Ôn tập ca dao

¤n tËp ca dao- d©n ca
I. Khái niệm ca dao dân ca:
Ca dao – dân ca là gì?
Ca dao, d©n ca lµ nh÷ng kh¸i niƯm t¬ng ®¬ng, chØ c¸c thĨ lo¹i tr÷ t×nh d©n gian,
kÕt hỵp lêi vµ nh¹c, diƠn t¶ ®êi sèng néi t©m cđa con ngêi.
HiƯn nay ngêi ta cã ph©n biƯt hai kh¸i niƯm d©n ca vµ ca dao. D©n ca lµ nh÷ng
s¸ng t¸c kÕt hỵp lêi vµ nh¹c, tøc lµ nh÷ng c©u h¸t d©n gian trong diƠn xíng. Ca
dao lµ lêi th cđa d©n ca. Kh¸i niƯm ca dao cßn ®ỵc dïng ®Ĩ chØ mét thĨ th¬ d©n
gia- thĨ ca dao.
- Là những câu hát thể hiện nội tâm, đời sống tình cảm, cảm xúc của con
người.
- Các nhân vật trữ tình quen thuộc trong ca dao là người nông dân, người vợ,
người thợ, người chồng, lời của chàng rỷ tai cô gái
- Ca dao thường sử dụng thể thơ lục bát với nhòp phổ biến 2/2
- Ca dao – dân ca là mẫu mực về tính chân thực, hồn nhiên, cô đúc về sức
gợi cảm và khả năng lưu truyền.
- Tiếng hát trữ tình của người bình dân Việt Nam.
- Thể loại thơ trữ tình dân gian.
- Phần lời của bài hát dân gian.
- Thơ lục bát và lục bát biến thể truyền miệng của tập thể tác gi¶
II. Những câu hát về tình cảm gia đình
1- Nội dung:
Bài 1: Tình cảm yêu thương, công lao to lớn của cha mẹ đối với con cái
và lời nhắc nhở tình cảm ơn nghóa của con cái đối với cha mẹ.
- Tình cảm đối với cha mẹ và lời nhắc nhở, nhắn gửi về bổn phận làm con đợc
thể hiện trong hình thức lời ru, câu hát ru. Hát ru bao giờ cũng gắn liền với
những sinh hoạt trong gia đình, với ngôi nhà, kỉ niệm thân thơng của mỗi con
ngời. Trên đời này, không có bài ca dao nào, cuộc hát nào mà mối quan hệ giữa
ngời hát với ngời nghe lại gần gũi, ấm áp, thiêng liêng nh ở hát ru. Sữa mẹ nuôi
phần xác, câu hát ru là sữa âm thanh, nuôi phần hồn. Bài ca dao là lời mẹ ru
con. Âm điệu của bài là âm điệu tâm tình, thành kính, sâu lắng.

- Bài ca dao sử dụng lối ví von quen thuộc của ca dao, lấy những cái to lớn,
mênh mông, vĩnh hằng của tự nhiên để so sánh với công cha, nghĩa mẹ. Đây là
những biểu tợng truyền thống của văn hoá phơng Đông, nó là cảm nghĩ dân
gian, dễ hiểu, thấm sâu.
- Câu thứ nhất nói về công cha. Công cha đã từng đợc so sánh với núi Thái Sơn.
ở đây, công cha lại đợc ví với núi ngất trời, núi hùng vĩ, núi cao chót vót, cao
đến mấy từng mây xanh, núi chọc trời. Câu thứ hai nói về nghĩa mẹ. Nghĩa mẹ
đợc so sánh với nớc ở ngoài biển Đông- nghĩa mẹ bao la mênh mông, không thể
nào kể xiết.
- Hình ảnh trời, biển, núi sông là những phạm trù rộng lớn vô cùng vô tận trong
vũ trụ. Ví với công lao của cha mẹ mới nói hết đợc tấm lòng lớn lao tình cảm
sâu nặng mà cha mẹ dành cho con cái. Những hình ảnh ấy lại đợc miêu tả bổ
sung bằng những định ngữ chỉ mức độ (núi ngất trời, núi cao, biển rộng mênh
mông). Hai hình ảnh núi và biển đều đợc nhắc lại hai lần, có ý nghĩa biểu tợng.
Văn hoá phơng Đông so sánh ngời cha với trời hoặc với núi, ngời mẹ với đất
hoặc với biển trong các cặp biểu tợng truyền thống (cha- trời, mẹ- đất, cha- núi,
mẹ- biển). Nói công cha sánh đôi với nghĩa mẹ cũng là cách nói đối xứng
truyền thống của nhân dân ta. Nghệ thuật so sánh và đối xứng đã tạo nên hai
hình ảnh kì vĩ, vừa cụ thể hoá, hình tợng hoá, vừa ca ngợi nghĩa mẹ công cha
với tất cả tình yêu sâu nặng. Tiếng thơ dân gian khẽ nhắc chúng ta hãy ngớc lên
nhìn núi cao, trời cao, hãy nhìn ra xa ngoài biển Động, lắng tai nghe sóng reo
gió hát mà ngẫm về công cha nghĩa mẹ. Thấm thía mà rung động biết bao:
Công cha nh núi ngất trời,
Nghĩa mẹ nh nớc ở ngoài biển Đông.
- Hai câu thơ cuối, giọng thơ cất lên thiết tha, ngọt ngào. Tiếng cảm thán con
ơi là lời gọi, lời nhắn nhủ ân tình về đạo làm con phải biết ghi lòng tạc dạ
công cha nghĩa mẹ:
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi.
Câu trên là một ẩn dụ, nhắc lại, nhấn mạnh công cha nghĩa mẹ nh núi cao

