Một số vấn đề về chính sách phát triển khoa học công nghệ

I. lời mở đầu
Trong sự nghiệp CNH - HĐH hiện nay KHCN đang chiếm một vị trí đặc
biệt quan trọng. Bởi vì nước ta tiến lên CNXH từ một nền kinh tế phổ biến là
sản xuất nhỏ, lao động thủ công là phổ biến. Cái thiếu thốn của chúng ta là
một nền đại công nghiệp. Chính vì vậy, chúng ta phải tiến hành CNH - HĐH.
Trong thời đại ngày nay, CNH phải gắn liền với HĐH. CNH - HĐH ở nước ta là
nhằm xây dựng CSVC kỹ thuật cho CNXH. Đó là nhiệm vụ trung tâm trong suốt
thời kỳ quá độ tiến lên CNXH ở nước ta.
Ngay từ khi bắt đầu quá trình đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã quan
tâm hoàn thiện và đổi mới quan điểm, các chủ trương, chính sách trong lĩnh
vực khoa học và công nghệ. Nghị quyết 26 của Bộ Chính trị (Khoá VI) đã nêu
rõ: "Đại hội lần thứ VI của Đảng đề ra đường lối đổi mới, coi khoa học và công
nghệ là một động lực mạnh mẽ của sự nghiệp đổi mới, ổn định tình hình và
phát triển kinh tế xã hội theo định hướng XHCN, coi những người làm khoa
học và công nghệ là đội ngũ cán bộ tin cậy, quý báu của Đảng, Nhà nước và
nhân dân ta". Nghị quyết của Hội nghị lần thứ 7 BCHTW (Khoá VII) trong
phần về chủ trương phát triển công nghiệp và công nghệ đến năm 2000 đã
nêu rõ quan điểm: "Khoa học, công nghệ là nền tảng của CNH - HĐH. Kết hợp
công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại tranh thủ đi nhanh vào hiện
đại ở những khâu quyết định". Trong Báo cáo chính trị tại Đại hội VIII vừa qua
Đảng lại nhấn mạnh: "Khơi dậy trong nhân dân lòng yêu nước, ý trí quật
cường, phát huy tài trí của người Việt Nam, quyết tâm đưa nước nhà ra khỏi
nghèo nàn và lạc hậu bằng KHCN". Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của
Đảng đã chỉ ra: "Con đường CNH - HĐH ở nước ta cần và có thể rút ngắn thời
gian vừa có những bước tuần tự, vừa có bước nhảy vọt phát huy những lợi thế
của đất nước, tận dụng mọi khả năng để đạt trình độ công nghệ tiên tiến, đặc
biệt là công nghệ thông tin và công nghệ sinh học, tranh thủ ứng dụng ngày
càng nhiều hơn, ở mức cao hơn và phổ biến hơn những thành tựu mới về khoa
học và công nghệ, từng bước phát triển kinh tế tri thức. Phát huy nguồn lực trí
tuệ và sức mạnh tinh thần của người Việt Nam, coi phát triển GD và ĐT, khoa
học và công nghệ là nền tảng và động lực của sự nghiệp CNH - HĐH".

Từ năm 1996 đất nước ta chuyển sang giai đoạn đẩy mạnh CNH - HĐH,
phấn đấu đến năm 2020 cơ bản trở thành một nước công nghiệp. Đây cũng là
một yếu tố có ý nghĩa quyết định chống lại "nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế
so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới". Sự nghiệp XDCNXH ở nước
1
ta chỉ thực sự thành công chừng nào thực hiện thành công sự nghiệp CNH -
HĐH đất nước. KHCN nâng cao năng suất lao động, đổi mới sản phẩm, nâng
cao năng lực cạnh tranh của hàng hoá trên thị trường, XD năng lực công nghệ
quốc gia. Do đó việc nghiên cứu, tìm tòi phát triển KHCN là một vấn đề rất
quan trọng.
Đề tài của em được chia làm ba phần:
I. Lời mở đầu
II. Phần nội dung
III. Phần kết luận
Do phạm vi đề tài rộng mà tầm hiểu biết của em còn hạn chế nên không
tránh khỏi những thiếu sót. Em mong được sự đóng góp chân thành của thầy
giáo và các bạn để đề tài của em được hoàn thiện hơn !
2
II. Phần nội dung
1. Nguyên lý triết học của đề tài
1.1. Cách mạng khoa học - Công nghệ được thực hiện trên cơ sở lý
luận khoa học phát triển không ngừng:
Đó là điểm khác biệt quan trọng nhất của cuộc cách mạng Khoa học - Kỹ
thuật lần này (Cách mạng Khoa học - công nghệ mới đối với chủ nghĩa tư bản
hiện đại) với các lần trước. Nhìn lại lịch sử phát triển của Khoa học - Kỹ thuật
có thể thấy rằng, tuy hai cuộc cách mạng trước cũng dựa trên sự đột phá về
mặt lý luận của Khoa học tự nhiên, lấy đó để dẫn đường, như nhiệt lực học và
lực học của NiuTơn xuất hiện trước cuộc cách mạng Khoa học - Kỹ thuật lần
thứ nhất và điện học xuất hiện trước cuộc cách mạng KHKT lần hai, nhưng
khoảng cách giữa sự đột phá lý luận và sáng tạo kỹ thuật cũng như ứng dụng

kỹ thuật vào thực tế là rất dài, mối quan hệ giữa những yếu tố đó không trực
tiếp lắm, rất nhiều phát minh về kỹ thuật đều là những sáng tạo riêng của
những người thực hành giỏi. Người phát minh ra máy hơi nước J.Oát, hay vua
phát minh Êđixơn đều tích luỹ kiến thức trên cơ sở thực tiễn rồi mới phát
minh, sáng tạo. Trong tình hình đó, thông thường là có phát minh sáng tạo
trước rồi sau đó mới có giải thích và thuyết minh lý luận. Còn cuộc cách mạng
KHCN sau chiến tranh thì hoàn toàn không phải như vậy. Nó dựa trên cơ sở
phát triển của các loại lý luận KHKT và lấy đó làm chỉ dẫn để thực hiện. Có thể
nói, nếu không có sự phát minh to lớn và những đột phá về lý luận của nhiều
ngành KHKT trong thế kỷ này, thì không thể có cuộc cách mạng KHCN ngày
nay. Do đó, vai trò chủ yếu trong việc hình thành cuộc cách mạng KHCN lần
này là các nhà khoa học và nhân viên kỹ thuật.
Từ sau chiến tranh đến nay, chính trên cơ sở phát triển lý luận KHKT, mà
ở các nước trên thế giới mỗi năm trung bình có đến trên 300. 000 đơn xin bản
quyền phát minh KHCN, có nghĩa là mỗi ngày có chừng 800 - 900 bản quyền ra
đời. Nếu không có chỉ dẫn của lý luận KHKT thì căn bản không thể có sự phát
triển mạnh mẽ nhanh chóng đến như vậy của KHCN, đó là một sự thực rất rõ
ràng.
1.2. Nguyên lý phát triển của KHCN
3
Mối quan tâm gần đây đối với công nghệ phục vụ phát triển là sự thể
hiện tầm quan trọng của việc phát triển và đưa vào ứng dụng các công nghệ
mới nhằm cơ cấu lại nền công nghiệp, nâng cao năng suất và đảm bảo tăng
trưởng kinh tế và sự phồn vinh thông qua khả năng cạnh tranh. Phần thưởng
khao khát trong cuộc chạy đua công nghệ là sức mạnh kinh tế. Một dân tộc
thậm trí không thể tồn tại được nếu thiếu công nghệ. Mặc dù còn chưa đầy đủ,
nhưng công nghệ đã dạy cho nhân loại ít nhất một bài học quan trọng, đó là
không gì là không thể.
Trong một thế giới không chắc chắn hiện nay, sự thay đổi công nghệ là
điều chắc chắn. Việc thay đổi công nghệ kéo theo những rủi ro. Song không

