Một số phương pháp dạy tốt môn sinh học lớp 8

Sáng kiến kinh nghiệm Lê Thò Thuỷ
I. PHẦN CHUNG :
- Tên sáng kiến kinh nghiệm : Một số PP dạy tốt mơn sinh học lớp 8.
- Họ và tên người viết : Lê Thị Thủy.
- Chức vụ : Tổ trưởng tổ sinh hố.
- Đơn vị : Trường THCS Trương Cơng Định, Huyện Tân Thành, Tỉnh
Bà Rịa – Vũng Tàu.
II. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp Cơng nghiệp hố, Hiện đại hố cần
giáo dục thế hệ trẻ trở thành những con người “Năng động sáng tạo – Có
năng lực giải quyết vấn đề” Những con người tự tin có trách nhiệm, có
những hành động phù hợp với giá trị nhân văn và cơng bằng xã hội. Cần
thực hiện giảng dạy trên lớp với nhiều phương pháp phù hợp phát huy
tính tích cực chủ động của học sinh.
Qua nhiều năm giảng dạy chương trình sinh học 9 về vấn đề : Giải
phẩu sinh lý người. Trong năm học chương trình giải phẫu sinh lý người
được thực hiện ở lớp 8 . Đây là một chương trình giúp các em hiểu sâu
về 1 động vật cao nhất trên bậc thang tiến hóa – Đó là con người, về
những điều bí ẩn trong bản thân các em. Khi đã hiểu rõ, nắm chắc các
kiến thức đó các em sẽ có cơ sở áp dụng các biện pháp vệ sinh, rèn luyện
thân thể khỏe mạnh, tạo điều kiện cho hoạt động học tập và lao động có
hiệu suất và chất lượng.
Làm thế nào để các em tiếp thu bài ngay trên lớp, hiểu sâu về kiến
thức đòi hỏi người GV phải có nhiều phương pháp giảng dạy để giúp các
em học tập năng động thoải mái sáng tạo, phát huy trí thơng minh của các
em. Đó là lý do tơi muốn trao đổi với các bạn đồng nghiệp kinh nghiệm
“Phương pháp dạy tốt mơn sinh học lớp 8”
III. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI :
Trong chương trình SGK lớp 8 có 2 nội dung chính đó là phần lý
thuyết và phần thực hành. Dù là dạy có lý thuyết hay thực hành thì chúng
ta cần xác định rõ mục tiêu của bài học :

- Về kiến thức : Cần nắm những kiến thức cơ bản nào?
- Về kỹ năng : Cần rèn luyện kỹ năng gì?
- Về thái độ : GD học sinh về thái độ … -> tìm ra biện pháp thực hiện.
Sau khi đã xác định được mục tiêu của bài ta thấy cần áp dụng những
phương pháp nào cho phù hợp. Tuỳ theo mỗi bài dạy có những phương
TÊN ĐỀ TÀI : PHƯƠNG PHÁP DẠY TỐT MƠN SINH HỌC LỚP 8
Saựng kieỏn kinh nghieọm Leõ Thũ Thuyỷ
phỏp khỏc nhau ỏp dng mi lp khỏc nhau. Tuy vy nhng chng
trỡnh lp 8 nhng phng phỏp tụi cho l phự hp cú th ỏp dng c
ging dy t hiu qa, ú l :
1. Quan sỏt mu vt, mụ hỡnh, bng hỡnh, tranh nh.
2. Phng phỏp phỏt huy tớnh tớch cc ca hc sinh.
3. Phng phỏp hot ng nhúm : Phỏt huy tớnh ch ng tỡm tũi
ca hc sinh.
4. Phng phỏp kim tra ỏnh giỏ.
Trong mt gi hc ỏp dng nhiu phng phỏp t hiu qu cao
nht, cn phi hp ng b gia cỏc phng phỏp vi nhau hc sinh
nm chc kin thc ngay ti lp bng cỏc kin thc mỡnh t tỡm tũi v
cựng nhúm xõy dng lờn, ch khụng phi l kin thc m thy cụ truyn
th cho mỡnh. Trong ti ny phng phỏp ch yu tụi mun cựng ng
nghip chỳng ta quan tõm n ú l : phng phỏp phỏt huy tớnh tớch cc,
ch ng tỡm tũi kin thc ca hc sinh qua nhng mu vt hỡnh nh, mụ
hỡnh, bng hỡnh c th cỏc em t xỏc nh c.
IV. NI DUNG CA TI :
gúp phn thc hin mc tiờu giỏo dc, o to hc sinh thnh
nhng con ngi nng ng, c lp v sỏng to, tip thu c nhng tri
thc khoa hc, k thut hin i, bit vn dng tỡm ra cỏc gii phỏp hp lớ
cho nhng vn trong cuc sng ca bn thõn v xó hi. Thỡ vic ging
dy hc sinh thc hin nhng kin thc ó hc vo thc t l iu thy cụ
mong mun.

