Hỗ trợ khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam vượt qua thời kỳ suy thoái kinh tế ( Chuyên đề tốt nghiệp TP.HCM Trường Đại Học Kinh Tế )

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
KHOA KINH T PHÁT TRIN



KHÓA LUN TT NGHIP

H TR KHU VC DOANH NGHIP VA VÀ NH
 VIT NAM VT QUA THI K SUY THOÁI KINH T



GVHD: NGUYN XUÂN LÂM
SV: BÙI TH THÙY LINH
LP: PT01 KHÓA: K35
MSSV: 31091020916
H: I HC CHÍNH QUY


Tp. H Chí Minh, tháng 04 nm 2013
i

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan khóa lun “H tr khu vc doanh nghip va và nh  Vit Nam
vt qua thi k suy thoái kinh t” là công trình nghiên cu ca tôi và hoàn toàn do
tôi thc hin.
Các s liu đc s dng trong khóa lun này đc thu thp mt cách trung thc và
chính xác, các trích dn đu đc dn ngun rõ ràng. Các kt qu nghiên cu trình bày

trong khóa lun này đu đc đúc kt t quá trình nghiên cu ca tôi và không sao
chép t bt k công trình nghiên cu khoa hc nào khác.
Khóa lun này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh t
Thành ph H Chí Minh hay đn v thc tp là Công ty CP u t và Phát trin Công
nghip Bo Th.

Thành ph H Chí Minh, ngày 31 tháng 03 nm 2013

Bùi Th Thùy Linh
ii

LI CM N

Trc ht, em xin gi li cm n sâu sc đn Thy Nguyn Xuân Lâm là ngi đã tn
tình hng dn, giúp đ em v kin thc và phng pháp trong sut quá trình vit khóa
lun tt nghip va qua.
En xin chân thành gi li cm n đn các quý Thy, Cô trong khoa Kinh t phát trin,
Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh đã tn tình truyn dy kin thc trong
nhng nm qua. Nhng kin thc tip thu đc trong quá trình hc không ch là nn
tng cho quá trình nghiên cu khóa lun mà còn là hành trang quý báu đ giúp em
vng tin bc chân vào đi.
Em xin chân thành gi li cm n đn Ban lãnh đo cùng toàn th cô, chú, anh ch
đang làm vic ti Công ty C phn u t và Phát trin Công nghip Bo Th đã giúp
đ, dy bo và to mi điu kin thun li cho em hoàn thành đ tài tt nghip.
Cui cùng em xin kính chúc quý Thy, Cô di dào sc khe và thành công trong s
nghip cao quý. Kính chúc Công ty C phn u t và Phát trin Công nghip Bo
Th ngày càng phát trin vng mnh.
Trân trng kính cm n!
SV: Bùi Th Thùy Linh

iii

NHN XÉT CA N V THC TP

iv
NHN XÉT CA GIÁO VIÊN HNG DN




















v

TÓM TT

Không ch riêng vi mt quc gia đang phát trin nh Vit Nam mà đi vi tt c các
quc gia trên th gii, s thnh vng kinh t có quan h mt thit vi s phát trin bn
vng ca khu vc doanh nghip va và nh. Nghiên cu này tp trung phân tích vn đ
h tr các doanh nghip va và nh  Vit Nam vt qua thi k suy thoái kinh t. S
dng các phng pháp phân tích – tng hp, đi chiu – so sánh và phân tích thng kê
mô t, nghiên cu này phân tích và đánh giá nhng tác đng mà suy thoái kinh t gây
ra đi vi khu vc doanh nghip va và nh  Vit Nam trong giai đon 2008-2013.
Trên c s đó, nghiên cu này nhn din nhng khó khn, tr ngi mà khu vc doanh
nghip va và nh đang phi đi mt là: (i) khó tip cn vn và lãi sut tín dng cao,
không n đnh (ii) th trng b thu hp (iii) gánh nng hành chính, lut l (iv) nng lc
cnh tranh yu. S phân tích nhng khó khn và tr ngi, kt hp vi vic đúc kt
nhng bài hc kinh nghim t các quc gia khác, là cn c đ nghiên cu này đ xut
nhng gii pháp h tr khu vc doanh nghip va và nh ca Vit Nam vt qua thi
k nn kinh t suy thoái.
T khóa: Doanh nghip va và nh, suy thoái kinh t, s h tr, Vit Nam
vi

DOANH MC CÁC CH VIT TT

BIDICO Công ty C phn u t và Phát trin Công nghip Bo Th
DNV&N Doanh nghip va và nh
VINASME Hip hi Doanh nghip Va và Nh Vit Nam
CIEM Vin Nghiên cu Qun lý Kinh t Trung ng
GDP Tng sn phm ni đa
GSO Tng cc Thng kê
NHNN Ngân hàng Nhà nc
NHTM Ngân hàng Thng mi

SMEs Small and Medium enterprises
SMESTAC Cc Phát trin Doanh nghip Nh và Va
WBC Hi đng Doanh nghip Th gii













vii

DANH MC BNG

Bng 1.1 Tiêu chí phân loi DNV&N
Bng 3.1 Nhng khó khn và tr ngi ln nht ca các DNV&N


DANH MC HÌNH V

Hình 3.1 S lng các DNV&N, 2006-2012
Hình 3.2 Doanh thu và li nhun sau thu ca BIDICO, 2008-2012
Hình 3.4 Kh nng thanh toán ca BIDICO, 2008-2012
Hình 3.6 Bin đng tài sn và vn tài tr ngoi sinh ca BIDICO, 2008-2012

Hình 3.7 Giá tr s sách ca BIDICO, 2008-2012


DANH MC HP

Hp 3.1 Bài hc kinh nghim ca BIDICO


DANH MC CÁC PH LC

Ph lc 1 nh hng và k hoch ca BIDICO trong nm 2013
Ph lc 2 K hoch kinh doanh ca BIDICO trong nm 2013–2017
Ph lc 3 Chin lc phát trin dài hn ca BIDICO

viii
MC LC

CHNG 1 GII THIU 1
1.1. t vn đ 1
1.2. Mc tiêu, phm vi và ý ngha ca nghiên cu 1
1.3. Câu hi nghiên cu 2
1.4. Phng pháp nghiên cu 2
1.5. Cu trúc nghiên cu 3
CHNG 2 C S LÍ THUYT 4
2.1. Khái quát chung v DNV&N 4
2.1.1 Khái nim v DNV&N 4
2.1.2. Tiêu thc xác đnh DNV&N 5
2.2. Vai trò ca DNV&N trong mt nn kinh t 6
2.2.1. DNV&N giúp huy đng và s dng các ngun lc đa phng 6
2.2.2. DNV&N gi vai trò quan trng trong to vic làm và thu nhp 7