chấp nhận rủi ro lại chính là sự rủi ro lớn hơn cả! Mỗi nước cần có kế hoạch
phát triển dựa trên công nghệ riêng của mình. Tuy nhiên, một nguyên lý mang
tính phương pháp luận chung cũng như sự phân tích so sánh quốc tế có thể
cung cấp thông tin có giá trị cho các nhà hoạch định chính sách và các nhà lập
kế hoạch trong khu vực Nhà nước và khu vực tư nhân.
Việc xây dựng kế hoạch phát triển dựa trên công nghệ phải bằng sự lựa
chọn chứ không phải là ngẫu nhiên. Điều đó có thể đạt được bằng sự thuyết
phục, tính quyết định, sự quyết tâm và hơn hết phải là ý trí chính trị mãnh liệt
- ý trí kiến tạo tương lai của một quốc gia sử dụng công nghệ như một công cụ
để phát triển.
Trong môi trường cạnh tranh quốc tế ngày càng tăng hiện nay, công
nghệ là một biến số chiến lựơc sống còn cho sự phát triển nhanh chóng kinh tế
- xã hội. Nếu có một kế hoạch sử dụng công nghệ thích hợp, nó có thể là một
chiếc chìa khoá cho một xã hội phồn vinh, cho toàn thể nhân loại. Do đó, công
nghệ là hi vọng lớn nhất để nâng mức sống của một số lớn những người
nghèo trên thế giới. Mặc dù những vấn đề mà các nước trong khu vực Châu á
Thái Bình Dương phải đối phó là ít trầm trọng hơn so với những khu vực khác,
nhưng chúng vẫn đủ nghiêm trọng để gây ra những căng thẳng xã hội đáng
kể. Vì vậy, cần thiết phải có một hành động khẩn cấp để tìm cách giải quyết
những vấn đề căng thẳng như: Tăng dân số, thất nghiệp tăng, giảm mức sống,
suy kiệt tài nguyên và huỷ hoại môi trường. Mục tiêu là phát triển kinh tế xã
hội bền vững thông qua việc áp dụng khôn ngoan công nghệ sao cho các thế hệ
hiện tại và tương lai sẽ được hưởng một cuộc sống tốt đẹp.
4
5
C p công tyấ
Giá trị
kinh tế
gia t ngă
C p ng nhấ à

CN
Thị
tr ngườ
qu c tố ế
C p giaiấ
o nđ ạ
Lo i giaiạ
o nđ ạ
chuy nể
iđổ
CS d ữ
li u v ệ ề
các lo i ạ
bi n i ế đổ
chu nẩ
C p Nhấ à
n cướ
Xu
h ng ướ
qu c t ố ế
v các cà ơ
h iộ
ánh giá nhuĐ
c u công nghầ ệ
K ho chế ạ
phát tri n kinh t xã h i qu c giaể ế ộ ố
ánh giá c uĐ ấ
trúc c a ủ
Công nghệ
H m l ng à ượ

xu t kh uấ ẩ
H m l ng à ượ
nh p kh uậ ẩ
Các th nh ph mà ẩ
c a công nghủ ệ
C p b c tinh x oấ ậ ả
ánh giá Đ
h m l ngà ượ
công nghệ
So sánh
H th ngệ ố
óng gópđ
c a côngủ
nghệ
T. h p cácợ
óng gópđ
c a côngủ
nghệ
M c ứ độ
i m iđổ ớ
Các chu iỗ
phát tri nể
công nghệ
Các tác
nhân thúc
y côngđẩ
nghệ
Các m t c aặ ủ
CS h t ngạ ầ
ánh giá n ngđ ă

l c công nghự ệ
Các ngu n l cồ ự
Các khía c nh PT ạ
KT - XH kinh i nđể
Tình tr ng CS hạ ạ
t ng v d ch v hầ à ị ụ ỗ
trợ
i ng CB KHKTĐộ ũ
v chi phí cho à
NC - TK
ánh giá môiđ
tr ng ườ
công nghệ
Khoa h c v Côngọ à
ngh trong hệ ệ
th ng s n xu tố ả ấ
Khoa h c v côngọ à
ngh h n lâmệ à
Nh ng ti n b vữ ế ộ à
n l c trong nh ngỗ ự ữ
khu v c chuyên môự
hoá c l a ch nđượ ự ọ
Cam k t c a c p vế ủ ấ ĩ
mô i v i khoađố ớ
h c v Công nghọ à ệ
vì s phát tri nự ể
ánh giá Đ
trình độ
công nghệ
sơ đồ lập kế hoạch triển khai dựa trên công nghệ

2. Cách mạng khoa học - công nghệ - vấn đề có tính chất thời đại.
2.1. Nguyên nhân của cuộc cách mạng Khoa học - Công nghệ:
2.1.1. Tác dụng và ảnh hưởng của chiến tranh thế giới:
Chiến tranh thế giới thứ hai là một tai hoạ to lớn chưa từng có trong
lịch sử loài người, nhưng lại có tác dụng thúc đẩy nhất định đối với sự phát
triển của KHKT. Để dành thắng lợi trong chiến tranh các nước đế quốc đã dốc
sức và nghiên cứu KHKT quân sự. Các bên tham chiến cạnh tranh kịch liệt
trong việc phát minh và sử dụng các vũ khí và trang bị mới như: Ra đa, tên
lửa, máy bay phản lực, bom nguyên tử Trong chiến tranh Đức là nước đầu
tiên dùng tên lửa mang đầu đạn có điều khiển, còn Mỹ là nước đầu tiên sử
dụng bom nguyên tử. Việc phát minh và sử dụng vũ khí, trang thiết bị mới
không quyết định thắng bại cuối cùng, song quả thực nó ảnh hưởng quan
trọng đối với cuộc chiến. Sau chiến tranh thế giới thứ hai, rất nhiều bộ môn
KHKT quân sự được ứng dụng vào ngành công nghiệp dân dụng, điều đó
không những mở ra rất nhiều ngành công nghiệp mới, mà còn nâng cao
nhanh chóng năng suất lao động của toàn bộ nền kinh tế quốcdân. Chỉ riêng
điểm này có thể thấy rằng những thành tựu KHKT giành được sau chiến
tranh, là do loài người đã phải trả cái giá rất đắt mới có được.
2.1.2. Sự thúc đẩy cuộc chạy đua vũ trang giữa các siêu cường
quốc
Sau chiến tranh, do thế giới hình thành cơ cấu hai cực Mỹ và Liên Xô, sự
đối lập và đối kháng Đông - Tây rất nghiêm trọng, khiến các quốc gia này
chiến tranh ác liệt trong cuộc chạy đua vũ trang. Chi phí cho chạy đua vũ
trang hàng năm của họ chiếm khoảng trên dưới 10% giá trị tổng sản phẩm
quốc dân, thậm chí còn hơn nữa trong lịch sử loài người, chưa bao giờ có cuộc
chạy đua vũ trang ác liệt như vậy trong thời bình. Chỉ riêng nước Mỹ, để chiếm
ưu thế trong chạy đua vũ trang, đã đề ra kế hoạch "Chiến tranh giữa các vì
sao" nếu thực hiện tất cả họ sẽ phải chi khoảng 1000 tỷ đô la. Với sự thúc đẩy
của hai siêu cường Mỹ và Liên Xô (Cũ), một số nước phát triển khác cũng đổ
6