Vi ni dung hc tp ca mụn sinh hc 8 cha ng c mt kho tng
kin thc sinh ng v phong phỳ, hp dn, d kớch thớch tớnh tũ mũ ham
hiu bit ca hc sinh, tao iu kin cho vic hỡnh thnh ng c, nhu
cu nhn thc cng nh hng thỳ hc tp ca hc sinh. Sinh hc l mụn
khoa hc thc nghim, tri thc sinh hc ch yu c hỡnh thnh bng
cỏc phng phỏp quan sỏt, mụ t thc nghim, thc hnh. Mun thc
hin cỏc bi hc trờn lp Giỏo viờn phi l ngi hng dn cỏc em ch
ng trong gi hc. Qua thc t hin nay t mt gi dy tt l c mt
vn m mi thy cụ chỳng ta cn quan tõm : Cú nhng gi dy rt
thnh cụng, cú nhng gi dy cha t c mc ớch. Vỡ nhng c s
trờn õy tụi mun trao i vi cỏc bn tỡm ra nhng phng phỏp ti u
nht cỏc gi dy t kt qu cao nht.
TấN TI : PHNG PHP DY TT MễN SINH HC LP 8
Sáng kiến kinh nghiệm Lê Thò Thuỷ
1. Hướng dẫn học sinh quan sát : Mẫu vật, sơ đồ, hình ảnh động trên
màn hình, tranh ảnh, thí nghiệm.
Trong các giờ lên lớp những bài dạy nào có mẫu vật thật là tốt vì học
về cơ thể con người có thể lấy các mẫu vật ở động vật để thay thế.
Ví dụ : Dạy bài tiêu hố ở dạ dày .
Giáo viên có thể lấy dạ dày lợn để cho học sinh quan sát:

Cấu tạo ngồi :
+ Hình túi, 2 đầu, dạ dày phần trên nối với thực quản bằng tâm vị,
phần dưới ruột non bằng mơn vị.
+ Thành dạ dày

Cấu tạo trong :
+ Quan sát mặt trong : Lớp niêm mạc và tuyến dịch vị
Với những bài dạy khơng có mẫu vật thật để quan sát –quan sát trên
mơ hình động (Giáo viên điền từ) Giáo viên cho học sinh có đủ thời gian

