ

Trong chïët àëi, bïånh nhên bõ ngẩt cêëp do nûúác trân vâo phïë
nang gêy nïn 2 rưëi loẩn quan trổng: ph phưíi cêëp vâ thiïëu oxy.
Xûã trđ nhanh tẩi chưỵ khi múái vúát úã nûúác lïn: vấc xưëc nẩn nhên
lïn vai, àïí bng t àng vâo vai, àêìu dưëc ngûúåc xëng lûng ngûúâi
vấc, chẩy tẩi chưỵ khoẫng 20-30 bûúác cho nûúác úã dẩ dây, phưíi, àûúâng
khđ àẩo thoất ra, àưìng thúâi cng cố tấc dng nhû lâm hư hêëp nhên
tẩo. Sau àố àïí nẩn nhên nùçm àêìu thêëp, mốc sẩch àúâm rậi, thûác ùn,
dõ vêåt thêåt khêín trûúng.
Ngun tùỉc:
- Phẫi giûä thưng àûúâng thúã
- Kiïn nhêỵn hưìi sinh nẩn nhên
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 8

- Nïëu nẩn nhên côn thúã vâ tim côn àêåp nhûng bêët tónh: cho thúã
oxy, thëc trúå tim mẩch, dng khùnchâ xất cho nống ngûúâi, tiïm
khấng sinh àïì phông viïm phưíi.
- Nïëu ngûâng thúã nhûng tim côn àêåp:
Thưíi ngẩt
Àùåt nưåi khđ quẫn vâ thúã oxy bùçng mấy hư hêëp hưỵ trúå bẫo àẫm
trïn 10 lđt/pht vúái nhõp àïìu khoẫng 16-20 lêìn. Ch ht àúâm rậi.
Dng thëc trúå tim mẩch vâ khấng sinh nhû trïn.
- Nïëu ngûâng thúã vâ ngûâng tim: xem Ngûâng tìn hoân hư hêëp
- Tiïm thùèng vâo tim 1 ưëng Ouabain 1/4mg
Khi nẩn nhên tónh: tiïm thëc trúå tim, giận phïë quẫn
Giûä thùng bùçng nûúác vâ àiïån giẫi. Ch theo dội tùng gấnh vâ
ph phưíi cêëp. Nïëu cố toan chuín hốa cho THAM hóåc dung dõch
Bicarbonat.
Cho khấng sinh phông viïm phưíi.
BỖNG
Tấc nhên gêy bỗng cố nhiïìu loẩi:

- Bỗng do nhiïåt thûúâng gùåp nhêët, chia thânh 2 nhốm: do nhiïåt
khư (lûãa, tia lûãa àiïån, kim loẩi nống chẫy ) vâ do nhiïåt ûúát (nûúác
sưi, thûác ùn nống sưi, dêìu múä sưi, húi nûúác nống )
- Bỗng do dông àiïån chia thânh 2 nhốm: do lìng àiïån cố hiïåu
àiïån thïë thưng dng (<1000V) vâ do lìng àiïån cố hiïåu àiïån thïë cao
(>1000V). Sết àấnh cng gêy bỗng do lìng àiïån cố hiïåu àiïån thïë
cao.
- Bỗng do hốa chêët gưìm cấc chêët oxy hốa, chêët khûã oxy, chêët
gùåm môn, chêët gêy àưåc cho bâo tûúng, chêët lâm khư, chêët lâm rưåp
da Trong thûåc tïë lêm sâng chia thânh 2 nhốm: nhốm acid vâ
nhốm chêët kiïìm. Bỗng do vưi tưi nống lâ loẩi bỗng vûâa do sûác nhiïåt
vûâa do chêët kiïìm.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 9

- Bỗng do cấc bûác xẩ: tia hưìng ngoẩi, tia tûã ngoẩi, tia Rúnghen,
tia laser, hẩt cú bẫn b, g .
Lêm sâng:
- Viïm da cêëp do bỗng (viïm vư khín cêëp): bỗng àưå I.
- Bỗng biïíu bò: bỗng àưå II
- Bỗng trung bò thûúâng gổi lâ bỗng trung gian, bỗng àưå II sêu,
bỗng àưå III, bỗng àưå IIIA, bỗng àưå III nưng.
- Bỗng toân bưå lúáp da côn gổi lâ bỗng àưå III, IIIB, III sêu, bỗng
àưå IV). Hoẩi tûã ûúát, hoẩi tûã khư.
- Bỗng sêu cấc lúáp dûúái da côn gổi lâ bỗng àưå III, III sêu, àưå IV
sêu dûúái lúáp cên, àưå IV, àưå V, àưå VI, àưå VII.
Cố nhiïìu cấch tđnh diïån tđch bỗng, trong thûåc tïë lêm sâng, àïí
dïỵ nhúá, dïỵ tđnh, thûúâng kïët húåp cấc cấch sau:
- Phûúng phấp con sưë 9: àêìu mùåt cưí 9%, 1 chi trïn 9%, ngûåc
bng 18%, lûng 18%, 1 chi dûúái 18%, bưå phêån sinh dc vâ têìng sinh
mưn 1%.

- Phûúng phấp dng bân tay ûúám (bân tay ngûúâi bõ bỗng):
tûúng ûáng vúái 1% hóåc 1,25% diïån tđch cú thïí ngûúâi àố.
- Phûúng phấp tđnh theo con sưë 1, 3, 6, 9, 18: diïån tđch khoẫng
1%: gan bân tay (hóåc mu), cưí, gấy, têìng sinh mưn - sinh dc ngoâi;
diïån tđch khoẫng 3%: bân chên, da mùåt, da àêìu, cùèng tay, cấnh tay,
mưng (mưåt); diïån tđch khoẫng 6%: cùèng chên, 2 mưng; diïån tđch
khoẫng 9%: ài, chi trïn; diïån tđch khoẫng 18%: chi dûúái, lûng -
mưng, ngûåc - bng.
Xûã trđ:
- Khi bõ bỗng, cêìn tòm mổi cấch àïí súám loẩi trûâ tấc nhên gêy
bỗng (dêåp lûãa, cùỉt cêìu dao àiïån ). Ngay sau khi bõ bỗng, ngêm
vng ngay vâo nûúác lẩnh (16-20oC hóåc dûúái vôi nûúác chẫy tûâ 20-
30'. Nïëu chêåm ngêm lẩnh, sệ đt tấc dng. Nïëu bỗng do hốa chêët thò
phẫi rûãa cấc hốa chêët bùçng nûúác vâ chêët trung hôa. Bùng ếp vûâa
phẫi cấc vïët thûúng bỗng àïí hẩn chïë ph nïì, thoất dõch huët
tûúng. Cho ëng nûúác chê nống, nûúác àûúâng, Oresol , thëc giẫm
àau. êëm nïëu trúâi rết. Vêån chuín nhể nhâng, trấnh va chẩm gêy
thïm àau.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 10