một lượng lớn tiền của và sức người vào sản xuất vũ khí và nghiên cứu KHKT
quân sự. Theo tính toán, trong thập kỷ 80, chi phí cho nghiên cứu KHKT quân
sự mỗi năm trên thế giới tăng lên tới 50 - 70 tỷ đô la, chiếm khoảng 1/3 - 1/2
toàn bộ chi phí nghiên cứu KHKT thế giới. Một lượng lớn tiền của đổ ra, đã
thúc đẩy sự phát triển của KHKT quân sự, các loại vũ khí và trang thiết bị
quân sự liên tiếp ra đời, không ngừng đổi mới các thế hệ. Điều đó cũng giống
như thời kỳ chiến tranh nó làm cho KHKT quân sự trở thành một ngành đi đầu
trong việc phát triển toàn diện KHCN, thúc đẩy nền kinh tế quốc dân phát triển
nhanh chóng trong thời kỳ nhất định.
2.1.3. Chủ nghĩa tư bản độc quyền Nhà nước tạo ra những điều
kiện tương đối có lợi.
Ngày nay việc nghiên cứu KHCN đã ngày càng xã hội hoá. Rất nhiều
công trình nghiên cứu đòi hỏi ngày càng nhiều sức người sức của và gánh chịu
những rủi ro ngày càng lớn. Nhiều công trình nghiên cứu KHKT vượt quá khả
năng của các nhà tư bản cá biệt, thậm chí các tập đoàn tư bản độc quyền. Mối
liên quan giữa các ngành KHCN cũng ngày càng rộng rãi và chặt chẽ. Một
phát triển mới của ngành KHCN đòi hỏi sự phát triển tương ứng của rất nhiều
ngành có liên quan. Ví dụ: Việc nghiên cứu và ứng dụng năng lượng nguyên
tử, việc tìm tòi nghiên cứu hàng không và vũ trụ đều không thể tách rời việc
khai thác sử dụng vật liệu mới, không thể tách rời sự phát triển cao độ của kỹ
thuật điện tử và tự động hóa Điều đó đòi hỏi phải có sự hợp tác và phối hợp
mạnh mẽ. Trong tình hình đó sự phát triển cao độ của chủ nghĩa tư bản độc
quyền Nhà nước, ở mức độ rất lớn đãđáp ứng được những đòi hỏi về mặt này
của sự phát triển KHCN hiện đại. Chỉ nói riêng về chi phí cho nghiên cứu mỗi
năm chính phủ các nước tư bản bỏ ra xấp xỉ một nửa số kinh phí của toàn bộ
việc nghiên cứu của các nước này. Hơn nữa, số kinh phí đó phần lớn tập trung
vào các đề tài nghiên cứu khoa học tương đối lớn và cơ bản, nên tác dụng thúc
đẩy KHCN của nó càng mạnh mẽ.
Ngoài phương diện kinh phí nghiên cứu KHKT, chính phủ các nước tư
bản ngày nay còn có tác dụng rất to lớn trong việc bồi dưỡng nhân tài để phát

triển nghiên cứu khoa học. Một vấn đề then chốt của tiến bộ KHCN hiện nay là
phải có một loại nhân tài KHKT phù hợp và có chất lượng cao, ngay cả những
cá nhân bình thường cũng cần nâng cao trình độ KHKT mới có thể đáp ứng
được yêu cầu của nền kinh tế hiện đại.
7
Tác dụng thúc đẩy tiến bộ KHCN của chủ nghĩa tư bản độc quyền Nhà
nước còn thể hiện ở chỗ nó làm cho sự hợp tác quốc tế về KHKT ngày càng mở
rộng.
2.1.4. Cạnh tranh độc quyền ác liệt vẫn là một nhân tố quan trọng
thúc đẩy tiến bộ KHKT.
Bước vào giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền Nhà nước, độc quyền
càng không thể tiêu diệt được cạnh tranh, quy mô của cạnh tranh mở rộng,
mức độ cạnh tranh ác liệt. Cạnh tranh càng ác liệt, càng buộc các nhà tư bản
độc quyền không ngừng nghiên cứu kỹ thuật công nghệ mới, sử dụng công
nghệ mới để làm ra các sản phẩm mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và
năng lực cạnh tranh. Do đó, cạnh tranh vẫn như trước đây, là một sức mạnh
bên ngoài thúc đẩy tiến bộ KHCN.
Các xí nghiệp tư bản độc quyền ở các nước tư bản ngày nay không tiếc
của, bỏ ra những lượng tiền khổng lồ để xây dựng bộ máy nghiên cứu khoa
học riêng, hoặc uỷ thác cho các cơ quan học thuật nghiên cứu kỹ KHKT, rõ
ràng không phải là xếp vào ngăn kéo. các xí nghiệp Mỹ bỏ ra những khoản
kinh phí cho nghiên cứu khoa học trong những năm 80 lớn gấp 22 lần so với
những năm 50, còn các xí nghiệp ở Cộng hoà Liên bang Đức, kinh phí đó trong
cùng một thời gian này tăng lên tới 83 lần, điều đó nói lên một cách đầy đủ
rằng, cuộc cạnh tranh giữa các xí nghiệp độc quyền đã ngày càng cuộc cạnh
tranh trong lĩnh vực KHCN.
2.2. Nội dung chủ yếu của cuộc cách mạng khoa học công nghệ
Cuộc cách mạng KHCN phát triển sâu rộng chưa từng có, trực tiếp tác
động vào mọi ngành kinh tế quốc dân, mọi lĩnh vực XH của các nước tư bản
phát triển, hiện nay vẫn đang tiếp tục phát triển, ảnh hưởng của nó đối với