biển rộng mênh mông.
- C©u ci bµi ca dao, nhµ th¬ d©n gian ®· sư dơng cơm tõ H¸n ViƯt “Cï lao
chÝn ch÷” > h×nh ¶nh quen thc nãi lªn c«ng ¬n to lín cđa cha mĐ. MĐ mang
nỈng ®Ỵ ®au, mĐ cha nu«i con lín lªn khã nhäc. V× vËy, lêi ca nh¾c nhë lßng
biÕt ¬n s©u nỈng cđa con ®èi víi cha mĐ, ph¶i biÕt “ghi lßng”. Hai ch÷ “con ¬i”
khÐp l¹i bµi ca dao t¨ng thªm ©m ®iƯu t«n kÝnh, nh¾n nhđ, t©m t×nh cđa c©u h¸t.
- ý nghÜa cđa bµi ca dao gỵi ra lµ v« cïng s©u s¾c. Nã d¹y chóng ta bµi häc
vỊ lßng hiÕu th¶o cđa ®¹o lµm con.
- Më réng nh÷ng bµi ca dao kh¸c cïng néi dung t×nh c¶m.
Bài 2: Bµi ca dao lµ t©m tr¹ng, nçi lßng ngêi con g¸i lÊy chång xa quª nhí
mĐ n¬i quª nhµ. §ã lµ nçi bn xãt xa, s©u l¾ng, ®au tËn trong lßng, ©m
thÇm kh«ng biÕt chia sỴ cïng ai. Đằng sau nỗi nhớ mẹ là nỗi nhớ quê, . .
.nhớ biết bao kỷ niệm thân quen đã trở thành quá khứ.
- Hai c©u ca dao nhÞp nhµng, ªm ®Ịm, c©n ®èi, hµi hoµ víi chÝn thanh b»ng, víi
ba tiÕng chiỊu chiỊu chiỊu ®øng ë ®Çu c©u vµ ci c©u ®· t¹o nªn nh¹c ®iƯu
nhÌ nhĐ, bn th¬ng. §iƯu t©m hån cđa ca dao lµ v« cïng ®Ỉc s¾c, nã qun lÊy
t©m hån ngêi ®äc, ngêi nghe.
- C©u thø nhÊt kh¾c ho¹ nçi bn xãt xa cđa ngêi con g¸i. T©m tr¹ng ®ã g¾n víi
thêi gian bi chiỊu. §iƯp tõ “chiỊu chiỊu” > sù triỊn miªn cđa thêi gian vµ
t©m tr¹ng: kh«ng ph¶i mét bi mµ nhiỊu bi chiỊu. Trong ca dao, thêi gian
bi chiỊu lµ lóc gỵi c¸i tµn lơi, gỵi bn, gỵi t×nh th¬ng nhí. ChiỊu lµ thêi
®iĨm cđa sù trë vỊ, gỵi sù ®oµn tơ (chim bay vỊ tỉ, mäi ngêi trë vỊ ng«i nhµ cđa
m×nh) vËy mµ ngêi con g¸i vÉn b¬ v¬ n¬i quª ngêi.
- Kh«ng gian lµ “ngâ sau” v¾ng lỈng, heo hót. Vµo thêi ®iĨm chiỊu h«m, ngâ
sau cµng v¾ng lỈng. Kh«ng gian Êy gỵi nghÜ ®Õn c¶nh ngé c« ®¬n cđa th©n phËn
ngêi phơ n÷ díi chÕ ®é gia trëng phong kiÕn vµ sù che giÊu nçi niỊm riªng.
- Cµng tr«ng vỊ quª mĐ, ngêi con g¸i cµng thÊy lỴ loi n¬i ®Êt kh¸ch quª ngêi,
nçi th¬ng nhí da diÕt kh«n ngu«i: Tr«ng vỊ quª mĐ rt ®au chÝn chiỊu.
“Tr«ng vỊ” > 1 c¸i nh×n ®¨m ®¾m, ®Çy th¬ng nhí . Quª mĐ kht sau l tre
xanh. Cã c©y ®a, bÕn níc, s©n ®×nh. Cã con ®ß nhá vµ dßng s«ng xanh n lỵn.

Cã c¸nh ®ång mªnh m«ng b¸t ng¸t ngµo ng¹t bèn mïa h¬ng lóa. Cã ng«i nhµ
gianh bÐ nhá th©n yªu, cã ngêi mĐ giµ tãc b¹c ngåi tùa cưa ngãng tin con
“Rt ®au chÝn chiỊu” > c¸ch nãi rÊt cơ thĨ vỊ nçi ®au qn lßng da diÕt. Bi
chiỊu nµo còng thÊy nhí th¬ng da diÕt.
Ngêi con g¸i lÊy chång xa quª ChiỊu chiỊu ra ®øng ngâ sau, tr«ng vỊ quª mĐ
víi bao nçi nhí, nçi bn ®au kh«ng ngu«i. §ã lµ nçi nhí vỊ mĐ, vỊ quª nhµ.
Lµ nçi ®au, bn tđi cđa kỴ lµm con ph¶i xa c¸ch cha mĐ, kh«ng thĨ ®ì ®Çn cha
mĐ giµ lóc èm ®au c¬ nhì. Vµ cã thĨ, cã c¶ nçi nhí vỊ mét thêi con g¸i ®· qua,
nçi ®au vỊ c¶nh ngé, th©n phËn m×nh khi ë nhµ chång. Ngêi phơ n÷ ®øng nh t¹c
tỵng vµo kh«ng gian, nçi bn nhí trµo d©ng trong lßng.
Giäng ®iƯu t©m t×nh, s©u l¾ng dµn tr¶i kh¾p vÇn th¬, mét nçi bn ®Đp kh¬i dËy
trong lßng ngêi ®äc bao liªn tëng vỊ quª h¬ng yªu dÊu, vỊ ti th¬. Cã
thĨ nãi ®©y lµ mét bµi ca dao tr÷ t×nh hay vµ xóc ®éng nhÊt trong sè c¸c bµi
ca dao vỊ t×nh c¶m gia ®×nh.
Bài 3: Tình cảm biết ơn sâu nặng của con cháu đối với ông bà và các
thế hệ đi trước.
- T×nh c¶m cđa con ch¸u ®èi víi «ng bµ.
- Dïng 1 sù vËt rÊt b×nh thêng ®Ĩ nãi lªn nçi nhí vµ lßng kÝnh yªu
Nt l¹t gỵi nhí ®Õn c«ng lao cđa «ng bµ ®· x©y dùng ng«i nhµ
Nt l¹t cßn ®ã mµ «ng bµ ®· ®i xa > biĨu tỵng cđa sù kÕt nèi bỊn chỈt nh-
t×nh c¶m hut thèng.
- So s¸nh t¨ng cÊp “ bao nhiªu bÊy nhiªu” > Lßng biÕt ¬n «ng bµ v« h¹n
cđa con ch¸u
> c©u ca dao nãi lªn 1 t×nh c¶m ®Đp cđa con ngêi VN. Cã hiÕu th¶o víi cha
mĐ th× míi biÕt “ nhí” «ng bµ tỉ tiªn
Bài 4: Tình cảm gắn bó giữa anh em ruột thòt, nhường nhòn, hoà thuận
trong gia đình.
- T×nh c¶m anh em th©n th¬ng.
- Cïng chung > ®iƯp 2 lÇn lµm nỉi bËt mqh rÊt th©n thiÕt cđa anh em trong gia
®×nh