để quan sát. Có thể đưa ra u cầu trước hoặc cho học sinh quan sát xong
mới đưa u cầu.
Ví dụ : Dạy bài Tim và mạch máu.
u cầu cho học sinh quan sát hoạt động của tim (các van tim) các cơ
tim cử động .
2. Phương pháp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tìm tòi
kiến thức của học sinh.
Sau khi học sinh đã quan sát cụ thể một mẫu vật, sơ đồ, hình ảnh …
nào đó hoặc các kiến thức đã qua thực tế - Giáo viên cần phát huy tối đa
hoạt động tư duy tích cực của học sinh bằng các tình huống để các em dự
đốn nên giả thuyết tranh luận giữ những ý kiến trái ngược…
Ví dụ : Quan sát cấu tạo của tim. Nơi máu được bơm tới từ các ngăn tim,
giáo viên nên đưa ra các tình huống. :
+ Em dự đốn xem, ngăn tim nào có thành cơ tim dày nhất? Ngăn tim
nào có thành cơ mỏng nhất? Tại sao lại có cơ tim như vậy?
+ Em thử đốn xem giữa các ngăn tim và giữa tim với các mạch máu
phải có cấu tạo như thế nào để máu chỉ chảy theo một chiều?
3. Phương pháp hoạt động nhóm :
Với những câu hỏi khó; những tình huống chưa giải quyết, cá nhân
các em có thể đưa ra ý kiến thảo luận trong nhóm để thống nhất ý kiến.
Hoạt động nhóm là hoạt động đòi hỏi tính tự giác của học sinh rất cao,em
nào cũng được đưa ra ý kiến của mình. Nhưng hoạt động này đơi khi
khơng hiệu quả vì giáo viên chưa đi sâu đi sát đến từng nhóm và hướng
TÊN ĐỀ TÀI : PHƯƠNG PHÁP DẠY TỐT MƠN SINH HỌC LỚP 8
Sáng kiến kinh nghiệm Lê Thò Thuỷ
dẫn các nhóm hoạt động chưa cụ thể. Đây là một hoạt động mà người
giáo viên thực hiện chưa tốt. Có giáo viên để các nhóm hoạt động, ít để ý
đến các em, có nhóm các em gây ồn ào mất trật tự, có nhóm chỉ có một
vài em làm việc còn lại một số các em khác khơng chú ý .
Để hoạt động nhóm đạt hiệu quả trước hết giáo viên phải đưa ra

những u cầu rõ ràng cần thảo luận những câu hỏi nào? (Chú ý những
câu hỏi khó mới cần đưa ra thảo luận) Thời gian qui định là bao lâu? Mỗi
nhóm báo cáo xong cần có nhận xét đánh giá (khen, nhắc nhở) Một điều
giáo viên cần chú ý đó là theo dõi sự hoạt động của các nhóm - Mỗi
nhóm sẽ cử một nhóm trưởng chỉ đạo các bạn trong nhóm hoạt động và
một thư ký ghi ý kiến của các bạn trong nhóm.
4. Phương pháp kiểm tra đánh giá :
Đây là một hoạt động nhằm đánh giá kết quả hoạt động của nhóm, của
cá nhân thơng qua hệ thống câu hỏi trắc nghiệm (Đúng, sai – lựa chọn
câu đúng). Bài tập điền từ phù hợp v2o chỗ trống bằng các phiếu học tập,
trò chơi, nhận biết mơ hình…
Ví dụ : Khi dạy bài học Phản xạ khơng điều kiện và phản xạ có điều
kiện; giáo viên dùng phiếu học tập đánh dấu X vào các cột tương ứng :
STT Nội dung PX khơng điều kiện PX có điều kiện
01 Đi nắng, mặt đỏ gay, mồ hơi vã ra
02 Nhìn thấy me chua→tiết nước bọt
03 Lạnh tác động vào da→nổi da gà
04 Nghe 6 tiếng trống→chạy vào lớp
Sau khi học sinh hồn thành gíáo viên nên có ngay đáp án → đánh giá
khen ngợi kịp thời và sửa sai cho học sinh.
V . NHỮNG ỨNG DỤNG THỰC TẾ :
1/ Hiện trạng trước khi thể nghiệm phương pháp này :
Trước đây khi chưa thực hiện đồng bộ kết hợp nhiều phương pháp dạt
trên lớp. Kết quả học tập chưa cao. Phần lớn giáo viên chưa chú trọng
khâu chuẩn bị : Soạn bài, các mẫu vật, mơ hình, sơ đồ nhất là các hình
động trên máy tính. … nên kết quả của một giờ lên lớp chứa cao. Qua
những năm tháng giảng dạy tơi thấy : Nếu chỉ sử dụng các phương pháp
giảng dạy đơn thuần – giáo viên hướng dẫn các em quan sát mà khơng đi
sâu vào phương pháp hướng dẫn các em cách quan sát sử dụng mẫu vật
TÊN ĐỀ TÀI : PHƯƠNG PHÁP DẠY TỐT MƠN SINH HỌC LỚP 8