2.2.3. DNV&N làm cho nn kinh t nng đng và hiu qu hn 7
2.2.4. DNV&N góp phn chuyn dch c cu, chuyên môn hóa và đa dng hóa 8
2.2.5. DNV&N góp phn duy trì s t do kinh doanh và có kh nng ng bin nhanh
nhy 9
2.2.6. DNV&N tham gia hình thành chui cung ng và công nghip h tr 9
2.2.7. DNV&N vi vai trò là "vn m" các nhà qun lý doanh nghip 10
2.2.8. DNV&N vi vai trò "ngi xây dng xã hi" và "ngi đi mi" 10
2.3. Các kênh tác đng ca suy thoái kinh t đn DNV&N 11
2.3.1 Th trng tiêu th b thu hp 11
2.3.2. Tip cn vn vay khó khn hn 11
2.3.3. Tác đng trái chiu ca chính sách v mô và s suy gim lòng tin 12
ix
CHNG 3 THC TRNG HOT NG CA KHU VC DNV&N  VIT
NAM TRONG GIAI ON 2008-2012 14
3.1. Quá trình phát trin ca khu vc DNV&N  Vit Nam 14
3.2. Thc trng hot đng ca các DNV&N trong giai đon 2008-2013 16
3.2.1. Tình hình hot đng chung ca khu vc DNV&N 16
3.2.3. Tình hình sn xut kinh doanh ca BIDICO 19
3.3. Nhng khó khn và tr ngi mà các DNV&N đang phi đi mt 26
3.3.1. Xét chung cho khu vc DNV&N 26
3.3.2. Trong trng hp ca BIDICO 29
CHNG 4 BÀI HC KINH NGHIM T MT S NC TRÊN TH GII .
30
4.1. Thành lp các qu h tr doanh nghip 30
4.2. H tr tín dng 31
4.3. Chính sách thu 33
4.4. Phát trin th trng trái phiu doanh nghip 34
4.5. Nhn xét và đánh giá chung 34
CHNG 5 KT LUN VÀ GII PHÁP 36
5.1 Kt lun 36

5.2 Gii pháp h tr khu vc DNV&N vt qua suy thoái kinh t 37
5.2.1. Các gii pháp v mô đi vi các c quan qun lý nhà nc 37
5.2.2. Các gii pháp đi vi DNV&N 38
Tài liu tham kho
Ph lc


1
CHNG 1
GII THIU

1.1. T VN 
Các doanh nghip va và nh (DNV&N) tip tc là trung tâm đi vi quá trình phát
trin kinh t – xã hi ca Vit Nam, chim t trng ngày càng tng trong tng trng
kinh t và vic làm. Tính đn ht nm 2012, Vit Nam có khong 615.600 doanh
nghip, trong đó DNV&N chim khong 97% tng s doanh nghip (SMESTAC,
2013). Khu vc DNV&N to ra mt khi lng sn phm chim 45% GDP, s dng
ti 51% lao đng xã hi (GSO, 2013), có vai trò rt quan trng trong vic huy đng các
ngun lc cho đu t phát trin, đóng góp vào ngân sách nhà nc. Do vy, nm bt
đc nhng khó khn và tr ngi mà các DNV&N đang phi đi mt cng nh tim
nng ca nhng doanh nghip này là rt quan trng.
Trong bi cnh tình hình kinh t khó khn kéo dài do cuc khng hong tài chính và
suy thoái kinh t toàn cu k t nm 2008, khu vc DNV&N  Vit Nam thc s phi
chu áp lc rt ln trong vic chp nhn và đng đu vi ri ro. Theo VINASME
(2013), 100% DNV&N đang gp khó khn, trong đó hn 40% DN b đình tr sn xut.
iu này đòi hi phi có nhng gii pháp đng b đ tháo g khó khn, to điu kin
thun li, nâng cao nng lc cnh tranh đ khu vc DNV&N phát trin bn vng. Mt
khác, hn bao gi ht, các DNV&N cng đang tìm kim nhng gii pháp h tr doanh
nghip và bài hc kinh nghim đ tr vng và phát trin. Xut phát t nhu cu cp thit
đó, nghiên cu này đi vào phân tích vn đ h tr khu vc DNV&N  Vit Nam vt

qua thi k suy thoái kinh t.
1.2. MC TIÊU, PHM VI VÀ Ý NGHA CA NGHIÊN CU
Nghiên cu này đc thc hin nhm đt các mc tiêu sau đây:
 Khái quát hoá và h thng hoá c s lý thuyt v các vn đ có liên quan đn
DNV&N và vai trò ca DNV&N trong nn kinh t.
 Thit lp và tho lun các kênh tác đng mà suy thoái kinh t có th gây ra cho
các DNV&N.
 Phân tích và đánh giá thc trng hot đng ca các DNV&N  Vit Nam.
 Nhn din nhng khó khn và tr ngi mà các DNV&N  Vit Nam đang phi
đi mt.
 úc kt kinh nghim h tr DNV&N vt qua khng hong kinh t trên th gii.
2
  xut mt s gii pháp h tr DNV&N vt qua suy thoái kinh t  Vit Nam.
i tng nghiên cu là khu vc DNV&N, thc trng hot đng cng nh nhng khó
khn và tr ngi ca khu vc này. Trong bc tranh chung đó, mt doanh nghip đin
hình thuc khu vc DNV&N – Công ty C phn u t và Phát trin Công nghip Bo
Th (BIDICO) – đc chn làm tình hung c th đ nghiên cu này đi sâu phân tích
và đánh giá. Phm vi nghiên cu là toàn b các DNV&N đang hot đng trên lãnh th
Vit Nam trong giai đon 2008-2013.
Nghiên cu này có nhng đóng góp ý ngha c v mt lý thuyt và thc tin. Th nht,
đây là nghiên cu đu tiên  Vit Nam tho lun mt cách có h thng vai trò ca khu
vc DNV&N trong mt nn kinh t, đc bit là nhng vai trò ‘mi’. Th hai, đây là
mt trong rt ít nghiên cu  Vit Nam không ch nhn din mà còn phân tích các kênh
tác đng ca suy thoái kinh t đn khu vc DNV&N. Th ba, nghiên cu này cung cp
nhng gii pháp hu ích cho thc tin hin nay  Vit Nam. Xét  cp đ v mô,
nghiên cu này giúp các c quan qun lý nhà nc, các nhà hoch đnh chính sách hiu
rõ nhng khó khn, tr ngi mà khu vc DNV&N đang đi mt và rút ra các bài hc
kinh nghim t nhng quc gia khác đ t đó nhanh chóng đa ra các gii pháp phù
hp nhm h tr khu vc này vt qua thi k nn kinh t suy thoái.  cp đ vi mô,
nghiên cu giúp các nhà qun lý doanh nghip nói chung và các nhà qun lý ca