- So s¸nh h×nh ¶nh: nh thĨ tay ch©n. H/¶ mang ®Ëm mµu s¾c d©n gian > anhem
ph¶i biÕt yªu th¬ng nhau g¾n bã ®ì ®Çn nhau
- Anh em rt thÞt cã biÕt yªu nhau hoµ thn th× cha mĐ víi “vui vÇy”, sèng
h¹nh phóc.
> C¸ch sèng, c¸ch c xư ®Çy t×nh nghÜa tèt ®Đp cđa anh em trong gia ®×nh
Còng gièng nh t×nh cha mĐ- con c¸i, t×nh anh em víi mçi chóng ta thËt thiªng
liªng s©u nỈng vµ cã ý nghÜa . Chç dùa , n¬i gióp ta khi vÊp v¸p khỉ ®au chÝnh
lµ anh em rt thÞt . Cßn g× q gi¸ vµ h¹nh phóc b»ng khi bªn ta cã nh÷ng ngêi
anh , ngêi chÞ bݪt gióp ®ì nhau .
- ThĨ th¬ lơc b¸t, giäng ®iƯu t©m t×nh, h/¶ trun thèng, lèi diƠn ®¹t b×nh dÞ
- 1 HS ®äc Bµi ®äc thªm: Nhí c«ng ¬n cha mĐ, nhí th¬ng mĐ giµ, biÕt ¬n «ng
bµ tỉ tiªn, t×nh nghÜa anh em lµ nh÷ng t×nh c¶m gia ®×nh, lµ bµi häc ®¹o lý lµm
ngêi > t×nh c¶m gia ®×nh lµ 1 trong nh÷ng t×nh c¶m ®Đp cđa con ngêi VN ®Ĩ
chóng ta tù hµo tr©n träng.
- T×nh c¶m gia ®×nh lµ mét trong nh÷ng chđ ®Ị tiªu biĨu cđa ca dao, d©n ca.
Nh÷ng c©u thc chđ ®Ị nµy thêng lµ lêi ru cđa mĐ, lêi cđa cha mĐ, «ng bµ nãi
víi con ch¸u, lêi cđa con ch¸u nãi vỊ cha mĐ, «ng bµ vµ thêng dïng c¸c h×nh
¶nh so s¸nh, Èn dơ quen thc ®Ĩ bµy tá t©m t×nh, nh¾c nhë vỊ c«ng ¬n sinh
thµnh, vỊ t×nh mÉu tư vµ t×nh anh em rt thÞt.
2- Nghệ thuật:
Nghệ thuật được sử dụng phổ biến là so sánh.
* Luyện tập:
Câu hỏi và bài tập.
1- Bốn bài ca dao được trích giảng trong SGK đã chung như thế nào về tình
cảm gia đình?
2. Ngoài những tình cảm đã được nêu trong bốn bài ca dao trên thì trong
quan hệ gia đình còn có tình cảm của ai với ai nữa? Em có thuộc bài ca dao
nào nói về tình cảm đó không? (HS suy nghó và trả lời theo sự hiểu biết của
mình).
3- Bài ca dao số một diễn tả rất sâu sắc tình cảm thiêng liêng của cha mẹ

đối với con cái. Phân tích một vài hình ảnh diễn tả điều đó?
C©u 4: C¶m nghÜ cđa em vỊ bµi ca dao:
" C«ng cha nh nói ngÊt trêi

Nói cao biĨn réng mªnh m«ng
Cï lao chÝn ch÷ ghi lßng con ¬i.
a. MB
• Giíi thiƯu bµi ca dao thc chđ ®Ị t×nh c¶m gia ®×nh, néi dung c¬ b¶n
cđa bµi ca dao
• T×nh c¶m yªu mÕn ®èi víi bµi ca dao
b. TB
- Hai c©u ®Çu
→ C«ng cha nghÜa mĐ ®ỵc so s¸nh víi nói ngÊt trêi, níc ngoµi biĨn ®«ng t¹o 2
h×nh ¶nh cơ thĨ, võa h×nh tỵng võa ca ngỵi c«ng cha nghÜa mĐ víi tÊt c¶ t×nh
yªu s©u nỈng.
→ C©u ca dao nh¾c mçi chóng ta nh×n lªn nói cao, trêi réng, nh×n ra biĨn ®«ng
h·y suy ngÉm vỊ c«ng cha nghÜa mĐ.
- C©u 3 mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh c«ng cha nghÜa mĐ qua h×nh ¶nh Èn dơ tỵng tr-
ng " nói cao, biĨn réng mªnh m«ng"
+ C©u 4: T¸c gi¶ d©n gian sư dơng cơm tõ H¸n ViƯt " Cï lao chÝn ch÷" ®Ĩ nãi
c«ng lao to lín cđa cha mĐ sinh thµnh, nu«i dìng, d¹y b¶o vÊt v¶ khã nhäc
nhiỊu bỊ. V× vËy con c¸i ph¶i " Ghi lßng" t¹c d¹. BiÕt hiÕu th¶o
+ Hai tiÕng "con ¬i " víi dÊu chÊm than lµ tiÕng gäi th©n th¬ng thÊm thÝa l¾ng
s©u vµo lßng ngêi ®äc.
c) KB
+ Bµi ca dao lµ bµi häc vỊ ®¹o lµm con v« cïng s©u sa, thÊm thÝa
C©u 5: Tr×nh bµy c¶m nghÜ cđa em vỊ bµi ca dao:
III. Những câu hát về tình yêu quê hương, đất nước, con người
- Bài 1: Mượn hình thức đối đáp nam nữ để ca ngợi cảnh đẹp đất nước. Lời
đo

á mang tính chất ẩn dụ và cách thức giải đố sẽ thể hiện rõ tâm hồn, tình cảm
của nhân vật. Điều đó thể hiện tình yêu quê hương một cách tinh tế, khéo
léo, có duyên.
- C©u hái vµ lêi ®¸p híng vỊ nhiỊu ®Þa danh ë ®ã kh«ng chØ cã nh÷ng ®Ỉc ®iĨm
®Þa lý tù nhiªn mµ c¶ nh÷ng dÊu vÕt lÞch sư, v¨n häc rÊt nỉi bËt, Ngõ¬i hái biÕt
chän nÐt tiªu biĨu ®Ĩ hái. Ngêi ®¸p hiĨu rÊt râ vµ tr¶ lêi ®óng ý ngêi hái. Hái
®¸p nh vËy ®Ĩ thĨ hiƯn sù hiĨu biÕt, chia sỴ hiĨu biÕt, thư ®é hiĨu biÕt.
- §©y lµ mét h×nh thøc ®Ĩ trai g¸i thư tµi nhau vỊ kiÕn thøc ®Þa lý, lÞch sư; chia
sỴ sù hiĨu biÕt cho nhau.
- Béc lé t×nh c¶m tù hµo t×nh yªu víi quª h¬ng ®Êt níc.
- Bµy tá t×nh c¶m víi nhau
- RÊt hãm hØnh, bÝ hiĨm. Chµng trai ®· chän ®ỵc nÐt tiªu biĨu cđa tõng ®Þa danh
®Ĩ hái
- RÊt s¾c s¶o, nh÷ng nÐt ®Đp riƯng vỊ thµnh qu¸ch, ®Ịn ®µi, s«ng nói cđa mçi
miỊn quª ®Ịu ®ỵc “nµng” th«ng tá
- Lêi ®èi ®¸p ®· lµm hiƯn lªn mét giang san gÊm vãc rÊt ®¸ng yªu mÕn tù hµo,
d©n ca ®· mỵn h×nh thøc ®èi ®¸p ®Ĩ thĨ hiƯn t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc vµ lßng
tù hµo d©n téc
Lêi h¸t ®èi ®¸p cđa nh÷ng chµng trai- c« g¸i nãi vỊ nh÷ng c¶nh ®Đp trªn ®Êt
níc ta > t×nh yªu quª h¬ng ®Ëm ®µ. Tõ ®ã hä bµy tá t×nh c¶m víi nhau.

