Giáo dục kĩ năng sống qua môn sinh học

GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG
CHO HS PHỔ THÔNG
Duy Xuyên, 28/10/2010
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẢNG NAM

Lí do tập huấn

Thực trạng:
-
Nhiều học sinh thành tích học tập rất tốt, nhưng kĩ năng
sống rất thấp (thể hiện khi giao tiếp, ra đường, tham gia các
cuộc thi lớn…)
-
Bạo lực học đường gia tăng
-
Nhận thức các cấp, CBQL, GV xem GD KNS là việc phụ…

Quan điểm:

Tích hợp vào các môn học để GDKNS cho HS

Thay đổi nhận thức

Trang bị kiến thức, chuẩn bị cho việc giảng dạy GDKNS
trong thời gian đến

Thông tin về các nước có nền GD
phát triển

Nước Úc:

-
HS được tự trình bày với GV khi gặp khó khăn, vướng mắc
-
GV như là người cha, người mẹ, người bạn của HS
-
GV có trách nhiệm phát hiện và phát triển tối đa các năng
khiếu, năng lực của HS

Nước Singapore:

Mỗi tuần nhà trường tổ chức 1 buổi giao lưu quốc tế; HS tự
giới thiệu về văn hóa, trang phục, nghệ thuật của đất nước
mình

Việc GDKNS cho HS được coi trọng

HS phải tham gia nhiều hoạt động khác ngoài giờ học văn
hóa; trãi nghiệm các KNS

GD toàn diện được thực hiện rất tốt.

MỤC TIÊU LỚP TẬP HUẤN
Học xong khóa tập huấn này, HV có khả năng:

Hiểu được những vấn đề cơ bản, cần thiết về KNS và GD
KNS cho HS phổ thông.

Hiểu được ND, PP GD KNS cho HS.

Có kĩ năng thiết kế hoạt động và thực hiện các hoạt động

GD KNS cho HS.

Nghiêm túc, tự tin trong quá trình thực hiện GD KNS cho
HS.

NỘI DUNG TẬP HUẤN
- Giới thiệu mục tiêu, nội dung, phương pháp tập huấn
- Quan niệm về KNS
- Mục tiêu, nguyên tắc, ND GD KNS cho HS trong trường phổ
thông
- Phương pháp GD KNS cho HS trong trường phổ thông
- GD KNS cho HS qua các hoạt động trong trường
- Thực hành GD KNS cho HS qua bài soạn.

PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN

Lớp tập huấn sẽ được tiến hành theo PP cùng tham gia. Có
nghĩa là trong quá trình tập huấn, HV sẽ được tạo cơ hội
tham gia tích cực vào các HĐ tập huấn, cùng chia sẻ những
suy nghĩ, ý kiến, kinh nghiệm về KNS và GD KNS của bản
thân,…để thông qua đó, với sự hướng dẫn, giúp đỡ của GV,
HV sẽ cùng nhau xây dựng và chiếm lĩnh được các ND tập
huấn.

QUAN NIỆM VỀ KNS
I. Quan niệm về KNS
II. Vì sao phải GD KNS cho HS PT?


Bắt đầu bằng một câu chuyện

Nhiệm vụ:

Mỗi thầy, cô giáo hãy nêu tên một KNS mà mình biết thông
qua câu chuyện này.

Cho một ví dụ cụ thể về KNS
Câu chuyện

Có rất nhiều KNS:
- KN giao tiếp
- KN tự nhận thức
- KN xác định giá trị
- KN tự tin
- KN kiềm chế cảm xúc
- KN thương lượng
- KN từ chối
- KN ra quyết định và giải quyết v/đ
- KN ứng phó với căng thẳng
- KN tìm kiếm sự giúp đỡ
- KN kiên định
- KN đặt mục tiêu
- KN tìm kiếm và xử lí thông tin
- KN tư duy phê phán
- KN tư duy sáng tạo
- …

Động não

Theo anh/chị, KNS là gì?
Yêu cầu:

-
Cá nhân suy nghĩ, ghi vào giấy A4
-
Thời gian 5 phút

Quan niệm về KNS
Có nhiều quan niệm khác nhau về KNS:

WHO: KNS là khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực,
giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu
và thách thức của cuộc sống hàng ngày.

UNICEF: KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình
thành hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng
về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kỹ năng.

UNESCO: KNS là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ
các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày.

Quan niệm về Kỹ năng sống (Life skills)
UNESCO: Kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục

Học để biết (Learning to know): bao gồm các KN tư duy
như: giải quyết vấn đề, tư duy phê phán, ra quyết định, nhận
thức được hậu quả

Học làm người (Learning to be): bao gồm các KN cá nhân
như ứng phó với căng thẳng, cảm xúc, tự nhận thức, tự tin

Học để sống với người khác (learning to live together): bao

gồm các KN xã hội như: giao tiếp, thương lượng, tự khẳng
định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông

Học để làm: (Learning to do): KN thực hiện công việc và các
nhiệm vụ như: kỹ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách
nhiệm.

Kỹ năng sống

KNS bao gồm một loạt các kỹ năng cụ thể cần thiết cho cuộc
sống hàng ngày của con người.