- Àưëi vúái bỗng mùỉt, cêìn xûã trđ kõp thúâi àïí bẫo vïå mùỉt: rûãa mùỉt
nhiïìu lêìn bùçng nûúác lẩnh sẩch, vư khín vâ gûãi àïën chun khoa
mùỉt.
- Cêìn chêín àoấn súám diïån bỗng vâ àưå sêu ca bỗng àïí xûã trđ
ph húåp. Cố thïí dng chó sưë Frank àïí tiïn lûúång bỗng: cûá 1% diïån
bỗng nưng lâ 1 àún võ, 1% diïån bỗng sêu lâ 3 àún võ. Khi chó sưë
Frank tûâ 30-70 lâ sưëc nhể, tûâ 70-100: sưëc vûâa, trïn 110: sưëc nùång vâ
rêët nùång. Àưëi vúái trễ em vâ ngûúâi giâ d diïån bỗng khưng lúán (<10%
diïån tđch cú thïí), vêỵn cố thïí xët hiïån cấc rưëi loẩn bïånh l ca bïånh
bỗng. Vúái ph nûä cố thai cêìn theo dội thai nhi, khấm sẫn khoa vâ

chuín ngay àïën chun khoa bỗng.
- Àiïìu trõ sưëc bỗng úã bïånh viïån cú súã cêìn tiïën hânh úã bìng hưìi
sûác cêëp cûáu. Phc hưìi kõp thúâi vâ à khưëi lûúång mấu lûu hânh hûäu
hiïåu bùçng cấch truìn dõch theo àûúâng tơnh mẩch (dõch keo, dõch
àiïån giẫi, huët thanh ngổt àùèng trûúng). Cố thïí dng cấch tđnh:
dõch mùån àùèng trûúng 1ml x kg thïí trổng x diïån bỗng %; dõch keo
1ml x kg thïí trổng x thïí trổng x diïån bỗng % vâ cưång vúái 2000ml
dõch glucose 5%.
Cấch tđnh thån lúåi cho ûáng dng lêm sâng: trong 24 giúâ àêìu
lûúång dich truìn chûäa sưëc bỗng khưng quấ 10% thïí trổng. Liïìu
truìn trong 8 giúâ àêìu tûâ 1/2-1/3 liïìu, 16 giúâ sau: 1/3-1/2 liïìu. Trong
ngây thûá 2 vâ thûá 3 (nïëu côn sưëc), lûúång dõch truìn chûäa sưëc bỗng
khưng quấ 5% thïí trổng bïånh nhên (cho mưỵi ngây).
- Nïëu vư niïåu, dng thëc lúåi niïåu lasix, manitol, nïëu bõ toan
chuín hốa, dng dung dõch kiïìm natri bicarbonat.
Sau khi thoất sưëc, àiïìu trõ toân thên, chưëng nhiïỵm àưåc bỗng
cêëp, dûå phông vâ àiïìu trõ nhiïỵm khín tẩi vïët bỗng vâ toân thên,
nêng cao sûác chưëng àúä ca cú thïí bùçng truìn mấu, dng khấng
sinh, ni dûúäng, dûå phông vâ àiïìu trõ cấc biïën chûáng.
- Tẩi vïët bỗng: bỗng nưng: dng thëc tẩo mâng (cao vỗ xoan
trâ, lấ sim, sïën, trâm, c nêu ) sau khi lâm vư khín. Nïëu bỗng
sêu, tûâ tìn thûá 2 dng thëc rng hoẩi tûã, dung dõch khấng
khín, khi cố mư hẩt mưí ghếp da cấc loẩi, dng thïm bùng sinh
hổc, da nhên tẩo nïëu bỗng sêu, diïån rưång. Vúái bỗng sêu, diïån khưng
lúán mâ trẩng thấi cú thïí bïånh nhên tưët, cố thïí mưí cùỉt bỗ hoẩi tûã vâ
ghếp da súám úã cấc cú súã chun khoa.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 11

- Vúái cấc di chûáng bỗng (sểo xêëu, sểo dđnh, sểo lưìi, sểo co kếo,
loết lêu liïìn ) cêìn àûúåc àiïìu trõ súám bùçng phêỵu thåt tẩo hònh àïí