BIDICO nói riêng có đi sách thích hp cho thi gian ti.
1.3. CÂU HI NGHIÊN CU
 đt đc nhng mc tiêu trên, nghiên cu này s n lc tr li các câu hi sau đây:
 Khu vc DNV&N đóng vai trò nh th nào trong mt nn kinh t?
 Suy thoái kinh t tác đng ra sao đn khu vc DNV&N?
 Các DNV&N  Vit Nam đang phi đi mt vi nhng khó khn và tr ngi gì?
 Thc trng hot đng ca các DNV&N  Vit Nam là nh th nào?
 Các nc trên th gii đã làm gì đ giúp khu vc DNV&N vt qua khng
hong?
 Nhng gii pháp đ h tr khu vc DNV&N  Vit Nam vt qua suy thoái kinh
t là gì?
1.4 PHNG PHÁP NGHIÊN CU
Nghiên cu này trc ht xây dng c s lý thuyt v vai trò ca khu vc DNV&N
trong nn kinh t. Sau đó, nghiên cu s phân tích các kênh mà thông qua đó s suy
thoái kinh t – c trong và ngoài nc – có th tác đng đn khu vc DNV&N. Trên c
3
s lý thuyt này, nghiên cu s s dng các phng pháp phân tích – tng hp, đi
chiu – so sánh và phân tích thng kê mô t đ phân tích và đánh giá nhng tác đng
mà khu vc DNV&N  Vit Nam phi hng chu trong giai đon 2008-2013. Mt
đim khác bit trong nghiên cu này là nhng tác đng đó còn đc phân tích và đánh
giá cho mt tình hung là BIDICO, vì th các kt qu nghiên cu không ch có tính
khái quát mà còn có tính c th. Nghiên cu này s dng s liu th cp đc thu thp
và tng hp t nhiu ngun, bao gm: Các cuc kho sát DNV&N, Tng cc Thng
kê, Cc Phát trin Doanh nghip, Hip hi DNV&N. Các báo cáo tài chính và báo cáo
kinh doanh ca BIDICO cng đc s dng đ làm tình hung nghiên cu.
1.5. CU TRÚC CA NGHIÊN CU
Nghiên cu này bao gm 5 chng. Ngoài chng gii thiu, phn còn li ca nghiên
cu đc cu trúc nh sau. Chng 2 xây dng c s lý thuyt đ hiu đc nhng
vn đ liên quan đn khu vc DNV&N. Chng 3 phân tích và đánh giá thc trng
hot đng ca khu vc DNV&N  Vit Nam trong giai đon 2008-2013 nhm nhn

din nhng khó khn và tr ngi mà khu vc này đã và đang phi đi mt. Các bài hc
kinh nghim h tr khu vc DNV&N vt qua khng hong kinh t  mt s nc
trên th gii đc đ cp  Chng 4. Chng 5 kt lun và đ xut mt s gii pháp.











4

CHNG 2
C S LÝ THUYT

Chng 2 tng quan tài liu và thit lp c s lý thuyt cho nghiên cu. Mc 2.1 làm
rõ khái nim v DNV&N và các tiêu thc đ xác đnh loi hình doanh nghip này. Vai
trò ca khu vc DNV&N trong mt nn kinh t đc tho lun  Mc 2.2. Mc 2.3
phân tích các kênh tác đng – v mt lý thuyt – ca khng hong và suy thoái kinh t
đn hot đng ca khu vc DNV&N.
2.1. KHÁI QUÁT CHUNG V DNV&N
2.1.1. Khái nim DNV&N
DNV&N hay SMEs (Small and Medium Enterprises) nói chung là nhng doanh nghip
có s lao đng hay doanh s  di mt mc gii hn nào đó. T vit tt SMEs đc
dùng ph bin  Liên minh Châu Âu và các t chc quc t nh Ngân hàng th gii,
Liên Hip Quc, T chc thng mi th gii. Thut ng SMEs đc s dng nhiu