Bản chất của KNS là KN làm chủ bản thân và KN XH cần
thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc
hiệu quả.
Nói cách khác, KNS là khả năng làm chủ bản thân của mỗi
người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với
XH, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc
sống.

KNS thúc đẩy sự phát triển cá nhân và XH, giúp nâng
cao chất lượng cuộc sống và xây dựng các mối quan hệ tốt
đẹp

Lưu ý:

Một KNS có thể có những tên gọi khác nhau, ví dụ:
- KN hợp tác còn gọi là KN làm việc nhóm;
- KN kiểm soát cảm xúc còn gọi là KN xử lí cảm xúc, KN làm chủ
cảm xúc, KN quản lí cảm xúc…

- KN thương lượng còn gọi là KN đàm phán, KN thương thuyết,…
- Các KNS thường ko tách rời mà có mối liên quan chặt chẽ với
nhau

Lưu ý:
- KNS không phải tự nhiên có được mà phải được hình thành
trong quá trình học tập, lĩnh hội và rèn luyện trong cuộc sống.
Quá trình hình thành KNS diễn ra cả trong và ngoài hệ thống
giáo dục.
- KNS vừa mang tính cá nhân, vừa mang tính xã hội. KNS mang
tính cá nhân vì đó là khả năng của cá nhân. KNS mang tính XH
vì KNS phụ thuộc vào các giai đoạn phát triển lịch sử xã hội,
chịu ảnh hưởng của truyền thống và văn hóa của gia đình, cộng
đồng, dân tộc.

Lưu ý:
- Trong giáo dục ở nước ta những năm qua, KNS thường được
phân loại theo các mối quan hệ:

Nhóm các KN nhận biết và sống với chính mình: tự nhận thức,
xác định giá trị, kiểm soát cảm xúc, ứng phó với căng thẳng,…

Nhóm các KN nhận biết và sống với người khác: giao tiếp có
hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn, thương lượng, từ chối, bày tỏ
sự cảm thông, hợp tác,…

Nhóm các KN ra quyết định một cách có hiệu quả: tìm kiếm và
xử lí thông tin, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định,
giải quyết vấn đề

CÁC KNS CỐT LÕI

Theo UNESCO, WHO và UNICEF, có thể xem KNS gồm các kỹ
năng cốt lõi sau:

Giải quyết vấn đề

Suy nghĩ/tư duy phân tích có phê phán

Kỹ năng giao tiếp hiệu quả

Ra quyết định

Tư duy sáng tạo

Kỹ năng giao tiếp ứng xử cá nhân

Kỹ năng tự nhận thức/ tự trọng và tự tin của bản thân, xác
định giá trị

Thể hiện sự cảm thông

Ứng phó với căng thẳng và cảm xúc

II. Vì sao cần GD KNS cho HS PT?

KNS góp phần thúc đẩy sự phát triển cá nhân

KNS góp phần thúc đẩy sự phát triển xã hội.


Đặc điểm lứa tuổi HS phổ thông

Bối cảnh hội nhập quốc tế và nền kinh tế thị trường

Yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông

Giáo dục KNS cho HS trong các nhà trường phổ thông
là xu thế chung của nhiều nước trên thế giới

MỤC TIÊU, NGUYÊN TẮC, NỘI DUNG
GD KNS CHO HS PHỔ THÔNG

MỤC TIÊU GD KNS
- Trang bị cho HS những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ
năng phù hợp. Trên cơ sở đó hình thành cho HS những
hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những
hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các
tình huống và hoạt động hàng ngày
- Tạo cơ hội thuận lợi để HS thực hiện tốt quyền, bổn
phận của mình và phát triển toàn diện về thể chất, trí
tuệ, tinh thần và đạo đức

NGUYÊN TẮC GD KNS

Tương tác

Trải nghiệm

Tiến trình


Thay đổi hành vi

Thời gian
(nguyên tắc 5 chữ T)

NGUYÊN TẮC GD KNS

Tương tác: KNS không thể được hình thành qua việc nghe giảng &
tự đọc tài liệu. Cần tích cực cho HS tham gia các hoạt động, tương
tác với GV và với nhau trong quá trình Giáo dục.

Trải nghiệm: Người học cần được đặt vào các tình huống để trải
nghiệm & thực hành

Tiến trình: GD KNS không thể hình thành trong “ngày một, ngày
hai” mà đòi hỏi phải có cả quá trình:
nhận thứchình thành thái độ thay đổi HV

Thay đổi hành vi: MĐ cao nhất của GD KNS là giúp người học
thay đổi hành vi theo hướng tích cực.

Thời gian: GD KNS cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực
hiện càng sớm càng tốt đ/v trẻ em.

Nội dung GD KNS cho HS (21KN)

KN tự nhận thức

KN xác định giá trị


KN kiểm soát cảm xúc

KN ứng phó với căng thẳng

KN tìm kiếm sự hỗ trợ

KN thể hiện sự tự tin

KN Giao tiếp

KN lắng nghe tích cực

KN thể hiện sự cảm thông

KN Thương lượng

KN Giải quyết mâu thuẫn