nền chính trị xã hội và kinh tế từ nay về sau sẽ càng to lớn. Sau đây là những
lĩnh vực khoa học, công nghệ mới đã và đang có triển vọng nhất hiện nay.
2.2.1. Kỹ thuật điện tử:
Đây là ngành hạt nhân có tính quyết định của cuộc cách mạng KHCN, là
ngành phát triển nhanh nhất, ứng dụng rộng rãi nhất trong số các ngành
KHCN mới nổi lên. Hiện nay bất kể những sáng tạo KHCN mới hay cải tạo kỹ
thuật trong các ngành kinh tế truyền thống đều không thể tác rời kỹ thuật
8
điện tử. ở các nước tư bản phát triển, ngành này đã trở thành một ngành mới,
độc lập giá trị sản lượng của nó không ngừng tăng lên.
Thành tựu nổi bật nhất của kỹ thuật điện tử biểu hiện ở việc phát minh
và áp dụng máy vi tính điện tử. Máy vi tính điện tử là một trong những phát
minh KHCN vĩ đại nhất của thế kỷ này. Máy tính điện tử từ khi ra đời vào giữa
thập kỷ 40 đến nay, nó đã trải qua 4 thế hệ là: Bóng điện tử, bóng bán dẫn,
mạch vi điện tử, mạch vi điện tử quy mô lớn. ở một số nước đã bắt đầu nghiên
cứu, chế tạo máy tính sinh học. Nó có ưu điểm lớn nhất là tốc độ tính toán cực
nhanh.
Ngoài máy tính sinh học ra, các loại máy tính mô phỏng óc người, máy
tính quang học cũng đang trong quá trình nghiên cứu chế tạo. Sự phát triển
của máy tính điện tử tuy trải qua chừng nửa thế kỷ nhưng triển vọng của nó
vẫn vô cùng rộng lớn đang làm phấn chấn lòng người.
2.2.2. Công nghệ thông tin
Nếu nói kỹ thuật điện tử là cơ sở của kỹ thuật thông tin, thì kỹ thuật
thông tin là bộ phận mấu chốt của công nghệ tin học ngày nay. Thông tin là hệ
thống thần kinh của XH hiện đại, không có sự phát triển của công nghệ thông
tin sẽ không thể có sự truyền bá và sử dụng hàng ngàn hàng vạn thông tin
trong XH hiện đại.
Sự phát triển của công nghệ thông tin được đo bằng chỉ tiêu: Tỷ số giá
cả/ Hiệu suất. ở các OECD, người ta ước tính đã thu được 20% lợi nhuận từ
công nghệ thông tin. Trong 10 năm tới, giá cả của công nghệ thông tin sẽ giảm

nhanh và hiệu quả của thông tin sẽ càng lớn hơn. Tại Mỹ, nước chiếm 20% thị
trường sản phẩm công nghệ thông tin thế giới đang bùng nổ cuộc cách mạng
thông tin. Một số công ty lớn đang thử nghiệm việc xây dựng "Hệ thống thông
tin cao cấp". Đây là hệ thống liên kết giữa máy điện thoại + Máy thu hình +
Máy vi tính cho phép truyền thông 2 chiều và đa chiều, làm cho việc truyền tin
và lưu tin được nhanh chóng, tự do hơn. Cuộc cách mạng về thông tin đang
làm cho nhiều ngành công nghiệp phát triển vượt bậc, trong đó đặc biệt là
ngành vật liệu mới.
2.2.3. Công nghệ vật liệu mới.
Công nghệ vật liệu mới là công nghệ thông qua phương pháp khoa học
để chế tạo ra các vật liệu thay thế cho vật liệu thiên nhiên. Sự xuất hiện của
9
các lọai vật liệu mới không những giảm bớt sự phụ thuộc của con người vào
tài nguyên thiên nhiên, mà còn làm cho sự nghiên cứu chế tạo và phát triển
các loại sản phẩm có trình độ KHKT cao trở thành hiện thực. Trong các loại kỹ
thuật vật liệu mới, hiện nay những thứ phát triển nhanh nhất và có triển vọng
nhất là vật liệu cho thông tin, vật liệu tổng hợp và nguyên liệu năng lượng
mới Trong những kỹ thuật vật liệu mới, đáng chú ý nhất là vật liệu năng
lượng mới là cơ sở quan trọng để phát triển kỹ thuật năng lượng mới.
Trong thời gian tới, nhu cầu của vật liệu mới sẽ tăng nhanh hơn nhiều
so với các vật liệu truyền thống. Trong thời kỳ 1986 - 2000 các vật liệu siêu
dẫn sẽ tăng 32%, Gali tăng 10,1% gồm cấu trúc định sẵn tăng 30% trong khi
bạc chỉ tẳng 0,8%, thiếc 1,2%. nhu cầu vật liệu mới của Mỹ sẽ tăng từ 243 tỷ
đô la (1970) lên 379 tỷ đô la (2000). Nhật Bản do phụ thuộc nặng vào nguồn
nguyên liệu từ bên ngoài, từ lâu đã tích cực phát triển công nghệ vật liệu mới.
Thị trường vật liệu của Nhật Bản dự tính tăng từ 2,2 tỷ đô la (1981) lên 24 tỷ
đô la (2000).
2.2.4. Công nghệ sinh học
Công nghệ sinh học là một bộ môn khoa học mới nổi lên từ những năm
50 của thế kỷ này. Nó là sản phẩm kết hợp của khoa học về sự sống và KHKT

hiện đại. Công nghệ sinh học đang được nghiên cứu và phát triển hiện nay chủ
yếu là gen, dung học tế bào, môi tế bào, phản ứng sinh vật và công nghệ gây
men Công nghệ sinh học tuy hiện nay mới ở giai đoạn đầu nhưng nó đã có
những bước tiến, bắt đầu có tác dụng và ảnh hưởng đến đời sống KT - XH.
2.2.5. Công nghệ hải dương
Biển chiếm 71% diện tích trái đất nhưng việc lợi dụng biển của loài
người còn hết sức nhỏ bé. Cùng với sự tiến bộ của KHCN, con người đã dần
dần coi trọng việc khai thác và sử dụng biển. Xem xét tình hình hiện nay thì
thấy rằng công nghệ hải dương đã bao gồm rất nhiều lĩnh vực chuyên môn
như: Năng lượng biển, nuôi trồng hải sản, khai thác khoáng sản biển, làm
nhạt nước biển, hoá chất biển Trong đó ngành khai thác khoáng sản biển có
triển vọng lớn rất hấp dẫn.
2.2.6. Công nghệ vũ trụ.
Công nghệ vũ trụ bao gồm việc nghiên cứu và chế tạo các thiết bị máy
móc cho việc bay vào vũ trụ như: Vệ tinh nhân tạo, phi thuyền chở người,
10
phóng tên lửa Cũng bao gồm việc sử dụng các lĩnh vực nghiên cứu khoa học
phục vụ việc bay vào vũ trụ như: Khí tượng, tài nguyên, khoa học đời sống Về
mặt thông tin truyền dẫn, việc sử dụng kỹ thuật không gian càng tương đối
rộng rãi. Do khoảng không vũ trụ có những điều kiện hết sức đặc biệt như: Độ
chân không rất cao; trọng lực cực nhỏ, vô trùng nên có thể chế tạo ở đó
những sản phẩm mà trên trái đất không thể chế tạo được: Sản phẩm có độ
sạch cao, vật liệu siêu dẫn, tinh thể thuần khiết
2.3. Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về khoa học và công
nghệ.
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng cộng sản Việt Nam ngày
càng nhận thức sâu sắc vai trò quan trọng của KHCN trong sự nghiệp XD và
bảo vệ Tổ quốc. Các quan điểm của Đảng về KHCN được thể hiện cụ thể và
phát triển qua mỗi thời kỳ, nhằm giải quyết các nhiệm vụ chủ yếu của cách
mạng, đồng thời XD tiềm lực khoa học cho những bước phát triển kế tiếp của