phc hưìi chûác nùng vâ thêím m. Cấc sểo bỗng nûát nễ, loết nhiïỵm
khín kếo dâi cêìn àûúåc mưí ghếp da àïí trấnh bõ ung thû da trïn
nïìn sểo bỗng.
RÙỈN CÙỈN
Cấc loẩi rùỉn hưí mang, rùỉn rấo (loẩi Colubridae) cố àưåc tưë thêìn
kinh. Chưỵ rùỉn cùỉn khưng àau lùỉm nhûng chên tï bẩi, mïåt mỗi cao
àưå, bìn ng, mën ngêët, nêëc, nưn, tưëi loẩn cú trôn Mẩch ëu,
huët ấp hẩ, khố thúã, hưn mï rưìi tûã vong sau 6 giúâ.
Rùỉn lc (loẩi Vipếridae) cố àưåc tưë gêy xët huët. Toân chi bõ
rùỉn cùỉn àau dûä dưåi, da àỗ bêìm, cố nhûäng àấm xët huët, chưỵ bõ
rùỉn cùỉn ph (sau dïỵ bõ hoẩi tûã). Sau 30' àïën 1h: nưn, óa lỗng, mẩch
nhanh nhỗ, huët hẩ, ngêët.
Nïëu bõ rùỉn cùỉn sau 15-30' mâ vïët cùỉn khưng àau, khưng ph,
chi bõ cùỉn khưng tï bẩi thò khưng phẫi rùỉn àưåc cùỉn.
Xûã trđ:
- Àùåt garo trïn chưỵ rùỉn cùỉn: khưng thùỉt quấ chùåt, khưng àïí
garư lêu quấ 30'.
- Rẩch nhể da úã vïët rùỉn cùỉn, ht mấu bùçng ưëng giấc , rûãa vïët
thûúng bùçng dung dõch KMnO4 1%.
- Tiïm huët thanh khấng nổc rùỉn àùåc hiïåu hóåc toân nỴ•ng
(ưëng 5-10ml): 1 ưëng xung quanh chưỵ rùỉn cùỉn, 1 ưëng dûúái da úã ài bõ
rùỉn cùỉn. Trûúâng húåp nẩn nhên àïën mån, tònh trẩng thêåt nguy kõch
khưng thïí trò hoận àûúåc, cố thïí tiïm tơnh mẩch thêët chêåm 1 ưëng
(thûã phẫn ûáng trûúác nïëu xết thúâi gian cho phếp).
Nïëu khưng cố huët thanh khấng nổc rùỉn:
- Tiïm dûúái da xung quanh vïët rùỉn cùỉn dung dõch KMnO4 1%
(vư trng) 10ml.
- Truìn tơnh mẩch dung dõch NaCl 9%o: 1500-2000ml.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 12

- Tiïm huët thanh khấng ën vấn SAT 1500 àún võ dûúái da vâ
anatoxin 2ml cng tiïm dûúái da, úã võ trđ khấc vâ bùçng mưåt búm tiïm
khấc.
- Khấng sinh: penicillin, streptomycin
- Trúå tim mẩch: long nậo, coramin, ëng nûúác chê nống.
- Chưëng sưëc vâ dõ ûáng: Depersolon 30mg x 1-2 ưëng tiïm tơnh
mẩch.
- Nïëu cố tan huët: truìn mấu, vitamin C, Ca gluconat tiïm
tơnh mẩch.
- Nïëu ngẩt: thúã oxy, hư hêëp hưỵ trúå.
Nổc Colubridae giẫi phống nhiïìu histamin trong cú thïí, phẫi
chưëng dõ ûáng: tiïm pipolphen, promethazin
- Nïëu nẩn nhên àau nhiïìu: cho thëc giẫm àau nhûng khưng
dng cấc loẩi opi vò cố thïí ûác chïë trung têm hư hêëp.
ONG ÀƯËT
Triïåu chûáng:
- Àau dûä dưåi vâ sûng àỗ, ph tẩi chưỵ bõ ong àưët.
- Triïåu chûáng nùång hún nïëu bõ nhiïìu ong àưët mưåt lc hóåc nổc
ong vâo àng mẩch mấu. Cố thïí khố thúã, tûác ngûåc, chống mùåt,
mẩch nhanh, huët ấp hẩ, cố khi co giêåt (nhêët lâ trễ em). Cố khi cố
phẫn ûáng dõ ûáng: nưíi mêín, ph Quinck
- Nïëu bõ àưët vâo miïång, vâo hổng cố thïí bõ ngẩt thúã.
Xûã trđ:
- Rt kim chêm ca ong.
- Rûãa vïët àưët bùçng dung dõch thëc tđm 0,1-0,2%.
- Chêëm vïët àưët bùçng dung dõch amoniac hóåc mưåt dung dõch
kiïìm.
- Tiïm hydrocortisol 2-3ml tẩi chưỵ àưët.
- Chưëng sưëc dõ ûáng.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 13

- Trúå tim mẩch: long nậo, coramin
- Nïëu bõ ong àưët vâo miïång gêy ph thanh mưn: cho corticoid,
nïëu ngẩt: múã khđ quẫn.
Ngưå àưåc thëc trûâ sêu phospho hûäu cú
4 loẩi phospho hûäu cú àậ vâ àang àûúåc sûã dng phưí biïën úã nûúác
ta lâ:
- Thiophưët (Parathion) mâu vâng, mi tỗi, dẩng nh tûúng.
- Vưfatưëc (methyl parathion) mâu nêu thêỵm (dẩng nh tûúng)
hóåc mâu àỗ tûúi (dẩng bưåt) mi cỗ thưëi.
- Dipterec dẩng tinh thïí, mâu trùỉng.
- DDVP (dichloro diphenyl vinyl phosphat) mâu vâng nhẩt.
Phospho hûäu cú xêm nhêåp vâo cú thïí qua àûúâng hư hêëp, da,
niïm mẩc (nhêët lâ mùỉt) vâ ch ëu lâ àûúâng tiïu hốa (do bân tay
dđnh thëc, ùn ëng nhêìm, tûå tûã, àêìu àưåc ).
Triïåu chûáng ngưå àưåc phospho hûäu cú: cố 2 nhốm triïåu chûáng
chđnh:
- Giưëng muscarin: kđch thđch hïå thêìn kinh phố giao cẫm, gêy:
* co àưìng tûã (cố khi co nhỗ nhû àêìu àinh,
* tùng tiïët (vậ mưì hưi, nhiïìu nûúác bổt),
* tùng co bốp råt: àau bng, nưn mûãa,
* co thùỉt phïë quẫn: tđm tấi, ph phưíi, cố thïí liïåt hư hêëp,
* hẩ huët ấp.
- Giưëng nicotin: kđch thđch cấc hẩch thêìn kinh thûåc vêåt vâ hïå
thêìn kinh trung ûúng.
* giêåt cú, co cú: co giêåt mi mùỉt, cú mùåt, rt lûúäi, co cûáng toân
thên
* rưëi loẩn phưëi húåp vêån àưång
* hoa mùỉt, chống mùåt, run, nối khố, nhòn lốa, nùång thò hưn mï.
Thûúâng thò chêín àoấn khưng khố, nïëu lâ vư tònh bõ ngưå àưåc, thò

triïåu chûáng quan trổng vâ khấ àùåc trûng lâ àưìng tûã co nhỗ, vậ mưì
hưi vâ nûúác bổt tiïët nhiïìu
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 14