- Bài 2: Nói về cảnh đẹp của Hà Nội, bài ca mở đầu bằng lời mời
mọc “Rủ nhau” cảnh Hà Nội được liệt kê với những di tích và danh thắng
nổi bật: Hồ Hoàn Kiếm, cầu Thê Húc, chùa Ngọc Sơn, Đài Nghiên, Tháp
Bút. Câu kết bài là một câu hỏi không có câu trả lời. “Hỏi ai gây dựng nên
non nước này”. Câu hỏi buộc người nghe phải suy ngẫm và tự trả lời, bởi
cảnh đẹp đó do bàn tay khéo léo của người Hà Nội ngàn đời xây dựng nên.
- Lêi mêi ®Õn th¨m Hå G¬m: C¶nh trÝ giµu trun thèng ls vµ v¨n ho¸.
- “Rđ nhau”: gäi nhau cïng ®i, ®«ng vui, hå hëi
- Cã niỊm say mª chung, mn chia sỴ t×nh c¶m

- “Rđ nhau ®i t¾m hå sen
Níc trong bãng m¸t, h¬ng chen c¹nh m×nh”
- “Rđ nhau ®i cÊy ®i cµy
B©y giê khã nhäc cã ngµy phong lu”
- Hä rđ nhau ®i xem nh÷ng c¶nh ®Đp ®Ỉc s¾c, tỵng trng cho HN
> hä rÊt yªu vµ say mª Hµ Néi
- §iƯp tõ “xem” vµ liƯt kª c¶nh ®Đp cho thÊy sù h¸o høc vµ tù hµo cđa ngêi
d©n
- T¶ tõ c¸i bao qu¸t “c¶nh kiÕm hå” > c¸i cơ thĨ “chïa, th¸p, ®Ịn” > 1
trong nh÷ng tr×nh tù t¶ c¶nh theo kh«ng gian rÊt tiªu biĨu.
: C¸ch t¶ c¶nh cã nÐt ®Ỉc biƯt lµ gỵi nhiỊu h¬n t¶: LiƯt kª c¸c c¶nh vËt, gäi tªn
c¶nh vËt chø kh«ng t¶ vµo chi tiÕt Gỵi mét Hå G¬m ®Đp giµu trun
thènglÞch sư vµ v¨n ho¸. C¶nh ®a d¹ng- hỵp thµnh mét kh«ng gian thiªn nhiªn,
nh©n t¹o hµi hoµ hiÕm cã võa th¬ méng võa thiªng liªng. ThĨ hiƯn t×nh yªu
niỊm tù hµo.
“Hái ai g©y dùng nªn non níc nµy?”?
- C©u hái tù nhiªn, giµu ©m ®iƯu, nh¾n nhđ t©m t×nh. §©y còng lµ dßng
th¬ xóc ®éng s©u l¾ng nhÊt trong bµi ca trùc tiÕp t¸c ®éng vµo t×nh c¶m ngêi
®äc. C©u hái kh¼ng ®Þnh nh¾c nhë vỊ c«ng lao x©y dùng non níc cđa cha «ng
nhiỊu thÕ hƯ, khªu gỵi lßng biÕt ¬n, niỊm tù hµo d©n téc
- Bài 3: Cảnh non nước xứ Huế đẹp như tranh vẽ, cảnh đẹp xứ Huế là cảnh
non xanh nước biếc, cảnh thiên nhiên hùng vó và thơ mộng. Sau khi vẽ ra
cảnh đẹp xứ Huế, bài ca buông lửng câu mời “Ai vô xứ Huế thì vô…” Lời
mời cũng thật độc đáo! Huế đẹp và hấp dẫn như vậy đấy, ai yêu Huế, nhớ
Huế, có tình cảm với Huế thì hãy vô thăm.
- Tõ l¸y “quanh quanh” > sù n lỵn, khóc khủu, gËp ghỊnh xa x«i
- Sư dơng thµnh ng÷ “non xanh níc biÕc”, so s¸nh “nh tranh ho¹ ®å”
> c¶nh s¾c thiªn nhiªn s«ng nói tr¸ng lƯ, hïng vÜ, h÷u t×nh, nªn th¬ gỵi lªn
trong lßng ngêi ®äc niỊm tù hoµ vỊ giang s¬n gÊm vãc, vỊ quª h¬ng xinh ®Đp,
mÕn yªu.

- Ai - ®¹i tõ phiÕm chØ hµm chøa nhiỊu nghÜa, cã thĨ lµ sè Ýt, sè nhiỊu híng tíi
nh÷ng ngêi cha quen biÕt. Bµi ca dao kÕt thóc ë c©u lơc víi dÊu chÊm lưng
là một hiện tợng độc đáo ít thấy trong ca dao, là lời chào mời chân tình, nh một
tiếng lòng vẫy gọi
- Thể hiện tình yêu, lòng tự hào, ý tình kết bạn tinh tế và sâu sắc
Bài 4: - Dòng thơ kéo dài 12 tiếng gợi sự dài rộng, to lớn, mênh mông của cánh
đồng. Điệp từ, đảo ngữ và đối xứng đợc sử dụng rất hay tạo cảm giác choáng
ngợp trớc sự trải dài của cánh đồng.
- Hình ảnh thiếu nữ trẻ trung, xinh tơi, đầy sức sống, làm chủ tự nhiên, làm
chủ cuộc đời, rất đáng yêu > một sự hài hoà tuyệt đẹp giữa cảnh và ngời.
Cảnh làm nền cho con ngời xuất hiện, cảnh lại thêm đẹp, thắm tình ngời.
- Chàng trai ca ngợi cánh đồng, ca ngợi vẻ đẹp cô gái > cách bày tỏ tình cảm
==> Đó cũng là một trong những tình cảm đẹp nhất, thiết tha nhất của nhân
dân ta đợc nói thật hay trong ca.
4 bài ca dao đã làm hiện lên trớc mắt chúng ta hình ảnh đẹp của quê hơng, đất
nớc, con ngời VN. Qua đó ta thấy tình yêu quê hơng, đất nớc đã thấm sâu vào
tâm hồn mỗi ngời dân dao.
Những câu hát về tình yêu quê hơng, đất nớc, con ngời thờng gợi nhiều hơn tả,
hay nhắc đến tên núi, tên sông, tên vùng đất với những nét đặc sắc về hình
thể, cảnh trí, lịch sử, văn hoá của từng địa danh. Đằng sau những câu hỏi, lời
đáp, lời mời, lời nhắn gửi và các bức tranh phong cảnh là tình yêu chân chất,
tinh tế và lòng tự hào đối với con ngời và quê hơng, đất nớc.
Luyện tập:
Câu 1: Trình bày cảm nghĩ của em về bài ca dao:
" Đờng vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nớc biếc nh tranh hoạ đồ"
Ai vô xứ Huế thì vô "
a. MB: Giới thiệu bài ca dao thuộc chủ đề tình yêu quê hơng đất nớc con