đất nước. Cho đến nay, hệ quan điểm đó đã phát triển qua 5 thời kỳ.
2.3.1. Thời kỳ 1945 - 1954:
Ngay sau cách mạng tháng 8/1945 thành công, nước VNDCCH đã phải
đương đầu với vô vàn những khó khăn nghiêm trọng: Kinh tế kiệt quệ, văn hoá
GD hết sức lạc hậu, thù trong giặc ngoài âm mưu bóp chết nền cộng hoà non
trẻ và xâm chiếm nước ta một lần nữa. Trong tình thế hiểm nghèo ấy ĐCSVN
đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đích thân vận động một phong trào toàn
dân chống nạn thất học, coi "Chống giặc dốt" là một trong 3 nhiệm vụ lớn của
cách mạng Việt Nam lúc bấy giờ.
Nhận rõ vai trò của kiến thức trong việc bảo vệ độc lập dân tộc và kiến
quốc, ĐCSVN đã tỏ ra quan điểm quý trọng và xác định đúng đắn vị trí trí thức
trong XH mới, trong nước Việt Nam mới "Trí thức là vốn quý của một dân tộc,
không có trí thức hợp tác với công nông thì cách mạng không thể thành công
và sự nghiệp XD một nước Việt Nam mới không hoàn thành được".Do đó
Chính phủ đã tuyển chọn và gửi đi đào tạo một lực lượng khá đông cán bộ
khoa học. Năm 1954, hoà bình lập lại ở miền Bắc, lớp cán bộ khoa học đầu
11
tiên lần lượt trở về và cùng với lớp trí thức tham gia kháng chiến phục vụ
công cuộc khôi phục và XD đất nước.
2.3.2. Thời kỳ 1954 - 1964.
Hoà bình lập lại năm 1954, đất nước tạm chia làm 2 miền. Miền Bắc
bước vào giai đoạn khôi phục và phát triển kinh tế và bắt đầu thực hiện kế
hoạch 5 năm lần thứ nhất. Lần đầu tiên trong văn kiện của ĐCSVN khẳng định
vai trò của KHCN trong sự nghiệp XD đất nước "Khoa học và kỹ thuật là một
điều kiện không thể thiếu được trong công cuộc XDCNXH". Tháng 9-1960 Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng quyết định "Đưa miền Bắc tiến lên
CNXH có công nghiệp và nông nghiệp hiện đại, văn hoá và khoa học tiên tiến".
Phát triển luận điểm của Đại hội lần thứ III, Hội nghị BCHTW Đảng lần
thứ 10 đã chỉ rõ: "Chúng ta phải đẩy mạnh cách mạng về quan hệ sản xuất,
cách mạng kỹ thuật, cách mạng văn hoá và tư tưởng. Các mặt nói trên phải

đồng thời được tiến hành, không thể xem nhẹ một mặt nào, song phải tập
trung sức đẩy mạng cách mạng KHKT là then chốt, nhằm từng bước trang bị
cơ khí và nửa cơ khí cho các ngành kinh tế quốc dân, trước hết là các ngành
sản xuất chủ yếu, tiếp tục XDCSVC và kỹ thuật của CNXH". Trong vòng 10 năm
(Kể từ khi hoà bình lập lại năm 1954), trên mặt trận khoa học và công nghệ,
một loạt tổ chức khoa học được thành lập từ Uỷ ban khoa học Nhà nước đảm
nhận chức năng quản lý đến các cơ sở nghiên cứu và đào tạo đại học nhằm
thực hiện mục tiêu kinh tế và XH do Đảng vạch ra.
2.3.3. Thời kỳ 1965 - 1975
Tháng 2/1967 trong lúc chiến tranh phá hoại ác lịêt đang diễn ra ở
miền Bắc, Ban bí thư TW Đảng ban hành Nghị quyết 157-NQ/TW "Về tăng
cường công tác khoa học và kỹ thuật trong tình hình và nhiệm vụ mới". Nghị
quyêt nhấn mạnh: "Để giành thắng lợi trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước,
nền kinh tế miền Bắc nước ta phải đảm bảo những yêu cầu của chiến đấu, của
đời sống nhân dân và không ngừng tăng cường tiềm lực kinh tế và quốc
phòng Một trong những biện pháp quan trọng là đẩy mạnh cách mạng kỹ
thuật trong thời chiến. Vì vậy, cần động viên lực lượng hiện có về khoa học và
kỹ thuật của chúng ta để phục vụ cuộc cách mạng KHKT trong thời chiến. Ban
bí thư nhận định: "Khả năng trước mắt về khoa học và kỹ thuật của ta còn xa
mới đáp ứng được yêu cầu của cuộc cách mạng kỹ thuật ấy, và tích cực chuẩn
bị để phục vụ đắc lực cuộc cách mạng kỹ thuật trên quy mô lớn với trình độ
12
cao và trong phạm vi cả nước sau khi chiến tranh chống Mỹ kết thúc thắng
lợi".
2.3.4. Thời kỳ 1975 - 1985
Ngày 20/4/1981 Bộ Chính trị có Nghị quyết 37-NQ/TW về chính sách
khoa học và kỹ thuật, trong đó thể hiện một quan điểm: "Cần khẳng định rằng
trong điều kiện kinh tế càng khó khăn, trình độ kỹ thuật của sản xuất càng
thấp kém, thì càng phải chú trọng đầu tư cho các hoạt động khoa học và kỹ
thuật, cho công tác đào tạo cán bộ khoa học và công nhân kỹ thuật - Chính đó

là con đường góp phần nhanh chóng nâng cao năng suất lao động XH và giải
quyết triệt để những khó khăn trong sản xuất và trong nền kinh tế hiện nay".
Tháng 3/1982 Đại hội lần thứ V của Đảng đã nêu rõ phương hướng
nhiệm vụ và những mục tiêu chủ yếu về kinh tế và XH năm 1981 - 1985, trong
đó nhấn mạnh: "Trước hết khoa học và kỹ thuật phải phục vụ tốt nhất cho việc
đưa nông nghiệp một bứơc lên sản xuất lớn XHCN trong cơ cấu công - nông
nghiệp hợp lý". Đối với nhiệm vụ lâu dài của khoa học và công nghệ Nghị
quyết Đại hội lần thứ V của Đảng đã chỉ ra: "XD từng bứơc nền khoa học và kỹ
thuật tiên tiến của nước CHXHCNVN có cơ cấu phù hợp với yêu cầu phát triển
kinh tế, văn hoá và XH, có khả năng giải quyết những yêu cầu trước mắt và
những mục tiêu lâu dài của nền sản xuất, đời sống và quốc phòng, đón trước
và mở ra cho nền kinh tế và XH những phương hướng phát triển mới, chú
trọng phát triển những ngành khoa học và kỹ thuật gắn liền với thế mạnh về
tài nguyên, điều kiện nhiệt đới và con người Việt Nam.
2.3.5. Thời kỳ 1986 đến nay.
Sau hơn 10 năm thông nhất đất nước nền kinh tế XH gặp nhiều khó
khăn do cơ chế quản lý tập trung bao cấp. Đại hội lần thứ VI của ĐCSVN tháng
12/1986 đã mở ra một bước ngoặt trong sự nghiệp cách mạng của nước ta,
đề ra đường lối đổi mới, trước hết là đổi mới trong lĩnh vực kinh tế với nội
dung chủ yếu là chuyển nền kinh tế từ tập trung quan liêu bao cấp sang sản
xuất hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản
lý của Nhà nước, theo định hướng XHCH. Đại hội khẳng định khoa học và công
nghệ là động lực thúc đẩy công cuộc đổi mới toàn diện đất nước và chỉ rõ
phương hướng hành động "Nhằm trước hết phục vụ cho 3 chương trình mục
tiêu": Lương thực - thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu.
13
Tháng 6/1991 Đại hội ĐCSVN lần thứ VII khẳng định quan điểm: "Khoa
học và công nghệ, GD - ĐT phải được xem là quốc sách hàng đầu". Đảng còn
chỉ ra phương hướng cụ thể cho khoa học và công nghệ "Hoạt động khoa học
và công nghệ phải đảm bảo cơ sở khoa học cho các quyết định quan trọng của