nht là  M. Các nc thuc Cng đng Châu Âu truyn thng có cách đnh ngha v
SMEs ca riêng h. Ví d nh  c, SMEs đc đnh ngha là nhng doanh nghip
có s lao đng di 500 ngi, trong khi đó  B là 100 ngi. Nhng cho đn nay
Liên minh Châu Âu (EU) đã có khái nim v SMEs chun hóa hn. Theo đó, nhng
doanh nghip có di 50 lao đng đc gi là doanh nghip nh còn nhng doanh
nghip có di 250 lao đng đc gi là nhng doanh nghip va. Ngc li, nhng
doanh nghip  M có s lao đng di 100 ngi đc gi là doanh nghip nh, di
500 ngi là doanh nghip va. Cách đnh ngha v SMEs ca M thì có ý ngha rng
hn ý ngha ni ti ca DNV&N. Và các quc gia Châu Phi cng có cách đnh ngha
riêng và nhng đnh ngha này là khác nhau gia các quc gia. Liên minh Châu Âu thì
dùng đnh ngha v SMEs chun hóa nh trên. S khác nhau v đnh ngha khin cho
vic nghiên cu v DNV&N tr nên khó khn hn.
 Vit Nam, Chính ph đã ban hành Ngh đnh s 90/N-CP ngày 23 tháng 11 nm
2001 v tr giúp và phát trin DNV&N. iu 3 ca Ngh đnh này đã quy đnh c th
v DNV&N nh sau: “Doanh nghip va và nh là c s sn xut kinh doanh đc lp,
đã đng ký kinh doanh lao đng theo pháp lut hin hành, có vn đng ký không quá
10 t đng hoc s lao đng trung bình hng nm không quá 300 ngi”. Cn c vào
tình hình kinh t – xã hi c th ca ngành, đa phng, trong quá trình thc hin các
5
bin pháp, chng trình tr giúp có th linh hot áp dng đng thi hai tiêu chí vn và
lao đng hoc mt trong hai tiêu chí nói trên. DNV&N  Vit Nam có nhng đim
khác so vi DNV&N  các nc.  các nc Châu Âu, doanh nghip có mt vài ngàn
công nhân và nhân viên, quy mô vài chc triu đô la cng đc coi là DNV&N, nhng
có khi không có nhiu công nhân vn đc xem là doanh nghip ln. Chng hn nh
các doanh nghip hot đng trong lnh vc nano, công ngh cao thì không cn thit
phi có đông công nhân.
2.1.2. Tiêu thc xác đnh DNV&N
 xác đnh DNV&N, các quc gia có th cn c vào các tiêu chí nh s lao đng, vn
sn xut, doanh thu, li nhun, giá tr gia tng. Tuy cách đnh ngha v DNV&N  mi
quc gia trên th gii có khác nhau, nhng nói chung các quc gia thng xác đnh

DNV&N theo các tiêu thc chung sau đây (SMESTAC, 2007):
 Quy mô vn nh bé, gp phi nhiu khó khn trong vic tip cn vi ngun vn
chính thc.
 Trình đ khoa hc công ngh, tay ngh lao đng, trình đ qun lý nói chung là
thp so vi các doanh nghip ln.
 Thiu thông tin, th trng nh bé, quan h kinh doanh hn hp.
 Sc cnh tranh ca hàng hóa sn xut ra là thp, khó tiêu th, đ ri ro cao.
 Hot đng phân tán, ri rác khp c nc nên khó h tr.
 Vit Nam, tiêu chí xác đnh DNV&N đc da trên điu kin thc tin ca nc ta
1

và khung kh pháp lut hin hành nhm h tr các doanh nghip này phát trin phù
hp vi chin lc phát trin kinh t – xã hi. Theo đó, vic phân loi DNV&N ca
Vit Nam ch yu da vào hai tiêu chí là lao đng bình quân và s vn đng ký, vì
nhng lý do sau đây:
 Tt c các doanh nghip đu có s liu v hai tiêu thc này.
 Có th xác đnh tiêu thc này  mi cp đ: toàn b nn kinh t, ngành, doanh
nghip.
 Trong điu kin thc trng thng kê v các doanh nghip còn cha đy đ ca
Vit Nam thì hai tiêu chí này ta có th xác đnh chính xác tr s ca chúng.
Trên c s đó, ta có th lng hóa đc tiêu chí phân loi DNV&N đi vi hai lnh
vc ch yu là công nghip và thng mi qua bng di đây.


1
Vit Nam là mt nc có trình đ phát trin kinh t còn thp, nng lc qun lý còn hn ch, th
trng cha phát trin, cha có chun mc đo lng quy mô doanh nghip mt cách chính thc.
6

Bng 2.1. Tiêu chí phân loi DNV&N

Công nghi

p

Thng m

i, d

ch v



DN v

a

DN nh


DN v

a

DN nh


Vn đng ký < 10 t đng < 5 t đng < 5 t đng < 3 t đng
Lao đ


ng th

ng xuyên

< 300 ng

i

< 100 ng

i

< 200 ng

i

< 50 ng

i


Ngun: SMESTAC (2001)
2.2. VAI TRÒ CA KHU VC DNV&N TRONG NN KINH T
Khu vc DNV&N có ý ngha ht sc quan trng đi vi s phát trin kinh t – xã hi
ca các nc trên th gii, dù là nc phát trin hay đang phát trin.
2
Nói đn DNV&N
là nói đn kh nng huy đng và s dng ngun lc ti ch, to vic làm và thu nhp,
b sung tính nng đng và hiu qu, chuyn dch c cu và chuyên môn hóa, duy trì t
do kinh doanh, to ra mng li liên kt, thúc đy tinh thn doanh nhân và sáng to, và

là ngi ‘xây dng’ và ‘đi mi’ trong mt nn kinh t.
2.2.1. DNV&N giúp huy đng và s dng các ngun lc đa phng
Nu nh doanh nghip ln thng đt c s  nhng trung tâm kinh t ca mt quc
gia, thì DNV&N li có mt  khp các đa phng. DNV&N th hin đúng bn cht
ca tên gi, d khi nghip, phát trin rng khp  c thành th và nông thôn. Thông
thng đ thành lp mt DNV&N thì cn s vn đu t ban đu không ln, mt bng
sn xut nh hp, quy mô nhà xng va phi. c đim này làm cho DNV&N phát
trin  khp mi ni,  hu ht các ngành ngh và lnh vc; Nó lp vào khong trng,
thiu vng ca các doanh nghip ln, to điu kin cho nn kinh t khai thác mi tim
nng.
Các DNV&N khai thác và huy đng các ngun lc và tim nng ti ch ca các đa
phng và các ngun tài chính ca dân c trong vùng. Do to ra c hi cho đông đo
dân c ti ch có th tham gia đu t, cho nên DNV&N có hiu qu nht trong vic
huy đng nhng khon tin đang phân tán, nm im trong dân c đ hình thành các