ngời. Niềm tự hào của ngời dân xứ Huế khi nói về quê hơng mình
b. TB
- Cả bài ca dao nói về cảnh đẹp xứ Huế.
+ C1: Nãi vỊ con ®êng dµi tõ B¾c vµo Trung hai ch÷ quanh quanh gỵi
t¶ sù n lỵn, khóc khủu
+ C©u 2: Nªu Ên tỵng kh¸i qu¸t vỊ c¶nh s¾c thiªn nhiªn trªn ®êng v« xø
H " Non xanh níc biÕc" võa lµ thµnh ng÷ võa lµ h×nh ¶nh rÊt ®Đp cã mµu
xanh bÊt tËn cđa non, cã mµu biÕc mª hån cđa níc. §ã lµ c¶nh s«ng nói tr¸ng
lƯ hïng vÜ, tr÷ t×nh.
+ Non xanh níc biÕc ®ỵc so s¸nh nh tranh ho¹ ®å gỵi trong lßng ngêi
niỊm tù hµo vỊ giang s¬n gÊm vãc vỊ quª h¬ng ®Êt níc xinh ®Đp mÕn yªu.
+ C©u ci : Lµ lêi chµo ch©n t×nh, mét tiÕng lßng vÉy gäi
v« xø H lµ ®Õn víi mét miỊn quª ®Đp ®¸ng yªu " Non xanh níc ®å"
c) KB
+ Bµi ca dao lµ viªn ngäc trong kho tµng ca dao lµ bµi ca vỊ t×nh yªu vµ niỊm
tù hµo quª h¬ng ®Êt níc.
IV. NHỮNG CÂU HÁT THAN THÂN
1. Nội dung, ý nghóa:
- Chủ đề chiếm một số lượng lớn. Nhân vật hát than thân chính là nhân vật
trữ tình của ca dao.
- Thể hiện ý thức của người lao động về số phận nhỏ bé của họ về những
bất công trong xã hội. Đồng thời thể hiện thái độ đồng cảm với những
người đồng cảnh ngộ, và thể hiện thái độ phản kháng XH phong kiến bất
công cùng những kẻ thống trò bóc lột.
- Nhận thức được nỗi thống khổ nhiều mặt mà người lao động phải gánh
chòu.
+ Than vì cuộc sống vất vả, khó nhọc.
+ Than vì cảnh sống bất công.
+ Than vì bò giai cấp thống trò bò áp bức, bóc lột nặng nề.
+ Tiếng than da diết nhất là của những người phụ nữ: Họ bò ép duyên, cảnh

làm lẽ, không có quyền tự đònh đoạt cuộc đời mình…
2. Những biện pháp nghệ thuật chủ yếu:
Mượn những con vật nhỏ bé, tầm thường, sống trong cảnh vất vả, bế tắc,
cùng quẩn, … để ví với hoàn cảnh thân phận của mình.
- Câu hát than thân của người phụ nữ thường dùng kiểu câu so sánh, mở đầu
là “thân em như”, “em như” …
3.Luyện tập:
1- Những câu hát than thân của người phụ nữ thường mở đầu bằng “em
như” hoặc “thân em như”: những hình ảnh họ thường đem ra so sánh với
mình là những đồ vật hoặc con vật bé nhỏ, yếu ớt hay bế tắc: Con cá mắc
câu,con kiến, con cò, hạt mưa sa … những hình ảnh đó thể hiện thân phận bé
nhỏ, nỗi đau khổ, bế tắc của người phụ nữ.
2- Biện pháp nghệ thuật chủ yếu của nhgững câu hát than thân là so sánh
trực tiếp hoặc so sánh ẩn dụ. Các biện pháp đó được thể hiện cụ thể trong 3
bài ca dao, trích giảng như sau:
- Bài 1: Dùng biện pháp so sánh ẩn dụ + Hình ảnh con cò lận đận “lên thác
xuống ghềnh” kiếm ăn và nuôi con là hình ảnh ẩn dụ của người lao động
nghèo.
+ Hình ảnh “nước non” nơi con cò kiếm ăn vừa là ẩn dụ về những khó khăn
trắc trở mà người lao động phải vượt qua.
- Bài 2: Dùng biện pháp ẩn dụ, hình ảnh con tằm nhả tơ, kiến li ti, . . .
là những ẩn dụ về những thân phận nhỏ bé, bế tắc, bò các thế lực cướp đi
sức lao động của chính mình.
Tác giả dân gian đã mượn đặc điểm sống của từng con vật: Tằm nhả tơ,
cuốc kêu ra máu, kiến cần cù kiếm ăn … là để nhằm nói về những nỗi
khổ khác nhau của người lao động.
- Bài 3: Sử dụng lối so sánh trực tiếp với từ so sánh “như”. Nhân vật trữ tình
gắn mình với trái bần (là loại quả chua chát, xấu xí) đã ít giá trò lại
bò gió dập sóng dồi không biết bấu víu vào đâu. Qua đó nỗi khổ của nhân
vật trữ tình được thể hiện một cách cụ thể hơn.

3- Trong các bài ca dao đó, người lao động than vì những nỗi khổ khác nhau
của mình và của những người cùng cảnh ngộ.
- Bài 1: Lànỗi cay đắng, lận đận của người lao động.
- Bài 2: “Con tằm nhả tơ” là nỗi khổ người lao động nặng nhọc
mà bò kẻ khác bòn rút, bóc lột hết sức lao động. “Lũ kiến li ti” là nỗi
khổ của những thân phận bé nhỏ, vất vả lao động mà vẫn xuôi ngược
suốt đời để lo kiếm ăn mà vẫn không đủ.
Hình ảnh “Hạc bay mỏi cánh biết …” là nỗi khổ suốt đời phiêu bạc, lận đận,
bế tắc không tìm được lối thoát.
Bµi 1:
- Tõ xa xa h×nh ¶nh con cß ®· g¾n liỊn víi c¶nh ®ång quª h¬ng bëi ®©y lµ loµi
chim kiÕm ¨n trªn ®ång rng. Mµ ngêi n«ng d©n, c«ng viƯc, cc sèng cđa hä
còng g¾n bã víi rng ®ång → cã sù gÇn gòi víi ngêi lao ®éng.
- Con cß cã nh÷ng ®Ỉc ®iĨm gièng cc ®êi, phÈm chÊt ngêi n«ng d©n chÞu
khã, vÊt v¶ lỈn léi kiÕm sèng “trêi ma con cß kiÕm ¨n”, “c¸i cß lỈn léi ”
- Mỵn h×nh ¶nh con cß ®Ĩ nãi lªn cc ®êi long ®ong, lËn ®Ën, cay ®¾ng cđa
ngêi n«ng d©n trong x· héi phong kiÕn.
Con cß trong bµi ca dao lµ biĨu tỵng ch©n thùc vµ xóc ®éng cho h×nh ¶nh
vµ cc ®êi vÊt v¶, gian khỉ cđa ngêi n«ng d©n trong x· héi cò.
- 2 c©u th¬ ®Çu
Tõ l¸y: lËn ®Ën > gỵi c¶m sù tr¾c trë, khã kh¨n
Thµnh ng÷: lªn th¸c xng ghỊnh cµng t« ®Ëm thªm sù vÊt v¶.
“Th©n cß”, cß con > c« ®¬n, lỴ loi, khỉ së.
> một tiếng than thân đầy lệ và nhiều ai oán > tất cả khắc hoạ những hoàn
cảnh ngang trái mà cò gặp phải và sự gieo neo, khó nhọc, cay đắng của cò.
- HS: nớc non >< một mình. Lên thác >< xuống ghềnh cao cạn >< bể đầy
thác ghềnh >< thân cò
vất vả, gian nan >< nhỏ bé, yếu đuối; cố gắng rủi ro, bất hạnh.
- HS nghe