các cơ quan lãnh đạo, quản lý là công cụ chủ yếu để nâng cao năng suất, chất
lượng và hiệu quả cho mọi hoạt động KT - XH góp phần XD nền văn hóa mới,
con người mới, thúc đẩy công cuộc đổi mới toàn diện đất nước". Trước Đại hội
VII, Nghị quyết 26 của Bộ Chính trị 30-3-1991 "Về khoa học và công nghệ
trong sự nghiệp đổi mới" và đã khẳng định rõ quan điểm của Đảng ta về vai
trò quan trọng của khoa học và công nghệ trong việc đưa đất nước thoát ra
khỏi khủng hoảng, ổn định tình hình KT - XH. Đảng thừa nhận đội ngũ cán bộ
khoa học và lực lượng nòng cốt của công cuộc đổi mới và XD thành công
CNXH ở nước ta.
2.4. ảnh hưởng của cuộc cách mạng Khoa học - Công nghệ
ảnh hưởng của cuộc cách mạng KHCN mới đối với CNTB hiện đại là hết
sức to lớn, vượt xa ảnh hưởng của các cuộc cách mạng KHKT trước đây đối
với đời sống chính trị, kinh tế của XH đương thời.
2.4.1. Cuộc cách mạng Khoa học - Công nghệ liên quan đến hầu
như toàn bộ các lĩnh vực KHKT với mức độ rộng lớn chưa từng có.
2 cuộc cách mạng KHKT trước nổ ra chủ yếu trong ngành động lực và
ngành chế tạo, còn cuộc cách mạng KHCN lần này thì xâm nhập vào mọi mặt
đời sống của loài người như: Nông nghiệp, công nghiệp, năng lựơng, giao
thông, dịch vụ, thậm trí môi trường sinh thái Vì vậy, mà ảnh hưởng của nó
đối với chính trị - KT - XH là toàn diện và sâu sắc. Nếu nói tiến bộ KHKT trước
đây chủ yếu nhằm vào đòi hỏi phát triển sức sản xuất, thì một đặc điểm quan
trọng của cách mạng KHKT lần này là đồng thời với việc thúc đẩy sự phát
triển sức sản xuất, nó chủ yếu còn nhằm vào duy trì và cải thiện điều kiện và
môi trường sống của con người.
2.4.2. cuộc cách mạng KHCN rút ngắn nhanh chóng quá trình biến
KHCN thành lực lượng sản xuất, làm cho khoa học và công nghệ phục vụ sự
phát triển KT - XH càng nhanh hơn, tốt hơn. Lấy việc phát minh và ứng dụng
máy hơi nước làm ví dụ: Năm 1705, người ta đã phát minh ra máy hơi nước
cớ lớn, năm 1925 Stivenson mới phát minh ra xe lửa chạy bằng máy hơi nước.
Từ khi phát minh ra máy hơi nước đến khi nó được ứng dụng rộng rãi vào sản

14
xuất và vận tải, phải tới hơn 100 năm. Việc phát minh ra động cơ đốt trong,
quá trình rút ngắn còn lại 80 năm. Còn việc tìm ra và ứng dụng năng lượng
nguyên tử chỉ cần đến 40 năm. Lại lấy ví dụ như máy điện thoại từ khi phát
minh ra đến khi sử dụng rộng rãi phải mất 60 năm, còn vô tuyến truyền hình
phức tạp hơn rất nhiều, nhưng quá trình đó chỉ có 14 năm. Máy tính điện tử
chỉ trong vòng thời gian ngắn (14 năm) đã trải qua 4 thế hệ. Có thể thấy rõ là,
từ KHKT chuyển thành sức sản xuất, đúng như một số nhà khoa học đã kết
luận, có xu hướng phát triển "Tăng tốc".
2.4.3. Cách mạng KHCN trở thành nguyên tố trực tiếp quyết định
sự phát triển của lực lượng sản xuất XH của các nước tư bản sau chiến
tranh. Nó được uỷ nhiệm chủ yếu trên các mặt sau đây:
Các ngành công nghiệp mới dựa trên cơ sở KHKT công nghệ hiện đại ra
đời và phát triển rất nhanh, trở thành những ngành tiên phong, chủ đạo của
sự phát triển KT - XH.
Nhờ KHCN hiện đại, các ngành công nghiệp truyền thống phần lớn là
các ngành công nghiệp cơ sở, không thể thiếu đối với tái sản xuất XH, đã được
cải tạo không ngừng, năng suất lao động tăng liên tục.
Cơ cấu ngành thay đổi, chuyển dịch nâng cấp lên trình độ mới phù hợp
với nền sản xuất hiện đại, kỹ thuật cao, hàm lượng trí tuệ lớn.
Phân công lao động phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Chuyên môn
hoá chi tiết trong từng ngành, phân công chuyên môn hoá chi tiết giữa các
ngành, phân công liên kết chuyên môn hoá giữa các nước, trong một số ngành
đã xuất hiện dây chuyền sản xuất quốc tế.
Tái sản xuất mở rộng ngày càng phát triển theo chiều sâu lấy đầu tư
KHKT làm chính để nâng cao chất lượng lao động, tăng năng suất lao động,
tăng hiệu quả kinh tế và chất lượng sản phẩm. Điều này đã dẫn đến một thực
tế mà nhà kinh tế Mỹ Simon Kuznetz trong cuốn "Tăng trưởng kinh tế và kết
cấu việc làm" của mình đã rút ra kết luận: Tốc độ tăng trưởng cao của các
nước ngày nay không phải do lao động đầu vào cùng như tăng tư bản đầu vào

quyết định, mà là do năng suất lao động tăng với nhịp độ cao quyết định.
2.4.4. Cuộc cách mạng KHCN thúc đẩy sự xuất hiện hàng loạt
ngành nghề mới và làm cho những ngành nghề cũ được cải tạo "Thay da
đổi thịt", làm cho cơ cầu ngành nghề ở các nước tư bản phát triển nhờ đó mà
15
có sự thay đổi lớn. Trong thời kỳ kinh tế tăng trưởng nhanh sau chiến tranh,
công nghiệp hoá dầu là tổ hợp ngành nghề mới, có tác dụng rất quan trọng.
Ngày nay, những ngành nghề mới xuất hiện nhờ có sự phát triển sâu sắc của
cách mạng KHCN đã không chỉ có một, hai ngành, mà là xuất hiện hàng loạt
ngành công nghiệp mới như: Công nghiệp điện tử, công nghiệp khoa học, công
nghiệp nguyên tử, công nghiệp sinh vật, công nghiệp tàu vũ trụ phát triển
mạnh mẽ. Cùng với sự xuất hiện hàng loạt ngành nghề mới, các ngành nghề cũ
không bị xoá bỏ, mà đựơc cải tạo một cách triệt để. Việc sử dụng rộng rãi máy
dệt không có thoi, đầu máy hơi nước, sự phát triển rộng rãi của lò luyện thép
điện và đúc gang liên hoàn, sự tăng vọt của hệ thống máy công cụ điều khiển
Tất cả những cái đó khiến cho các ngành công nghiệp cũ như dệt và xe lửa,
gang thép đều đổi mới về chất lượng. Sự phát triển của cuộc cách mạng
KHCN mới và các ngành nghề cũ ngày càng kết hợp chặt chẽ với nhau. Các
ngành mới lấy công nghiệp truyền thống làm chỗ dựa và thị trường chủ yếu
cho sự phát triển của mình, các ngành cũ thì dựa vào các ngành cải tạo kỹ
thuật mà tăng thêm sức sống mới. Sự kết hợp chặt chẽ 2 mặt này sẽ là xu thế
quan trọng của sự phát triển KHKT từ nay về sau.
2.5. Quá trình đổi mới chính sách KHCN ở nước ta:
Quá trình đổi mới chính sách KHCN ở nước ta thực chất là quá trình
phát triển tư duy lý luận khoa học bằng những bổ sung thực tiễn vận động KT
- XH. Một quá trình hoàn thiện lý luận hướng tới chân lý khách quan: KHCN là
động lực phát triển KT - XH đất nước.
2.5.1. Các giai đoạn cải cách chính sách KHCN trong tiến trình cải
cách KT - XH.
Căn cứ bản chất nội dung từng chặng đường phát triển của chính sách

