Văn 9_Tiết 136-137,Hướng dẫn đọc thêm :BẾN QUÊ

BẾN QUÊ

NGUYỄN MINH CHÂU

Nguyễn Minh Châu (1930- 1989)

Giới thiệu vài nét về tác giả và tác phẩm
Nhà văn Nguyễn Minh Châu

Là cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam thời kì
kháng chiến chống Mĩ.

Sau 1975, ông là người “mở đường tinh anh và tài
năng nhất” trong công cuộc đổi mới Văn học nước
nhà.

Nguyễn Minh Châu được Nhà nước truy tặng Giải
thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm
2000.
Bến quê là một truyện ngắn tiêu biểu in trong tập truyện
cùng tên của tác giả, xuất bản năm 1985.


Bến quê là một trong những truyện ngắn tiêu
biểu của Nguyễn Minh Châu được viết ra để
đối chứng với quan niệm và nhận thức cũ, từ đó
thấu hiểu:
“Cuộc đời vốn đa sự, con người thì đa đoan”.

Tác phẩm là một triết lí mang tính trải nghiệm

về cuộc đời con người, biết nhận ra những vẻ
đẹp bình dị và quý giá trong những gì gần gũi
như quê hương, gia đình.

Cách đọc truyện Bến quê

Giọng trầm tư, suy ngẫm của một người từng
trải.

Giọng xúc động, đượm buồn, có cả sự ân hận
và xót xa của một người nhìn vào hiện tại và
quá khứ của mình ở cái thời điểm biết mình
sắp phải từ giã cuộc đời.

Những đoạn tả cây bằng lăng, con sông, bờ bãi
bên kia sông… cần chú ý diễn tả được những
sắc thái khác nhau của vẻ đẹp thiên nhiên.

Nhân vật Nhĩ trong truyện ở vào hoàn cảnh như thế nào?

Nhĩ ở vào một hoàn cảnh rất đặc biệt: Căn bệnh hiểm
nghèo khiến anh hầu như bị liệt toàn thân, không thể tự
mình di chuyển dù chỉ là nhích nửa người trên giường
bệnh. Tất cả mọi sinh hoạt đều phải nhờ vào sự giúp đỡ
của người khác mà chủ yếu là Liên, vợ anh.

Nhĩ phát hiện thấy vẻ đẹp bình dị mà hết sức quyến rũ
của cái bãi bồi bên kia sông, ngay phía trước cửa sổ nhà,
nhưng anh biết sẽ không bao giờ có thể đặt chân lên
mảnh đất ấy, dù nó ở rất gần.


Nhĩ nhờ con giúp anh thoả nỗi khát khao nhưng cậu con
trai lại không hiểu ý bố. Cậu đã rẽ vào một đám chơi cờ
thế trên hè phố.

Truyện Bến quê xây dựng trên một tình huống nghịch lí

“Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào
trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì
chưa hề bao giờ đi đến – cái bờ bên kia của sông Hồng
ngay trước cửa sổ nhà mình.”

Khi Nhĩ muốn nhích người đến bên cửa sổ, việc ấy với
anh khó khăn như phải đi hết cả một vòng trái đất, anh
phải nhờ vào sự trợ giúp của đám trẻ con hàng xóm.

Khi phát hiện thấy vẻ đẹp lạ lùng của cái bãi bồi bên kia
sông, anh biết rằng sẽ không bao giờ có thể được đặt
chân lên mảnh đất ấy, dù nó ở rất gần.

Nhĩ nhờ con trai thực hiện giúp mình cái điều khát khao
đó. Nhưng cậu ta không hiểu ước muốn của cha, nó làm
một cách miễn cưỡng và rồi lại bị cuốn hút vào trò chơi
hấp dẫn gặp trên đường, để rồi có thể lỡ chuyến đò ngang
duy nhất trong ngày.

Ý NGHĨA CỦA NHỮNG TÌNH HUỐNG
NGHỊCH LÍ
Nguyễn Minh Châu đã nêu lên một nhận thức về cuộc đời:


Cuộc sống và số phận con người chứa đầy những điều bất
thường, những nghịch lí ngẫu nhiên, vượt ra ngoài những
dự định và ước muốn cả những hiểu biết và toan tính của
con người.

Trong cuộc đời, người ta thường khó tránh được “những
cái điều vòng vèo hoặc chùng chình.”

Những giá trị và vẻ đẹp đích thực của đời sống ở ngay
những cái gần gũi, bình thường mà bền vững.