2
Trong hu ht các nn kinh t, DNV&N chim đa s.  EU, DNV&N chim khong 99% và s lao
đng lên đn 65 triu ngi. Trong mt s khu vc kinh t, DNV&N gi vai trò ch đo trong công
cuc ci to và là đng lc phát trin ca nn kinh t. Trên phm vi th gii, DNV&N chim 99% tng
s doanh nghip và đóng góp 40% – 50% GDP.
7
khon vn đu t cho hot đng sn xut kinh doanh. Bên cnh đó, các DNV&N cng
thng khai thác và s dng ngun nguyên vt liu sn có  đa phng.
2.2.2. DNV&N gi vai trò quan trng trong to vic làm và thu nhp
Các DNV&N có s lng ln, phân b rng khp t thành th đn nông thôn, nên mc
dù s lao đng làm vic trong mt doanh nghip không nhiu nhng theo quy lut s
đông đã to ra phn ln vic làm cho xã hi.  Vit Nam, có ti 90% vic làm mi
đc to ra t các DNV&N (GSO, 2012). Mt khác, các DNV&N có kh nng gii
quyt công n vic làm ti ch cho nên đóng góp đáng k vào quá trình phân b thích

hp cho lc lng lao đng.
3
S ln mnh ca các DNV&N làm tng thu nhp ca
ngi lao đng và gim t l tht nghip cho mi đa phng nói riêng và toàn lãnh th
nói chung. Lao đng trong các DNV&N cng có thu nhp cao hn rt nhiu so vi thu
nhp ca lao đng nông nghip (CIEM, 2011).
Khi nn kinh t m rng, mc đ s dng lao đng ca các DNV&N tng gp 6-10
ln, cao hn nhiu so vi các doanh nghip ln (World Bank, 2007). Khi nn kinh t
suy thoái, các doanh nghip ln phi ct gim lao đng đ gim chi phí đn mc có th
tn ti đc vì cu ca th trng thp hn cung. Tuy nhiên, đi vi các DNV&N do
đc tính linh hot, d thích ng vi thay đi ca th trng nên vn có th duy trì hot
đng và thm chí vn có th phát trin. Do đó, các DNV&N vn có nhu cu v lao
đng. Chính vì vy, WBC (2009) cho rng DNV&N là liu thuc cui cùng cha tr
bnh tht nghip khi nn kinh t suy thoái.
2.2.3. DNV&N làm cho nn kinh t nng đng và hiu qu hn
Các công ty ln và các tp đoàn không có đc tính nng đng ca các đn v kinh t
nh hn chúng vì mt nguyên nhân đn gin là quy mô ca chúng quá ln. Vi quy
mô gn nh cùng vi hình thc t chc kinh doanh có s kt hp gia chuyên môn hoá
và đa dng hóa mm do, nên các DNV&N góp phn to ln làm nng đng nn kinh t.
Khi nn kinh t phát trin, to nhiu c hi kinh doanh mi, sc mua tng lên và lng
cu ln hn, các DNV&N rt nhy bén trong vic điu chnh c cu, tng doanh
thu. Nh quy mô kinh doanh gn nh và vn nh, DNV&N có nhiu kh nng thay đi
mt hàng và chuyn hng sn xut nhanh, phù hp vi nhu cu th trng mà ít gây
bin đng ln. Hn na, các DNV&N thng mang tính t hu cao, d dàng ra quyt
đnh đa dng hoá sn phm, k c nhng mt hàng mà các doanh nghip ln không sn


3
Hàng nm, Vit Nam có khong 1,5 triu ngi gia nhp th trng lao đng, ngoài ra s lao đng
nông nghip có nhu cu chuyn sang làm vic trong các ngành phi nông nghip cng không nh.

Chính s xut hin ngày càng nhiu các DNV&N  các thành ph, đa phng, vùng nông thôn, đã
góp phn gii quyt bài toán vic làm cho s lao đng trên.
8
xut ra. iu này rt khó thc hin  các doanh nghip ln khi mun đa dng hoá mt
hàng sn xut.
Vi tính cht nhanh nhy và d dàng bt kp vi nhng thay đi hay bin đng ca th
trng, các DNV&N luôn đóng vai trò đi đu trong mi bin đng ca tin trình – theo
thut ng ca Schumpeter (1942, trích trong Nguyn Xuân Lâm 2013) – đc gi là
‘s đ v sáng to’. Vai trò này ca khu vc DNV&N đc th hin trên c ba phng
din. Th nht, các DNV&N s là môi trng th nghim cho tin trình thay đi. Th
hai, nó s đóng vai trò là nhng bn tho, tích ly đc các kinh nghim đng đu vi
s thay đi cho các doanh nghip ln. Sau khi có bc thay đi thành công, nó s là
mô hình hoàn ho nht cho s thay đi ca các doanh nghip ln, t đó làm bc đm
thay đi và chuyn dch c cu kinh t, thay đi đ phù hp vi tình hình mi và quy
lut kinh t mi. Th ba, loi hình doanh nghip này cng d dàng và nhanh chóng đi
mi thit b, công ngh hin đi.
4
S lng loi hình doanh nghip này gia tng s góp
phn to điu kin đi mi công ngh, thúc đy phát trin ý tng và k nng mi,
thúc đy s đu t gia các nn kinh t trong và ngoài khu vc.
2.2.4. DNV&N góp phn chuyn dch c cu, chuyên môn hóa và đa dng hóa
DNV&N phn ln thuc khu vc kinh t t nhân và hot đng ch yu trong lnh vc
công nghip và dch v. Do đó, s phát trin ca DNV&N góp phn đy nhanh chuyn
dch c cu kinh t theo hng công nghip hóa, hin đi hóa  các nc đang phát
trin
5
. Hn na, các DNV&N có c hi sn xut nhiu loi hàng hóa đa dng, phù hp
vi quy mô và dung lng th trng phân tán, cng góp phn thúc đy vic chuyn
dch c cu kinh t. Do các DNV&N có th phát trin  khp mi ni trong nc, nên
khong cách gia nhà sn xut và th trng đc rút ngn li.

Ngoài ra, s phát trin ca loi hình doanh nghip này còn to điu kin thun li cho
quá trình chuyên môn hóa và đa dng hóa các ngành ngh. Các DNV&N thng nng
đng đu t vào các ngành ngh có nhiu li th, phát trin các sn phm hàng hóa,
dch v cho các th trng có dung lng nh mà các doanh nghip ln không quan
tâm. Mt khác, s lng các DNV&N tng lên kéo theo đó là các mt hàng tr nên
phong phú hn, sc cnh tranh cao hn khin cht lng các hàng hóa dch v tng
lên, và th trng sôi đng hn.