KHCN trong tương lai, chúng ta có thể phân chia quá trình cải cách trong
chính sách KH và CN ở nước ta theo 3 giai đoạn với những nội dung khá đặc
trưng.
2.5.1.1. Giai đoạn I (1975 - 1980): Cải cách trong khuôn khổ Nhà
nước tổ chức mọi hoạt động KH và CN với một hệ thống chỉ huy tập
trung.
Nội dung cải cách trong giai đoạn này ở nước ta cũng như hàng loạt
nước XHCN là nhằm vào việc hoàn thiện hệ thống kế hoạch hoá, hình thành
16
phương thức kế hoạch hoá theo chương trình các mục tiêu sao cho Nhà nước
có khả năng tập trung các nguồn lực thực hiện được các mục tiêu KH đã đề ra.
Tuy nhiên, các biện pháp cải cách trong giai đoạn này không đạt được
những kết quả mong muốn do gặp phải những hạn chế không trực tiếp bắt
nguồn từ bản thân các biện pháp, chính sách KH và CN.
2.5.1.2. Giai đoạn II (1981 - 1986): Phi tập trung hoá hệ thống chỉ
huy nhưng vẫn trong khuôn khổ Nhà nước tổ chức các hoạt động KH và
CN.
Quyết định này đã tạo điều kiện cho cơ quan KH và CN được mở rộng
quan hệ hợp tác với nhau và với sản xuất thông qua các hợp đồng nghiên cứu,
triển khai, dịch vụ KH và KT, dẫn đến việc đa dạng hoá các hoạt động của cơ
quan KH và CN; Và do vậy, đa dạng hoá các nguồn kinh phí đi vào các cơ quan
này, cũng từ đây làm xuất hiện nhu cầu tự chủ tài chính đối với các cơ quan
KH và CN.
2.5.1.3. Giai đoạn III (1987 - nay): Thừa nhận các sáng kiến cá
nhân và sự tồn tại những tổ chức và hoạt động KH và CN trong các
thành phần kinh tế và các tổ chức XH không thuộc Nhà nước.
Nghị định 35 - HĐBT ban hành năm 1992 đã ghi một mốc hết sức quan
trọng trong tiến trình đổi mới quản lý KH và CN. Ngay trong điều 1 của Nghị
định đã thể hiện rõ quan điểm phát huy sáng tạo của mỗi con người và các tổ
chức XH trong hoạt động KH và CN.

2.5.2. Nội dung của cải cách trong KH và CN ở Việt Nam.
Công cuộc cải cách KT - XH đang làm này sinh hàng loạt vấn đề cải cách
trong thể chế và chính sách KH và CN. Các vấn đề đó được bao hàm trong 3 nội
dung cơ bản là cơ cấu lại mạng lưới nghiên cứu và triển khai; Cải cách chính
sách, thể chế và quản lý nhà nước về KH và CN.
2.5.2.1. Cơ cấu lại mạng lưới nghiên cứu và triển khai.
Mạng lưới nghiên cứu và triển khai được tổ chức như một sản phẩm
của nền kinh tế chỉ huy trước đây rõ ràng không đủ điều kiện đáp ứng những
đòi hỏi của việc tạo ưu thế cạnh tranh và phát triển XH trong 1 nền kinh tế thị
trường vì nhiều lý do khác nhau.
17
Mạng lưới nghiên cứu và triển khai được tổ chức theo đòi hỏi của nền
KT chỉ huy trước đây đang tự nó chuyển đổi thích ứng với tiến trình cải cách,
cần phân tích tiến trình này để đề ra những giải pháp thích hợp.
Thực trạng mạng lưới nghiên cứu và triển khai đã được phân tích trong
các báo cáo của Viện nghiên cứu quản lý KH. Những nghiên cứu gần đây cho
thấy hiện nay cần được tập trung thảo luận để tìm ra giải pháp về các vấn đề
sau.
2.5.2.1.1. Tổ chức nghiên cứu KH trong trường đại học.
Theo mô hình tổ chức KH cũ trước đây, trong hệ thống trường đại học
không có các đơn vị nghiên cứu KH. Chế độ hợp đồng nghiên cứu KH được
thiết lập năm 1981 làm nảy sinh nhu cầu khách quan về thành lập các đơn vị
nghiên cứu KH có tư cách pháp nhân độc lập.
2.5.2.1.2. Tổ chức nghiên cứu công nghệ.
Các tổ chức nghiên cứu công nghệ vốn là những viện trực thuộc các bộ
"Sản xuất - Kinh doanh" hoạt động dưới sự "Chỉ huy trực tiếp" của Bộ, tồn tại
song song với các xí nghiệp thuộc Bộ. Các tổ chức này hiện đang đứng trước
những thử tách trước nhu cầu tồn tại và đang trải qua những diễn biến của
trình tự sắp xếp mạng lưới nghiên cứu và triển khai trong quá trình chuyển
đổi cơ chế quản lý KT ở Việt Nam.

2.5.2.1.3. Các Viện Quốc gia
Khuynh hướng tổ chức các Viện Quốc gia theo mô hình Viện Hàn lâm
Liên Xô (cũ) đã từng tồn tại trong 1 thời gian dài ở nước ta. Hiện nay khuynh
hướng này hầu như không còn nữa. Nhà nước đã có quyết định thành lập một
số Trung tâm KH Quốc gia để nghiên cứu những vấn đề phục vụ các nhiệm vụ
ưu tiên của nhà nước, hoặc những vấn đề tuy không phục vụ nhiệm vụ ưu tiên
của Nhà nước, nhưng được Nhà nước dành cho sự quan tâm ưu tiên.
2.5.2.2. Cải cách chính sách và thể chế.
Các vấn đề đang thu hút sự quan tâm đáng kể là.
2.5.2.2.1. Sửa đổi chế độ tuyển dụng nhân công kỹ thuật.
2.5.2.2.2. Đổi mới chính sách tiền lương của nhân lực KH và KT.
18
2.5.2.3. Quản lý Nhà nước về KH.
2.6. Dự báo phát triển KHCN đầu thế kỷ XXI.
Trong thế kỷ XXI sự phát triển tiếp diễn như vũ bão của cuộc cách mạng
KHCN hiện đại, dựa trên cơ sở các cuộc cách mạng lớn trong các lĩnh vực: Vật
lý điện tử, công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới,
công nghệ năng lượng mới, công nghệ chế tạo cấp siêu vi mô đang mở
đường cho nhân loại tiến vào kỷ nguyên lớn về KH và CN như sau:
2.6.1. Kỷ nguyên thông tin (bắt đầu vào khoảng năm 2010 - 2015) -
Tiếp theo 2 kỷ nguyên - Kỷ nguyên nông nghiệp (hơn 17 thế kỷ) và kỷ
nguyên công nghiệp ( khoảng 3 thế kỷ) - Với nền kinh tế tri thức là cốt.
2.6.2. Kỷ nguyên sinh học - Với cuộc cách mạng sinh học là then
chốt, kể từ sau khi phát hiện ra mã ADN vào nửa sau thế kỷ XX.
2.6.3. Kỷ nguyên vật liệu mới - Với sự phát hiện ra các vật liêụ siêu
dẫn ở nhiệt độ thấp và nhiệt độ cao cùng các vật liệu đặc biệt khác.
2.6.4. Kỷ nguyên siêu cơ bản - Dựa trên những khám phá mới nhất
của vật lý lượng tử ở cấp siêu cơ bản trên con đường tìm hiểu một cách
thống nhất sự phong phú đa dạng của tự nhiên.
2.6.5. Kỷ nguyên năng lượng mới- Với nguồn năng lượng tổng hợp