- Xết nghiïåm mấu: hoẩt àưå men cholinesterase bònh thûúâng úã
nam giúái lâ 2,54 ± 0,53 micromol, nûä giúái: 2,18 ± 0,51 micromol.
Nïëu giẫm 30% lâ nhiïỵm àưåc nhể, giẫm 50%: nhiïỵm àưåc vûâa, giẫm
trïn 70% lâ nhiïỵm àưåc nùång.
- Xết nghiïåm nûúác tiïíu àõnh lûúång paranitrophenol: chó cố
trong nûúác tiïíu ngûúâi ngưå àưåc Thiưphưët vâ Vưfatưëc.
Xûã trđ: phẫi rêët khêín trûúng, súám pht nâo lúåi pht êëy.
- Nïëu ëng phẫi: bïånh nhên côn tónh: ngoấy hổng gêy nưn,
àưìng thúâi cho ëng nhiïìu nûúác àïí hôa loậng chêët àưåc. Rûãa dẩ dây
trûúác 6 giúâ, mưỵi lêìn rûãa dng khoẫng 20-30 lđt nûúác sẩch (àun êëm
nïëu trúâi rết), sau 3 giúâ phẫi rûãa lẩi. Hôa vâo mưỵi lđt nûúác 1 thòa câ
phï mëi vâ 1 thòa to (20g) than hoẩt tđnh. Sau mưỵi lêìn rûãa, cho vâo
dẩ dây 200ml dêìu parafin (ngûúâi lúán) vâ 3ml/kg thïí trổng (trễ em).
Nïëu hêëp th qua da: bỗ hïët qìn ấo bõ nhiïỵm vâ rûãa da bùçng
nûúác vâ xâ phông.
Nïëu nhiïỵm vâo mùỉt: rûãa mùỉt bùçng nûúác trong 10'.
- Hưìi sûác: sulfat atropin liïìu cao: giẫi quët triïåu chûáng nhiïỵm
àưåc giưëng muscarin. Phẫi cho àêìu tiïn, tiïm ngay tûác khùỉc khi xấc
àõnh lâ ngưå àưåc phospho hûäu cú. Tiïm atropin ngay sau khi àùåt nưåi
khđ quẫn vâ hư hêëp hưỵ trúå.
* Trûúâng húåp ngưå àưåc nùång: tiïm tơnh mẩch 2-3mg, sau àố cûá
cấch 10' lẩi tiïm mưåt lêìn cho àïën khi àưìng tûã bùỉt àêìu giận thò
chuín sang tiïm dûúái da, cûá cấch 30' lẩi tiïm 1-2mg cho àïën khi
tónh lẩi vâ àưìng tûã trúã lẩi bònh thûúâng. Tưíng liïìu cố thïí túái 20-
60mg. Liïìu thûúâng dng: 24mg/24h.
* Ngưå àưåc vûâa: tiïm dûúái da 1-2mg, cûá 15-30' mưåt lêìn. Tưíng liïìu

10-30mg.
* Ngưå àưåc nhể: tiïm dûúái da 0,5-1mg, 2 giúâ 1 lêìn. Tưíng liïìu 3-
9mg.
Theo dội chùåt chệ nẩn nhên trong khi dng atropin, ch triïåu
chûáng nhiïỵm àưåc atropin: khư niïm mẩc, da khư, àỗ, àưìng tûã giận
to, nhõp tim nhanh. Nïëu nùång: triïåu chûáng kđch thđch mẩnh, mï
sẫng thò phẫi ngûâng atropin.
- Dung dõch PAM 2,5% (biïåt dûúåc Pralidoxime, Contrathion)
gip phc hưìi hoẩt tđnh men cholinesterase. Chó dng trûúác 36 giúâ
kïí tûâ khi nhiïỵm àưåc, dng sau 36 giúâ đt hiïåu quẫ.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 15

Liïìu dng: lc àêìu tiïm tơnh mẩch 1-2g, sau àố nhỗ giổt tơnh
mẩch mưỵi giúâ 0,5g hóåc cấch 2-3 giúâ tiïm tơnh mẩch 1 lêìn 0,5-1g.
Tưíng liïìu tưëi àa lâ 3000mg. Tiïm tơnh mẩch rêët chêåm 200-500mg
trong 5-10 pht. Dng àng chó àõnh vâ àng liïìu, tiïën triïín tưët rêët
nhanh: giẫm hưn mï, vêåt vậ, giẫm mêët phẫn xẩ vâ rt ngùỉn thúâi
gian àiïìu trõ.
- Truìn dung dõch glucose, thúã oxy, hư hêëp hưỵ trúå, chưëng co
giêåt, khấng sinh
- Chưëng chó àõnh: morphin, aminophyllin.
- Chïë àưå dinh dûúäng: kiïng múä, sûäa. Ni dûúäng qua àûúâng
tơnh mẩch trong vâi ngây àêìu. Khi bïånh àậ ưín àõnh, cố thïí cho ùn
àûúâng vâ àẩm qua sonde.
Ngưå àưåc dêìu hỗa, xùng
Triïåu chûáng:
- Ho, khố thúã, nưn, rưëi loẩn hư hêëp, hưåi chûáng àưng àùåc úã phưíi.
- Triïåu chûáng ho, khố thúã vâ sưët chûáng tỗ chêët àưåc àậ vâo phïë
quẫn.
- Choấng vấng, tđm tấi, nhûác àêìu, co giêåt, ngêët

- Triïåu chûáng viïm dẩ dây, råt nïëu ëng phẫi.
Xûã trđ:
- Nïëu hđt phẫi: thúã oxy vâ khấng sinh.
- Nïëu ëng phẫi: cho ëng Ipeca 0,5-1,5g.
Nối chung chưëng chó àõnh rûãa dẩ dây khi ëng phẫi dêìu hỗa,
xùng hóåc dêỵn xët, chó àùåc biïåt rûãa dẩ dây trong trûúâng húåp ëng
phẫi mưåt lûúång lúán cố khẫ nùng gêy nhûäng biïën chûáng thêìn kinh
nguy kõch.
- Nïëu bïånh nhên hưn mï: àùåt nưåi khđ quẫn vâ hư hêëp hưỵ trúå,
thưng khđ mẩnh cố tấc dng tùng àâo thẫi chêët àưåc qua phưíi.
Vúái trễ em: nïëu khố thúã tđm tấi: cho thúã oxy trong lïëu, trấnh
thúã oxy qua nưåi khđ quẫn vò súå gêy trân khđ mâng phưíi.
- Nïëu huët ấp tt: cho Metaraminol (Aramin) 1 ưëng 1ml
(0,01g) tiïm bùỉp.
- Nïëu rưëi loẩn thưng khđ quan trổng: cho corticoid.
- Chưëng chó àõnh tuåt àưëi cấc thûác Ỵùn cố múä, sûäa.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 16