- Ai - đại từ phiếm chỉ > ám chỉ, tố cáo bọn thống trị đã gây ra cảnh ngang
trái, loạn lạc, chà đạp lên cuộc đời ngời nông dân.
- Điệp từ cho nh tiếng nấc, lời nguyền, đay nghiến tội ác của bọn vua quan
thống trị.
- 3 tính từ đầy, cạn, gầy làm cho tiếng hát than thân càng não nùng ám ảnh.
- Lời than thân, trách phận của ngời nông dân trong XH cũ. đó là cuộc đời long
đong, lận đận, cay đắng của họ.
- Qua đó tố cáo tội ác của bọn thống trị.
- Hình ảnh ẩn dụ và những từ ngữ đối lập.
Hóa ra bao ngang trái, gieo neo bao vất vả cực nhọc lúc "ao cạn" khi "bể đầy"
mà ngời lao động phải chịu đựng đó chính là xã hội bất công ấy tạo nên và còn
bao nỗi khổ nữa đợc nói đến trong bài 2.
Bài 2: Bài 2 là lời ngời lao động thơng cho thân phận của những ngời khốn khổ
và cũng là của chính mình.
- Là tiếng than biểu hiện sự thơng cảm, xót xa ở mức độ cao.
- Từ thơng thay đợc lặp lại 4 lần: Nhấn mạnh mối thơng cảm xót xa cho
cuộc đời cay đắng của ngời lao động. Hơn nữa nó minh chứng cho nỗi khổ d-
ờng nh chồng chất, nhiều bề của họ.
- Là lời ngời LĐ thơng cho thân phận của những ngời khốn khổ và cũng là của
chính mình trong XH cũ.
- Là tiếng than biểu hiện sự thơng cảm, xót xa ở mức độ cao.
- Tô đậm mối thơng cảm, xót xa cho cuộc đời cay đắng nhiều bề của ngời dân
- ẩn dụ:
- Hình ảnh ẩn dụ.
+ Con tằm: bị bóc lột sức lao động.
+ Con kiến: chăm chỉ vất vả mà vẫn nghèo.
+ Con hạc: cuộc đời mịt mờ, phiêu bạt.
+ Con cuốc: Nỗi oan trái không ai hiểu.
Nỗi khổ nhiều bề dồn nén, kết tụ.

- Con tằm, lũ kiến là những thân phận nhỏ bé sống âm thầm dới đáy XH cũ,
suốt đời nghèo khó, dù có làm lụng vất vả, lần hồi
- Hạc, cuốc: cuộc đời phiêu bạt, lận đận, thấp cổ bé họng, khổ đau oan trái,
vô vọng của ngời lao động.
- Tiếng than về cuộc đời nghèo khó, lần hồi, tuyệt vọng, đau khổ của ngời lao
động trong XH cũ.
- Bài ca dao có giá trị phản kháng và tố cáo sâu sắc, mạnh mẽ
Bài 3:
- Những bài ca dao thuộc chủ đề than thân mở đầu bằng "thân em" thờng nói
về thân phận, nỗi khổ đau của ngời phụ nữ trong xã hội cũ. Nỗi khổ lớn nhất
là số phận bị phụ thuộc, không đợc quyền quyết định.
+ Thân em nh giếng giữa đàng
Ngời thanh rửa mặt, ngời phàm rửa chân
+ Thân em nh hạt ma sa
+ Thân em nh tấm lụa đào
- Điểm giống về nghệ thuật.
+ Mở đầu bằng cụm "Thân em" chỉ thân phận tội nghiệp đắng cay, gợi sự
đồng cảm sâu sắc.
+ Sử dụng hình ảnh so sánh miêu tả chi tiết cụ thể thân phận và nỗi khổ của
ngời lao động.
- Trái bần: là sự nghèo khó, đắng cay
- Trái bần trôi: số phận chìm nổi, lênh đênh, vô định.
- Tên gọi của trái cây - "bần" song dễ gợi liên tởng đến thân phận nghèo khó.
Ca dao dân ca Nam Bộ thờng nhắc đến (trái) bần, mù u, sầu riêng nh-
sự gợi nghĩ đến cuộc đời, thân phận đau khổ đắng cay - phản ánh tính địa ph-
ơng trong ca dao).
- Câu thứ 2 của bài nói rõ hơn nỗi khổ mà ngời phụ nữ phải chịu đựng: Đó
là phận chìm nổi, lênh đênh vô định trong xã hội phong kiến giống nh trái bần
bé mọn bị "gió dập sóng dồn" xô đẩy, quăng quật trên sông nớc mênh mông
không biết nơi bến bờ nào dừng lại.

- Diễn tả xúc động, chân thực cuộc đời, thân phận nhỏ bé, đắng cay của ngời
phụ nữ xa. Họ không có quyền quyết định cuộc đời, phải lệ thuộc vào hoàn
cảnh và có thể bị nhấn chìm
+ Đều diễn tả cuộc đời thân phận con ngời trong XH cũ: Than thân và phản
kháng.
+ Thể thơ lục bát, hình ảnh so sánh truyền thống.
- Những câu hát than thân có số lợng lớn và rất tiêu biểu trong kho tàng ca dao,
dân ca Việt Nam. Những câu hát đó thờng dùng các sự vật, con vật gần gũi, nhỏ
bé, đáng thơng làm hình ảnh biểu tợng, ẩn dụ, so sánh để diễn tả tâm trạng, thân
phận con ngời. Ngoài ý nghĩa than thân, đồng cảm với cuộc đời đau khổ,
đắng cay của ngời lao động, những câu hát này còn có ý nghĩa phản kháng, tố
cáo xã hội phong kiến.
- Đặc điểm về nội dung:
+ Cả ba bài đều diễn tả cuộc đời, thân phận đau khổ của ngời lao động
trong xã hội cũ.
+ Ngoài nội dung than thân còn có ý phản kháng.
- Đặc điểm chung về nghệ thuật:
+ Thể thơ lục bát, âm điệu thơng cảm.
+ H×nh ¶nh so s¸nh Èn dơ trun thèng.
+ Cã h×nh thøc c©u hái tu tõ vµ nh÷ng cơm tõ ®Ỉc trng sư dơng nhiỊu: th-
¬ng thay, th©n em, lªn th¸c xng ghỊnh.


V. NHỮNG CÂU HÁT CHÂM BIẾM
1. Khái niệm ca dao châm biếm:
- Ca dao châm biếm là những câu ca dùng lời lẽ kín đáo, bóng bẩy có yếu
tố gây cười nhằm phê phán chế giễu những thói hư tật xấu đang tồn tại
trong xã hội.
2. Nội dung châm biếm:
- Bộc lộ qua sự phơi bày mâu thuẫn đáng cười giữa nội dung và hình thức;