nhiệt hạch (Tìm ra năm 1991) là nguồn năng lượng sạch của tương lai,
không gây ô nhiễm môi trường cho nhân loại.
2.6.6. Kỷ nguyên vũ trụ - Dựa trên những thành tựu mới nhất của
công nghệ năng lượng mới, công nghệ vật liệu, công nghệ chế tạo cấp vi
- Điện tử (vi mô) và tới đây là công nghệ vi - quang tử (siêu vi mô).
2.7. Mặt trái của cách mạng KHCN đối với sự phát triển của CNTB
hiện đại.
Cách mạng KHCN đã thực sự như một cứu cánh cho CNTB ngày nay,
nhưng mặt khác, nó cũng đặt CNTB trước những vấn đề gay cấn.
2.7.1. Sự tiêu vong của các nghề nghiệp truyền thống và nạn thất
nghiệp cơ cấu.
Trong các nước tư bản phát triển, lực lượng lao động trực tiếp sản xuất
giảm đi theo đà áp dụng người máy, Rô bốt và hệ thống máy móc sản xuất và
điều khiển sản xuất tự động hoá. Do đó làm cho những nghề nghiệp truyền
thống đòi hỏi nhiều sức bắp, nhiều hao phí lao động sống ngày càng bị tiêu
19
vong. Lao động trí óc ngày càng được đề cao và phát triển, do đó làm nạn thất
nghiệp cơ cấu tăng lên.
2.7.2. Khoảng cách giữa các nước tư bản phát triển và các nước
đang phát triển ngày càng lớn hơn.
Ngoài các quốc gia giàu có đang bước vào thời đại "hậu công nghiệp",
3/4 dân số của thế giới ngày nay đang phải vật lộn với sự nghèo khổ. Đại đa số
các nước đang phát triển có tốc độ phát triển chậm, CN lạc hậu, khả năng
tham gia phân công lao động quốc tế yếu, các lợi thế nhân công, nguyên liệu
mất dần Giữa họ và các nước giàu có có một khoảng cách CN khá xa. Và nếu
không cẩn thận, họ dễ trở thành nơi chứa các chất "phế thải"do yêu cầu phát
triển KHCN ở các nước tư bản phát triển đưa tới. Mặc dù các nước đã vận
dụng những phát minh sáng chê của nước ngoài rồi biến thành bí quyết công
nghệ của riêng mình đã mở ra nhiều khả năng vận dụng cho các nước đi sau.
Song, trong điều kiện của CNTB, số nước vận dụng được cơ may như trên khó

có thể trở thành phổ biến. Khoảng cách giàu - nghèo, tiên tiến và lạc hậu trên
thế giới vẫn là vấn đề nan giải của CNTB ngày nay.
III. Phần kết luận
Tóm lại ! KHCN có một vai trò rất quan trọng trong sự phát triển của
nhân loại nói chung và Việt Nam nói riêng. Trong sự nghiệp CNH - HĐH hiện
nay, KHCN càng thể hiện rõ vai trò của nó đối với Việt Nam như: Cấu trúc lại
nền kinh tế, thay đổi và chuyển hướng các cơ sở hạ tầng của sản xuất, tăng
cường các xu thế toàn cầu hoá nhiều lĩnh vực hoạt động quan trọng của đất
nước. Việt Nam chúng ta còn nghèo KHKT còn lạc hậu, thô sơ nên cần áp dụng
các thành tựu KHCN mà nhân loại tạo ra. Ngoài ra, chúng ta còn phải không
ngừng nghiên cứu, sáng tạo, tìm tòi để cho ra những phát minh khoa học của
riêng mình.
Nhà nước ta cần có những chính sách ưu tiên, khuyến khích để phát
triển KHCN: Đào tạo những cán bộ có chuyên môn cao về KHKT, ưu đãi những
nhà khoa học có tài tạo điều kiện cho họ có khả năng phát triển hết khả năng
của mình, nâng cao cơ sở vật chất cho nghiên cứu khoa học, tăng cường hợp
tác với các Viện nghiên cứu trên thế giới.
Với thế hệ sinh viên trẻ - Lực lượng nòng cốt của sự nghiệp CNH - HĐH
ngày nay, mỗi chúng ta cần phải tự mình trau dồi thêm kiến thức về KHCN nói
riêng và về mọi mặt nói chung không chỉ trong trường học mà còn cả trong
20
thực tiễn cuộc sống để có thể đưa nước ta vững bước đi lên con đường XHCN
đúng như mong muốn của Bác Hồ vĩ đại "Non sông Việt Nam có trở nên vẻ
vang hay không chính nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu".
Tài liệu tham khảo
1. Một số vấn đề về chính sách phát triển KH và CN - Phó Tiến sĩ
Nguyễn Văn Thuỵ (Chủ biên) - Nxb Chính Trị Quốc gia Hà Nội, 1994
Từ trang 163 - 211
2. KH và CN lực lượng sản xuất hàng đầu - GS Tiến sĩ Vũ Đình Cự -
Nxb Chính Trị Quốc gia Hà Nội, 1996

Từ trang 9 - 17
3. Chủ nghĩa tư bản hiện đại (T.1) Khoa học - công nghệ và phát
triển kinh tế - Lê Văn San (Chủ biên ), Đào Lê Minh, Trần Quang Lâm - Nxb
Chính Trị Quốc gia Hà Nội, 1995
Trang 20 - 79
4. Phương pháp lập kế hoạch phát triển năng lực công nghệ (T1)-
Nguyên lý phát triển dựa trên cơ sở công nghệ.
Người dịch: Tạ Bá Hưng, Trần Thu Lan, Nguyễn Nhật Huy
21
Trung Tâm thông tin thư viện khoa học và Công nghệ Quốc gia
Trung Tâm thông tin KHKT Hoá chất Hà Nội, 1997
Trang 39 - 49
5. Văn kiện đại biểu Toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính Trị Quốc gia
Hà Nội, 2001
Trang 112 - 113
6. Giáo trình triết học Mác - LêNin, Nxb Chính Trị Quốc gia Hà nội,
2004
Trang 372 - 373
22