NGƯÅ ÀƯÅC THÕT CỐC
Triïåu chûáng chđnh: mïåt mỗi, lẩnh, nhûác cấc chi, chûúáng bng,
bìn nưn. Àùåc àiïím lâ tim àêåp rêët chêåm: 40 lêìn/pht, cố khi chêåm
hún hóåc loẩn nhõp hoân toân.
Xûã trđ:
- Gêy nưn, rûãa dẩ dây bùçng dung dõch tanin 2%.
- Cho ëng nûúác cam thẫo, nûúác låc àưỵ xanh, lông trùỉng trûáng.
- Àiïìu trõ triïåu chûáng.
- Khưng àûúåc dng Adrenalin, Ouabain.
NGƯÅ ÀƯÅC SÙỈN
Chêët gêy àưåc trong sùỉn lâ acid cyanhydric, sùỉn câng àùỉng câng
nhiïìu acid cyanhydric khưng nïn ùn. Vỗ vâ àêìu c chûáa nhiïìu chêët

àưåc.
Triïåu chûáng chđnh:
- Àau bng, nưn, óa chẫy.
- Nhûác àêìu, chống mùåt, nống bûâng mùåt, tai, ngûáa, tï chên
tay
- Ngưå àưåc nùång: vêåt vậ, run, co giêåt, chïët.
Àiïìu trõ
- Rûãa dẩ dây vúái dung dõch KMnO4 1%o.
- Xanh methylen (Coloxyd, Glutylen) dung dõch 1%, ưëng 10ml
tiïm tơnh mẩch chêåm. Nïëu nùång: cấch 10-15' tiïm 1 ưëng, cố thïí tiïm
5-6 ưëng trong 24h cho ngûúâi lúán.
Cố thïí thay xanh methylen bùçng natri nitrit 1% 10ml tiïm tơnh
mẩch chêåm, sau àố tiïm natri hyposulfit 20% 10-20ml tiïm tơnh
mẩch chêåm.
- Truìn dung dõch glucose 30% 500ml vâ dung dõch glucose
àùèng trûúng. Cho nẩn nhên ëng nûúác àûúâng.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 17

- Trúå hư hêëp vâ tim mẩch: tiïm long nậo, cafein. lobelin.
- Thúã oxy, hư hêëp hưỵ trúå nïëu cêìn.
NGƯÅ ÀƯÅC DÛÁA
Ngưå àưåc dûáa lâ do dõ ûáng vúái nêëm Candida trepicalis nùỉm úã
nhûäng mùỉt dûáa, nhêët lâ nhûäng quẫ dêåp nất.
Triïåu chûáng chđnh
- Nưn mûãa, óa chẫy, ngûáa, nưíi mïì àay, cố khi khố thúã nhû hen
do co thùỉt phïë quẫn.
- Trẩng thấi sưëc: da lẩnh, mẩch nhanh, huët ấp hẩ
Xûã trđ:
- Truìn dõch ty theo tònh trẩng mêët nûúác do nưn mûãa vâ óa
chẫy, nhûng cêìn lûu try mẩch côn do sưëc dõ ûáng, cố khi khưng

mêët nûúác mâ vêỵn try mẩch. Nïëu cêìn, theo dội ấp lûåc tơnh mẩch
trung ûúng mâ truìn dõch.
- Àiïìu trõ sưëc dõ ûáng.
NGƯÅ ÀƯÅC RÛÚÅU
Biïíu hiïån lêm sâng bùçng triïåu chûáng kđch thđch, sau àïën triïåu
chûáng ûác chïë rưìi hưn mï, húi thúã toân mi rûúåu, thúã nhanh nưng,
tim àêåp nhanh, huët ấp hẩ
Xûã trđ:
- Àiïìu trõ cấc rưëi loẩn vïì tri giấc, nïëu rưëi loẩn cao àưå cố thïí gêy
liïåt hư hêëp.
- Chưëng toan chuín hốa.
- Àïì phông hẩ àûúâng huët thûá phất.
- Rûãa dẩ dây bùçng dung dõch natri bicarbonat, khưng dng
apomorphin.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 18

- Cho ëng tûâ 1-2 giổt amoniac trong mưåt cưëc nûúác mëi (hay câ
phï) hóåc cho hđt amoniac.
- Trúå tim mẩch.
- Lúåi tiïíu: Lasix tiïm tơnh mẩch.
- Nïëu vêåt vậ: cho an thêìn (cêìn thêån trổng).
- Trûúâng húåp nùång: thúã oxy, hư hêëp hưỵ trúå vâ cho thúã nhiïìu àïí
loẩi nhanh cưìn ethylic.
- Truìn glucose 10% 500ml, ln chuín vúái dung dõch
bicarbonat 14%o - 2 giúâ 1 lêìn.
- Àïì phông viïm phưíi nïëu hưn mï (khấng sinh).
NGƯÅ ÀƯÅC THËC NG
Liïìu gêy chïët ca Gacdếnal lâ 5g nhûng cố ngûúâi chó ëng 1g
cng cố thïí tûã vong; liïìu gêy chïët ca cloran lâ 10g.
Triïåu chûáng chđnh:

- Ngưå àưåc nhể: ng say, thúã vêỵn àïìu, mẩch vêỵn àïìu vâ rộ, côn
phẫn ûáng khi vếo da, chêm kim cấc phẫn xẩ gên vâ àưìng tûã giẫm
hóåc vêỵn bònh thûúâng.
- Ngưå àưåc nùång: hưn mï sêu, thúã chêåm vâ nưng, khô khê, mẩch
nhanh, huët ấp hẩ hóåc khưng ào àûúåc, àưìng tûã co vâ giẫm phẫn
xẩ vúái ấnh sấng, phẫn xẩ gên mêët.
- Tòm barbituric trong nûúác tiïíu (+).
Nïëu àïí tònh trẩng kếo dâi, sùn sốc khưng tưët, bïånh nhên cố thïí
liïåt trung têm hư hêëp, ph phưíi cêëp, viïm phưíi
Xûã trđ:
- Theo dội mẩch, nhiïåt àưå, huët ấp, nhõp thúã.
- Xết nghiïåm nûúác tiïíu vâ chêët nưn tòm barbituric (cêìn 50ml
nûúác tiïíu).
- Xết nghiïåm àûúâng huët, ure huët, amoniac huët, dûå trûä
kiïìm, àûúâng niïåu, xeton niïåu àïí loẩi cấc ngun nhên hưn mï khấc.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 19

- Rûãa dẩ dây: nïëu ëng thëc ng chûa quấ 6 giúâ vâ bïånh nhên
côn tónh. Nûúác rûãa pha than hoẩt tđnh: 30-40g trong 500ml nûúác.
Nïëu nẩn nhên hưn mï sêu: àùåt sonde nhỗ vâo dẩ dây, búm dung
dõch ngổt hóåc kiïìm vâo dẩ dây mưỵi lêìn khoẫng 50ml rưìi rt ra.
Lâm nhiïìu lêìn cho àïën khi sẩch dẩ dây.
- Loẩi chêët àưåc: bùçng cấch cho ài tiïíu nhiïìu.
Xûã trđ theo 2 nhốm lúán barbituric:
* Barbituric chêåm vâ rêët chêåm: Phenobarbitan (Gacdenan),
Barbitan (Verian). Cấc thëc nây thẫi qua thêån vâ gêy hưn mï kếo
dâi. Cho lúåi tiïíu thêím thêëu vâ kiïìm hốa bùçng truìn tơnh mẩch 6
lđt dung dõch phưëi húåp ln chuín: dung dõch bicarbonat 14%o -
50ml, dung dõch maniton 10% - 500ml, dung dõch glucose 10% -
500ml, thïm vâo mưỵi chai 1,5g KCl. Àưëi vúái ph nûä vâ ngûúâi cúä nhỗ

thò giẫm lûúång dõch ài mưåt cht.
Nïëu nẩn nhên cố bïånh chưëng chó àõnh cho lúåi tiïíu thêím thêëu
nhû suy tim, suy thêån thò nïn chẩy thêån nhên tẩo hóåc thêím phên
phc mẩc vúái cấc dung dõch kiïìm.
* Barbituric nhanh hóåc trung gian: loẩi thëc nây thẫi nhanh
qua gan gêy hưn mï ngùỉn nhûng nguy hiïím hún do cố thïí gêy
ngûâng thúã nhanh. Xûã trđ gêy ài tiïíu khưng cố lúåi. Chó truìn dõch
àïí giûä thùng bùçng nûúác vâ àiïån giẫi, nhûng phẫi sùén sâng hư hêëp
hưỵ trúå bùçng mấy hóåc thưíi ngẩt nïëu bïånh nhên ngûâng thúã hóåc cố
rưëi loẩn nhõp thúã.
Nïëu khưng roc nhiïỵm àưåc loẩi barbituric gò hóåc phưëi húåp nhiïìu
loẩi thëc: chó cố cấch lâ cho lúåi tiïíu thêím thêëu vò biïån phấp nây
khưng gêy nguy cú gò lúán.
- Chưëng try mẩch: dng Ouabain nïëu huët ấp tưëi àa
<80mmHg thò truìn thïm Noradrenalin 2-4mg cho mưỵi lổ dung
dõch glucose 500ml (khưng pha vâo cấc dung dõch cố Na vò
Noradrenalin sệ bõ phấ hy.
- Thúã oxy ngùỉt quậng tûâng 15' mưåt: ln ln giûä cho àûúâng thúã
lûu thưng, thûúâng xun ht àúâm rậi, àïí bïånh nhên nùçm àêìu thêëp
vâ nghiïng àêìu cho àúâm rậi dïỵ chẫy ra Sùén sâng chưëng ngûâng
thúã, àùåt nưåi khđ quẫn vâ hư hêëp hưỵ trúå khi cêìn.
- Chưëng nhiïỵm trng àûúâng hư hêëp: cho khấng sinh.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 20

- Tiïm lobelin, vitamin
- Theo dội dûå trûä kiïìm vâ àiïån giẫi àưì trong thúâi gian truìn
dung dõch kiïìm.
- Ch viïåc ni dûúäng bïånh nhên, chưëng loết, giûä êëm nïëu trúâi
rết hóåc thên nhiïåt thêëp.
Ngưå àưåc opi, morphin, codein, heroin, dolosan

Triïåu chûáng ngưå àưåc bùỉt àêìu xët hiïån vúái liïìu 0,05g vúái ngûúâi
khưng nghiïån, liïìu chïët vâo khoẫng 0,25g. Nhûäng bïånh nhên bïånh
gan, ph niïm, Addison nhẩy cẫm hún vúái morphin.
Triïåu chûáng:
- Ngưå àưåc nùång: hưn mï, àưìng tûã giận, chïët trong vâi giúâ.
- Ngưå àưåc nhể hún: mẩch nhanh, tim àêåp nhanh, nưn oể liïn
tiïëp, thiïíu niïåu, vêåt vậ, mï sẫng, àưìng tûã co. Sau vâi giúâ: mẩch vâ
nhõp thúã chêåm lẩi, huët ấp hẩ, tđm tấi tùng, co giêåt, giận àưìng tûã
bấo hiïåu sùỉp tûã vong. Tưín thûúng trung khu hư hêëp cố thïí gêy
ngûâng thúã vâ chïët nhanh.
Tiïn lûúång khẫ quan nïëu nẩn nhên côn phẫn ûáng d rêët nhể
vúái cấc kđch thđch bïn ngoâi.
Xûã trđ:
- Rûãa dẩ dây bùçng thëc tđm 1%o, Tanin 1-2% kïí cẫ ngưå àưåc do
tiïm vò morphin thẫi mưåt phêìn qua niïm mẩc dẩ dây.
- Nïëu try hư hêëp: hư hêëp hưỵ trúå cêëp. Àùåt nhanh nưåi khđ quẫn
vâ dng mấy hư hêëp.
- Thëc giẫi àưåc: tiïm Nallylnormorphin (Nalorphin) thëc
khấng cấc loẩi opi, cố tấc dng kđch thđch hư hêëp mẩnh, liïìu
0,25mg/kg tiïm dûúái da 5-10mg.
- Kđch thđch hư hêëp: tiïm lobelin, cafein, syntophylin.
- Nïëu tt huët ấp: truìn dung dõch glucose 5% vúái Aramin,
Noradrenalin, long nậo.
- Lúåi tiïíu: lasix.
- Khấng sinh chưëng bưåi nhiïỵm nïëu hưn mï kếo dâi.
Nïëu tònh trẩng thiïëu oxy khưng nùång, bïånh nhên khỗi khưng
cố di chûáng.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 21