4
Hiu lc ca lp lun này ch áp dng cho vic ra quyt đnh và tin hành s thay đi. Lp lun này
không hàm ý rng ngun lc ca các DNV&N là sn có cho s thay đi đó.
5
Trong nhiu nm tr li đây, c cu ngành kinh t ca Vit Nam (nông nghip, công nghip, xây
dng) đã có s chuyn bin tích cc theo hng gim t trng giá tr sn lng nông nghip, tng giá
tr sn lng công nghip và dch v. Có đc kt qu trên là nh mt phn đóng góp không nh ca
các DNV&N.
9
2.2.5. DNV&N góp phn duy trì s t do kinh doanh và có kh nng ng bin
nhanh nhy
T do kinh doanh là con đng tt nht đ phát huy tim lc.  các DNV&N, tình
trng đc quyn không xy ra, h sn sàng chp nhn t do kinh doanh (ACCA, 2012).
So vi các doanh nghip ln, các DNV&N có tính t ch cao, sn sàng khai thác các
c hi đ phát trin mà không ngi ri ro. Các DNV&N có qui mô sn xut, kinh
doanh nh và va nên s hu tính nng đng, t do sáng to trong kinh doanh. Do đó,
khu vc này có tính linh hot cao, thích ng vi s bin đng ca th trng, kh nng
thay đi mt hàng, mu mã nhanh theo th hiu ca khách hàng. Vi u th nh gn,
nng đng, d qun lý, các DNV&N thng linh hot trong vic hc hi và tránh
nhng thit hi to ln do môi trng khách quan tác đng nên. Do đó các DNV&N s
có kh nng ng bin nhanh nhy, thích nghi vi hoàn cnh, t điu chnh sn xut.

Các DNV&N có đc đim là vn đu t ban đu nh nên chu k sn xut kinh doanh
ca doanh nghip thng ngn, dn đn kh nng thu hi vn nhanh và to điu kin
cho doanh nghip kinh doanh hiu qu. Do đc tính ca mình mà các DN này rt d
dàng thích nghi vi điu kin kinh doanh, vn không ln, mô thc kinh doanh và qun
lý gn nh và đn gin. Bên cnh đó, các DNV&N luôn thích ng cao trc nhng
thay đi ca th trng, có kh nng chuyn hng kinh doanh và chuyn hng mt
hàng nhanh. Sn phm ca các DNV&N đa dng, phong phú nhng s lng không
ln, nên d dàng chuyn hng sang loi hình kinh doanh khác, phù hp vi th
trng. Vì vy, khu vc DNV&N có th đc xem là ‘chic đm gim sóc ca th
trng’.
2.2.6. DNV&N tham gia hình thành chui cung ng và công nghip h tr
Mi liên kt gia các DNV&N và các doanh nghip ln (k c các tp đoàn xuyên
quc gia) to thành mt chui giá tr, kt ni vi mng li kinh doanh có mt đ cao
đ to ra hiu qu và tính cnh tranh thông qua b sung chuyên môn và hp tác đ đi
mi. Các DNV&N liên kt vi các doanh nghip ln trong vic cung ng dch v và
sn phm đu vào, thc hin thu ph, dn hình thành mng li công nghip h tr.
Hn na, các doanh nghip này có th cung cp các nguyên liu đu vào vi giá r
hn, do đó góp phn h giá thành, nâng cao hiu sn xut cho doanh nghip ln. i
vi các doanh nghip ln, DNV&N cng có th làm đi lý và đc bit to ra mng li
v tinh phân phi sn phm. Quá trình này s thúc đy các DNV&N tr thành tr ct
đ phát trin ngành công nghip h tr.
10
Có th nói, đây là mi quan h hai chiu, ràng buc ln nhau, các doanh nghip ln
đm bo vng chc cho các DNV&N v th trng, tài chính, công ngh, tiêu chun k
thut và kinh nghim qun lý. Ngc li, các DNV&N đm bo cho các doanh nghip
ln v công nghip h tr, mng li tiêu th rng khp đ xâm nhp các th trng.
Mt khác, là nhng nhà cung ng cho các doanh nghip ln chuyên sn xut nhiu
thành phm xut khu, các DNV&N gián tip đóng vai trò đáng k trong nn kinh t và
trong hu ht các ngành công nghip ch to. Mi liên kt kinh doanh cht ch, hp tác
tích cc gia các doanh nghip và t chc h tr trong nhng cm ngành, giúp to ra

hiu qu phi hp và nâng cao kh nng cnh tranh tng th (Porter, 1998).
2.2.7. DNV&N là ‘vn m’ các nhà qun lý doanh nghip
Các DNV&N là ni m mm các tài nng kinh doanh, là ni đào to, rèn luyn các
nhà qun lý doanh nghip, to điu kin cho h làm quen vi môi trng kinh doanh.
Qui lut ca s phát trin doanh nghip là đi t qui mô nh đn qui mô va và đn qui
mô ln. Thông qua điu hành qui mô nh và va, mt s nhà doanh nghip tích ly
đc kinh nghim, dn dn thích ng vi vic điu hành doanh nghip có qui mô ln.
ây cng là mt quy lut tt yu đi vi mt nhà qun lý, đim tích ly s hình thành
khi h tham gia vào th trng lao đng, không con đng nào khác nhng nhà qun lý
doanh nghip ln đu xut thân t vic qun lý thành công mt DNV&N. Mi bc
chy ca nhng con ngi thành đt đu bt đu t nhng bc đi chp chng ban đu
và môi trng kinh doanh  các DNV&N s là ni th sc và trau di cho các nhà
qun lý ca nhng doanh nghip ln trong tng lai. Nh vy, khu vc doanh nghip
này góp phn xây dng và rèn luyn mt lc lng các doanhnhân tr mi có nng lc
và kh nng thích ng nhanh trong nn kinh t th trng hin đi.
2.2.8. DNV&N vi vai trò ‘ngi xây dng xã hi’ và ‘ngi đi mi’
Khu vc DNV&N là ‘ngi xây dng xã hi vn minh’ do đi ng này gn bó vi các
cng đng đa phng, theo đui nhng mc đích phi tài chính. Hn na, đi ng này
đc tín nhim hn trên toàn cu đ phát huy nhng ‘giá tr chung’ (ACCA, 2012).
c bit, nhng doanh nghip này mang li li thoát khi nghèo nàn và ph thuc.
ng thi, DNV&N đc coi là “ngi đi mi”, vì doanh nhân trong đó dn thân vào
nhng d án cc k mo him, không chng minh đc nng lc tài chính, không th
xin vay vn ngân hàng và cha th đu t. Cn phi nhc li rng, xu hng tn ti ca
DNV&N là quy lut ph bin  các nc đang phát trin, nhng th trng mi ni
thuc khu vc Châu Á, khi mà các cá nhân khi s doanh nghip đ kim sng, ch
không phi đ sáng to. Tuy nhiên, Schumpeter (1942, trích trong Nguyn Xuân Lâm
2013, tr. 270) đã ch ra rng tin trình đ v sáng to “không ngng cách mng hóa c
11
cu kinh t t bên trong, không ngng phá hy c cu c, không ngng to ra c cu
mi. Quá trình đ v sáng to này là mt thc t cn bn ”. Do đó, các DNV&N ch