giữa bản chất và hiện tượng; giữa cái bình thường, tự nhiên với cái ngược
ngạo, trái tự nhiên.
- Đó có thể là những kẻ lừa bòp, giả nhân giả nghóa, khoác lác mà lại tỏ ra
thành thực; dốt nát lại được che đậy dưới vẻ uyên bác…
3. Giá trò, ý nghóa của ca dao châm biếm với đời sống cộng đồng:
- Góp phần phơi bày những cái xấu xa, giả dối, kệch cỡm tồn tại trong
xã hội với mục đích làm cho xã hội trong sạch hơn, tốt đẹp hơn.
- Giúp cho người dân lao động nhận thức thực tế một cách vui vẻ. Đồng thời
nó giúp người lao động giải trí sau những giờ làm việc căng thẳng, mệt mỏi.
4. Các biện pháp nghệ thuật thường sử dụng trong ca dao châm biếm:
- Thủ pháp quen thuộc là phóng đại. Đặc tính của phóng đại là cực tả làm sự
vật, hiện tượng được phản ánh nổi bật hơn.
- Ngoài ra, ca dao châm biếm còn sử dụng một số biện pháp nghệ thuật
khác như: nói lái, nói ngược, ẩn dụ … nhằm gây cười một cách kín đáo.
V – Các bài ca dao châm biếm đã học
Bµi 1:
- Hay tưu hay t¨m → NghiƯn rỵu
- hay níc chÌ ®Ỉc → NghiƯn chÌ
- hay n»m ngđ tra NghiƯn ngđ
- Mong ngµy ma
- ¦íc ®ªm dµi.
- §©y lµ nh÷ng chi tiÕt biÕm häa, cã tÝnh chÊt giƠu cỵt mØa mai bëi lêi giíi thiƯu
®Ĩ cÇu h«n vËy mµ l¹i hiƯn lªn ch©n dung cđa mét con ngêi víi rÊt nhiỊu tËt xÊu
võa rỵu chÌ võa lêi biÕng.
- C¸ch nãi ngỵc: C« m ®µo, lµ Èn dơ tỵng trng cho c« th«n n÷ trỴ ®Đp. Ngêi
xøng ®«i víi c« g¸i ph¶i lµ chµng trai giái giang chø kh«ng thĨ lµ ngêi chó cã
nhiỊu tËt xÊu .
- NghƯ tht ch©m biÕm.
- §iƯp tõ: hay → b¶n chÊt lêi.
- Ch©n dung cđa "chó t«i" "hay tưu hay t¨m": nghiƯn rỵu, nghiƯn chÌ tµu hay

n»m ngđ tra, nghiƯn ngđ "íc nh÷ng ngµy ma", lêi biÕng → nghƯ tht mØa mai,
c¸ch nãi giƠu cỵt, ch©m biÕm.
- §©y lµ mét con ngêi l¾m tËt xÊu lµ h×nh ¶nh ngêi n«ng d©n nghiƯn rỵu chÌ,
thÝch ¨n no ngđ kÜ, lêi biÕng.
- 2 dßng ®Çu võa ®Ĩ b¾t vÇn võa ®Ĩ chn bÞ cho viƯc giíi thiƯu nh©n vËt. §©y lµ
mét h×nh thøc thêng gỈp trong ca dao.
VÝ dơ: Qu¶ cau nho nhá, c¸i vá v©n v©n v©n.
Th©n ai khỉ nh th©n con rïa
Xng s«ng ®éi ®¸ lªn chïa ®éi bia
⇒ Ch©m biÕm h¹ng ngêi lêi biÕng, nghiƯn ngËp.
Bµi 2:
- Lời của thầy bói nói với ngời xem bói khách quan "ghi âm, lời thầy bói,
không đa ra 1 lời bình luận, đánh giá nào nghệ thuật "gậy ông đập lng ông"
có tác dụng gây cời châm biếm sâu sắc.
- Những chuyện hệ trọng về số phận ngời đi xem bói rất quan tâm:
- Giàu-nghèo; cha - mẹ; chồng - con
- HS nghe


- Là kiểu nói dựa, nớc đôi, thầy bói nói rõ ràng khẳng định nh đinh đóng cột
toàn những chuyện hiển nhiên vô nghĩa, ấu trĩ, nực cời.
- Phóng đại cách nói nớc đôi lật tẩy chân dung thầy bói.
- "Tiền buộc dải yếm bo bo trao cho thầy bói đâm lo vào mình"
- Bài ca phê phán, châm biếm những kẻ hành nghề mê tín, dốt nát, lừa bịp, lợi
dụng lòng tin của ngời khác để kiếm tiền. Đồng thời cũng châm biếm những
ngời mê tín mù quáng ít hiểu biết tin vào sự bói toán phản khoa học.
- HS su tầm bài ca về mê tín dị đoan: Chập chập
- Nhại lời thầy bói nói với ngời đi xem bói.
- Nói nớc đôi, nói dựa.
Bản chất lừa bịp.

- Nghệ thuật châm biếm.
- Phóng đại.
- Đả kích, phê phán, châm biếm những kẻ hành nghề mê tín dốt nát, lợi dụng
lòng tin của ngời khác để kiếm tiền, đồng thời phê phán tệ nạn, bói toán nhảm
nhí trong xã hội.
Bài 3:
- Nói về cảnh tợng một đám ma theo lệ cũ. Xuất hiện những nhân vật: Con cò,
cò con, cà cuống, chim ri, chào mào, chim chích.
- Hình ảnh ẩn dụ:
+ Con cò: Ngời nông dân
+ Cà cuống: Những kẻ tai to, mặt lớn
+ Chim ri, chào mào: Lính lệ,
- Chim chích: Mõ làng
- Bài ca dao giống nh truyện ngụ ngôn.
- Từng con vật với những đặc điểm của nó là hình ảnh rất sống động cho từng
loại ngời nội dung châm biếm, phê phán kín đáo, sâu sắc hơn.
- Cảnh tợng trong bài không phù hợp với đám ma. Cảnh đánh chén ăn uống
diễn ra trong cảnh mất mát tang tóc của gia đình ngời chết. Cái chết của con cò
trở thành dịp cho cuộc đánh chén, chia chác vô lối đáng sợ kia.
- Phê phán châm biếm hủ tục ma chay trong xã hội cũ.
Bài 4:
- Bức chân dung biếm hoạ "cậu cai" còn rất trẻ nói ngọt để mơn trớn,
châm biếm.
- Cậu cai đợc vẽ bằng những chi tiết:
+ Nón dấu lông gà gợi vẻ bằng nhắng.
+ Ngón tay đeo nhẫn tính trai lơ, phô trơng.
Cậu cai buông áo em ra
Để em đi chợ kẻo mà chợ tra.
+ áo ngắn đi mợn, quần dài thuê: Sự khoe khoang thảm hại.
=> Chỉ bằng vài nét "điểm chỉ" mà đã lột tả chính xác chân dung , cậu cai: Tính

cách lố lăng, bắng nhắng, phô trơng, trai lơ: thảm hại không chút quyền hành
Điển hình cho lính tráng ngày xa.
Chân dung "cậu cai" đợc vẽ bằng những chi tiết biếm họa. Một con ngời làm
công việc nhà nớc vậy mà hiện lên vừa bắng nhắng phô trơng, vừa nhếch nhác
thảm hại vô cùng thật không phù hợp với công việc của một cậu cai.
- Thái độ mỉa mai, khinh ghét và thơng hại.
- Nghệ thuật châm biếm.
+ Chi tiết tiêu biểu, chọn lọc.
Chế giễu, mỉa mai.
+ Từ ngữ: "Cậu cai" vừa lấy lòng vừa châm chọc.
+ Kiểu câu định nghĩa.
+ Nghệ thuật phóng đại.
: Bốn bài ca dao châm biếm cho thấy tính chất trào lộng dân gian thật sắc sảo,
nhiều vẻ. Những thói h tật xấu, hủ tục mê tín dị đoan, những hiện tợng lố bịch,
những hạng ngời trong xã hội cũ đều bị châm biếm, đả kích. Các ẩn dụ lối
phóng đại, cách nói ngợc là những thủ pháp nghệ thuật châm biếm đợc tác
giả dân gian sáng tạo 1 cách đặc sắc. Tính chiến đấu và phê phán là giá trị đích
thực của những bài ca dao này và đến nay vẫn còn ý nghĩa.
- Những câu hát châm biếm đã thể hiện khá tập trung nét đặc sắc của
nghệ thuật trào lộng dân gian Việt Nam. Qua các hình ảnh ẩn dụ, tợng trng,
biện pháp nói ngợc và phóng đại những câu hát châm biếm ấy đã phơi bày
các sự việc mâu thuẫn, phê phán thói h tật xấu của những hạng ngời
và sự việc đáng cời trong xã hội.