NGƯÅ ÀƯÅC COCAIN

Triïåu chûáng:
- Kđch àưång, hoang tûúãng, tim àêåp nhanh, tùng huët ấp, giận
àưìng tûã, vậ mưì hưi, sưët, cố khi lïn cún àưång kinh.
- Bưi vâo niïm mẩc cố thïí ngêët.
Xûã trđ:
- ëng phẫi: rûãa dẩ dây, an thêìn, thúã oxy, trúå tim mẩch, truìn
dung dõch glucose. Nïëu ngêët do bưi thëc: tiïm Adrenalin 1mg dûúái
da, thúã oxy, hưìi sûác nưåi khoa nïëu ngûâng tim ngûâng thúã.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 22

DINH DÛÚÄNG CHO MỔI NGÛÚÂI
CẪI THIÏÅN BÛÄA ÙN GIA ÀỊNH
Gs. Tûâ Giêëy

Bûäa ùn gia àònh rêët quan trổng vò ẫnh hûúãng àïën sûác khoễ ca
toân gia àònh. Gia àònh àûúåc ùn ëng tưët thò sûác khoễ ca cẫ gia
àònh àûúåc àẫm bẫo. Trễ em khưng bõ suy dinh dûúäng. Ngûúâi lúán ùn
kếm, sûác chưëng àúä lẩi bïånh têåt ëu, rêët dïỵ mùỉc bïånh, sûác lao àưång
st kếm, nùng sët khưng cao, thu nhêåp thêëp dêỵn àïën cẫnh gia
àònh tng thiïëu.
Bûäa ùn gia àònh lâ dõp têåp húåp mổi thânh viïn trong gia àònh
àïí cố thïí trao àưíi thưng tin, têm tû, tònh cẫm.
Bûäa ùn gia àònh lâ thúâi àiïím mâ mổi ngûúâi trong gia àònh
mong àúåi àïí àûúåc ùn nhûäng mốn ùn ngon truìn thưëng quen thåc,
àïí àûúåc chia sễ nhûäng niïìm vui, àïí àûúåc nhêån nhûäng lúâi khuën
khđch an i, nhûäng lúâi khen con cấi hổc giỗi tiïën bưå, biïët chổn bẩn
tưët, nhûäng lúâi àưång viïn mể àậ tưën cưng sûác vâ tònh cẫm àïí tẩo ra
cấc mốn ùn ngon àem lẩi ngìn vui cho cẫ gia àònh. Bûäa ùn lâ chêët
keo gùỉn bố mổi thânh viïn trong gia àònh lẩi vúái nhau. Cho nïn cêìn
hïët sûác trấnh mùỉng mỗ, riïëc mốc con cấi trong bûäa ùn, trấnh nhûäng

lúâi nối bûåc tûác, bêët àưìng giûäa bưë mể lïn àêìu con cấi trong bûäa ùn.
Trúâi àấnh côn trấnh bûäa ùn, xin mổi ngûúâi àûâng coi thûúâng. Cêìn
nhúá khi mổi ngûúâi trong gia àònh ngưìi vâo bûäa ùn khưng côn thêëy
hûáng th nûäa, chêët keo ca bûäa ùn àậ mêët hiïåu lûåc kïët dđnh thò àố
cng lâ dêëu hiïåu bấo súám nguy cú tan rậ ca gia àònh.
Cng cưë vâ cẫi thiïån bûäa ùn gia àònh àang lâ mưåt u cêìu cêëp
bấch vò sûác khoễ, sûå an toân vâ hẩnh phc ca cấc gia àònh.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 23

Mën cẫi thiïån bûäa Ỵùn gia àònh, mổi ngûúâi trong gia àònh àïìu
phẫi cố thûác àống gốp vâo tẩo ngìn thûåc phêím cho bûäa ùn. úã
nưng thưn, mổi ngûúâi trong gia àònh, ngûúâi lúán, trễ em, c giâ àïìu
cố thïí gốp sûác vâo xêy dûång ư dinh dûúäng àïí cố thïm ngìn thûåc
phêím bưí sung cho bûäa ùn hâng ngây.
Ư dinh dûúäng lâ cấc hoẩt àưång trưìng trổt, chùn ni nhùçm mc
tiïu cung cêëp thûåc phêím bưí sung hâng ngây cho bûäa ùn gia àònh
bùçng cấch têån dng cấc mẫnh àêët thûâa úã búâ ao, àêìu nhâ, gốc vûúân,
quanh bïëp, nhûäng khoẫng àêët trưëng giûäa nhûäng hâng cêy lûu niïn
múái trưìng, chûa khếp tấn.
Àêy lâ rau ngốt lâm hâng râo quanh vûúân, lâ mêëy lëng rau
cẫi gêìn ao, bi chëi, cêy ưíi, cêy chanh trïn búâ ao, bê rau mëng
trïn mùåt ao, lâ giân gêëc, giân mûúáp, giân bêìu, giân àêåu vấn, giân
hoa l úã trûúác nhâ, úã trïn ao, úã trïn àûúâng tûâ cưíng vâo. Àêy lâ cêy
bûúãi úã àêìu nhâ, mưỵi nùm 2 thấng liïìn cung cêëp hûúng qụ thúm
mất, thanh khiïët, nhể nhâng vâ quën r. Àêy lâ hai àưi chim cêu
hâng thấng cung cêëp chim ra râng cho gia àònh nêëu chấo vâ chìng
gâ, chìng võt cẩnh bïëp, trïn mùåt ao hâng ngây cung cêëp trûáng bưìi
dûúäng cho trễ em, ngûúâi giâ, ph nûä cố thai hóåc àang cho con b.
Àêy cng lâ cấc loẩi rau gia võ, rau thúm, tđa tư, kinh giúái,
xûúng xưng, mi tâu, rau rùm, hânh, hể, cấc loẩi c tỗi, gûâng,