Sáng kiến kinh nghiệm Lê Thò Thuỷ
thật, mơ hình thì các em chỉ như cái máy nhớ rồi lại qn khơng khắc sâu
được kiến thức cho các em .
2/ Q trình thể nghiệm (Thực nghiệm ) :
Để thực hiện tốt một giờ dạy đạt kết quả thì việc đầu tiên là khâu thiết
kế một bài dạy (Các bước lên lớp)
Tơi đã áp dụng kết hợp nhiều phương pháp để giảng dạy bài “Vận
chuyển máu qua hệ mạch – Vệ sinh hệ tuần hồn” và bài dạy đã thành
cơng trong hội giảng cấp Tỉnh vừa qua.
Với bài dạy này : Về mục tiêu cần xác định :
1. Kiến thức :
- Trình bày được cơ chế vận chuyển máu qua hệ mạch.
- Chỉ ra được các tác nhân gây hại cũng như các biện pháp phòng tránh
và rèn luyện hệ tim mạch .
2. Kỹ năng :
- Rèn kỹ năng thu thập thơng tin từ tranh hình.
- Tư duy khai qt hố.
- Vận dụng kiến thức vào thực tế.
3. Thái độ :
- Giáo dục ý thức phòng tránh các tác nhângây hại và ý thức rèn luyện
tim mạch.
Sau khi xác định rõ mục tiêu của bài thì khâu chuẩn bị đồ dùng dạy
học và phương pháp dạy cho phù hợp từng phần.
Ví dụ : Phần I : Sự vận chuyển máu qua hệ mạch
+ Cho học sinh quan sát cấu tạo trong của tim (Hình 7 : 4) SGK.
+ Quan sát mơ hình động :
 Sự vận chuyển máu qua hệ mạch.
 Sự co dãn của thành mạch.
 Vai trò của các van và cơ bắp quanh thành mạch trong
sự vận chuyển máu qua tĩnh mạch.

 Quan sát thảo luận nhóm. Rút ra kết luận …
Bằng sự kết hợp đồng bộ giữ phương pháp quan sát – Thảo luận –
Kiểm tra đánh giá giờ học đã thật sự thu hút học sinh.
V. KẾT LUẬN :
Qua những giờ dạy được chuẩn bị đầy đủ, thao tác chính xác giúp các
em nắm các bài lý thuyết sâu hơn áp dụng trong đời sống hằng ngày, nhất
là học sinh ở lứa tuổi dây thì, các em áp dụng những kiến thức sinh học
trong chương trình lớp 8 để giải thích một số đặc điểm sinh lý của cơ thể
TÊN ĐỀ TÀI : PHƯƠNG PHÁP DẠY TỐT MƠN SINH HỌC LỚP 8
Saựng kieỏn kinh nghieọm Leõ Thũ Thuyỷ
ngi , ỏp dng nhng hiu bit v c th ngi cú bin phỏp phũng
trỏnh nhm bo v, rốn luyn sc khe cho bn thõn. Trong tỡnh hỡnh
hin nay hc sinh b cn th nhiu, hc xong phn v sinh mt bng kin
thc hiu c cỏc nguyờn nhõn, triu chng ca bnh ny, cỏc em s
ra cỏc bin phỏp phũng trỏnh.
Trong ti ny tụi mun trao i vi cỏc bn ng nghip nhng suy
ngh ca tụi v mt s phng phỏp ging dy ỏp dng tt trong
chng trỡnh dy sinh hc lp 8 t hiu qu cao. Tụi rt mong c s
gúp ý ca cỏc bn ng nghip chỳng ta cựng xõy dng nờn mt hỡnh
thc dy mụn sinh hc 8 th no cho hay nht, t kt qu cao nht.
Thỏng 5 nm 2005.
Ngi vit
Lờ Th Thy
TấN TI : PHNG PHP DY TT MễN SINH HC LP 8