có đi mi và ci tin sn phm thì mi có th tn ti và mi to đc s tng trng
bn vng.
2.3. CÁC KÊNH TÁC NG CA SUY THOÁI KINH T N DNV&N
2.3.1. Th trng tiêu th b thu hp
Khng hong kinh t th gii kéo theo suy thoái kinh t trong nc chc chn nh
hng ti khu vc DNV&N, mà tác đng tng hp có th s là s thu hp c th trng
ni đa và xut khu. Khi sn xut b thu hp, mt s ngi có kh nng b mt vic
làm, hay chí ít là thu nhp b gim sút cng vi dòng kiu hi chy vào st gim s kéo
theo s st gim trong tiêu dùng ca các h gia đình. Sc tiêu th ca th trng gim
sút, nhiu DN s phi ch đng thu hp sn xut, hot đng cm chng, hàng tn kho
trong mt s ngành hàng s tng cao. Bên cnh đó, suy thoái kinh t trong nc tác
đng bt li đn các doanh nghip ln, các doanh nghip liên doanh và nc ngoài s
khin cho vai trò nhà thu ph ca khu vc DNV&N b suy yu, và s đn hàng gia
công mà khu vc này nhn đc cng gim sút.
S suy gim chung ca nn kinh t th gii gây ra nhiu khó khn tht s đi vi các
DNV&N trc tip xut khu hoc cung cp bán thành phm cho các công ty ln vn
da nhiu vào xut khu. Th trng xut khu s b thu hp do các nc gp khó khn
v kinh t nên sc mua  các th trng nc ngoài không còn nh trc. Hàng hoá ni
đa có th phi cnh tranh khc lit hn vi hàng hoá cùng loi ca các nc khác.
Thun li v giá s không còn, kh nng thanh toán ca các đi tác nc ngoài cng
không đc thun li nh trc. Ngay c nhiu mt hàng xut khu truyn thng, có
th mnh chc chn s gim lng xut khu.
2.3.2. Tip cn vn vay vn khó khn hn
Trc cn bão suy thoái kinh t, nhiu DNV&N s b xung hng tín dng, khó tip
cn ngun vn ngân hàng. c bit là khó khn trong vic có đ tài sn đ th chp
cho các khon vay, thiu ngun lc đ làm cho k hoch kinh doanh tr nên thuyt
phc. Vì vy, các doanh nghip này càng khó thu xp vn khi th trng tài chính có
nhiu bin đng xu. Doanh nghip phi có tài sn đm bo là các bt đng sn, đng
sn, giy t có giá hoc tài sn hình thành t vn vay. Trong khi đó, nu đã có nhng
tài sn ri rãi nh vy, các DNV&N có l cng không quá bí bách buc phi tìm đn

ngân hàng.
12
Trong bi cnh khó khn v kinh t, các DNV&N không d vay vn ngân hàng nhng
đi vi mt s công ty nh đang tng trng và đang làm n có li thì vn có th vay
tin. Tuy vy, vic này đòi hi n lc phi b ra s ln hn đ tìm ra các cách tip cn
tín dng mt cách sáng to và các ngun vay vn. Các doanh nghip mi thành hình
nói chung s không th vay vn ngân hàng do nguy c tht bi là khá cao. Rt nhiu
doanh nghip mi khi s s phi trông cy vào tin tit kim cá nhân, tài sn cn nhà,
và vn ling huy đng t bn bè và nhng ngi thân. Mc dù trong thi k nn kinh
t m rng thì hoàn toàn có th cho mt s DNV&N có ý tng kinh doanh tt và sáng
to có th tìm kim ngun vn vay cho vic khi nghip t ngân hàng hay các qu đu
t mo him, nhng gi đây li là khó khn do không có my ai tin hay d đoán đc
mt kh nng sinh li hp dn cho s lc quan đó.
2.3.3. Tác đng trái chiu ca chính sách v mô và s suy gim lòng tin
Khu vc DNV&N có th s phi hng chu nhng khó khn, tn thng không nh t
các vn đ v mô, đc bit là các chính sách tín dng. Nu suy thoái kinh t đi kèm vi
lm phát cao, thì chính sách tht cht tin t ca NHNN thông qua gii hn tng trng
tín dng s khin các NHTM hn ch cho vay hoc cho vay cm chng. Bên cnh đó,
nu NHNN bt buc các NHTM mua trái phiu chính ph vi s tin ln thì s khin
các NHTM khan him ngun tin, đy lãi sut huy đng lên cao (Nelllis và Parker,
2004), điu này dn đn lãi sut cho vay cng tng lên khin các DNV&N không th
vay vn. Vn đ này là nghiêm trng bi vì phn ln hot đng ca DNV&N cn đc
da trên ngun cung tài chính n đnh. Hn na, lm phát cao có th làm tng thêm
gánh nng chi phí sn xut cho các DNV&N.
Trong bi cnh bt n v mô, th trng tài chính – ngân hàng s có nhiu bin đng
khó lng v t giá và lãi sut. Th trng chng khoán s gp khó khn, lung tin
đu t gián tip qua th trng chng khoán có kh nng suy gim u t trc tip
nc ngoài và vin tr phát trin chính thc s chng li, dòng kiu hi s không di
dào nh trc. Vic huy đng các ngun vn cho nn kinh t không còn thun li. Khi
kinh t v mô gp bt n mà ngun vn li hn hp nh vy, các NHTM và đnh ch tài