giïìng, nghïå trưìng dûúái tấn cêy, úã gốc vûúân, úã búâ ao, cẩnh bïí nûúác,
cấc loẩi rau c gia võ lâ nhûäng sẫn phêím giâu khấng sinh thûåc vêåt,
giâu vitamin vâ khoấng chêët, giâu hûúng liïåu kđch thđch ùn ngon
miïång. Nhûäng cêy gia võ nây àûúåc khuën khđch trưìng tûâ thúâi nhâ
Trêìn àïí vûâa cố rau Ỵùn, vûâa cố thëc sùén tẩi nhâ àïí chûäa cấc bïånh
thûúâng gùåp, trấnh bõ lïå thåc vâo thëc bùỉc. Truìn thưëng nây àïën
nay nhiïìu gia àònh úã nưng thưn vêỵn côn giûä àûúåc. Àêy cng lâ mưåt
nết àưåc àấo kïët húåp ùn vúái thëc, nưng nghiïåp vúái y tïë ca dên tưåc
ta.
Ư dinh dûúäng côn thïí hiïån tònh u q àêët nûúác ca dên tưåc
ta, tinh thêìn lao àưång cêìn c, chõu khố ca nhên dên ta, coi têëc àêët
lâ têëc vâng. Àêy lâ ngìn tâi ngun bïìn vûäng, khưng bõ hao ht
trong quấ trònh khai thấc vâ cố sûác tấi tẩo vư hẩn.
Ư dinh dûúäng lâ mư hònh sinh àưång nhêët ca chiïën lûúåc tấi
sinh. Khưng àïí mưåt mẫnh àêët nâo, d nhỗ, mâ khưng àûúåc sûã dng.
Khưng àïí mưåt tia sấng mùåt trúâi nâo chiïëu xëng trấi àêët mâ khưng
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 24

àûúåc khai thấc. Ư dinh dûúäng hâng ngây cung cêëp rau quẫ tûúi,
trûáng tûúi, cấ tûúi tẩi chưỵ cho bûäa ùn gia àònh, àûúåc àẫm bẫo an
toân tuåt àưëi vò rau khưng bõ bốn nhiïìu phên àẩm, khưng bõ phun
nhiïìu hoấ chêët trûâ sêu, khưng bõ tûúái bùçng phên tûúi cố nhiïỵm giun
vâ vi trng gêy bïånh hóåc nûúác tûúái cố pha nûúác thẫi cưng nghiïåp
cố nhiïìu kim loẩi nùång àưåc, thõt cng àûúåc àẫm bẫo khưng cố hoấ
chêët tùng trổng.
Cấc gia àònh úã nưng thưn cêìn têån dng mổi mẫnh àêët thûâa
quanh bïëp, quanh nhâ àïí xêy dûång ư dinh dûúäng. Cấc gia àònh úã
thânh phưë tuy khưng cố àêët, cng nïn têån dng mổi khoẫng khưng
cho phếp lâm vûúân treo, àùåt chêåu cẫnh trưìng cấc loẩi cêy gia võ -
thëc, thïm mâu xanh vâ hûúng võ cho cåc àúâi.

Ngoâi hoẩt àưång xêy dûång ư dinh dûúäng, mổi thânh viïn lúán
trong gia àònh àïìu cêìn hổc lêëy mưåt nghïì àïí cố cưng ùn viïåc lâm, cố
thu nhêåp ưín àõnh, àống gốp phêìn tiïìn mua thûåc phêím cho bûäa ùn
gia àònh.
Khưng thïí tưí chûác bûäa ùn gia àònh húåp l nïëu khưng cố hiïíu
biïët vïì nhu cêìu dinh dûúäng ca cú thïí vâ giấ trõ dinh dûúäng ca cấc
thûåc phêím. Àiïìu quan trổng trûúác mùỉt lâ hổc ngay cấch àấnh giấ
xem bûäa ùn ca gia àònh ta ùn cố húåp l khưng, cố à dinh dûúäng
khưng.
Trûúác hïët cêìn xem mổi thânh viïn trong gia àònh cú à cúm, à
ngư, à khoai ùn khưng? Cố ùn à no khưng?
Nïëu ùn no, ngûúâi lúán giûä àûúåc cên, trễ em cên ào phất triïín
àïìu àùån cố nghơa lâ àậ àẫm bẫo àûúåc bûäa ùn à sưë lûúång.
Vïì mùåt chêët lûúång ca bûäa ùn thò khưng thïí chó dûåa vâo thõt cấ
mâ cêìn xem cấc mốn ùn bêìy úã trïn mêm thûác ùn.
Gia àònh cố thïí lâm nhiïìu hóåc đt mốn nhûng cú bẫn ngoâi cúm
bûäa ùn phẫi cố mốn rau lâ mốn cung cêëp cấc chêët khoấng, vitamin
lâ cấc chêët dinh dûúäng rêët cêìn thiïët àưëi vúái cú thïí. Rau côn cung
cêëp chêët xú gip thẫi bỗ khỗi cú thïí cấc chêët àưåc, tưìn àổng úã ưëng
tiïu hoấ vâ gốp phêìn chưëng tấo bốn. Cấc c ta thûúâng múâi khấch úã
lẩi ùn bûäa "cúm rau" vúái gia àònh. Nhâ cố giưỵ, cố àấm cûúái cng lông
thânh múâi mổi ngûúâi ùn bûäa "cúm rau". Rau lâ mốn ùn khưng thïí
thiïëu àûúåc trong bûäa ùn kïí cẫ trong cấc bûäa tiïåc. Rau q, bưí cố