Thiên nhiên được cảm nhận
Bằng những cảm xúc tinh tế
Cảnh vật được miờu tả từ gần đến xa tạo
một khụng gian cú chiều sõu, rộng.
“Những bông hoa bằng lăng đã thưa thớt -
cái giống hoa ngay khi mới nở, màu sắc đã
nhợt nhạt. Hẳn có lẽ vỡ đó sắp hết mựa, hoa
đó vón trờn cành, cho nờn mấy bụng hoa
cuối cựng cũn sút lại trở nờn đậm sắc hơn.”
Nhĩ đó nhỡn thấy gỡ
qua khung cửa sổ?
“Con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm
trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ
mặt nước lờn những khoảng bờ bói bờn kia sụng, và cả một vựng phự
sa lõu đời của bói bồi bờn kia sụng Hồng lỳc này đang phụ ra trước
khuụn cửa sổ của gian gỏc nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với
màu xanh non - những màu sắc thõn thuộc như da thịt, hơi thở của đất
màu mỡ.”
Tiết 2

CẢNH
LẬP THU
Hoa bằng lăng
TÌNH
(TÂM THẾ)
như rộng thêm ra
Không gian, những cảnh sắc vốn quen thuộc, gần gũi
nhưng lại rất mới mẻ. Tưởng như lần đầu tiên Nhĩ cảm
nhận được vẻ giàu đẹp đó.
Cái hữu hạn của đời người trước không gian vô tận
Sông Hồng
Vòm trời
thưa thớt, đậm sắc hơn.
như cao hơn.
Hãy tìm và phân tích những hình ảnh
thiên nhiên được Nhĩ nhìn thấy qua
khung cửa sổ.
Nhĩ đã đón nhận những dấu hiệu lập thu
trong tâm thế như thế nào ?
màu đỏ nhạt, như rộng thêm ra.
Bãi bồi
màu vàng thau xen với màu xanh non.
như cao hơn
như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ
Cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ về thiên nhiên
cảm nhận bằng
cảm xúc tinh tế.
đậm sắc hơn

Vì sao Nhĩ lại xúc động trước vẻ đẹp bình dị
của quê nhà?

Nguyễn Minh Châu muốn nhắc nhở mọi người
đừng vô tình mà phải biết gắn bó, trân trọng
cảnh vật quê hương xứ sở vì cái đó là máu thịt,
là tâm hồn của mỗi chúng ta.

Phải biết phát hiện ra vẻ đẹp bình dị, thân
thuộc của quê nhà để nâng niu, yêu quý.

Lần đầu tiên, Nhĩ để ý thấy Liên đang mặc tấm áo vá, những
ngón tay gầy guộc âu yếm vuốt ve bên vai của anh:
-
Suốt đời, anh chỉ làm em khổ tâm mà em vẫn nín thinh.
-
Cũng như cánh bãi bồi đang nằm phơi mình bên kia, tâm
hồn Liên vẫn giữ nguyên vẹn những nét tần tảo, chịu đựng, hi
sinh
Khi sắp giã biệt cuộc đời, Nhĩ mới thực sự thấu hiểu với
lòng biết ơn sâu sắc người vợ. Anh đã tìm thấy được nơi
nương tựa là gia đình.
Tiếng hãm nước thuốc, tiếng bước
chân rón rén quen thuộc…
Tiếng vợ đi lại dọn dẹp, dặn dò
con…
Nhĩ nghe rõ:
Vì sao có thể nói ngòi bút miêu tả tâm
lí nhân vật của Nguyễn Minh Châu
rất tinh tế và thấm đượm tinh thần

nhân đạo?
?
Đó là tiếng lòng, tiếng thân thương, không phải lúc nào
Nhĩ cũng nghe được, cũng cảm được!
Cảm nhận của Nhĩ về người vợ:

Cảm nhận về cậu con trai
Nhĩ tập trung hết sức còn lại để nói ra cái điều ham muốn
cuối cùng của đời mình: Bây giờ con sang bên kia sông hộ
bố
Anh con trai cười: Bố đang sai con làm cái gì lạ thế?…
Không khéo rồi thằng con trai anh lại trễ mất chuyến đò
trong ngày, Nhĩ nghĩ một cách buồn bã, con người ta trên
đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc
chùng chình, vả lại nó đã thấy có cái gì đáng hấp dẫn ở bên
kia sông đâu?
Họa chăng chỉ có anh đã từng trải, đã từng in gót chân khắp
mọi chân trời xa lạ mới nhìn thấy hết sự giàu có lẫn mọi vẻ
đẹp của một cái bãi bồi sông Hồng ngay bờ bên kia.

tưởng như mình vừa bay được một nửa vòng
trái đất.
đã thu hết tàn lực, lết dần, lết dần trên chiếc
phản gỗ.
Nhĩ

Vì sao Nhĩ lại có niềm khao khát
được đặt chân lên bãi bồi bên kia bến
sông?
?