chính khác thng loi tr các DNV&N ra khi danh sách đc vay vn trc tiên.
Bên cnh đó, chi phí sn xut tng cao do bin đng các yu t đu vào, trong khi giá
bán sn phm không tng. Mt khác, đi vi các DNV&N ph thuc ch yu vào
ngun nguyên liu, ph kin nhp khu thì s b nh hng đn kh nng cnh tranh
khi kinh t th gii gp khng hong.
13
Tóm li, do các kênh tác đng trc tip và gián tip đã phân tích  trên, khng khong
kinh t th gii và suy thoái kinh t trong nc s khin cho khu vc DNV&N thu hp
sn xut và kinh doanh, thm chí nhiu doanh nghip đi đn ch phá sn.

14
CHNG 3
THC TRNG HOT NG CA KHU VC DNV&N
 VIT NAM TRONG GIAI ON 2008-2013

Chng này nghiên cu thc trng hot đng ca khu vc DNV&N  Vit Nam đ t
đó làm rõ nhng khó khn và tr ngi mà các doanh nghip này phi đi mt. Mc 3.1
khái quát ngn gn v quá trình phát trin ca khu vc DNV&N k t thi i mi
đn nay. Thc trng hot đng ca khu vc này trong giai đon 2008-2013 đc phân
tích và đánh giá trong Mc 3.2. Mc 3.3 nhn din và tho lun nhng khó khn, tr
ngi đang đt ra cho các doanh nghip DNV&N. Trong các Mc 3.2 và 3.3, tình hung
nghiên cu c th là BIDICO cng đc kho sát.
3.1. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN CA KHU VC DNV&N  VIT NAM
Trong tin trình ci cách và phát trin kinh t  Vit Nam, DNV&N luôn chim t
trng ln. Tuy là nhng doanh nghip nh v vn, lao đng hay doanh thu, song cùng
vi s gia tng mnh m v s lng và quy mô hot đng, các DNV&N đã khng
đnh đc vai trò quan trng ca mình trong vic duy trì tc đ tng trng, thay đi
c cu kinh t, to vic làm, giúp ci thin mc sng ca ngi dân, góp phn rt ln
vào công cuc xóa đói gim nghèo.
Trong thi k đi mi (1986 – 1995), s lng doanh nghip ca các thành phn kinh
t có s bin đng rt ln. Trong khi s doanh nghip nhà nc gim đi đáng k, riêng
ngành công nghip t 3.141 đn v (1986) xung còn 2.002 đn v (nm 1994), khu
vc t nhân trong công nghip (doanh nghip và công ty) tng nhanh t 567 doanh
nghip (nm 1986) lên 959 doanh nghip (nm 1995). Ngoài ra, còn có khong 1,88
triu h và nhóm kinh doanh, ch yu là doanh nghip rt nh, có vn di 1 t đng

và s lao đng di 50 ngi trong ngành thng mi – dch v.
T nm 2001 đn nm 2005, Nhà nc tip tc ban hành nhiu c ch chính sách
khuyn khích các DNV&N phát trin. Lut Doanh nghip 1999 là vn bn pháp lý
quan trng m ra s phát trin ca các loi hình doanh nghip nói chung và DNV&N
nói riêng. Ngh đnh 90/2001/N-CP ca Chính ph ban hành ngày 23 tháng 11 nm
2001 là vn bn quy phm pháp lut đu tiên ca Vit Nam quy đnh vic tr giúp các
DNV&N. Cui nm 2002, B K hoch và u t đã thành lp Cc Phát trin Doanh
nghip Nh và Va đ qun lý nhà nc và điu phi các hot đng ca Chính ph liên
quan ti xúc tin phát trin DNV&N. Nm 2003, Hi đng Khuyn khích Phát trin
15
DNV&N đc thành lp nhm tham vn cho Th tng v c ch chính sách khuyn
khích s phát trin ca DNV&N  Vit Nam. Giai đon này, DNV&N đóng góp
khong 26% GDP, 31% giá tr tng sn lng công nghip, 78% tng mc bán l, 64%
tng lng vn chuyn hàng hóa, to ra khong 49% vic làm phi nông nghip  nông
thôn, khong 25– 26% lc lng lao đng trong c nc.
T nm 2005 tr li đây, c ch chính sách đi vi các DNV&N tip tc đc hoàn
thin. Lut Doanh nghip nm 2005 đã k tha nhng thành công ca Lut Doanh
nghip 1999, đng thi phát trin thêm nhiu mt. Lut Doanh nghip 2005 đã to ra
khung pháp lý chung, thng nht cho tt c các loi hình doanh nghip, bao gm c
DNV&N và doanh nghip không thuc nhóm DNV&N, công ty trong và ngoài nc,
công ty Nhà nc và t nhân. Ngoài ra, K hoch phát trin DNV&N giai đon 2006 –
2010
6
đã xác đnh mc tiêu quan trng, đnh hng cho các hot đng phát trin
DNV&N và to ra mt cu trúc thông qua đó phi hp các hot đng đ đt hiu qu
ti u, nhm h tr cho vic hình thành mt khu vc DNV&N ln mnh  Vit Nam.
Hình 3.1. S lng DNV&N, 2006 - 2012

Ngun: Trung tâm Thông tin Doanh nghip (2012)
Giai đon 2006-2009 chng kin tc đ tng trng ht sc n tng v s lng

DNV&N đng ký kinh doanh. Nu nh nm 2006, s lng doanh nghip đng ký
kinh doanh là 245.000 thì ch sau ba nm, con s này đã tng gp gn hai ln, xp x

6
c Chính ph phê duyt ti Quyt đnh s 236/2006/Q-TTg ngày 23-10-2006 ca Th tng
Chính ph. K hoch xác đnh mc tiêu tng th cho phát trin DNV&N là: “y nhanh tc đ phát
trin DNV&N, to môi trng cnh tranh lành mnh, nâng cao nng lc cnh tranh quc gia, các
DNV&N đóng góp ngày càng cao vào tng trng kinh t”.