Ôn tập văn biểu cảm về tác phẩm văn học
I-MC TIấU CN T
1 Kin thc:
- Nm c nhng kin thc c bn ca s kt hp gia cỏc yu
t t s v miờu t trong vn biu cm.
- Xem li cỏc bi: tỡm hiu chung v vn biu cm: c im ca vn
bn biu cm: vn biu cm v cỏc bi vn biu cm: luyn tp cỏch
lm vn bn biu;
- Nhn bit v s dng s kt hp an xen gia cỏc yu t t s, miờu

t trong vn biu cm.
2- K nng:
- Rốn k nng thc hnh v phỏt biu cm ngh v tỏc phm vn hc.
3- Thỏi :
- Bi dng lũng yờu quờ hng, gia ỡnh.
- Giỏo dc t tng, lũng yờu nc, cú ý thc hc tp, rốn luyn
vit on vn.
II- CHUN B :
GIO VIấN:Tham kho sgk, sgv v mt s ti liu cú liờn quan.
HC SINH: Son theo s hng dn ca gv.
III- TIEN TRèNH TO CHệC CAC HOT NG DY HC:
1.Kiểm tra bài cũ
2.Bài mới
Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt


? Thế nào là PBCNVTP văn
học
? Nhăc lại những yêu cầu
của một dàn ý bài văn phát
biểu cảm nghĩ về một tác
phẩm văn học
HS trình bày, nhân
xét
Tiết 1+2
I- ễn tp lí thuyết.
- Phỏt biu cm ngh v mt tỏc phm vn hc l trỡnh by
nhng cm xỳc, tng tng, liờn tng, suy ngm ca
bn thõn v ni dung v hỡnh thc tỏc phm ú.
- lm c bi vn phỏt biu cm ngh v tỏc phm

vn hc, trc tiờn phi xỏc nh c cm xỳc, suy
ngh ca mỡnh v tỏc phm ú.








? Đọc yêu cầu của bài tập


? Tim hiểu đề, lập ý , lập
dàn ý cho đề văn PBCN của
em về bài ca dao
- HS thảo luận nhóm, viết
nháp, trinnh bày , nhận xét
bổ sung và hoàn chỉnh
- GV chuẩn xác kiến thức

- Nhng cm ngh y cú th l cm ngh v cnh
v ngi ; cm ngh v v p ngụn t; cm
ngh v t tng ca tỏc phm.
II- Luyn tp:
Lập dàn ý cho các đề văn sau
1. Cảm nghĩ của em về bài ca dao:
" Công cha nh núi ngất trời

Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi.
c. MB
Giới thiệu bài ca dao thuộc chủ đề tình cảm gia đình,
nội dung cơ bản của bài ca dao
Tình cảm yêu mến đối với bài ca dao
d. TB
- Hai câu đầu
Công cha nghĩa mẹ đợc so sánh với núi ngất trời, nớc

ngoài biển Đông tạo 2 hình ảnh cụ thể, vừa hình tợng vừa
ca ngợi công cha nghĩa mẹ với tất cả tình yêu sâu nặng.
Câu ca dao nhắc mỗi chúng ta nhìn lên núi cao, trời
rộng, nhìn ra biển đông hãy suy ngẫm về công cha nghĩa
mẹ.
- Câu 3 một lần nữa nhấn mạnh công cha nghĩa mẹ qua
hình ảnh ẩn dụ tợng trng " núi cao, biển rộng mênh mông"
+ Câu 4: Tác giả dân gian sử dụng cụm từ Hán Việt "
Cù lao chín chữ" để nói công lao to lớn của cha mẹ sinh
thành, nuôi dỡng, dạy bảo vất vả khó nhọc nhiều bề.


? Lập dàn ý cho đề văn sau:
Phát biểu cảm nghĩ của em
về bài ca dao " Đờng
vô xứ Huế quanh quanh"
- HS thảo luận nhóm, viết
nháp, trình bày , nhận xét
bổ sung và hoàn chỉnh
- GV chuẩn xác kiến thức

HS: Luyện tập viết thành
bài văn hoàn chỉnh đề 1
HS: trình bày bài làm trớc
lớp
GV: nhận xét và đánh
giá chung
Vì vậy con cái phải " Ghi lòng" tạc dạ. Biết hiếu thảo
+ Hai tiếng "con ơi " với dấu chấm than là tiếng gọi thân
thơng thấm thía lắng sâu vào lòng ngời đọc.
c) KB
+ Bài ca dao là bài học về đạo làm con vô cùng sâu sa,
thấm thía
2. Trình bày cảm nghĩ của em về bài ca dao:
" Đờng vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nớc biếc nh tranh hoạ đồ"
Ai vô xứ Huế thì vô "
c. MB: Giới thiệu bài ca dao thuộc chủ đề tình yêu quê
hơng đất nớc con ngời. Niềm tự hào của ngời dân xứ

Huế khi nói về quê hơng mình
d. TB
- Cả bài ca dao nói về cảnh đẹp xứ Huế.
+ C1: Nói về con đờng dài từ Bắc vào Trung hai chữ
quanh quanh gợi tả sự uốn lợn, khúc khuỷu
+ Câu 2: Nêu ấn tợng khái quát về cảnh sắc thiên
nhiên trên đờng vô xứ Huế " Non xanh nớc biếc" vừa
là thành ngữ vừa là hình ảnh rất đẹp có màu xanh bất tận
của non, có màu biếc mê hồn của nớc. Đó là cảnh sông
núi tráng lệ hùng vĩ, trữ tình.
+ Non xanh nớc biếc đợc so sánh nh tranh hoạ đồ gợi
trong lòng ngời niềm tự hào về giang sơn gấm vóc
về quê hơng đất nớc xinh đẹp mến yêu.
+ Câu cuối : Là lời chào chân tình, một tiếng lòng vẫy
gọi vô xứ Huế là đến với một miền quê đẹp đáng yêu "
Non xanh nớc đồ"
c) KB
+ Bài ca dao là viên ngọc trong kho tàng ca dao là bài ca
về tình yêu và niềm tự hào quê hơng đất nớc.
Tiết 2+ 3
Viết bài văn hoàn chỉnh

3. Củng cố và HDVN
- Nhăc lại các bớc làm bài văn PBCNVTPVH
- Dàn ý của bài văn đảm bảo những yêu cầu gì?
- Viết thành bài văn hoàn chỉnh đề 2