Điều ước muốn ấy chính là sự thức tỉnh về những giá trị
bền vững, bình thường và sâu xa của cuộc sống- những giá
trị thường bị người ta bỏ qua, lãng quên, nhất là khi còn
trẻ bị những ham muốn xa vời lôi cuốn.
Nhĩ

Nhận ra tất cả vẻ đẹp của cảnh vật rất đỗi bình dị và gần gũi
Bừng dậy niềm khao khát vô vọng được đặt chân lên cái bãi bồi.
Cảm nhận của Nhĩ về bản thân mình:

Sự chiêm nghiệm của Nhĩ về quy luật của đời
người:

Trong cuộc đời, con người thường khó tránh
khỏi những sự vòng vèo, chùng chình.

Đồng thời thức tỉnh chúng ta về những giá trị
và vẻ đẹp đích thực của đời sống ở những cái
gần gũi, bình thường mà bền vững của gia
đình, của quê hương.

Đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện

Xây dựng nhân vật tư tưởng, miêu tả tâm lí
tinh tế.

Sáng tạo những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu
tượng.

Cách xây dựng tình huống mang tính nghịch

lí.

Phong cách trần thuật giàu chất triết lí (dòng
trần thuật chuyển hóa thành dòng độc thoại nội
tâm).

TÁC PHẨM MANG TÍNH BIỂU TƯỢNG

Hình ảnh bãi bồi, bến sông và khung cảnh thiên nhiên là biểu
tượng cho vẻ đẹp của đời sống, của quê hương xứ sở trong
những cái gần gũi, bình dị. Nhan đề Bến quê mang ý nghĩa biểu
tượng ấy.

Sắc tím đậm hơn của những bông hoa bằng lăng cuối mùa; tiếng
đất lở ở bờ sông bên này khi cơn lũ đầu nguồn dồn về…là biểu
tượng cho sự sống tàn lụi trong những ngày cuối cùng của đời
Nhĩ.

Con đò chở khách trên sông Hồng cập bến là con đò sẽ đưa Nhĩ
tới cõi hư không của một kiếp người.

Hình ảnh cậu con trai sa vào một đám chơi phá cờ thế trên lề
đường biểu tượng cho cái vòng vèo, chùng chình trên đường đời
mà người ta khó tránh khỏi.

Hành động kì quặc của Nhĩ ở cuối truyện có ý nghĩa thức tỉnh
con người hãy mau dứt bỏ những cái vòng vèo, chùng chình trên
đường đời để hướng tới những giá trị đích thực, vốn rất giản dị,
gần gũi và bền vững.

Tình huống truyện
được xây dựng trên một
chuỗi nghịch lí
Nhĩ đi khắp nơi trên
thế giới >< cuối đời lại
phải nằm liệt trên
giường bệnh.
Khi phát hiện ra vẻ đẹp
của bến sông ngay
trước nhà>< lại không
thể đến được.
Nhĩ nhờ con trai giúp
mình>< nó lại sa vào
đám chơi cờ thế trên
hè phố.
Cuộc sống và số phận con người
chứa đầy những điều bất thường,
khó tránh được sự vòng vèo, chùng
chình. Phải biết những giá trị và vẻ
đẹp đích thực của đời sống ở ngay
những cái gần gũi, bình thường mà
bền vững.

Cảm xúc, suy nghĩ
của nhân vật Nhĩ
Thiên nhiên
Bình dị, giàu đẹp
và gần gũi.
Người vợ
Tần tảo, giàu tình yêu

và đức hi sinh.
Cậu con trai
Không hiểu ý cha,
mải chơi, có thể bỏ lỡ
cơ hội.
Hãy trân trọng
những vẻ đẹp và giá trị
bình dị, gần gũi, của gia
đình, của quê hương.

LUYỆN TẬP: CẢM NGHĨ CỦA EM VỀ ĐOẠN VĂN
Không khéo rồi thằng con trai anh lại trễ mất
chuyến đò trong ngày, Nhĩ nghĩ một cách buồn bã,
con người ta trên đường đời thật khó tránh được
những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình, vả lại
nó đã thấy có cái gì đáng hấp dẫn ở bên kia sông
đâu? Họa chăng chỉ có anh đã từng trải, đã từng in
gót chân khắp mọi chân trời xa lạ mới nhìn thấy
hết sự giàu có lẫn mọi vẻ đẹp của một cái bãi bồi
sông Hồng ngay bờ bên kia, cả trong những nét
tiêu xơ, và cái điều riêng anh khám phá thấy giống
như một niềm mê say pha lẫn với nối ân hận đau
đớn, lời lẽ không bao giờ giải thích hết.

Hãy trình bày cảm nhận của em về nhân vật
Nhĩ.
Gợi ý:

Hoàn cảnh sống của Nhĩ thật đáng thương.


Những cảm nhận, suy nghĩ của anh về thiên nhiên,
người vợ và đứa con làm ta trân trọng.

Khát vọng cuối đời của Nhĩ làm ta phải suy nghĩ.

Những triết lí mang tính trải nghiệm về cuộc đời con
người là bài học thấm thía mà sâu sắc.

Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người.